ЖҮРЕКТІҢ ИШЕМИЯЛЫҚ АУРУЫНЫҢ АЛДЫН АЛУ

әр түрлі қысыммен ағады. Дені сау адамның жүрегі минутына 60 -80 рет, жас балалардікі

110-120 рет жиырылады. Бір минут ішінде қан жүрек арқылы екі рет өтеді.

Жүректің ишемиялық ауруларына  шалдыққында  негізінен  жүрек  тұсы қатты

шаншып  ауыратындықтан  сырқат  адам  дәрігерге  келіп  көрінуге  мәжбүр  болады.  Кейбір

адамдар  жүректің ишемиялық ауруы  кезіндегі  алғашқы ұстамадан -ақ, тіпті дәрігердің

жәрдеміне үлгермей  кенеттен өліп  кетеді.  Стенокардия  кезінде  ауру  көбіне  кеуденің сол

жағына,  жүректің тұсына  беріледі,  кейде  ауру  жұтқыншақта,  асқазан  тұсында  пайда

болады. Оның алғашқы белгілері: ауру асқынғанда (қан жүретін артериялар 75 % -ға және

одан да тарылғанда) білінеді. Жүректің стенокардия ауруының екі түрі болады.

- күш түсу стенокардиясы;

- тыныштық стенокардиясы [1].

Миокард  инфаркті - жүрек  ишемиясының  үшінші  түрі.  Бұл  нақтама  оның

клиникасына, 

электрокардиограммалық 

өзгерістерге

және

қан

құрамындағы

ферменттердің белсенділігіне қарап қойылады.

Жүрек  ишемиясын  тудыратын  факторларды  біліп,  одан  сақ болған  жөн.  Темекі

шегу - өте  зиянды әдет.  Темекі  шегуді  тоқтату  миокард  инфарктіне ұшырау қауіпін  20 -

50%-ға  азайтады.  Темекі  шегу  ағзад ағы  май  алмасу үрдісінің бұзылуы,  артериялық  қан

қысымының жоғарлауы,  сусамыр  және  т.б.  жайыттар  жүректің ишемиялық ауруының

дамуына әсер  ететін  негізгі  фактор  болып  табылады.  Адамның шектен  тыс  семіруі,  аз

қозғалуы,  эмоциялық стрестер  де қосымша үлес қоса ды.  Кейде  бір  мезгілде қауіпті

факторлардың бірнешеуі қосылса,  жүректің ишемиялық ауруының туындау қаупі

жоғарылай түседі.

Салмақтың артуы  ағзада  ең алдымен  май  алмасу  барысының бұзылуы,  денеде

майдың жиналып қалуы  деген  сөз.  Семіздік  кезінде  жүрек  алдымен ағзадағы  барлық

жасушаларға қанды  толық жеткізу үшін  шамадан  тыс  жұмыс  істейді.  Соның салдарынан

бұлшықеттерге  артық күш  түседі  де,  ол  ісінеді.  Сөйтіп  жүрек  гипертрофиясы  пайда

болады.

Дене  салмағын  азайту  және  гиперлипидемияны  болдырмау үшін қажетті  емді к

шараларды ұстану науқастар арасындағы өлім -жетімді азайтуға (25%) ықпал етеді.

Емдік шаралар ойдағыдай болу үшін мыналарды жүзеге асыру қажет:

- Қаныққан майларды пайдалануды азайту;

- Өсімдік майын көбірек пайдалану;

- Өсімдік  жасушаларын қабылдауды  жас көкөністер  мен  жеміс-жидектер  есебінен

күніне 50 грамға дейін арттыру;

Жүректің ишемиялық ауруларының  қауіпті  факторлары  бар  адамдар  сырқаттың

алдын алу жөніндегі дәрігерлік кеңестерді орындап, жыл сайын денсаулығын түзету үшін

емханаға  барып,  тексеріліп отырғаны  жөн. Қорыта  айтқанда,  денсаулыққа  зияны  көп

аталған факторлардан сақтау әрбір адамның өз қолында [2].

Әдебиет

1.Вернер, Дэвид. Халыққа медициналық жәрдем көрсету жөніндегі (Анықтамалық). Қазақ

тіліне аударғандар: Айымбетов М, Бермаханов А.- Алматы: "Демалыс", "Қазақстан", 1994,

-506 бет.

2.Байжанова  К.  Т. Анемиялардың ажыратпалы  диагнозы  және  емi:  оқу құралы  /  К.  Т.

Байжанова; ҚР денсаулық сақтау министрлiгi; ОҚММА. - Шымкент : Б. ж., 2006. - 128 бет

с

ARTEMISIA ABSINTHIUM L. (АЩЫ ЖУСАН) ДАМУЫНЫҢ ЭКОЛОГО -

БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІГІ

Атаева Г.М., Жантурина А.

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Ақтөбе қ., Қазақстан

a.g.m.67@mail.ru,ainur.kalbaeva@mail.ru

Жабайы өсетін  ащы  жусан  жер

бедерінің ойыс  жерлерінде өседі,  тасты

шоқылардың етегіндегі  жолдарға  жақын,  тұзды  және  сортаң топырақтарда өсуге  бейім.

Табиғи  жағдайда  ащы  жусан  дараларының  өсуі  15 -20  см  биіктіктегі  аласа өсімдіктермен

аралас өсіп,  оның сабағының негізі  ағаштанған  және жоғары  бөлігі  тармақталған  болып

келеді.  Жапырақтары ұсақ болады. Өсімдікке

үш  түрлі  жапырақтар  тән:  жоғары

–

үшсаусақты  тарамдалған  (1 -сурет),  ортасы – екісаусақты  тарамдалған,  төмені -екі

шашыраңқы тарамдалған болып келеді.

Сурет 1- Artemisia absinthium L. табиғи жағдайда өсуі

Жапырақтарының түсі  жасыл - сұр  дақтары  бар,  екі  типті  жоғары  дәрежеде

шоғырланған болып келеді. Морфометрикалық көрсеткіштерін зерттеу ащы жусанның өсу

динамикасы мен өсімдіктің дамуын табиғи ортада анықтап бе рді (кесте 1).

Кесте 1

Ащы жусан (гүлдеу фазасы) жабайы өсімдігінің сипаттамасы

Өсімдік

тің

жасы,

бақылау

жылдар

ы

Өсімд

іктің

биікті

гі, см

1

түбіріні

ң

диаметрі

, см

1-ші

қатарды

ң

өркенде

рінің

саны,

өрке

ндері

нің

саны,

шт.

Өркендегі

жапырақт

ар саны,

2-ші

қатар

өркендері

2-ші

қатард

ағы

Бутонд

ар

саны,

Жапырақ өлшемі

үлке

н

орташ

а

Қысқа

Ұзы

нды

ғы

Ұзынд

ығы

ені

Ұзын

дығы

ені

Бір  вегетациялық кезеңдегі өсімдіктің  өсу  ерекшелігі  сипатталған,  сонымен қатар

ащы  жусанының  әртүрлі  жастағы  табиғи өсуі  жылдар  бойынша  көрсетілген.  Негізгі

морфометриялық көрсеткіштері  5  кестеде  берілген,  онда  орта  жастағы өсімдіктердің

дамуы онша еместігі көрініп тұр. Жабайы жағдайда өсімдіктің өсуі мен дамуы пирамида

формасында  болса,  түбірдің дм  10 -15  см  шамасында.  Гүлдеу  кезеңі  күрделі  жинақталған

гүлдер  корзинкасынан тұрады. Өркеннің астынан  жаңа  шығып  келе  жатырған  бүршіктер

байқал ады.

Тамыр  жүйесі  жер үсті  бөлігіне  пропорциональды  болып  дамиды  және  бүйір

өсінділерімен тамыр шашақтары 3-4 қатарлы болады. Негізгі тамыр топырақтың 10 -18 см

тереңдігіне  жетеді.  Тамырдың жанама өсінділері  топырақтың беткі  жағында,  ал  негізгі

тамыр  тереңге  кетеді,  яғни  максимальды  түрде  ылғалдылықты өзінен  сіңіруге  және

өсімдікті ұстап тұруға көмектеседі.

Ақтөбе облысындағы ащы жусанның биологиялық ерекшеліктерін зерттеу,

пайдалы

өсімдіктерді

өсіруге  мәдени  плантациялар

ұйымдастыру -үзіліссіз

қамтамасыз етудің бір  жолы  және  дәрі -дәрмек өсімдіктері  шикізатын өнеркәсіпте

пайдалану. Зерттеудің нәтижесі бұл дәрі -дәрмек өсімдіктерді мәдени өсімдіктер қатарына

қосу және белгілі бір топырақ – климаттық жағдайларды бөліп алуға көмектеседі.

Artemisia absinthium L. тұқымына сипаттама берсек, ащы жусанының тамшы тәрізді

формалы, жемісі-көпқырлы тұқымшасы болады.  Тұқымшаның түсі ашық сұрдан қоңырға

дейін өзгеріп  отырады.  Оның бетінде  эфир  майының тамшылары  тұнған.  Тұқымның

ұзындығы 1,3

0,02 мм құрайды, ені 0,30,01 мм. 1000 дананың массасы -0,70,01 г.

Тұқымның  өсу  биологиясы.  Ащы  жусан  тұқымын  суға  салып  бұқтырғанда,  оның

көлемі үлкейіп  1,4  есеге өсті,  оның сыртқы  жағында қалың шыны  тәріздес  шырышты

қабат пайда болды. Тұқымның шырыштануы эпидермистегі арнайы клеткал ардың болуы,

ондағы  заттар  бұқтыру  кезінде  ісініп,  шыны  тәрізді қабат  пайда  болып,  сыртқа  шығып

шыны  тәрізді

қабық  қалыптасып,  оның

жартылай  бөлігі  топыраққа  бекінуге

бейімделеді,тұрақты 

ылғал

қорын

қалыптастырады, 

кеуіп 

кетуде

сақтандырады және минерал заттарды сіңіруге бейімделеді.

Суға  бұқтырғаннан  кейін  2 -3  күн  ішінде  тұқым  жабысады,  осымен  перикарпий

ашылады, микропилярлы саңылаудан тұқымның алғашқы бас тамыры пайда болады; оның

ұзындығы  0,8 -1,5  мм,  дм  0,5-0,8  мм  болды.  4-5- күндері  ақ түсті  гипокотиль    пайда

болады.  Тамыры ұзарады,  оның  ұшы  тамыр  жабынымен  жабылады, қара  түсті  зат

қалыптасады.    6 -7- күндері  гипокотиль  тартылып,  майысу  пайда  болады,  одан  түзеліп

немесе  тіктеліп,  одан  сыртқа  тұқымжа рнақ пайда  болады.  Гипокотиль ұзындығ  5 -11  мм-

ге  жетіп  дм  0,5-0,9  мм  болады;  онда әлсіз  төмен  түсу  болады.  Тұқымжарнақ жер  бетіне

шт.

нде, шт.

шт.

ені

Жастар

ы,

2014

7,0

1,

5

9,4

2,3

6,7

1,1

6,1

0

,7

14,2

4,2

8,2

2,4 0,7

0,02

0,5



0,01

1,1

0,

05

0,7

0,

02

0,9

0,

04

0,7

0,

02

Орта

жаста,2

014

19,3



4,5

19,2

2,0 14,64,2 12,0

2,1

28,5

3,5

25,6

3,

5

1,3



0,04

0,9



0,02

1,7

0,

06

1,4

0,

01

1,5

0,

07

1,2

0,

03

Үлкен

жастағы

,

2014

15,2



3,1

17,1

3,5 11,50,8 11,2

2,5

25,5

7,2

13,5

2,

5

1,9



0,05

1,2



0,02

2,2

0,

08

1,4

0,

06

1,7

0,

05

1,5

0,

07

қиындықпен шығып, одан соң ашылады. Тұқымжарнақтың ұзындығы 1,8 - 2,5 мм; ені 1,5 -

2,0 мм болады.

Ащы жусанның тұқымжарнағы пластинкасының формасы дөңгелек - эллиптикалық

болады, ұзындығы 2 -4 мм, ені 2-3 мм, түсі-ақшыл -жасыл. Өскін осы уақытқа дейін 1,1 см –

ден 1,5 см-ге дейін жеткен, негізгі тамырдың ұзындығы 1,5 см -ден 2,6 см-ге ұзарған, сору

зонасы ұлғайған.  Ащы  жусан өсуінің

15-17- күндері ұзынша  формадағы  жапырақтың

жоғарғы жағында ассиметриялық бөлікке бөлінген  алғашқы  тұрақты жапырақтары пайда

болады.

Өскіннің биіктігі  2,0-2,3  см  жетсе,  тамырының  ұзындығы  2,6 -4,0  см  жетті.  Екінші

тұрақты  жапырақтарының тобы  20 -22- күнде  пайда  болады,  формасы  ассиметриялы- екі

лопасты. Тұрақты жапырақтардың екінші жұбының толық ашылуынан кейін, үш -лопасты

формадағы бірдей емес тұрақты жапырақтар пайда болды.

Ащы  жусаны  тұқымының  өсуінің биологиясын  зерттеу  нәтижесінде өскіндердің

дамуы, суға бұқтырудан бастап, тұқымша өсуінің тоқтауына дейін 10 -12- күнге созылды.

Тұрақты  жапырақтардың алғашқы  жұбы өсудің  15 -17-күндері  пайда  болды. Өскінде

тұқымжарнақты  жапырақша ұзақ уақытқа  дейін  сақталады  және  формасы  жөнінен

алғашқы  тұрақты  жапырақшадан

өзгеше  болады.  Лаборатория  жағдайында өскіндердің

қалыптасу мерзімі белгіленді.

1.  Анықталған  популяцияның  өсу  аймағы үлкен  емес,  жаппай  даланы  алып

жатырған  жоқ,  өнеркәсіпке  пайдалану үшін  тиімді  болып  келеді.  Ащы  жусанды  шикізат

базасына айналдыру үшін оны мәдени өсімдіктер қатарына қосу керек.

2.  Ащы  жусанның тұқымы үшін  терең емес  физиологиялық тыныштық керек.

Тұқымның көлемі мен салмағы үшін негізгі шығымдылық (88 -94 %) және өну энергиясы

(73-76 %) байқалады.

Әдебиет

1.

Ергожин  Е.Е.,  Джиембаев    Б.Ж., Барамысова  Г.Т.  Научное  наследие  академика  М.И.

Горяева // Алматы: Эверо, 2004. 530 с.

2.

Мухитдинов Н. М, А. Т. МамуроваДәрілікөсімдіктер // Алматы: 2013 92 – 98 б.

3.

Синицин  Г.С.  Новые  лекарственные  растения  Казахстана  //  Изд.  «Наука»  КазССР.

Алматы, 1982 С. 44-47.

4.

Дикорастущие  полезные растения России // СПб., 2001. 120 с.

CLIMACOPTERA BRACHIATAГҮЛДЕУ КЕЗЕҢІНІҢ МОР ФОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ

АНАТОМИЯЛЫҚ  ҚҰРЫЛЫМЫ

Атаева Г.М., Қанаева С.Ә

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Ақтөбе қ., Қазақстан

a.g.m.67@mail.ru, sveta_alibekyzy@mail.ru

Climacoptera brachiata

- биіктігі  5-40  см  болатын  біржылдық шөптесін өсімдік.

Төменгі супротивті-қосылған түптен бұтақталған, ұзартылған бұтақтары бар, қалың қысқа

құлама  түктерімен қапталған  болып  келеді.Сазды  сорлар,  тақырлар,  ірі -қиыршық тасты -

сазды  щлейфтерде,  жазықтарда, таулардың етегінде,  ортаңғы  тау  белдеулерінде өседі.

Жапырақтары, 

төменгілерінен 

басқалары 

етті, 

доғал, 

жартылай 

дөңес,тізбекті

келеді.Орташа  формациядағы  жапырақтарының  ұзындығы  15,2±0,5  мм

құрады.

Төмендегілері әдетте дөңес тәрізді, гүл жапырақтары жұмыр тқа түрінде,қысқарған,әдетте

гүлжапырақшаларға қарағанда қысқарақ, соңғылары  гүлсеріктен қысқарақ, ал  гүлдері

масақ секілді  гүлшоғырлы.  Гүлсеріктің жапырақшалары үшкір,жалаңаш  және қысқа

түктелген.Тұқымы әдетте көлбеу,сиректеу тік келеді. VII -IX айларда гүлдеп, жеміс береді

(1сурет).

Сурет 1 -Climacoptera brachiata гүлінің жалпы көрінісі

Climacoptera brachiata гүлдеу  кезеңінің морфологиялық және              анатомиялық

құрылымы

кезеңдегі 

орташа 

жалпы

ұзындығы 

шамамен 

10,8±0,4 

мм

болады.Жапырақтарының орташа өлшемі  5,8±1,5  мм құрап  отыр.Бұтақтануы  айқындала

бастайды.Жапырақтары етжеңді келеді.Анық қызыл түске ауысады [1].

Жапырақтың көлденең кесіндісінде  доғалданған

пішінді  екенін  көруге  болады.

Жапырағы  бір  клеткалы қарапайым  түктермен  түктелген.  Жапырақ тақтасының сыртын

эпидермис қабаты қаптап  тұрады.  Эпидермис  клеткалары  тығыз  жанасып  орналасқан,

клеткааралықсыз  болады.  Астыңғы  және үстінгі  эпидермис қабаттары ұс ақ-төмпешікті

кутикуламен қапталған.Устьицасы  гемипарцетті.  Жапырағы қатты  суккуленттелген.

Мезофилі  кранц-центрлі,  гиподермасыз.  Жапырағының

анатомиялық  ұрылысында

бағаналы ұлпасы  бір    жағында,  ал  борпылдақ  ұлпасының

бір  жағында  орналасуын

дорсовенталбді тип  деп  атайды.  Бағаналы  паренхимасы  1 -қатарлы.  Тығыз  жанасып

орналасқан.  Кранц -қоршаулы ұсақ кубты  клеткалардан  тұрады.Борпылдақ  ұлпасы  бос

орналасқан және клетка пішіндері әр түрлі болып келеді (2 сурет).

Сурет 2- Climacoptera  brachiata гүлдеу кезеңіндегі жалпы көрінісі

Су  жинақтаушы  паренхимасының клеткалары  ірі  болып  келеді.  Жүйкеленудің

склерификациясы әлсіз.Ортасында  түтікті -талшықты  шоқ орналасқан.  Су  жинақтаушы

түктелген.Тұқымы әдетте көлбеу,сиректеу тік келеді. VII -IX айларда гүлдеп, жеміс береді

(1сурет).

Сурет 1 -Climacoptera brachiata гүлінің жалпы көрінісі

Climacoptera brachiata гүлдеу  кезеңінің морфологиялық және              анатомиялық

құрылымы

кезеңдегі 

орташа 

жалпы

ұзындығы 

шамамен 

10,8±0,4 

мм

болады.Жапырақтарының орташа өлшемі  5,8±1,5  мм құрап  отыр.Бұтақтануы  айқындала

бастайды.Жапырақтары етжеңді келеді.Анық қызыл түске ауысады [1].

Жапырақтың көлденең кесіндісінде  доғалданған

пішінді  екенін  көруге  болады.

Жапырағы  бір  клеткалы қарапайым  түктермен  түктелген.  Жапырақ тақтасының сыртын

эпидермис қабаты қаптап  тұрады.  Эпидермис  клеткалары  тығыз  жанасып  орналасқан,

клеткааралықсыз  болады.  Астыңғы  және үстінгі  эпидермис қабаттары ұс ақ-төмпешікті

кутикуламен қапталған.Устьицасы  гемипарцетті.  Жапырағы қатты  суккуленттелген.

Мезофилі  кранц-центрлі,  гиподермасыз.  Жапырағының

анатомиялық  ұрылысында

бағаналы ұлпасы  бір    жағында,  ал  борпылдақ  ұлпасының

бір  жағында  орналасуын

дорсовенталбді тип  деп  атайды.  Бағаналы  паренхимасы  1 -қатарлы.  Тығыз  жанасып

орналасқан.  Кранц -қоршаулы ұсақ кубты  клеткалардан  тұрады.Борпылдақ  ұлпасы  бос

орналасқан және клетка пішіндері әр түрлі болып келеді (2 сурет).

Сурет 2- Climacoptera  brachiata гүлдеу кезеңіндегі жалпы көрінісі

Су  жинақтаушы  паренхимасының клеткалары  ірі  болып  келеді.  Жүйкеленудің

склерификациясы әлсіз.Ортасында  түтікті -талшықты  шоқ орналасқан.  Су  жинақтаушы

түктелген.Тұқымы әдетте көлбеу,сиректеу тік келеді. VII -IX айларда гүлдеп, жеміс береді

(1сурет).

Сурет 1 -Climacoptera brachiata гүлінің жалпы көрінісі

Climacoptera brachiata гүлдеу  кезеңінің морфологиялық және              анатомиялық

құрылымы

кезеңдегі 

орташа 

жалпы

ұзындығы 

шамамен 

10,8±0,4 

мм

болады.Жапырақтарының орташа өлшемі  5,8±1,5  мм құрап  отыр.Бұтақтануы  айқындала

бастайды.Жапырақтары етжеңді келеді.Анық қызыл түске ауысады [1].

Жапырақтың көлденең кесіндісінде  доғалданған

пішінді  екенін  көруге  болады.

Жапырағы  бір  клеткалы қарапайым  түктермен  түктелген.  Жапырақ тақтасының сыртын

эпидермис қабаты қаптап  тұрады.  Эпидермис  клеткалары  тығыз  жанасып  орналасқан,

клеткааралықсыз  болады.  Астыңғы  және үстінгі  эпидермис қабаттары ұс ақ-төмпешікті

кутикуламен қапталған.Устьицасы  гемипарцетті.  Жапырағы қатты  суккуленттелген.

Мезофилі  кранц-центрлі,  гиподермасыз.  Жапырағының

анатомиялық  ұрылысында

бағаналы ұлпасы  бір    жағында,  ал  борпылдақ  ұлпасының

бір  жағында  орналасуын

дорсовенталбді тип  деп  атайды.  Бағаналы  паренхимасы  1 -қатарлы.  Тығыз  жанасып

орналасқан.  Кранц -қоршаулы ұсақ кубты  клеткалардан  тұрады.Борпылдақ  ұлпасы  бос

орналасқан және клетка пішіндері әр түрлі болып келеді (2 сурет).

Сурет 2- Climacoptera  brachiata гүлдеу кезеңіндегі жалпы көрінісі

Су  жинақтаушы  паренхимасының клеткалары  ірі  болып  келеді.  Жүйкеленудің

склерификациясы әлсіз.Ортасында  түтікті -талшықты  шоқ орналасқан.  Су  жинақтаушы

ұлпаларының клеткалары  бір  негізгі  кристалдар  тобымен  және  гипс  кристалдарымен

толтырылған[2].

Фотоқондырғысы  бар  МС  300  микроскоппен  жапырақтың анатомиялық кесіндісін

үлкен ұлғайтқышпен түсіргенде су жинақтаушы паренхимасындағы бір негізгі кристалдар

тобын  клеткаларда  орналасқанын  көруге  болады.  Бір  негізгі  кристалдар  то бының пішіні

көп қырлы  болып  келетінінің себебі,  бірнеше  кристалдардың жиынтығынан  тұруына

байланысты  болады.  Бір  негізігі  кристалдар    тобы  зат  және  энергия  алмасуы  кезінде

клеткада жинақталады. Бір негізгі кристалдар тобы, яғни друзалар бірнеше кристалдар дың

жиынтығынан  тұрады.  Бір  негізгі  кристалдар қабық тобының пішіні  көп қырлы  болып

келетінін анық байқауға болады (3 сурет).

Сондай  ақ жапырақта  басқа  да  кристалдар  түрі  жиналғандығын  көруге  болады.

Жапырақтың тігінен  кесіндісінде  эпидермис  клеткаларының орналасуын  көруге  болады,

пішіні  сәл  тік  төртбұрыштығы  келеді  және  пішіндері  мен  көлемдері  біркелкі  еместігін

байқалады [3].

1-эпидермис, 2-бағаналы ұлпа

Сурет3 - Climacoptera brachiata генератив кезең- жапырақтың эпидермисі

(а),жапырақтың көлденеңі нен кесіндісі (б) (х720)

Қорытынды:Climacoptera brachiata морфологиялық сипатта беріледі және әр түрлі

кезеңдер бойынша анатомиялық құрылысы анықталады.Дәрілік өсімдіктің жеке дамуында

вегетативтік  мүшелерінің

морфологиялық,анатомиялық

диагностикалық

б елгілерін

анықтау  және  фитохимиялық  құрамын  сипаттау  шикізатты  фармакологияда  пайдалануға

іріктеп алу сапасын жоғарылатады.

Әдебиет

1.

Құлжабаева

Г.Ә.;«Өсімдіктер

әлемі» 

оқу -әдістемелік  кешені,  Жидектер:

Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. – С

2.

Толстиков, Г. А. и др. Солодка: биоразнообразие, химия, применение в медицине. -

Новосибирск: Гео, 2007. - 311 с. TPL: Glycyrrhiza

3.

Флора  Казахстана  //  Под  ред.  Павлова  Н.В.  Алма-Ата,  1966.  Т.5. Козьяков  А.  С.,

Кривенко  В.  В. Пряно-ароматические  и  пряно-вкусовые  растения:  Справочник  /

Отв. ред. К. М. Сытник. - К.: Наукова думка, 1989. — 304 с

ұлпаларының клеткалары  бір  негізгі  кристалдар  тобымен  және  гипс  кристалдарымен

толтырылған[2].

Фотоқондырғысы  бар  МС  300  микроскоппен  жапырақтың анатомиялық кесіндісін

үлкен ұлғайтқышпен түсіргенде су жинақтаушы паренхимасындағы бір негізгі кристалдар

тобын  клеткаларда  орналасқанын  көруге  болады.  Бір  негізгі  кристалдар  то бының пішіні

көп қырлы  болып  келетінінің себебі,  бірнеше  кристалдардың жиынтығынан  тұруына

байланысты  болады.  Бір  негізігі  кристалдар    тобы  зат  және  энергия  алмасуы  кезінде

клеткада жинақталады. Бір негізгі кристалдар тобы, яғни друзалар бірнеше кристалдар дың

жиынтығынан  тұрады.  Бір  негізгі  кристалдар қабық тобының пішіні  көп қырлы  болып

келетінін анық байқауға болады (3 сурет).

Сондай  ақ жапырақта  басқа  да  кристалдар  түрі  жиналғандығын  көруге  болады.

Жапырақтың тігінен  кесіндісінде  эпидермис  клеткаларының орналасуын  көруге  болады,

пішіні  сәл  тік  төртбұрыштығы  келеді  және  пішіндері  мен  көлемдері  біркелкі  еместігін

байқалады [3].

1-эпидермис, 2-бағаналы ұлпа

Сурет3 - Climacoptera brachiata генератив кезең- жапырақтың эпидермисі

(а),жапырақтың көлденеңі нен кесіндісі (б) (х720)

Қорытынды:Climacoptera brachiata морфологиялық сипатта беріледі және әр түрлі

кезеңдер бойынша анатомиялық құрылысы анықталады.Дәрілік өсімдіктің жеке дамуында

вегетативтік  мүшелерінің

морфологиялық,анатомиялық

диагностикалық

б елгілерін

анықтау  және  фитохимиялық  құрамын  сипаттау  шикізатты  фармакологияда  пайдалануға

іріктеп алу сапасын жоғарылатады.

Әдебиет

1.

Құлжабаева

Г.Ә.;«Өсімдіктер

әлемі» 

оқу -әдістемелік  кешені,  Жидектер:

Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. – С

2.

Толстиков, Г. А. и др. Солодка: биоразнообразие, химия, применение в медицине. -

Новосибирск: Гео, 2007. - 311 с. TPL: Glycyrrhiza

3.

Флора  Казахстана  //  Под  ред.  Павлова  Н.В.  Алма-Ата,  1966.  Т.5. Козьяков  А.  С.,

Кривенко  В.  В. Пряно-ароматические  и  пряно-вкусовые  растения:  Справочник  /

Отв. ред. К. М. Сытник. - К.: Наукова думка, 1989. — 304 с

ұлпаларының клеткалары  бір  негізгі  кристалдар  тобымен  және  гипс  кристалдарымен

толтырылған[2].

Фотоқондырғысы  бар  МС  300  микроскоппен  жапырақтың анатомиялық кесіндісін

үлкен ұлғайтқышпен түсіргенде су жинақтаушы паренхимасындағы бір негізгі кристалдар

тобын  клеткаларда  орналасқанын  көруге  болады.  Бір  негізгі  кристалдар  то бының пішіні

көп қырлы  болып  келетінінің себебі,  бірнеше  кристалдардың жиынтығынан  тұруына

байланысты  болады.  Бір  негізігі  кристалдар    тобы  зат  және  энергия  алмасуы  кезінде

клеткада жинақталады. Бір негізгі кристалдар тобы, яғни друзалар бірнеше кристалдар дың

жиынтығынан  тұрады.  Бір  негізгі  кристалдар қабық тобының пішіні  көп қырлы  болып

келетінін анық байқауға болады (3 сурет).

Сондай  ақ жапырақта  басқа  да  кристалдар  түрі  жиналғандығын  көруге  болады.

Жапырақтың тігінен  кесіндісінде  эпидермис  клеткаларының орналасуын  көруге  болады,

пішіні  сәл  тік  төртбұрыштығы  келеді  және  пішіндері  мен  көлемдері  біркелкі  еместігін

байқалады [3].

1-эпидермис, 2-бағаналы ұлпа

Сурет3 - Climacoptera brachiata генератив кезең- жапырақтың эпидермисі

(а),жапырақтың көлденеңі нен кесіндісі (б) (х720)

Қорытынды:Climacoptera brachiata морфологиялық сипатта беріледі және әр түрлі

кезеңдер бойынша анатомиялық құрылысы анықталады.Дәрілік өсімдіктің жеке дамуында

вегетативтік  мүшелерінің

морфологиялық,анатомиялық

диагностикалық

б елгілерін

анықтау  және  фитохимиялық  құрамын  сипаттау  шикізатты  фармакологияда  пайдалануға

іріктеп алу сапасын жоғарылатады.

Әдебиет

1.

Құлжабаева

Г.Ә.;«Өсімдіктер

әлемі» 

оқу -әдістемелік  кешені,  Жидектер:

Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. – С

2.

Толстиков, Г. А. и др. Солодка: биоразнообразие, химия, применение в медицине. -

Новосибирск: Гео, 2007. - 311 с. TPL: Glycyrrhiza

3.

Флора  Казахстана  //  Под  ред.  Павлова  Н.В.  Алма-Ата,  1966.  Т.5. Козьяков  А.  С.,

Кривенко  В.  В. Пряно-ароматические  и  пряно-вкусовые  растения:  Справочник  /

Отв. ред. К. М. Сытник. - К.: Наукова думка, 1989. — 304 с

жүктеу/скачать 8,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: