– Еліміздегі жат ағымдардың

–  Біз жастарымызды және жалпы 

халықты жат пиғылды әрекеттерден сақтау

мақсатында әлеуметтік тапсырыс алып, 

бірнеше жобаларды жүзеге асырдық. Со-

ны

ны

ң нә

тиже

сі

нд

е

е

тү

түрл

ви

де

орол

ик

, 15-20 минуттық фильм-

тұңғыш  рет жасөспірімдерге мемлекеттік 

рәміздерді насихаттайтын, салт-дәстүрді

құрметтеуге үндейтін, ұлттар арасындағы

достықты нығайтатын «Көк ту және Достар» 

анимациялық  жо

жоб

басы

н жа

сап,, х

алық

қа

м

ин

утты

қ қа

на б

ұл ф

ильм

ні

ң

уақытысы аз болғанымен, қоғамға айтары 

мол. Сондықтан да біз кез келген ақпараттың

аздығына  емес,  оның нақтылығына  мән

беруіміз керек. Қазір мұндай жобалар тек 

біздің облысымызда ғана емес,  республи-

ка

ка

ны

ң 

ба

рл

рлық

өңірлерінде қолға алынып 

жатыр. Жасыратыны жоқ, дәл қазір жаһан-

дану кезеңі... Технологиялық, ақпараттық 

да

даму

қар

қынд

ап ө

сі

п

ба

ра

д . Егер де біз

ағ

ағар

тушы

лық

һә

һәм

жат 

ағ

ағым

алу мәселесінде заман көшінен қалып

қалсақ,  ұтыламыз. Сондықтан да барлық

деңгейдегі ақпараттарды меңгеріп, оны

пайдалана білуді басты мақсат етіп алуымыз 

қажет. Мәселен, біз биылғы жылы бес түрлі

тақырыпты қамтыған 100 м

мын

ға ж

уық 

кі т тап

ты тараттық. Енді сіз өзіңіз

з

5

578

мың

отб

а

асы

бар облысқа «100 мың кітап жете ме?» деп 

сұрап көріңізші?! Бұл сан аздық ететінін 

мойындаймын. Біз мұнымен қатар  облыс 

көлемінде көрініс беріп жүрген, елге таны-

мал кереғар діни ағымдар мен секталардың 

іс-әрекеттерін әшкерлейтін 19 бейнеролик 

пе

пен

15 м

инут

тық

екі

фи

филь

же

же

ргіл

ікті

«Қа

зақс

тан-

Шымк

және «Айғақ» телеарналарынан 450 рет 

көрсетуге мұрындық болдық. Ұлтымыздың 

тілін, дінін, салт-дәстүрін құрметтеуге

үндейтін билбордтар дайындап, Шымкент 

қаласының көшелеріне ілгізді

д к. О

О

блыстағы 

кті 

тұ

тұрғ

ында

р ме

жастар арасында діни экстр

тр

ем

ем

изм 

ме

мен

тер

роризмнің алдын алу бойынша 60-тан астам,

жоғары және арнаулы орта оқу орын да-

рында 112 кездесу өткізіппіз Ал әскери 

қызметкерлер арасында – 67, түзеу меке-

ме

м ле

е

десу ұйымдастырылды. 

Ос

ын

дай

жұмы

стар

н

нәт

и есінде дінге 

қа

қа

ты

ст

ы

сотт

бо

лғ

ан

ан

аза

ма

маттар қатарынан 

ніш берді (оның жетеуі нақты бас тартқан). 

Сонымен қатар «Атадан – өсиет, анадан  –

қасиет» атты бағдарлама аштық. «Қазақс-

тан-Шымкент»  радиосының 106,4 FM 

толқынындағы «Имандылық иірімдері» 

ат

а ты

әне

Оты

рар»

елеа

жә

және

мәд

ен

ен

ие

т»

д

ін

и

и

таны

м

мдық бағдарла-

телесұхбатымыз берілді. Әрине, істелген істі 

бір сұхбатқа сыйғызу мүмкін емес. Бұл – 

бір. Екіншіден, «осындай әлеуметтік жо ба-

ларды жеткілікті түрде жүзеге асыру бары-

сында мемлекет қауқар таны

та

та алм

ай

о

ты

р»

деген пікірдегі азаматтар

р ба

бар.

Жоқ

олай

емес, қазір мемлекет тарапынан жергілікті

атқарушы органдарда тиісті қолдаулар 

бері ліп келеді. Бұл жерде бар мәселе өзіміз-

ге, халыққа келіп тіреледі. Егер де біздер 

сапалы және негізі бар  дұрыс мағлұ мат-

та

тарғ

сүйе

ні

п,

х

х

алық

ты с

ек

екта

ал

ал

сақ,

к

ер

еғар

д

дәс

тү

түрл

і

ем

өздігінен жойылады. Мен мұны өзім осы

саланың маманы болғандықтан айтып

отыр мын. 

– Өзіңізге мәлім, кешегі кеңес зама-

нында 70 жыл бойы тоталитарлық жүйеде

өмір сүрдік. Халықты «дін жоқ» деп үгіттеді. 

К

Кеңе

стік

аяса

т 

т  ха

лықт

ы

ы ас

ыл  дінімізге 

қа

қарс

ы қо

йды

Айт

алық

«д

ін

халықты  улайды» деген сияқты ұрандар,

халықтың жүрегінен дінді едәуір алыстатты. 

Соның әсерінен қазіргі уақытта, тіпті орта 

жастағы ағаларымыз бен аналарымыздың 

дін жөнінде түсінігі өте төмен. Шынын

айтайықшы, сол идеолог

г

ия

дін

ді б

ылай

қойып, өз ана тілімізді ұмыт

ыт

уғ

уға

әсер

етп

еді

мемлекеттері Қазақстанмен санасатын, 

саясатын жоғары бағалап танитын жағдайға 

жеттік. Қазір сыртқы күштер де, қазақ халқы

да өзіне тән дін мұсылмандық екенін біледі. 

Өй

Өйтк

еніі ис

л м

діні

арих

ы а қарасаңыз, 

біріншіден,  мұсылмандық қазақ жеріне 

ХІІІ-ІХ ға

ғасы

сырд

а ен

ген

Екіінш

іден

бі

зд

ің

 ха-

ш

қа

ндай

оғ

ыс

сы

сыз 

бе

йб

іт

іт

т

үр

де

де осы 

ры мыз  бір Аллаға деген сенімі арқылы

Отанымызды қорғап, осындай ұлан-ғайыр

жерді мұра етіп қалдырды. Кез келген қазақ 

батырлары, хандары, билері, кешегі еліміз-

ді

дің 

мемл

екеттік қайраткерлері, А

Ала

лаш

ар

ар

ыс

та

ры

ры

ның өмірлік жолдарын оқыса

са

ңы

ңы

з, 

байқайсыз. Сондай ұлт 70 жыл бойы діннен 

азып-тозған соң рухани шөлдеді. Сол шөлі-

мізді қандыратын рухани, діни ұрандармен 

келген кез

з

  кел

ы қабылдадық. 

Елімізге

е Б

атыс

та

та

н

да

Шығы

ст

стан

д

да

бі

здің 

ге үүш

йықтасақ түсімізге кі

і

рмейтін

жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақтар сияқты 

көбейді, санамызды улады. Сөйтіп, көпте-

ген азаматтарымыз басқа діннің жетегінде 

ке

к

тті, тіпті солардың әсерінен өз Отан

ын

ы

қо

қорғ

ау

ға

Ә

ұран айтуға, ата-анасына

қ

қар

сы шығу сияқты жағымсыз негативті

і

көрі-

Республикасы Президентінің Жарлығымен

Қазақстан Республикасы Дін істері агенттігі

құрылды. Сіз сұрап отырған кімнің кім 

екенін аны

ы

қт

ап  бер

етін Д

ін

н істер

і агенттігі

деп түсі

і

ну

іміз

к

ер

ек

. 

Ос

Осы 

аг

ен

тт

ік

ді

ни бір-

й

та тіркеуден өткіз

у нәтиже-

сінде 40-тан астам конфессиялардың 17-сі 

ғана қалды. Яғни бұрынғыдан  30 пайызға

қысқарды.  

– Қазір сырттан келген ағымдар 

қа

қ зақ ұл

ұ тын мансұқтауға құштар

ар

.

.

Ол

Олар

ар

қ

қолынан келсе, ұлтты кемс

мсі-

і-

тіп, бізде діни мәдениет болмаған 

секілді түсінік қалыптастыруға 

тырысады. Бұған қарсы қандай 

уәж айтуымызға болады?

– Әрине, ең әуелі біз халқымызға 

мұсыл манш

ншыл

ық

ты

ң жа

т 

ем

ес е

кені

н ұғ

ын-

алуы

мызз 

кере

к. Қ

аз

азақ

е

лі

– е

же

л

рухани құндылықтарға бай халық. Сана-

мыздан алыстап кеткен құндылық тары мыз-

ды, салт-дәстүрімізді таза күйінде халқы-

мыз ға жеткізетін болсақ, сырттан келгендер

бізді бұлай басынбаған болар еді. «Қазақ 

ха

халқ

ы өм

ірінде дін ұстанбаған» д

дег

еге

се

кілд

на

с

у б

ізді

ұлттығымыздан айырады. Елбасы 2050 

мұсылманбыз, оның ішінде Әбу Ханифа

мәзһабын ұстанатын сүнниттерміз», – деп

айтты. Осыдан-ақ біздің зайырлы мемле-

кеттің р

р

ух

ани

тіре

гі – и

слам

дін

іі  ек

аңғаруға

и сп

із. Мә

се

се

лен,

б

із

де

де

әлі

күнге 

рухани құндылығымыз өте көп. Мысалы, 

кирилл әрпінен бұрын А. Байтұрсыновтың 

төте жазуы қолданыста болды. Сол төте

жазумен жазылған рухани құндылықтар аз 

ем

емес

. 

Со

нд

ықтан да төте әрпімен жазы

лғ

лға

Ха

Хана

фи м

әзһабының құндылығы жөні

нінд

нд

ег

том-том кітаптарды аударып халыққа 

жеткізуіміз қажет. Міне, осындай нақты-

нақты жобаларды жүзеге асырып отыратын 

болсақ, қазақ өзге діннің шылауында кет-

пейді. 

– Бұл мәселеде нақты мына жағдайды 

айтуға болады. Діни сенім, ол – жүрекпен 

сезініп, ауызбен растайтын рухани құнды-

лы

лық.

Сон

дықтан да дін таңдауда терең

ең

о

ой

ла

ла н

ып, жа

н-жақты зерттеп, дұрыс жол

ол д

дағ

ы

білім иелерімен кеңесіп барып қабыл да-

жақсылыққа бет бұрдым деп, күнәға бел-

ше ден  батып қалуыңыз әбден мүмкін. 

Мыса лы,  кейбір діни ұйымдар өзіміздің 

ислам ді

діні

нің 

ат

атын

ж

ж

амыл

ып

, 

экст

реми

стік 

р

ысы келеді. Жаста-

бұр

мала

нған

аят

тард

ы 

ы 

дық

ты

ты тт

ыю

о

сы

сы е

кен

деп,

сауда нүктелерін жағып жіберген кездері 

музыка, арақ шарап сатылады» деп қасаң 

ойлайды. Міне, осындай тар  түсінікпен 

қоғамға ед

дәуір зиян келтіріп отыр. Жалпы, 

жа

жама

нд

ндық

та

тан

ты

тыю

мұндай жолдармен 

жү

жүзе

ге

ге а

сп

спай

ды

. Ке

з

з ке

лген Құранның аяты 

яки пайғамбарымыздың хадисі болсын, 

оны тікелей қабылдап, асығыстық жасауға 

болмайды. Аят пен хадисті діни білімі терең

азаматтардың,  ұстаздардың түсіндірме 

жұмыстарынан соң ғ

ғ

ан

а пайдалану ке

е

ре

р

Құран мен пайғам

амба

бары

мы

зд

ың х

адис

--

терінде шектен шық

па

пау  жөніінде көптеген 

қасірет. Мысалы, осы діни нанымды дұрыс 

түсінбегендіктен, туысқандарымен қарым-

қатынасты үзу, отбасында түсінбеушілік, 

қоғамда бі

бір-біріне қарсы келу, жарылыс-

та

тард

ың

ә

сері

не

н

ед

едәуір қаржы зиянын 

гізу т.б

б

әрі, бір сөзбен айтқан-

бармау үшін де күн-түн демей жұмыс жа-

сауға тиіспіз.

– Жоғарыда Дін істері жөніндегі

агенттік жайлы а

а

йт

йт

ты

т қ. Бұл

ұ

 ора

ра

йд

йда

Қазақстан мұ

ұсы

сылм

лман

ан

да

да

р 

р 

ді

діни

ни 

басқармасымен 

б

байл

й аныстарыңыз

қалай? Сіздердің жұмыстарыңыз-

дың басым көпшілігі ҚМДБ басқар-

ма сы  жұмыстарымен үйлесе ме?

– Тарихи деректерге назар салсақ, қа-

зақ 

қ

тың 

д рб

д ры

, билері, батырлары

бо

болғ

ан,

б ра

қ де

рб

рбес

1990 жылы Қазақстан

ҚМДБ құрылтайы шақырылып, тұңғыш 

мүфтият  құрылды. Содан бері ҚМДБ өз 

деңгейінде ел алдындағы жұмыстарын 

атқарып келеді. Мүфтият тарапынан діни 

тұрақтылықты қамта

а

ма

ыз ет

у 

у 

мақс

ат

атын

да

жазы

лып,

и

гі

ш

ар

ал

ал

ар

азаматтарды қызметке тартуды да қолға 

алып отыр. Мүфтиіміз Ержан қажы Малға-

жыұ лы  оңтүстікке келген сапарында облыс 

әкімімен кездескен соң біздің орталыққа 

ар

ар

найы

к

ел

іп,, ат

қа

қа

ры

лы

ры

рымы

зб

ен

т

тан

ысып

, ри

Сонымен қатар алдағы уақытта осындай 

орталықты  барлық облыстарда құру жө-

нінде Елбасыға өтініш жасайтынын айтты.

Меніңше, бір дін мәселесі болғандықтан, 

Дін істері агенттігі, ҚМДБ  және біздікі сияқ-

ты орталықтар бір 

р

же

ңнен

қол

шығ

арып

, 

бір-бірлерін толық

тыры

п, е

лі

лімі

здің

рух

ан

ани,

қосуы керек.