ЭЫДҰ шолуы: дереккөздер мен шолу рәсімі
Осы есепте берілген талдау ұлттық, сондай-ақ, халықаралық дереккөздерден
алынған деректерге, сонымен қатар, талдау есептерін қамтитын және сарапшылардың
келуі нәтижесінде жинақталған ақпараттарға негізделген.
Ұлттық мәліметтер дереккөздері Қазақстан Республикасының Білім және ғылым
министрлігін (ҚР БҒМ), Ұлттық статистика агенттігін, ҚР Ұлттық білім беру
статистикасы және бағалау орталығын (ҚР ҰББСБО), Ұлттық білім академиясын,
«Кәсіпқор» холдингтік компаниясын, сонымен қатар, ҚР БҒМ жанындағы «Ақпараттық-
Талдау орталығы» АҚ ұсынған Базалық шолуды қамтиды.
Халықаралық мәліметтер дереккөздері ЮНЕСКО жанындағы статистика
Институтының мәліметтер базасын, әлемдік даму Индикаторлары бойынша Дүниежүзілік
банктің мәліметтер базасын, әлемдік экономиканың болжамдары бойынша Халықаралық
валюта қорының
мәліметтер
базасын,
«LABORSTA»
Халықаралық
еңбекті
ұйымдастырудың мәліметтер базасын, сонымен қатар, ЭЫДҰ-ның «PISA» және
Халықаралық мектептік үлгерімді бағалау бойынша ассоциациясының (IAE) «TIMSS»
бағалау жүйелерінің мәліметтер базасын қамтиды.
Сарапшылар тобы, сондай-ақ, АТО-ның, ҰББСБО-ның және ҚР БҒМ-нің барлық
талдау құжаттамаларын қарастырып, сонымен қатар, PISA және TIMSS толық есептерін
кеңінен қолданды. Соңғысы және маңыздысының бірі, сарапшылардың келуі, белгілі
дәрежеде орынды ұсынымдарды жүзеге асыруды қалыптастыру мақсатында
мәліметтердің мәнмәтінденуі мен түсіндірілуін қамтамасыз ету туралы ақпараттардың
құнды дереккөздері ретінде өз құндылығын көрсетті.
1.A1 - 1.A3 Қосымшаларында шолудың рәсімі, талдау құрылымы және осы есепті
дайындау процесінде растаушы базаның қалай қолданғаны туралы қосымша ақпарат
берілген.
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕР
У С
АЯС
АТЫНА ШО
ЛУ
: ҚА
ЗАҚСТ
АНДАҒЫ ОР
ТА БІЛІМ БЕР
У
262 -
МА
ЗМҰНЫ
Кесте 5.A1.7. Педагогикалық қызметкерлердің жалақысы: валютаны қайта есептеу және инфляция деңгейлері бойынша түзетулер (жалғасы)
2011
Ұлттық деректер
WDI
Есептеу
WDI
Есептеу
Есептеу
Қаз
ақ
ст
ан
Ағымдағы жергілікті валютадағы
азаматтық қызметкерлердің ай
сайынғы жалақысы
ЖІӨ
дефляторы
Тұрақты жергілікті
валютадағы жалақы (2010)
САМП қайта
есептеу
коэффициенті
2010
Жеке қажеттілік бойынша САМП
қолданып қайта есептелген АҚШ
доллары эквивалентіндегі жалақы
Жеке қажеттілік бойынша САМП қолданып
қайта есептелген АҚШ доллары
эквивалентіндегі жылдық жалақы 2010
Бас
тап
қы
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
10
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
15
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
Орт
аш
а
ай
лы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
мак
си
мал
ды
б
іл
ікті
лі
кте
р(
1)
жы
л
мән
і
Бас
тап
қы
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
10
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
15
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
мак
си
мал
ды
б
іл
ікті
лі
кте
р(
1)
ЖІ
Ө
Ж
ек
е
тұт
ы
ну
Бас
тап
қы
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
10
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
15
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і,
ми
ни
ма
лды
біл
ікті
лікте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
мак
си
мал
ды
б
іл
ікті
лі
кте
р
Бас
тап
қы
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
10
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
15
ж
ыл
ж
ұм
ы
с
тәж
ір
иб
ес
і, м
ин
им
ал
ды
біл
ікті
лікте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
ми
ни
ма
лд
ы
біл
ікті
лі
кте
р
М
ак
си
мал
ды
м
үм
кін
а
йл
ы
қ
ж
ал
ақ
ы
,
мак
си
мал
ды
б
іл
ікті
лі
кте
р
Сы
йа
қы
ла
р
м
ен
ү
ст
ем
ақ
ы
лард
ы
қа
м
ти
ты
н,
жы
лды
қ
орт
аш
а
ай
лы
қ
ж
ал
ақ
ы
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)
(16)
(17)
(18)
(19)
(20)
(21)
(22)
(23)
(24)
(25)
(26)
М
екте
пке
д
ей
інг
і
жән
е
бас
тау
ы
ш
бі
лі
м
б
еру
35
748
39
818
41
411
42
827
39
951
111
350
2010/
2011
0,85
30
406
33
868
35
223
36
427
94
710
110,53
94,24
323
359
374
387
1 005
3 872
4 313
4 485
4 638
12 060
5 874
Ор
та
б
іл
ім
бе
ру
42
473
47
428
49
198
50
967
47
516
169
610
2010/
2011
0,85
36
126
40
341
41
846
43
351
144
264
110,53
94,24
383
428
444
460
1 531
4 600
5 137
5 328
5 520
18 370
7 791
ди
рек
то
рла
р
60
347
68
133
70
788
72
204
67
868
m
2010/
2011
0,85
51
329
57
952
60
210
61
414
m
110,53
94,24
545
615
639
652
m
6 536
7 379
7 667
7 820
m
m
Ескерту: 1. Тиісті біліктілік деңгейі бойынша жоғары санатқа, орта мектеп мұғалімдерінің жағдайында жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру (2 минималды айлық
жалақы) және 2007 жылдан кейін НЗМ оқытудың екінші кәсіптік деңгейі (70% базалық айлық жалақыдан) үстемақыны қамтиды. Жұмыс жағдайы мен қосымша
қызметті қоспайды.
Дереккөздер: 2008 ж. 24 желтоқсандағы № 1257 (2009 ж. базалық жалақы бойынша) Үкімет Қаулысы; 2010 ж. 30 наурыздағы № 244 (2010 ж. базалық жалақы бойынша)
Үкімет Қаулысы; 2011 ж. 17 ақпандағы№ 150 (2011 ж. базалық жалақы бойынша) Үкімет Қаулысы; Дүниежүзілік банк, Әдемдік даму көрсеткіштері.
262 -
5 Т
АР
АУ
. ҚА
ЗАҚСТ
АНДАҒЫ БІЛІМ БЕР
УГЕ ЖҰМС
АЛА
ТЫН ШЫҒЫНДАР ЖӘНЕ
ҚАР
ЖЫЛАНДЫР
У ТЕТІКТЕРІ
ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
- 263
Кесте 5.A1.8. Бастауыш және орта білім беретін мұғалімдердің максималды айлық жалақысы,
теңге
Орта білім берудегі мұғалімдердің максималды айлық жалақысы: стандарты жүктеме,
қосымша біліктілік үшін максималды үстемақы (5.А1.6 Кестені қараңыз)
Базалық лауазымдық жалақы,
2011 ж., максималды коэффициент
50 967.36
Базалық лауазымдық
жалақы, 2005
ж., максималды
коэффициент
25 090.56
70% НЗМ
35 677.15
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2010/2011)x2
31 998.00
(PhD үшін үстемақы =
минималды айлық жалақы
(2005)x2
16 200.00
Жоғары санатқа үстемақы
50 967.36
Жоғары санат
25 090.56
БАРЛЫҒЫ
169 609.87
БАРЛЫҒЫ
66 381.12
Базалық лауазымдық жалақы, 2010
ж., максималды коэффициент
39 205.44
Базалық лауазымдық жалақы,
2004 ж., максималды коэффициент
19 008.00
70% НЗМ
27 443.81
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2010/2011)x2
29 904.00
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2004)x2
13 200.00
Жоғары санатқа үстемақы
39 205.44
Жоғары санат
19 008.00
БАРЛЫҒЫ
135 758.69
БАРЛЫҒЫ
51 216.00
Базалық лауазымдық жалақы, 2009
ж., максималды коэффициент
31 363.20
70% НЗМ
21 954.24
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2009)x2
27 187.00
Жоғары санатқа үстемақы
31 363.20
БАРЛЫҒЫ
Бастауыш_білім_берудегі_мұғалімдердің_максималды_айлық_жалақысы:_стандарты_жүктеме,_қосымша_біліктілік_үшін_максималды_үстемақы_(5.А1.6_Кестені_қараңыз)'>111 867.64
Бастауыш білім берудегі мұғалімдердің максималды айлық жалақысы: стандарты жүктеме,
қосымша біліктілік үшін максималды үстемақы (5.А1.6 Кестені қараңыз)
Базалық лауазымдық жалақы, 2011
ж., максималды коэффициент
42 826.74
Базалық лауазымдық жалақы, 2005
ж., максималды коэффициент
21 083.04
70% НЗМ
29 978.72
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2010/2011)x2
n
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2005)x2
n
Жоғары санатқа үстемақы
38 544.07
Жоғары санат
18 974.74
БАРЛЫҒЫ
111 349.52
БАРЛЫҒЫ
40 057.78
5 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУГЕ ЖҰМСАЛАТЫН ШЫҒЫНДАР ЖӘНЕ
ҚАРЖЫЛАНДЫРУ ТЕТІКТЕРІ
ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
264 -
МАЗМҰНЫ
Базалық лауазымдық жалақы, 2010
ж., максималды коэффициент
32 943.46
Базалық лауазымдық жалақы,
2004 ж., максималды коэффи-
циент
15 972.00
70% НЗМ
23 060.42
(PhD үшін үстемақы = минималды айлық
жалақы (2010/2011)x2
n
(PhD үшін үстемақы = минималды
айлық жалақы (2004)x2
n
Жоғары санатқа үстемақы
29 649.11
Жоғары санат
14 374.80
БАРЛЫҒЫ
52 709.54
БАРЛЫҒЫ
30 346.80
Базалық лауазымдық жалақы, 2009
ж., максималды коэффициент
26353.80
70% НЗМ
18447.66
(PhD үшін үстемақы = минималды айлық
жалақы (2009)x2
n
Жоғары санатқа үстемақы
23718.42
БАРЛЫҒЫ
68519.88
Кесте 5.A1.9. Толық күн және толық жыл жұмыс істейтін жоғары білімді қызметкерлердің
жалақысы мен орта тәжірибелі мұғалімдердің (15 жыл өтілі бар) нормативті және максималды
жалақысының қатынасы, Қазақстан (2010, 2011жж.)
Орта білім берудегі орта жұмыс тәжірибелі мұғалімдердің максималды айлық жалақысы
(максималды жүктеме және үстемақылар саны) (2010, 2011 жж.)
Сипаттама
Орташа (1)
үстемақы,
базалық
лауазымдық
жалақыдан %-
2011
2010
Айлық базалық лауазымдық жалақы - орта жұмыс
тәжірибесі, орта білім беру (G9)
49,197.66
37,844.14
Максималды жүктеме бірлігінің саны (жүктеме)
50.0%
24,598.83
18,922.07
Сынып жетекшілігі
27.5%
13,529.36
10,407.14
Емтихандарды және үй жұмысын тексеру
22.5%
11,069.47
8,514.93
Мамандандырылған кабинеттерге жетекшілік (2)
25.0%
12,299.42
9,461.04
Кешкі сабақтар
30.0%
14,759.30
11,353.24
Кітапханашы жұмысы
30.0%
14,759.30
11,353.24
Әдістемелік және басқа комиссияларға жетекшілік
25.0%
12,299.42
9,461.04
Бейіндік пәндерді оқыту
40.0%
19,679.06
15,137.66
Бірінші біліктілік санаты
50%
24,598.83
18,922.07
Барлығы
300.0%
196,790.64
151,376.56
Жоғары білімді қызметкерлердің орташа табысы
165,762
140,707
Мұғалімдердің табысы мен жоғары білімді қызметкерлер
табысының қатынасы
1.19
1.08
264 -
5 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУГЕ ЖҰМСАЛАТЫН ШЫҒЫНДАР ЖӘНЕ
ҚАРЖЫЛАНДЫРУ ТЕТІКТЕРІ
ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
- 265
Бастауыш білім берудегі орта жұмыс тәжірибелі мұғалімдердің максималды айлық жалақысы
(максималды жүктеме және үстемақылар саны) (2010, 2011 жж.)
Сипаттама
Орташа (1)
үстемақы,
базалық
лауазымдық
жалақыдан %-
2011
2010
Айлық базалық лауазымдық жалақы - орта жұмыс
тәжірибесі, орта білім беру (G11)
41,410.98
31,854.42
Максималды жүктеме бірлігінің саны (жүктеме)
50.0%
20,705.49
15,927.21
Сынып жетекшілігі
27.5%
11,388.02
8,759.97
Емтихандарды және үй жұмысын тексеру
22.5%
9,317.47
7,167.24
Мамандандырылған кабинеттерге жетекшілік (2)
25.0%
10,352.75
7,963.61
Кешкі сабақтар
30.0%
12,423.29
9,556.33
Кітапханашы жұмысы
30.0%
12,423.29
9,556.33
Әдістемелік және басқа комиссияларға жетекшілік
25.0%
10,352.75
7,963.61
Бейіндік пәндерді оқыту
40.0%
16,564.39
12,741.77
Бірінші біліктілік санаты
45%
18,634.94
14,334.49
Барлығы
295.0%
163,573.37
125,824.96
Жоғары білімді қызметкерлердің орташа табысы
165,762
140,707
Мұғалімдердің табысы мен жоғары білімді қызметкерлер
табысының қатынасы
0.99
0.89
Бастауыш және орта білім берудегі орта жұмыс тәжірибелі мұғалімдердің нормативті айлық жалақысы,
минималды біліктілік (2010, 2011 жж.)
2010
2011
Жоғары білімді қызметкердің айлық орташа жалақысы
140,707
165,762
Мұғалімнің айлық орташа жалақысы, бастауыш білім беру, минималды біліктілік
31,854
41,411
Жоғары білімді қызметкердің айлық жалақысының қатынасы
0.23
0.25
Мұғалімнің айлық орташа жалақысы, орта білім беру, минималды біліктілік
37,844
49,198
Жоғары білімді қызметкердің айлық жалақысының қатынасы
0.27
0.30
Ескерту: 2011 жылы жоғары білімді қызметкерлердің орташа айлық жалақысын есептеу 2011 жылдың алғашқы
үш тоқсанының деректеріне негізделген. Өтілді есептеу мақсатында орта білім берудегі барлық мұғалімдердің G9
санатына (жоғары білімді), ал, бастауыш мектептегі барлық мұғалімдердің G11 санатына (колледж дипломымен)
жататыны болжанады. 1) Үстемақы білім беру деңгейі мен пәндер бойынша 5%-ға өзгеруі мүмкін. Осы модельдеу үшін
таңдалған үстемақылардың шолуын 5.A1.6 Кестеден қараңыз.
Дереккөздер: Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 1400 Қаулысы (айлық жалақылар); ҚРСА (жоғары білімді
қызметкердің айлық орташа жалақысы).
5 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУГЕ ЖҰМСАЛАТЫН ШЫҒЫНДАР ЖӘНЕ
ҚАРЖЫЛАНДЫРУ ТЕТІКТЕРІ
ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
- 37
Қосымша 1.A1. Шолу рәсімдеріне ескерту
Қазақстан Республикасының орта білім беру саласындағы саясатына ЭЫДҰ шолуы
(ары қарай - Шолу) ЭЫДҰ
8
алқалы шолуы ретінде әзірленді және жүзеге асырылды.
Шолуда ЭЫДҰ алқалы шолу рәсімінің сипатталған көптеген құрылымдық элементтері
келесілерді қамтиды:
Жұмысты бастауға негіздеме (қатысушы мемлекет тарапынан шолуды жүргізуге
формалды сұраныс, ары қарай білім беру саласындағы саясат Комиссиясының
келісімімен);
Шолу рәсімін бағыттайтын («Шолу құрылымы» бөлімшесін, 1.A3 Қосымшаны
қараңыз) келісілген құрылым (қағидалар, стандарттар немесе критерийлер кешені);
Тағайындалған
топ
(ЭЫДҰ
Секретариаты
немесе
оның
атынан
тәуелсіз
сарапшылар);
Есепті құрастыруда соңғы нәтиже ретінде жүргізетін рәсімдер кешені (Базалық
шолу - сарапшылардың келуі - есептің жобасы - кері байланыс - қорытынды есеп -
есептің көпшілікке таратылуы).
Сарапшылардың келуі (Дала зерттеулері)
Сарапшылардың келуі және қызығушы тараптармен кездесуі 2012 жылы 14 күн
бойы (19 қараша - 2 желтоқсан) Қазақстанның 4 облысы мен қалаларында, атап айтатын
болсақ, Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан және Алматы облыстарында, сонымен қатар,
Астана қаласында болды. Сарапшылардың келу тізімін Қазақстан Республикасының
Білім және ғылым министрлігі, ҚР БҒМ жанындағы «Ақпараттық-Талдау орталығы» АҚ,
сонымен қатар, облыстық басқару органдары ЭЫДҰ Секретариаты (сарапшылар келгенге
дейін кездесу өткізуге сұраныс тізімімен танысу үшін 1.A2 Қосымшаны) тарапынан
бағытталған алдын-ала толық сұранысына сәйкес дайындалды. Сарапшылардың келуі
аясында өткізілген сұхбаттасу барысында сұралған тұлғалардан түскен сұхбаттасу мен
ұсыныстар нәтижелерінің негізінде тізім тұрақты жаңартылып отырды. ЭЫДҰ тобы білім
беру саласына тікелей және жанама қатысы немесе осы секторға қызығушылығы бар 250-
ден аса серіктеспен кездесу өткізіп, сонымен қатар, осы есеп пен оның қосымшаларында
ұсынылған, оның ішінде көбі расталған растаушы құжаттар мен ақпараттарды,
статистикалық және басқа да тиісті деректерді жинады.
Растаушы базаны тексеру және қолдану
Осы есеп аясында ұсынылған мәліметтер мен қорытындыларды тексеру 2013 ж.
маусым айынан қыркүйек айына дейінгі аралықта жүргізілді. Бұл - ҚР ұлттық мекемелер
қатарының қатысуымен түрлі құрылымдар жағынан күш салудың нәтижесі, ең алдымен,
ҚР Білім және ғылым министрлігі, ҚР статистика Агенттігі, ҚР Қаржы министрлігі, ҚР
Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығын (ҚР ҰББСБО), «Ақпараттық-
Талдау орталығы» АҚ (АТО), Назарбаев Зияткерлік мектептерінің (НЗМ) желісі, білім
беруді зерттеу саласында белсенді қызмет ететін бірқатар ЖОО, Ұлттық білім
академиясы, сонымен қатар, Ұлттық тестілеу орталығы. Осылайша, алынған сандық және
сапалық ақпараттар:
Растаушы базаның мәнмәтінденуі және оның түсіндірілуі бойынша басшылықтың
қамтамасыз етілуі;
Ұлттық және халықаралық көрсеткіштер негізінде жүйенінің бағалануы;
Қорытынды есепке қосылуы қажет тиісті тақырыптық зерттеулерді анықтау үшін
қолданылды.
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕР
У С
АЯС
АТЫНА ШО
ЛУ
: ҚА
ЗАҚСТ
АНДАҒЫ ОР
ТА БІЛІМ БЕР
У
МА
ЗМҰНЫ
-
267
Кесте 5.A1.11. Қазақстандағы инфляция деңгейі бойынша мұғалімдердің нормативті жалақыларын түзету, 15 жылдан аса жұмыс өтілімен,
минималды санат
Қаз
ақ
ст
ан
Ұлттық
дереккөз
WDI; DataMarket
Бастауыш
білім беру,
тұрақты
жергілікті
валюта
(2000=100)
Ө
зг
ері
с
Ұлттық
дереккөз
WDI; DataMarket
Бастауыш
білім беру,
тұрақты
жергілікті
валюта
(2000=100)
Ө
зг
ері
с
М
ек
теп
ке
дей
ін
гі
ж
ән
е
ба
ст
ау
ы
ш
бі
лі
м
бе
ру
,
ағ
ы
м
дағ
ы
ж
ерг
іл
ік
ті
вал
ют
а
Достарыңызбен бөлісу: |