Б 83(5К) А44 Қьфықбай Аллаберген
жүктеу/скачать 10,95 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.7 Ел камын ойлаған (Гумар Қарашсв)
м с і і архин материалдарына қосымша ол туралы жазылған естеліктерден де коп \ і Э . і і м е т , дерек алуға болатыидығыиа көз жеткізген сияқтымыз. М ы с і і л ы , С. Торайғыров туралы Әлкей Маргүланның естелігіндс мынадай создер бар : «Сұлтанмахмүт ауылыида жүргенде дәйім адамныц мінсзіп, психологиясын сынап, көңіліие жақпағаи адамдар туралы отырган жеріцде бір-екі ауыз олец жазып қалдырып оіъірагын. Сұлтанмахмұітыц бұл чэрізді жачі 'ап өлсцдерінің көбі оның
шығармаларыиа кірмегеи сюікгы» пемссс
38 ;< С ггаіімахмүггың дүниеде жек коргені баи мен залым болыстар еді. Ыр жылы жаз хуііі. мен элі күні ұмытқаным жоқ, менің ауыл мектсбінде оқып жүрген бпла ксіім :ді. Махмүггы керуге бір коршілсс ауылга бардым. Онда Махмүттың мспімси ісі ко:<, тск жиналган халықгың алдында империалистік согыс жайындн оларга әңгімс лГт.іп отырганын көрдім. Бір уақытта Махмұт пен біз қарайтын елдің болысы азінің шабарманьшан хат жіберіп, «біздің үйге келіп, қала жайынан әигімс айтсыи», - дсп Махмүгты шақырыпты. Махмүт хатіъі оқып болган соц болысгың ілаЗармаш.ша ашуланып қарады да : «Мен Поштай ауылына бармп сауыи айтагыіі іііапқыншы емсспін, әңгіме іздеген кісі езі келер! - деді», - деген сшдсрііісн кои
Соидай-ақ, Шәйбай Айманов Сүптанмахмүт туралы оз естелігіиде : лСойтіи, аса кадірлі замандасым, әрі туысым Сүлтанмахмүт 1920 жылы 21 май хуиі түсгеи кейін дүние салды да, ойлаган мақсатына жете алмай, бастаіаи іііыгармаларын аяқтай алмай арамыздан кетті. Ол өзінің «Кім жазықты?» роіжіның да қайта жазбақшы еді, мұнысы да орындалмады. Меи осының бәріне кейін күйініп те жүрдім. Сұлтанмахмүтгың : «Кала іқыпы мен дала ақынын» бітіре алмай барамын. Әр ақынды өз қалпында, оз ниотіиде, өз созімен еойлетпек едім. Бірақ, менің қала ақыны деп отыргаиым да :онет ақыны емес, капиталистік қаланың акыны еді. Поэманың соңында ексуіп дс гехникага жүгіндірмекші едім, жиган-тергенімді тапсырганда, осы жайды хадағалай айтарсың», - деген өлер алдындағы сәзі олі есімде», - деп, ксйбір Істіа оң жақтарынан хабар береді. 1.7 Ел камын ойлаған (Гумар Қарашсв) Ғұмар Қарашев 1875 жылы қазіргі Орал облысы, Казталовіса аудаиыныи Қүрқүдык деген жерінде туып өскен. Әкесі Қараштан жегі жасында жсгім қалгап ол ауқатгы ағайын — туыстарының көмегімен ауыл молдасыиан хач' танпды, кезінде есімі алты алашқа мәшһүр болған Ғұбайдошщ Ғалікссв қазіретке шәкірт аталады. Бұл оқу орнын 1902 жылы бітірген ол оуслі озі тугап лііие, одан кейін Тіленшісай деген жерде мешіт, медресе сапдырады. Ксйбір асрсктерге қарағанда Ғұмардың Шәңгерей Бөкеевпен осы тұста дсс оолгандыгы айгылады. Болашақ ақынның Шәңгереймеи таныстығы оиыи орысша сауатын ашып, саяси ой- өрісіиің кеңеюіне бірден-бір сеп болады. Сойтіп, сергек те сезімтал Ғұмар 20- ғасырдың бас кезіндегі қазақша, арабша, іүрікше, орысша, татарша басылымдарды оқьш, заман дәуір жайын аңгира Засіайды. Осіресе тарихи, философиялық ой айтылған еңбектергс ден қояды. Осыдан кейін ислам қағидаларын жетік меңг-еріп, ол медреседегі, ескіш яи':лам», «шартооқуларын токггатып, шәкірттерін жәдитше (жпмаша) окьпа Застайды. Бұган тағы бір себеп болган нәрсе, осы кезге сай келген 1905 жыгы Зіріпші орыс революциясы. Оның идеясын жетік түсінген ойшыл ақын, үлтгык эяпу, ағаріушылық қозғалыстардың толқуымен озінің мсдресесігідсгі жасіарды гы.іымга, өнер-білімге тарта бастайды. Өзі ұстаздық егіп жүргси қазак оалаларына орыс және қазақ тілін толық меңгеруді үйрстеді. Медресеге орыс, гапар мұғалімдерін шақыртатады. Бірақ, Ғұмардың бұл сияқты прогрссс жолына мықтап берілген әрекеттеріие елдегі қожа, молдалар мсн Уфадагы 39
мүаы лман муфтиінің басқармасы шу көтеріп, оны дінді бүзды, «кәпір» деп као п ял ап , ишандықган, мешіт тоңірегінен қуады. ІІ Жогарыда айтқанымыздай Ғ. Қарашевтің саяси көзқарасыныц өсігі- жетілуіне 1905-1907 жылдары бірінші орыс революциясы мол әсср етсді. Эйткені, Орталық Ресейде болып жатқан ереуілдер ұлтгық езгіпіц тепкісіиде /күр: еп қазақ халқын да бей-жай қалдырмайды. Ол осы жылдары 'іатар тілівде :лыгып 1
мақаналарын жариялады. Ғұмардың
ецбсгі жарық көреді. Бұл кітабында соз еткен мәселелері оқырмап кауымыиыі жүрегіне жол тауып, тез арада библиографиялық сирек кездесетім басылым хатарына косылады. . , Сондай-ак, 1911-1913 жыддарын оның «Қазақстан» газетіпдс түрлі тэкырыггтарга жазылган көптеген мақала, очерк,
фельетоп, өлецдері
жарияланады. Мысалы «Қазақстан» газетінің 1911 жылгы 15 қараша күнгі мө.иірінде басылган «Бүл қай заман?» атты бас мақаласында тарихтың даму прпцессіне қысқаша шолу жасай келе, қазақ жастары гылымпыц әр саласып же гік мсңгерсе деген ниет, өсиет айтады. Онда ол : «Бізде бір қалынтасқап каіе пікірдіц барлығын, ол біз гылымды орыстікі дегі бөлеміз, мсйлі, солай - ак Золсын, онда басқа дін, жағрапіія, тарих, т.б, гылымдарды басқа тілде оқыган хүшііц өзіңде, мамандығын жақсы біліп, халқына жақсы пайда кел гірсе, бол.чы .\уіес ііе? «- деген ой, тұжырымыи айтады. Екінші бір «Газет деген не зат?» атты мақаласыңда баспасөздіц қажетгілігі жайыңда өқырман қауымға : «Бізді бір ниет, бір тілекке жиятұгьш зат - газзт! Сол себепгі газет біздің басшымыз! Газет біздің достар аддыңдагы 1 коркіміз! Дүшппаңдарға қарсы қүралымыз! Газет біздің қараңгыда жарық беріп, тура жолга салатын иіамшырағымыз!»- деп түсіндіреді. Ғ. Қарашсвтің шығармашылық жолы өте күрделі. Ескішілікке ксгпсй үпемі ілгерілеп өтырады. Ол өз дәуірінің ең жақсы, жаңашылдық армацдарьш мықтап камги білген және оны өзінің шығармаларыпа арқау сггіп, халықка жеткізіп айта білген ақын. Ғүмардың 1905 жылғы дейінгі жоне содан кейінгі шығармаларыныц бас гы гакырыбы-патша үкіметініц отаршылдық қысымына қарсылық, қазак
чалқынын жақсы жер, ата қонысынан айырылғанын, саяси босгапдықты ацсау, халықтіл гылым - өнер жөлына үидеушілік, елді билеу жүйесіндегі эділеіх:іздіт-:і эіпкерелеп. батыл сынау, әйел теңдігі меселелері болып келеді. Осыган орай оның қаламьшан туған еңбектер саны да мол. Борі де халык ч.үячесін кокссп, қазақтың елдігін, ерлігін паш етуге арналған. Мәселен, өл : Білімсіз қазақ күнің жоқ, Күн көретін түрің жоқ. Өзіңді - өзің зор көріп, Мен қазақ деп жүрсең де, Білімсіз қазақ болған соң Бір тиывдық қүның жоқ, 40
Білімсіз халық ел болмас, Болғанменен тең болмас, Қулықтан басы арылмас, - дегг қазақ елінс сол дәуірдегі ец қажсті басты норсе - оқу, онср білу екеіиипи аГпяда. Ақын «Замана жайында» деген жырында туган жер гуралы : Еділ, Жайық суынан, Жем сағыздың бойынан, Қысырақтап жаз жайлап. Коиіе, қоиа жүргеиің, Алатаудан откенше, ЬІстықкөлге жеткенше, Кіңдік кесіп кір жуып, Мекен еткенжерлерің, - дсй келе, бүл жерлердің бүгінгі күнін : Көкше бұйра белдерің, Белдсрге енген елдерің... Күңдердің күн болгарща, Мүндайда болар дер ме ёдің? -
дсгі
күйзсле де, күңірене жырлайды. Ғүмарді: С)л :
Ел ішінде осы күн, Алымнан басқа ақы жоқ. Жұрт жайыңда қамы жоқ, Сыңарық бұқа пішінді, Әкімге қалғаи күн қүрсын, - дсй отырып, обыр байлардың, залым, парақор үлықгардың, болыс билердш глбырлыгын Абай, Жармагамбст т.б. сияқгы Ғүмар да айнытиай эшгерслсм.. зсылай катты сынга алады. Ғүмар оз өлеңдерін тарихты шолу, таркхқа коз жіберу эдісімен жазгус.м. Онь.ң басіъі кейіпкері өткен гасырда патша үкіметінің езгісіне, жергілікті Зиііі;ардыц кысымына қарсы азаггық туын котеріп, халыққа бостаидык әперуд! хоіссеген Сырым Датов сияқты ерлер. Ақыи оңдай жаужүрек срлердіц халық үшіи ауадап кажет -‘зіліп, жаишылғаи оқырман атынан : Ойдағыға жете алмай, Ешбір лаж ете алмай, 41
Екі козден жас парлап, Налып тұрған көзіміз. Бізге дағы күн туып, Қанды жүрек ұл туып, Жігерленіп бел буып, Ашылар ма екен көзіміз, - деген жолдарыңда нақты түрде көрсете білген. Ғ. Қарашев - ағартушы. Қулық - сұмдықты білмейтін, жаны жас- баладай жайсац акын. Соңдықтан ол елдің козін ашса, өз-өзінен оділетсіздік жойыла.цы дсп біледі. Осы мақсатты жүзеге асыру ниетімен бар талантын, асыл сөздерін жыр тізбегін тек гыльш, білім, өнер үйренем деген жастарға арнап, оларды : Бәрін айт та, бірін айт, Өнерменен білім жоқ. Білімсіз қазақ күиің жоқ, Бәріиен де тілеймін, Гылымның жүзін бері қыл, Надандықтың сүр түсін Жақындатпа әрі қыл, ~ дсгі, оқуга шакырады. Ал, еңді Ғ. Қарашевтің публицистикалық еңбектеріне келе'гіп болсақ, онда ең алдымен «Ойға келген пікірлерім» деген мақаласына тоқгаламыз. Мұпы авіор Луфси дегш кісіге жауап хат ретіңде жазған : «Қымбаггы Луфти мырза! Сіз жібергеи хатыңызда : - Бұл заманда сопы атты біреулер өте көп болса да, қарапайым халқымызға олардан тиген пайда көрінбейді, яғни қай жақта соігы меи мүрцд аітылар көп болса, сол жақтағы халқымыз арасындагы ұрлық, қиянат, ірак ішу сияқты келісімсіз мінездер көп?», - деп сұрапсыз. Мырзам! Мұндайлық жаман әдетгердің түп - тамырымеи құрымауы гылым мсп ағартушылардың ықпал тигізбеуіиен бөлады. Бұл жолда надап сопылардыц таспиқтарын сыртылдатып, түймелерін жылтыратуынаи ешқандай пайда жок» дсп жауап береді ол. Ғұмар Луфта мырзаға осыидай жауап беру арқылы сол 'шшшның сопы, молдаларының халықтың барын жеп, өтірік күліи, агсійьшды бір - оірімен шағіэістырып таспиғыи сартылдатқаннан басқа білгені жоқ, арамдык, хулықты ойлайтынын ошкерелей отырып, олардың сана - сезімдсрінс олі күиге гылым - білімнің айналасыңца болып жатқан өзгерістердің аз да болса әсер етпегеніи айтады. Ал, адамның бір-біріие қамқоршы болып, жақсылық корсечу қасистін ол : Мұі мұкгаж
.<иііі/цру. моральдық жақсылық әр адамның мұқтаж болғаи уақытыпда гылым мси агарту және торбиелеуге керск қажетін өтеу»..., - деп түсіндірсді. Сойгіп, жақсылықтың қай түрін болса да жазушы қогам омірінеп боліп зкетпейді. Көпшілік болып тәлім — торбие жұмысьша ат салысудың мақсатып 42
«моральдық мұктаждықта қалғаи туысқандарын құтқару», - дші ишсіиіыи ил, зрбір адам баласы қоғамның білім түрғысынан көзін ашып, кокірсгік оятса ;анасына өзі білстінін жеткізсе, онда ол моральдық жақсылық жасагі, баскапыи
үзарта гүсетінін дәлелдейді. Ғ. Қарашев нақ соқдай-ақ, жас үрпақ туралы оған үйрететін толім -торбне
/стазга қоиылатын талаптың ларамай, жиуаптылық, тиянактылық қажет екендігін ескертеді. «Жансыз түсіңдіру», - дейді ол «...тыңдауға тартымсыз жонс сстуге ауыр Золүдыц үстіне тез үмытылатын болады... Мұғалім болған адамныц шәкіртгері ри'»а боларлыктай мінезі, оларды толық қанағатгандырарлық білімі оолуы керек. Ондай білімі жоқ педагогтан шәкірт пайда көре алмайды. Соны естс ұстау керек. Шокірг озі сүйген мұғалімнен ғана білім ала алады»... Бүпш керісінше Ғ.Қарашев сол қиын - қыстау ксзеңнш өзінде ак ч.аіісапқорівыққа салынып, адамгершілік қасиетген айырылыи бара жатқаіщар гуралы : «Біздің қазақ халқыңда орта және жоғары мектептерде оқып шыққаи чсігптер коп. Бұны ойлағанда келешектен біраз үміт тугызады. Енді бүл /кіпітердіц халыққа қызмет ету жағына келсек, әкімшілік дәрежесіне бслгілсіііп, гагайындалса баяғы айлық алу, сансыз дау - жаижалдардан табыс тауыті, арак ііиін, мас болу, күн -түн қарт ойнап, есіл омірін еш қылу» немесе «Оқымыстылар .<аіппа кобейсе, халықтың сезімі соншалық артып, мектептер салынып, ілісі
іді . Жоқ... бүлардың біреуі де жоқ. Күн сайын тіршілік батшғына батуда. Окымыстылар бұл жағынан қайғырмайды да, халықтыц махаббаіын гаріыи, игаргу - онер жолына жетектемейді. Мұның соцы қайда барыи тірелетіңдігі оркімге бслгілі... Міне, осылардың барлығына да негізгі себеп, баягы «дүпиеде .шпі - жеу үшін ғана жасау» делінген хайуаіідық бір пікірде торбислепгендік іеп дсн ойлаймыз» деп жазды. Келесі,
Ғ\ Қарашевтың «Тіршілік таласы» еңбегіне токгалсақ... Бүл лыгармасында ол патшалық заман кезіңде ешбір зүлымдық - зүлматпси ісі жоқ, Зсііг.ам жатқан өзгерістерге көзіцді ашып, көкірегіңді оят дегісі келсді. Одап орі дүпиеиің озі талас - тартыстан түрады, адам баласы сен де қарап жатпай Золашақ үшіп, ертеңгі коретін күнің үшін күресуің керек дсгепді мецзейді. Сондай-ақ, қазақ даласындағы болып жатқан түрлі жаңалықтар, оларга дегеи ;лдің козқарасы жайлы : «Дүниедегі жан-жануарлардыц тіршілігінен ілтиш;і ;аль:п қарасац галассыз, тәртіпсіз іүрған заман көрінбейді, дала/^агы андар, дуідпгы қүстар, судағы балықіар бірін-бірі жеуде, бірін-бірі тонауда, адам Заласынын тіршілігіне қарасақ талас - тартыстан бүлар да күр емес» дей келе Зул тартыстарға сипттама бере отырып, олардың мэн-мағынасыи : «жан- каиуарлар бір-біріне тырнағыи батырса, адамдар көкіреқ, ақьиі қаруьш я:үмсайды», деп тағы бір сырыи ашады. Қазақ халқьның мұңдай халге түскені, жоғарыда айгылган тірішілік іаласына әзірленбей, наданшылық торында жатқаиында. Егер үйқымыздан бос
'.о і ссбспті дүниежүзінде қалгымыз келсе, адам баласын, ғайырым жаи иссіпеи, 43 оір адамды бір адамнан артық сткен ғылым, онер үйреніп, өзіміздеп ілгері кеткен чаггыктармен катарласуға талап етуге тиістіміз». Бүл жерде Ғүмардын айтып отырған ой-пікір, мақсат -мүддесініц барлыг..і ла бір-ақ нэрсегс келіп тіреледі. Қалың үйқыда жатпаса да, қалгып - мүлі іп ісүпі-еп, ескі омірдің бір қалыпта өтіп жатқан тыныс-тіршілігіие бсйімдслін хсгкеп қазак жастарын қайткен күнде де білімге, өиерге қарай сүйрелеу, /кеісктсу. Елде болып жатқан озгеріске елең еткенмен неден, кайдаи, қайгіп Зпстарын білмей жүрген ауыл жастарына жол корсету. Антор осы арада егер өз бішігіміз өзімізде болып, онер іылым үйреисек, баска халықпен тереземіз тец больш, өзіміздің қадір - касистімізя.і, ■ • ул ггығымызды, елдігімізді, салт - санамызды сақтап қалар едік дсп алыста тек :эн>!м боп елестейтін тәтті қиялға беріледі. Сойтіп, болашаққа үмітггён қараған қаламгер білім мен өнерді жан -жакгы йаспхаттаудан бір талмайды. Бұл тұрғыда өл ©з іиығармасыида : «жоғарыдагы тіршілік таласы хақыңда бір-екі ауыз сөз жазғанымның себебі біздің қара халык іүісл ғылым иесі, жастарымыздың да көбісі төрт жағы қүбыла болын, чаманымыздың түбінен бихабар гұмырын ойын | күлкімен өткізіп жүр. Басшылардан үлгі көрмеген соң қара халық бағытынан адасулы. Құйрықсыз, желкенсіз тіршілік теңізінде бағыгсыз жел айдап жүрісп хсмсмізді жұрт кетіп жатқап ғылым, әнер жолына қарай жүргізуді лсмсшілерімізге де, мінушілерімізге де міндет деп білеміз, қазіргі бағы па •күрумен тасқа соғылып, су түбіне кетуімізге де шек-шүбә жоқ», дсп бейкам жаткан қазақ даласындағы қазақтың бас көтерер ұлдары тек арзан күлкіге берілін, уақытгарын боска өткізіп жүрген;іікі'ерін өткір сынга салады. Осылайша, заманның аіцы шындығың толғана, тебірене жазған Ғүмар, қалаида халықгы ояту, оның санасына, жүрепне, сезіміне әсер сгу жолдарьш ізд-йді. 1'іриіілік етудің оңай еместігін айта келіп, оиы теңіз бсн ксменіігс іеңейді. Мүңдағы ойы теңіз - өмір, сол өмірдегі аз гана гүмырымызды бостан 1 Зосқа өтқізбей, өнер - білімге қарай бұрайық дегені. Ол туган жер топырағында болып жатқан коғамдық әзгерісгерді көлденең көзбен көріп, бейтарагі суреттеп •соя салмаган. Жазушылық, халықтық көзбен көріп, алға апарар оз ойыи үсыпды.
Мінс, осылайша өз дәуірінің жглршысы, келешск заманиың жыршысы үрпағына өлмес мұра, ұмытіллмас қазына қалдырып кегп. Оның осындай шығармасының тағы бірі «Өрнек» кітабы. Бүл еңбсгіңде ол са.» а халқы мен ауыл адамдарын сапыстырады. Жазушының : «Қалада әркім оз Яінің соңында жүр. Енді мұны біздің қазақ халқының эдет - ғүрыптарымсі оазіыстырып қарасақ, біздсгі көптеген жігіттер алты ай қыс ғүмырын боска эікізіп тек жүрсді. - Дүниеде не арзан? - деп сүраушыларга - Біздің қазак жігітгерінің ғұмыры-деп жауап берілсе дұрыс болар еді. Сол бос жүрудсн коп залалды бүзықтық туады, сөз тасиды» деп налиды. Б.үган керісінше «Қазақстан» газетіңде жарияланған «Тонсіз жан жоқ» атгы .'кіппіі бір мақаласында ол адам баласыныңтіршілік есігін ашқаинап кейіигі омірі хүрсспен, 'і артыспен өтетіндегі жайлы : «Ғажап бала ананың құрсагында эуелі қан болады. Аиадан соң тэн болады. Анадан соң барып жан болады... Қан мсп гән жанның болушъшығына себепкер болып тұр. Адам баласына жанпан тэтті нс 44
ғұмі алдық
Е Ш
• Г I ^ '. Г ;д ^ Й іЗЙ ** ч ’ \ і *' 2 в « * • Зіздіц дүнкеге келуімізге себегі болды. Ғылым да тәрбие алды. Ьұны бізгс і :
Зсрді? Әлбетте халық, оган берді» - деп толганады. Ғ. Қарашевтың келесі бір ауызға аларлық «Педагогика» а п ы еңбегі 1918 жылы «Мүгалім» журналыида жарияланган. Мүнда автор «озіме келсем мешіт, дінн медреселер салганнан гөрі мүгалімдердің мівдетін күшейгу үшіи ғылыми ш агітарды өз тілімізге аударуга, кітагггар сатып алып бастырыгі түратын фңрмалар лшуіа, газег жоне журналдардың басылып түруына комектескен болар едім», дсй іссл»е «кімде-кім озінің мінезі және істейтін жүмысы турапы ойланбай т ү р а алмайды. Бул жолда баланың ақылы бірте-бірте өспекші, міне осы мсзгілде балага копбасшылық еіу тәрбиенің басты бір шар*гы. Үйренудің жол көрсетудің қай орьшда 'гүргандығы бүдан корінсе керею>, - деп жас үрпақгы тәрбиелеудің қыр - сырына токталады. Одап әрі бала тэрбиесіне, оның айналасындагы адамдарга, міпез _ кулыгына толық мән беріп, жолын эдісін үйретігі отырган гіублиңист — пспхолоі жас жеткіпшекке тәрбиені кімдер, қалай беру керектігін : «Ата - аналар, мүлалімАср
апың көзіпе корсетіп, бүдан соң мүмкін болганша басқа да түсіпдіру жолдарып холдапулары керек. Әсіресе, ата - аналар бәрінен бүрьш балалардың міисзіи жаксы жолів салуга бейім келеді, олар әр нәрссні тексеріп, балаға себебін түсіндіріп, ср гс Застан, мынау жақсы, мынау жаман, мынаны істеуге болмайды ден үзъшдырады. Ііүі-ан балалардың коз алдьшдағы нәрселерден мысал келтіріп, жақсы - камандығын түсіндіріп, істеуге таіс деи корсегкен істің қарсы жагып да баяндап береді», - деп түсіңдіреді. Ғ. Қарашевтың публицистикасындагы тагы бір басты тақырып - тіл \;о;слесі. Ойткені, оның осындай корегенді көкірегі мен өз еліидегі болып кагкан небір жан түршігерлік жайларга немқүрайлы қарап, бенхабар отыра ілмағандығы белгілі. Ақынның мүндай кеселмен білек сыбана күресуіге элі ксгпесе де, оған уытты тілінің найзасын қадап қалуға дэрмені жетксн. Мәселсп, ол бүл тұрғыда озінің «Үлт һэм туғаи тіл» мақаласында : «Гіатпіа үкіметіпіи үлп ар түрмысын көріп, соларды көгертіп, коркейтумеп ісі болмайды. Ол зрдайым да халыққа көтере алмайтын, оларды озінің мейрімсіз тырнағыпда голсгсншс жапшумен болды һэм миллиондаган халықгы, әсіресе шеі үлт іарды қалайша қараңғылықпен меңгсру надандықты өз пайдаларыи білмсстсіі, хсрскгерін сүрай алмастай мылқау етіп үстау қамында болып, сонымеи і ана ш.үгылдаиды»9 - деп жазды. Жалны, Ғ. Қарашевтың творчестволық еңбек жолын қорыта ксле айтарымыз, ол озінен кейінгі үрпаққа коп жақсылық әкелетіндей, елеулі м-ү.ра халдырып кетксн. Тагы бір ескерілмей жүрген жэйт, ақын кош сісн олсң, ма.саяалар жазумен қатар, аударма ісімен де шүғылданға үқсайды. Оның дэлслі *:с})асовгын атақты «Ана жыры». Ол бүл өлевді баласы Бәсергс бсріи түрып : с<Г-/іаган бага оки келгенде қүраи шыгартпа, орнына гиидаш мақамымеи осы элеңді оқъі», - деп тапсырыпты.
|