«МӘҢГІЛІК ЕЛ» ҰЛТТЫҚ ИДЕЯСЫ НЕГІЗІНДЕ
ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ПАТРИОТИЗМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Абдрахманов Кайырболат Садыкович, Трумбетова Ляззат Дуйсековна,
Елек орта мектебінің мұғалімдері
«Мәңгілік Ел - ата-бабамыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы екенін барлығымыз білеміз. Ол арман
әлем елдерімен терезесі тең қатынас құратын, әлем картасынан ойып тұрып орын алатын тәуелсіз мемлекет атану
еді. Ол арман тұрмысы бақуатты, түтіні түзу шыққан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты ел болу еді.
Біз бұл армандарды ақиқатқа айналдырдық. Мәңгілік елдің іргесін қаладық. Біз үшін болашағымызға бағдар етіп
ұлтты ұйыстыра ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол - мәңгілік ел идеясы. Тәуелсіздігімізбен бірге
халқымыз мәңгілік мұраттарына қол жеткізді. Біз еліміздің жүрегі, тәуелсіздігіміздің тірегі мәңгілік елордамызды
тұрғыздық. Қазақтың мәңгілік ғұмыры ұрпақтың мәңгілік болашағын баянды етуге арналады. Ендігі ұрпақ -
мәңгілік қазақтың перзенті.
Қазіргі уақытта Мәңгілік Ел болу үшін азаматтарымыз (әсіресе жастар) білім, ғылыммен мықты қаруланған
болуы қажет. Себебі, кез келген мемлекеттің басты байлығы ол халқы, адам капиталы. Сондықтан Мәңгілік Ел
болу үшін әр азаматымыз осы бағытта жұмыс жасауы керек. Бұл әрине оңай шаруа емес. 550 жыл бұрын Жәнібек
пен Керей құрған Қазақ хандығы алғаш рет өз атауында халық этнонимі бекітілді. Қазақ халқының тәуелсіздік
үшін көп ғасырлық күрес жолында ұлы жеңістер мен ауыр жеңілістер болды. Осы үздіксіз күрестің тарихи
тәжірибесі «Мәңгілік Ел» өзекті идеясының маңыздылығын – халық бірлігін дәлелдейді.
Тәуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың заманауи
қазақстандық мемлекеттілік құрудағы сіңірген тарихи еңбегіне ешкімнің таласы жоқ. Күшті қайраты мен
стратегиялық көріпкелдігінің арқасында Қазақстан заңды ресімделген шекарасы бар, жемісті, тұрақты, беделді
мемлекетке айналды. Қазақстандықтардың ұлттық идеясы мен тарихи санасын қалыптастыруда, және халықтың
бірлігін нығайтуда Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың ерекше рөлін атап көрсету қажет. Қазақстан «Мәңгілік
Ел» идеясына біріккен көп ұлттың өкілдеріне Отан болып табылады. Қазақстандықтар бар қиыншылықтардан
өтіп, ұлттық қауымдастықта лайықты орын алды. Бұған жету жолы да оңай болмағаны аян. Ел болып еңсе
тіктедік дегенде – арғы жағында арқасүйер, табан тірер не бар екенін қазақ жұрты мен қазақстандықтардың
жарасымды тіршілігінің дәлелі болды. Бір кездері Алаш арысы Міржақып Дулатов «Түрік баласы» атты
жазбасында: «Келешек күннің қандай болашағын білуге тарих анық құрал болады. Өзінің тарихын жоғалтқан
жұрт, өзінің тарихын ұмытқан ел қайда жүріп, қайда тұрғандығын, не істеп, не қойғандығын білмейді, келешекте
басына қандай күн туатынына көзі жетпейді. Бір халық өзінің тарихын білмесе, бір ел өзінің тарихын жоғалтса,
оның артынша өзі де жоғалуға ыңғайлы болып тұрады», – деп, сонымен бірге тағы жазған мақаласында: «Тарихы,
әдебиеті жоқ халықтың дүниеде өмір сүруі, ұлттығын сақтап ілгері басуы қиын. Әдебиеті, тарихы жоқ халықтар
басқаларға сіңісіп, жұтылып жоқ болады», – деді. Біздің Отанымыз Қазақстан – бүгінде тәуелсіз
мемлекет.Елбасымыз өз сөзінде «Жер бетінде мыңдаған ұлттар мен ұлыстар бар. Біз – дербес мемлекет құру
бақытына ие болған 193 ұлттың біріміз.Басқа бақыттың қонуы бір бөлек, сол бақытты бағалай білу бір бөлек.
Тәуелсіз елдердің барлығы бірдей тұрақтылық пен татулыққа ұйып, дамудың даңғылына түсе алған жоқ.
Тәуелсіздік – тарихтың сыйы немесе бүгінгі буынның меншігі емес. Ол- өткен бабалардың алдыңдағы қасиетті
борыш және келешек ұрпақтың алдыңдағы зор жауапкершілік. Біз Тәуелсіздігімізге тәу етіп, тәубе деп,
Тәуекелмен болашаққа бет түзеп келеміз. Біз бүгін Ұлы тарихымыздың тағы бір шебінен сенімді өтіп келеміз»
18
деген еді. Шынында да тәуелсіздікке қол жеткізуіміз, адамзаттың басынан кешірген, ғаламат зобалаң заманнан
аман – есен өтуіміздің өзі баға жетпес мұра емес пе?!
Ұлтымыздың ұлы тұлғасының бірі –Әлихан Бөкейхан «Жұрт пайдасына таза жолмен тура бастайтын ер
табылса, қазақ халқы оның соңынан ерер еді» - деп арман еткен ер тұлға бүгін Елбасымыздың әр ісінен көрініс
тапқандай. Өткенге сәл шегініс жасап көретін болсақ, тәуелсіздіктің бірінші күні яғни 1991 жылдың 17
желтоқсанында Елбасының «Кең – байтақ жеріміздің байлығы осы даланың түпкілікті халқына да, тағдыр қосып
бірге өмір сүріп жатқан өзге ұлт өкілдеріне де молынан жетеді.Не істесек те ақылмен істейік, арзан ұранға
ермейік, ұшпа сезімге ерік бермейік. Әсіресе, жастар салқынқандылықтан, үлкенді сыйлаудан, сөзге тоқтаудан
айнымаса, қашанда достыққа адал болса, бауырмал, кеңпейіл болса, халықтың атына сөз келтіретін ұстамсыздық
атаулыдан аулақ жүрсе деп тілейік» - дегенінің өзінде елбасының көрегенділігімен Қазақстанның жарқын
болашағына деген үлкен сенімі мен серпіліс берер салиқалы ойы ұштасып жатқаны бүгінде ақиқатқа айналды.
Содан бері жиырма бес жыл уақыт ішінде қаншама жаңашыл бағдарламалар мен жолдауларын арнап
мемлекетіміздің өркендеуі мен өсуіне ықпал ететін тиімді даму жолдарын нақты көрсетіп берді. «Мәңгілік
Қазақстан» жобасы, ел тарихындағы жаңа дәуірдің, келісті келбетінің көрінісін саралап берді деп толыққанды
сенімді айтуға болады. «Мәңгілік Қазақстан» деп аталуы арқылы тұғырлы еліміздегі әрбір отандастарымыздың
жүрегіне жылу ұялата, мақтаныш сезімінің және оған деген сенімін айқындады. Елбасымыз тағы бір сөзінде,
бүгінімен ертеңін ғана ойлап, кеңшілікті ойлаудан түсер пайданың қазіргі бәсекелестік заманында түкке
тұрмайтын тіршілік екенін баса айтты. «Мәңгілік Қазақстан» жобасы – елдігіміз бен бірлігіміз, ерлігіміз бен
еңбегіміз сыналатын, сынала жүріп шыңдалатын үлкен сынақ,осыдан мүлтіксіз орындап, сүрінбей өту – ортақ
парыз,абыройлы міндет екенің баса айтты. Шынында да, бұл біз үшін жүктелген, мақсат етілген, жұмыла жеңетін
алдағы міндетміз. Осы орайда басты мақсат – Қазақстанның ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына ілігуі, яғни
«Мәңгілік Қазақстан» жобасы, ел тарихындағы біз қадам басатын жаңа дәуірдің кемел келбеті. Атап айтар болсақ,
тұңғыш мемлекеттік тұжырым идеологиясының елең еткізерлік жаңалық екені бізге мәлім. Қазақстан
Республикасының ұлттық идеясынан келген түйін – тұжырым ретінде «Мәңгілік Ел» идеясының жариялануының
айтсақ болады.
«Мәңгілік Ел» идеясы, қазақ елінің тәуелсіздік жолында еңбекпен қол жеткізген биік асу, үлкен белес.
«Мәңгілік Ел» ұғымын тереңірек түсіндіру, тарихи негіздерін көрсету маңызды болып табылады. Мәңгілік ел
дегеніміз – мемлекеттің ғасырлар тоғысында, ірі державалар арасында бәсекеге төтеп бере отырып, өзіндік
қорғасын саясатын ұстану деп түсінуге болады. Қазақтың Мәңгілік Ғұмыры ұрпақтың Мәңгілік Болашағын
баянды етуге арналады. Дамыған елдің адамы – нағыз патриот: өз елін, өз жерін, Отанын сүйеді, өз тілін, дәстүрін,
әдебиетін, тарихын біледі, қадір тұтады. Елбасымыз қазақстандық патриотизм туралы, әрбір азаматтың
патриоттық сезімін ояту, қалыптастыру туралы тектен-тек айтып жүрген жоқ. Мәңгілік ел – мыңжылдық мәні
бар жалпыұлттық идея. Мәңгілік ел – Тәуелсіздік тұсында қалыптасқан философиялық идея. Көреген
хандарымыз бен дана билеріміз, кешегі өткен Алаш арыстары қазақ елін қайырымды қоғамға, Жерұйыққа,
Мәңгілік елге айналдыруды арман еткен, сол үшін күрескен, қан төккен, еңбек еткен. Қазақ елінің ұлттық идеясы
- Мәңгілік Ел ата - бабамыздың сан мыңдаған жылдар бойғы асыл арманы екені баршамызға белгілі. Ол арман -
әлем елдерімен терезесі тең, әлем қатынасынан ойып тұрып орын алатын Тәуелсіз мемлекет атануы еді, ол арман
тұрмысы бақуатты, түтіні түзу ұшқан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты ел болу еді. Біз бұл арманды
ақиқатқа айналдырдық. Мәңгілік Елдің іргетасын қаладық. Мен қоғамда «Қазақ елінің ұлттық идеясы қандай
болуы керек?» деген сауалдың жиі талқыланатынын естіп жүрмін. Біз үшін болашағымызға бағдар ететін, ұлтты
ұйыстыра ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол - Мәңгілік Ел идеясы. Тәуелсіздік арқасында халқымыз
мәңгілік мұраттарға қол жеткізуді, еліміздің жүрегі Елорда тұрғызылды. Қазақтың мәңгілік ғұмыры, ұрпақтың
мәңгілік болашағын баянды етуге арналды. Мәңгілік Ел идеясын, ұлттық идеологияның негізгі факторы ретінде
қарай отырып, оны барлық қазақстандықтар қолдайтын ортақ, әлеуметтік, этностық, діни бірегейлікті
қамтамасыз ететін басты ұстанымға айналдыру қазіргі кезеңнің басты міндеті болмақшы.Сонымен бірге,
«Мәңгілік Ел» ұлттық идеясының басты, негізгі іргетасы – бірлік екенін ұмытпағанымыз абзал. Бірлік – ол елдің
рухани бірлігі, халықтың мәдени, тілдік, ділдік, ақпараттық кеңістікке деген бірлігі. Қазақстандықтардың
әлеуметтік, мәдени, рухани бірегейлігін дамыту, ұлттық идеологияны дамытудың басты факторы болуы тиіс.
Сондықтан да «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асырудың тұжырымдамалық негізін философиялық тұрғыдан
талдау қажеттілігі туындайды. «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялаған күннен бері
жүзеге асырып келеді. Ол қазақ халқының тарихи санасын қалыптастырып, дамытуға бағытталған. Осындай бір
алғашқы қадамдардың қатарына «Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекара туралы» Заңын жатқызуға
болады. Бұл «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асырудағы басты нық қадам деп қабылдауымыз керек. «Мәңгілік Ел»
идеясының келесі тұғыры, негізі – Елбасы үнемі айтып келе жатқан елдің ішкі тұрақтылығы, халықтардың өзара
достығы мен татулығы, бір - біріне деген сыйластық қарым - қатынасы. Этнос және дінаралық келісім мен
татулық Қазақстан дамуының басты тұғыры. Тек тату, бірлігі жарасқан ел ғана алға қойған мақсат - мұраттарына
жете алады. «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыру белгілі бір құндылықтар жүйесіне негізделетіні белгілі. Сол
құндылықтардың ішіндегі ең бастысы – қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде нығайту, қазақстандықтардың үш
тілде еркін сөйлеуіне жағдай жасау. Мемлекеттік тіл «Мәңгілік Ел» идеясының негізі, өзегі. Мемлекет билігінің
құдіреттілігі мен күштілігі қазақ тілінде сөйлеуімен өлшенеді. Мемлекет қай тілде сөйлесе, сол тілдің құдіреті
қашанда үстем болады. Мемлекеттік тілде сөйлеу қазақ халқының ішкі бірегейлігін нығайтып, өркениеттік,
мәдени бағытын арттырады. Тіл - ұлттың мәдени коды, ойлау және таным, дүниеге қатынасының,
құндылықтарды бағалай білу жүйесінің коды. Тіл - билік, үлкен саясат. Тіл - «Мәңгілік Ел» идеясының басты
19
қолдаушысы. Ана тіліңді құрметтеу - ұлттық намысты ояту мен жаңғыртудың көзі. Бұл жолда тілдік және
ақпараттық кеңістік қауіпсіздігін қамтамасыз ету - ел тәуелсіздігін қорғаудың басты ұстанымы болуы тиіс.
«Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыратын және оны одан әрі дамытатын - бүгінгі жастар. Жастар осы ұлттық
идеяны жүзеге асыру үшін өз Отанын сүйетін ұлтжанды, патриот болулары керек. Патриотизм біздің
қазақстандық жастар үшін, этностарды біріктіретін күш ретінде мойындалуы тиіс. Ел мәртебесіне, оның
асқақтығы мен биіктігі, тұтастығы мен мызғымастығы тек әділеттілік пен өзара ынтымақтастық және сыйластық
негізінде қол жеткізілуі тиіс. «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыруда ұлт зиялыларына да жүктелер міндет өте
ауыр. Сол зиялы қауымның бірі - ұстаздар. Ұрпақтың жұлдызын жағып, мәртебесін биіктететін де, тағылымын
қалыптастырып, танымын кеңейтетін де – білім. Ілім мен ғылым - бұл қоғамдық мүдде. Өркениеттің өлшемі де,
мемлекеттің келешегі де қашан да қоғамдағы білім деңгейіне тәуелді. Жастарымызды білім машығын игеріп,
алған білімдерін күнделікті өмірде және «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыру барысында тиімді пайдалана алуға
баулу жолында еліміздің жарқын болашағы үшін аянбай қызмет етіп, ХХІ ғасыр Қазақстанның «Алтын
ғасырына» айналуына сүбелі үлес қосып келе жатқанымызға мақтанамыз.
Пайдаланған әдебиеттер:
1.ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан жолы -2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір
болашақ» Жолдауы
2.Қазақстан тарихы. V томдық. Асылбеков М.Х., Алдажұманов Қ.С., Байпақов К.М., Қозыбаев М.Қ., Нұрпейісов
К.Н. және т.б. ред. – А., 2010.
3.Қазақстан тарихы. Ред. басқарған проф. Қаражан Қ.С. – Алматы, 2008.
4.Қазақстан тарихы. Очерктер. – А., 1994.
5.Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы. – Алматы: Қазақ университеті. – А, 2006.
РЕАЛИЗАЦИЯ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕИ «МӘҢГІЛІК ЕЛ» КАК ГЛАВНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ В
РАЗВИТИИ СОВРЕМЕННОГО КАЗАХСТАНСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ
Алданазарова Алтынай Насырадиновна,
учитель русского языка и литературы средней школы №41 г.Актобе
Сегодня Казахстан — состоявшееся молодое государство, страна с большим геополитическим значением,
чьи достижения, также как и инициативы признаются мировым сообществом. И самое главное, наша страна
имеет огромный потенциал и перспективы развития.
Мәңгілік Ел – это наша ответственность перед поколениями народа Казахстана, наша стратегия развития
достойного и великого Казахстана, которая сейчас перед нами поставлены задачи на десятилетия вперед, а это
значит у нашей страны большое будущее.
В Казахстане сложилась четко обозначенная национальная идея «Менгілік Ел» в тесном единстве и взаимосвязи
таких ее важнейших составляющих как: а) нациоформирующаяся общность, предполагающая высокий уровень
этнической идентификации и образующая казахстанскую нацию; б) гражданская или государственная нация,
предполагает надэтническую идентификацию как представителей государствообразующего этноса, так и
представителей других этносов; в) общенациональная идентификация ориентирована на развитие
интеллектуальной конкурентоспособной нации. Национальную идею народов Евразии необходимо
рассматривать через призму евразийской идеи.
Президентом в первую очередь ставятся и рассматриваются самые насущные вопросы образования,
науки, здравоохранения и социальной защиты казахстанцев, ставятся вопросы воспитания молодежи, принятия
Патриотического акта «Мәңгілік ел».
Фундамент её должен быть заложен в школе. В рамках реализации этой идеи необходимо
целенаправленно вести воспитательную и образовательную работу в школе. Изучение предметов должно быть
направленно на формирование духовно - нравственных качеств и патриотических чувств, гражданской
ответственности учащихся, развитие национального самосознания и толерантности, укрепление светских
ценностей и формирование осознанного неприятия молодёжью идеи терроризма и экстремизма, умения общаться
в условиях полиэтнического Казахстана.
В патриотическом акте «Мәнгілік ел» представлена национальная идея в основе, которой лежат все
ключевые ценности, о которых мечтали наши отцы, наши предки. Нашему подрастающему поколению предстоит
сохранить наши ценности и строить будущее страны. Воспитание казахстанского патриотизма является
неотъемлемой частью сохранения духовности и культуры народа.
Педагогические усилия должны быть направлены на то, чтобы вырастить человека творческого и
талантливого, любящего родных и близких, свой народ, свою Родину, настоящего гражданина своей страны. Для
достижения эффективности необходимо не только дать знания и умения, способствующие формированию
соответствующих идеалов, принципов и мировоззрения, но и развивать необходимые личностные качества,
духовный мир детей и учащейся молодежи, чтобы они стали достойными гражданами своей страны.
Быть патриотом значит не только с уважением и любовью относиться к своей истории, хотя, безусловно,
это очень важно, а прежде всего служить обществу и стране. Солженицын говорил: «Патриотизм - чувство
20
органическое, естественное. И как не может сохраниться общество, где не усвоена ответственность гражданская,
так и не существовать стране, особенно многонациональной, где потеряна ответственность
общегосударственная». Замечательные слова! «Идея «Вечного государства» - «Мәңгілік Ел» и должна стать для
нас, молодежи, общей целью, объединяющим и вдохновляющим девизом.
Межнациональное согласие является краеугольным камнем всеобъемлющей безопасности, стабильности,
поступательного экономического, политического, социокультурного и духовного развития Казахстана. Живя в
мире и согласии, мы часто не придаем особого значения таким обычным событиям в нашей жизни, как
возможность учиться, издавать книги, смотреть телепередачи, читать газеты на языке своей национальности. Это
реалии Казахстана – страны, где каждому представлены равные возможности. Толерантность, диалог культур,
поликультурность, глобальность ныне в большей степени, чем когда бы то ни было в истории – не просто
отвлеченные философские понятия, а практическое условие развития формы межэтнических и
межконфессиональных отношений.Это предполагает необходимость формирования у граждан, и прежде всего у
подрастающего поколения, высоких нравственных, морально-психологических и этических качеств, среди
которых важное значение имеет патриотизм, гражданственность, ответственность за судьбу Отечества и
готовность к его защите.
Огромные изменения, происшедшие в последние годы, новые проблемы, связанные с воспитанием
подрастающего поколения, обусловлено переосмыслением сущности патриотического воспитания, его места и
роли в общественной жизни. Патриотическое воспитание выступает неотъемлемой частью всей деятельности в
Республике. Патриотизм либо есть в той или иной степени, либо его нет вовсе. Патриотизм очень сокровенное
чувство, находящееся глубоко в душе (подсознании). О патриотизме судят не по словам, а по делам каждого
человека. Патриот не тот, кто сам себя так называет, а тот, кого будут чтить таковым другие, но прежде всего его
соотечественники. Таким образом, настоящим (идеальным) патриотом можно считать только человека,
постоянно укрепляющего свое физическое и нравственное здоровье, хорошо воспитанного, образованного и
просвещенного, имеющего нормальную семью, почитающего своих предков, растящего и воспитывающего в
лучших традициях своих потомков, содержащего в надлежащем состоянии свое жилище (квартиру, подъезд, дом,
двор) и постоянно улучшающего свой быт, образ жизни и культуру поведения, работающего во благо своего
Отечества, участвующего в общественных мероприятиях или организациях патриотической ориентации, т.е.
направленных на объединение сограждан в целях достижения патриотических целей и совместного выполнения
патриотических задач той или иной степени сложности и важности по обустройству и развитию своей Родины,
по оздоровлению, умножению числа своих просвещенных соотечественников.
Быть гражданином и патриотом своей Родины, значит, иметь активную гражданскую позицию, грамотно
пользоваться своими правами, честно и добросовестно исполнять свои обязанности. Быть трудолюбивым для
поддержания достойного уровня собственной жизни и заботиться о тех, кто нуждается в твоей помощи и защите,
ощущать свою ответственность и сопричастность к прошлому, настоящему и будущему своей страны.
«Мәңгілік ел»- это наша с вами общая судьба, судьба страны, судьба нации. Нурсултан Назарбаев очень
большую надежду возлагает на будущее нашей страны, молодежи. «Наше самое большое богатство ─ это наша
Независимость. Мы никому не можем отдать независимость, которая пришла к нам с большими усилиями наших
предков. Мы должны защищать ее всеми силами» - сказал он. Поэтому, безопасность и целостность нашей
страны мы должны обеспечить сами, считает он. Сегодня, когда весь мир переживает огромный кризис
межгосударственных отношений, самое главное это сохранять спокойствие и бдительность. Мы не должны
забывать, что «Единство Казахстана – это единство нашего многонационального народа».
Список использованной литературы:
1.
В чем значения формулы Казахстан - «Мәңгілік ел»?// altyn-orda.kz
2.
Казахстанский путь - 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее. «Послание Главы государства
народу// «Мысль», февраль, 2014; с. 2-9
3.
Сергеев Н. Носить Казахстан в своем сердце. – Общенациональная ежедневная газета «Казахстанская правда»
от 13.12.2007г № 207-208 стр. 1
НАЦИОНАЛЬНАЯ ИДЕЯ «МӘҢГІЛІК ЕЛ» И МЕТОДЫ ЕЕ РЕАЛИЗАЦИИ
В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ
Алмуханова Г.А.,
Школа-гимназия №17 г.Актобе
В своем послании народу Казахстана президент Республики Н.А. Назарбаев вдвинул национальную идею
построения «Мәңгілік Ел» («Вечная страна») – нашего общеказахстанского дома: «Сейчас не время для лени, не
время для пустословия и бестолковых дел. Настало время задуматься о судьбе Родины!»[1] Идею Мәңгілік Ел
президент озвучил в своем Послании народу Казахстана «Стратегия "Казахстан-2050" на торжественном
собрании, посвященном Дню Независимости Республики Казахстан.Обращаясь к участникам собрания,
президент страны отметил, что 16 декабря 1991 года в созвездии наций мира зажглась новая звезда – Республика
Казахстан и назвал семь бесценных достояний, первое из которых – «наша священная и достойная страна,
21
Мәңгілік Ел. Более четырнадцати тысяч километров бесспорных границ спаяли нашу Родину в единый монолит.
Они стали рубежами добрососедства со всеми сопредельными странами»[1]. Глава государства говорил о том,
что основная задача Казахстана строить добрососедские отношения с соседними странами, воспитывать молодое
поколение на примерах предков, дать детям достойное образование, развивать науку и честно, добросовестно
трудиться.
В наиболее полной форме идея «Мәңгілік Ел» прозвучала в Послании Президента «Нурлыжол – путь в
будущее» от 17 января 2014 года: «"Мәңгілік Ел" – это национальная идея нашего общеказахстанского дома,
мечта наших предков. За 22 года суверенного развития созданы главные ценности, которые объединяют всех
казахстанцев и составляют фундамент будущего нашей страны. Они взяты не из заоблачных теорий. Эти
ценности – опыт Казахстанского Пути, выдержавший испытание временем».Во-первых, это Независимость
Казахстана и Астана. Во-вторых, национальное единство, мир и согласие в нашем обществе. В-третьих, это
светское общество и высокая духовность. В-четвертых, экономический рост на основе индустриализации и
инноваций. В-пятых, это Общество Всеобщего Труда. В-шестых, общность истории, культуры и языка. В-
седьмых, это национальная безопасность и глобальное участие нашей страны в решении общемировых и
региональных проблем. Благодаря этим ценностям мы всегда побеждали, укрепляли нашу страну, множили наши
великие успехи. В этих государствообразующих, общенациональных ценностях заключается идейная основа
Нового Казахстанского Патриотизма».[2]
Мы строим своё будущее на прочном фундаменте. И такой фундамент – это патриотизм. Это уважение к
своей истории и традициям, духовным ценностям наших народов, нашей тысячелетней культуре и уникальному
опыту сосуществования сотен народов и языков на территории Казахстана. Это ответственность за свою страну
и её будущее.
В Послании Глава государства коснулся и проблем развития языков. Он выдвинул принцип триединства
в языковой политике. Это является одним из гарантов того, что мы сохранимся как народ, сохраним свой язык,
свою историю, свои корни. Реализация политики трехъязычия очень важна: следующее поколение будет знать
три языка, а значит и судьбы их будут связаны с этими тремя языками. Однако для каждогоказаха родной язык
должен быть превыше всего. В своем Послании глава государства поручил организовать разработку и принятие
рассмотрение идеи «Мәңгілік Ел» сквозь призму развития казахского языка: «Наш язык…обеспечивает
преемственность между нашими героическими предками и последующими поколениями, является хранителем
культурных истоков и традиций народа. Язык – это самая большая ценность народа... только язык остается тем
единственным мостом, через который от поколения к поколению передается духовное наследие народа. Именно
поэтому эстафету Независимости в веках передаст последующим поколениям язык, являющийся опорой для
народа».[2]
Идея Мәңгілік Ел в виде задачи по созданию проекта патриотического акта и задачи внедрения ценностей
Мәңгілік Ел вошла в учебные программы школьного образования.
С этого года вся страна перешла на обновленную образовательную программу. Обновленное содержание
способствует тому, чтобы учащиеся стали уверенными, успешными личностями и ответственными гражданами,
также содействует стремлению к изучению языков, сознательному отношению к духовным ценностям.
Национальная идея «Мәңгілік ел» красной нитью проходит через весь курс обновленного содержания, расширяет
взгляды учащихся на традиции и обычаи, образ жизни, историю своего и других народов, воспитывает
толерантное отношение к другим народам, формирует представление об универсальных общечеловеческих
ценностях.
С помощью художественных и нехудожественных текстов программы, значительно расширяется видение
учащихся о традициях и обычаях, образе жизни, истории других народов и представлении общечеловеческих
ценностей, что прививает уважение к другим народам.
Организации образования республики Казахстан внедряют политику трехъязычия через обучение
казахскому, русскому и английскому языкам с 1 класса. Учителям языковых дисциплин необходимо поощрять в
учащихся стремление к размышлениям о сходствах и различиях казахского, русского и английского языков и
каким образом они проявляются.
Уважение к разнообразию культур и мнений требует проявления личностных, межличностных и
межкультурных компетенций. Сквозь разделы «Мир вокруг нас», «Мой родной край» с 1по 4 классы проходят
темы «Моя страна», где идея «Мәңгілік Ел» отчетливо видна. В разделе «Традиции и фольклор» проходит тема
«Моя Родина – Казахстан», изучаются поведенческие нормы, рассматриваются образы героев.
Тему «Мәңгілік Ел» раскрывать в начальных классах необходимо, т.к. не донеся до ребенка в начальных
классах, что на самом деле такое любовь к Родине, долг перед ней, перед своим народом, конституционные
обязанности каждого гражданина, то в старших классах сделать из маленького гражданина настоящего патриота
становится тяжелой, а иногда и невыполнимой задачей. Работа по патриотическому воспитанию школьников
должна вестись не эпизодически, а ежедневно.[3] Учитель в свою очередь на своём примере должен показывать,
что ему не безразлично, какими станут его воспитанники. Если дети будут чувствовать и видеть, что их учитель
на деле, а не на словах любит свою страну, то они ему будут верить, и воспитание патриотических чувств будет
направлено в нужное русло.[3] Начиная с первого класса, в работу можно включать задания для расширения
кругозора учащихся по основам окружающего мира. В обновленном содержании сквозные темы проходят по
всем дисциплинам. В теме «Мир вокруг нас» задаем вопросы и задания по изучению истории родного села, края,
города, своей страны. В начальных классах можно знакомить с историей возникновения названий рек, городов,
22
фамилий людей; почему в нашем государстве такие государственные символы, что они означают, откуда
появились. В теме «Моя страна» рассказываем и гордимся, какими полезными ископаемыми богат Казахстан, и
какую они играют роль в экономике нашей страны.
Патриотов не воспитаешь, если они не будут любить свою семью.[4] В теме «Моя семья и друзья» учим
уважать людей, не предавать друзей, воспитывать «чувство локтя». Этому способствует утренники, проводимые
в школе во внеурочное время, спектакли, в которых играют сами дети, музыкально – литературные композиции,
посвящённые значимым событиям в нашей стране. Здесь дети не только узнают много нового для себя, но и
учатся дружить, не подводить своих товарищей и учителей, учатся взаимовыручке. Проводить классные часы на
темы: «Страницы Великой Отечественной войны 1941 – 1945 годов», «Народ Казахстана в Великой
Отечественной войне» и др.; конкурсы чтецов, рисунков, поделок, памятных знаков, посвящённых Победе в
Великой Отечественной войне.
Младший школьный возраст наиболее благоприятный период для воспитания положительных черт
личности, патриотизма. Податливость, доверчивость, склонность к подражанию и огромный авторитет, которым
пользуется учитель, создают благоприятные предпосылки для успешной реализации идеи «Мәңгілік ел».
Учащиеся переживают чувства привязанности к своей родной земле, когда включаются в краеведческую работу,
совершают походы по памятным местам родного края, встречаются со знаменитыми и героическими людьми,
совершивших боевые и трудовые подвиги. Патриотическое воспитание тесно связанно с национальным
воспитанием, которое ставит своей целью сохранение народных обычаев, обрядов, традиций, языка и передачу
этих знаний новому поколению.[5]
В процессе занятий физической культурой и спортом, проводя конкурсы «Ловкие, смелые, быстрые»,
соревнования «Школа безопасности» и др., развиваем морально-волевые качества детей, воспитываем силу,
ловкость, выносливость, стойкость и дисциплинированность.
Проводя операции «Оживи родник», «Озеленение», «Сбережем свой край» и др.
Мы проводим и экологическое воспитание любви к природе, потребности в ее защите от загрязнения,
истребления редких растений, а также охраны и изучения природы родного края.
Реализуя национальную идею «Мәңгілік ел»,можно использовать в работе народную тематику: народный
фольклор, народную поэзию, сказки, эпос, и лексику родного языка, многообразие видов декоративно-
прикладного искусства, народные обряды и традиции, т.е. все те духовные ценности, чем богат Казахстан, что
составляет стержень национального характера. Такую работу можно осуществлять на уроках ИЗО и технологии.
Подобная система работы по патриотическому воспитанию, как показывает опыт, обогащает учащихся
знаниями и формирует историческое сознание, готовит к жизни и труду, с первых дней появления ребенка в
школе включает его в многоплановую деятельность, которая органично сливается со всей жизнью растущего
человека.
Использованная литература:
1.Назарбаев Н.А. Послание Президента народу Казахстана «Стратегия "Казахстан-2050" 2012.
2. Назарбаев Н.А. Послании Президента «Нурлыжол – путь в будущее» от 17 января 2014г.
3. Сухомлинский В.А. Рождение гражданина. М.,1971.
4. Розенталя М.М. Философский словарь Патриотическое воспитание в начальной школе./ Под ред. М.,1975.
5.Ушинский К.Д. Собр. соч. М.,1946.
«МӘҢГІЛІК ЕЛ» - ЖАРҚЫН БОЛАШАҚҚА БАСТАР ЖОЛ
Н.Ж.Алмагамбетова,
«Рауан» көпсалалы колледжі
Ақтөбе қаласы
2014 жылдың 17 қаңтарында Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың
кезекті халыққа жолдауын:«Бір жыл бұрын мен еліміздің 2050 жылға дейінгі дамуының жаңа саяси бағдарын
жария еттім. Басты мақсат — Қазақстанның ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуы. Ол — «Мәңгілік
Қазақстан» жобасы, ел тарихындағы біз аяқ басатын жаңа дәуірдің кемел келбеті», - деп бастады. Бұл орайда елең
еткізген жаңалық — тұңғыш мемлекеттік ресми идеология, яғни «Мәңгілік Ел» идеясының жариялануы.
«Мәңгілік ел – ата бабамыздың сан мың жалдан бергі асыл арманы екенін барлығымыз білеміз. Ол дегеніміз –
әлім елдерімен терезесі тең қатынас құратын, әлем картасынан ойып тұрып орын алатын тәуелсіз мемлекет атану.
Қазіргі таңда бұл армандар ақиқатқа айналды. «Мәңгілік ел іргетасын қаладық. Мен қоғамда «қазақ еленің ұлттық
идеясы қандай болу керек» деген сауалдың жиі талқыға түсіп жүргенін естіп жүрмін, біліп жүрмін. Біз үшін
болашағымызға бағдар етіп, ұлтты ұйыстыра, ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол – мәңгілік ел идеясы.
Тәуелсіздігімізбен бірге халқымыз мәңгілік мұраттарына қол жеткізді. Біз елеміздің жүрегі, тәуелсіздігіміздің
тірегі мәңгілік елордамызды тұрғыздық. Ендігі ұрпақ – мәңгілік қазақтың перзенті. Ендеше, қазақ елінің ұлттық
идеясы – «Мәңгілік ел», - деді Президент
Бұл — Қазақстан Республикасының ұлттық идеясынан келген түйін-тұжырым. Мәңгілік Ел отандастардың
бірегей тарихи мақсаты мен қаһармандық ұраны десек қателеспейміз. Аталған идея қазақ елінің ғасырлар бойы
23
армандаған мақсаты ғана емес, Тәуелсіздік жолындағы жанқиярлық еңбегі мен тынымсыз шығармашылығының
нәтижелері арқылы қол жеткен асу.
«Мәңгілік ел» ұғымын тереңнен түсіндіру, тарихи негіздерін көрсету мәселелері маңызды болып табылады.
Мәңгілік ел.Мәңгілік Қазақстан. Ата бабаларымыздың мәңгілік арманы, мәңгілік аңсары болатын.
Мәңгі болу – мәңгілік арман. Мәңгіге шектеме болмайтыны секілді, мәңгілік елге айналу өркениетке
ілескен бұл күннің толқынында жүрген жұрттың арманы.
Мәңгілік ел болмақтың бастапқы қадамы мәңгілік ұлт болмақ. Мәңгілік ұлт болу әр ұлыстың арманы
болған тарихта. Бүгінгі күнде сол жалғасты.Иә, мәңгілік ел болмақтың өлшемі мәңгілік тұғыр болмақ дедік. Ол
тұғыр – ұлт. Мәңгілік ұлт арманмен, мұратпен ғана мәңгілік.
Жолдауда айтылғандай, бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ жолында Елбасының айналасына бірігу
«Мәңгілік ел» мұратымызға жетудің берік негізі болып табылады.
Жолдау «Қазақстан-2050» Стратегиясында айқындалған ерекше ауқымды міндеттерді іске асыру
жолдарын ашып, дамыта түседі. Президент Жолдауы Қазақстан халқы үшін үлкен маңызға ие болды. Бір мақсат
– бұл «Мәңгілік Елді» нығайту, біздің Отанымыз – Қазақстанның Тәуелсіздігін нығайту! Бір мүдде – бұл біздің
ортақ құндылық¬тарымыз, еркін және өркендеген елде өмір сүруге деген талпынысымыз! Бір болашақ – бұл
Мәңгілік Елдің, біздің ортақ үйіміз – Қазақстан Республикасының өркендеуі!
Қазақ халқы ХХ ғасырдың соңында мәңгілік арманына жетті.Мойны бұғаудан босады. Дүниеге жар
салдық.Біз тәуелсіз ел болдық деп мінберден сөйлеп, биік-биік тұғырдан көріндік.Елдігіміздің көтерген елбасы
елдің мәңгілік тұғырнамасын қайта қозғады. Ширек ғасыр елдігімізді танытқан соң бабаның арманын қайта
жаңғыртты.Бұл да сындарлы сағаттың жемісі еді.Қазақтың мәңгілік жеңісі еді.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қазақтың бүгінгі әр сағатының маңызды құндылықтармен
толықтырды. Мәңгілік ел болмаққа тұғырнамасын жасады. Міне, мәңгілік елдің қағаны, ұлттың арманы.Мәңгілік
ел деген идеяны көтермес бұрын мәңгілік болмақтың қамын қылды. «Қазақ қазақпен қазақша сөйлес» - деген
елбасының ойы да сол мәңгілік ел болмақ үшін мәңгілік тіл болмақ керегін аңдағаннан кейінгі сөз.
Бүгінгі Қазақстанның басты мақсаты - экономикасы дамыған, бәсекелестікке қабілетті, ең дамыған 30 елдің
қатарынан көріну.
Тәуелсіздік деген қасиетті ұғым-тек қазақтарға ғана емес,қазақ жерін мекендеген ,оған кіндік қаны
тамған,бірге қайнап-бітіскен,туған топырағым деп егілген басқа ұлттар мен ұлыстардың да ортақ игілігі.
Ендігі ұрпақ – Мәңгілік қазақтың Перзенті. Ендеше, Қазақ елінің Ұлттық Идеясы – Мәңгілік ел! Көз
қарашығымздай сақтау мәңгі мұратымыз!
Тіл мәңгілік, ұлт мәңгілік болғанда ғана ел мәңгілік болмақ. Мәңгілік тәуелсіздік болмақ.
Елдің ертеңі нұрлы болсын! Қазақ елі мәңгі болсын!
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.
Күлтегін Тоныкөк: Ежелгі түркі рун жазбалары (Әдеби нұсқасын жасаған Қадыр Мырза Әли..) — Алматы,
«Өлке» баспасы, 2001. — 144 бет.
2.
Назарбаев Н. Ә. Тарих толқынында. — Алматы, «Жібек жолы» баспа үйі, 2010. — 232 бет.
3.
«АСЫЛ МҰРА» түркі антологиясы. — Астана: Сарыарқа, 2012. — 568 б.
4.
Сыздықов С.М., Селиверстов С.В., Сыздықова Ж.С., Джаферсой Н., Кара А., Қабылдинов
З.Е. Н.Назарбаевтың еуразиялық идеясы және түркі кеңістігі. Ұжымдық монография. — Астана, «Сарыарқа»
баспасы, 2011. — 404 бет.(орыс тілінде)
5.
Тоғысбаев Б., Сужикова А. Тарихи тұлғалар. — Алматы, «Алматыкітап» баспасы, 2005. — 368 бет.
КАЗАХСТАНСКИЙ ПАТРИОТИЗМ: МИФЫ И РЕАЛЬНОСТЬ
Амангосов Е.К.,
Актюбинский технический колледж
Важнейшим стержнем советской пропаганды был интернационализм и дружба народов. Для нас,
поколения рожденного в 70-е годы, еще памятны идеи о планете ста языков, лаборатории дружбы народов. Эти
понятия вбивались в сознание большинства советских людей с самого детства. Но мы помним и о том, что Москва
часто единолично принимала решения, не задумываясь об интересах союзных республик. Это всем известная
трагедия Семипалатинского испытательного ядерного полигона, попытки создать немецкую автономию на
территории Казахстана, Целинного края, передачи Мангышлака Туркменистану, южных хлопководческих
районов страны Узбекистану. Ярчайшим примером финала такой «продуманной» политики Москвы, явились
декабрьские события 1986 года в Алматы. Во всех этих событиях, имевших важнейшее значение в истории нашей
земли, патриотизм заявил о себе как о существенном факторе внутренней политики в многонациональной стране.
В этой работе, я попытаюсь, не мудрствуя лукаво, легким бегом пробежаться по страницам нашего
бескрайнего Интернета в попытках найти ответы на мучающие меня, как историка и гражданина своей страны,
вопросы.
Обретение Казахстаном независимости заметно активизировало рост идей национал-патриотизма. После
десятилетий идеологических рамок первые годы независимости стали периодом расцвета политических партий,
24
движений и общественных объединений, взявших за основу идеи национал-патриотизма. В условиях
становления государственности Казахстана, несформированности гражданской идентичности у значительной
части населения, отсутствия четко выраженных интересов у формирующихся социальных групп, отсутствия
традиций многопартийности в стране преобладала консолидация населения страны на основе этнической
идентичности.
В силу указанных причин процесс партийного строительства на этнических основаниях оказался
ведущим, что привело к формированию и росту потенциала этноориентированных партий и движений. До 1992
года на политическом поле Казахстана играли довольно заметную роль Партия национальной свободы "Алаш",
Гражданское движение Казахстана "Азат", движение "Желтоксан", Республиканское славянское движение "Лад".
В последующие годы привлекательность этих организаций резко снизилась. Этому способствовали
факторы объективного характера: экономические, политические, социальные. Кроме того, значительную роль в
потере прежних политических позиций движениями национал-патриотического характера сыграла политика
руководства страны, направленная на сохранение и поддержание общегражданского мира и межнационального
согласия. Президент Нурсултан Назарбаев в Стратегии "Казахстан - 2030" пишет: "Я бы хотел особо отметить
толерантность и терпение казахстанцев, их радушие и приветливость. Это отмечают почти все иностранцы. Я
благодарен своим согражданам за то, что они с пониманием и терпением переносят тяготы переходного периода,
и считаю, что эти качества - серьезный залог нашего успеха, консолидации общества, привлечения иностранных
инвестиций и вовлечения международного сообщества в решение наших проблем"[1: 4]
На современном этапе ситуация с развитием идей национал-патриотизма не так актуальна, как на заре
независимости. Тем не менее, в обществе существует устойчивая социальная группа, разделяющая и
поддерживающая идеи национального патриотизма. Именно этим, вкупе с приближающимися выборами можно
объяснить возникновение общественных движений, уделяющих значительное внимание национал-
патриотической риторике.
Уместно вспомнить слова профессора Кембриджского университета, мирового специалиста в области
социальной антропологии Э. Геллнера: "Не нации порождают национализм, а национализм порождает нации""[2:
24]. Дело в том, что в казахстанском обществе до сих пор не утихают споры о несформированности казахов в
качестве нации, и приводятся такие аргументы, как развитой трайбализм, отсутствие опыта построения
государственности, недостаточно внимательное отношение казахов к родному языку и т.д. И, надо признать, все
это имеет место быть. Сейчас главная задача, которую могли бы решить национал-патриоты, - нивелирование
трайбализма, разработка общенациональной идеи и формирование казахстанского патриотизма, взвешенное
решение языкового вопроса в РК. К счастью, идея Мәңгілік Ел предложена. Эта идея оригинальна, имеет
многовековые корни, так что работы для национал-патриотов вокруг того, чтобы эта идея стала основой нащей
жизни, очень много. Главное не рассуждать опять 25 лет, а, засучив рукава, начать внедрять ее в массы. Но
проблема в том, что сделать это надо как можно быстрей и очень эффективно.
Кстати, данная проблема характерна для всех многонациональных обществ. Например, в развитых
западных странах признают существование проблемы национал-патриотизма, более того, абсолютно свободно и
непринужденно обсуждают ее на всех уровнях, включая международный. Тем самым снимается напряженность
в обществе, вопрос рефлексивно переходит из разряда "требующего особого внимания" в разряд "вполне
решаемых". Западная практика доказывает: частое муссирование проблемы не только не усугубляет, но даже и
ведет к потере актуальности самого вопроса. Сложилось впечатление, что наши специалисты, используя этот
прием, заговорили проблему внедрения казахского языка в нашу действительность, чтобы снять напряженность
в обществе. Результатом стала политика триязычия, которое должно дать достойное место и государственному
языку, и языку межнационального общения – русскому, и международному- английскому. Один из отцов-
основателей Алаш орды Мустафа Шокай говорил по этому поводу: «На каком языке ребенок получит
образование, тому народу и будет служить» [3: 7]. А что касается не просто языка, а языка, имеющего статус
государственного, то, помимо перечисленного, он служит цементом, который скрепляет отдельные кирпичики в
прочное здание.
Национал-патриотизм условно делится на "воинствующий" и "просвещенный". Надо заметить, что
признаки последнего имеются в Казахстане. Просвещенный национал-патриотизм ставит целью решения сугубо
культурно-гуманитарных вопросов одной нации, например, вопросов развития государственного языка, причем
не ущемляя интересов других этносов. Вообще, национал-патриотизм предполагает либо любовь к родине через
свою нацию, либо любовь к нации через свою родину. Следует отметить, у нас преобладает первое. Рассмотрим
одно удивительное явление, происходящее в современном казахском языке. По-казахски "национализм" можно
перевести и как "ултжандылык", и как "ултшылдык". Однако первое имеет более позитивную смысловую
нагрузку, употребляется в качестве "мягкого" национализма и имеет тенденцию тяготеть к патриотизму, нежели
к национализму. Касательно второго, то это слово многие стараются не употреблять, избегают его. Он как раз-
таки соотносится с "отрицательным" национализмом, поэтому даже национал-патриоты не используют его на
официальных мероприятиях. Таким образом, можно констатировать: у казахов деление "национализма" на
"позитивный" и "негативный" происходит на семантическом уровне.
В целом, для национал-патриотизма в его современном состоянии характерны следующие проблемы. Во-
первых, несерьезное отношение национал-патриотов к политическим вопросам. Обычно центральной темой
национал-патриотов является вопрос государственного статуса казахского языка. Соответственно, одни
выступают за его полное и форсированное внедрение, а другие - за придание такого же статуса русскому языку.
25
Таким образом, национал-патриотизм иногда принимает формы "шоу-патриотизма", думается, этого никто
оспаривать не будет. Во-вторых, отсутствие единства в рядах национал-патриотов. Сейчас эти группы аморфны
и структурно раздроблены. В-третьих, отсутствие грамотной политической платформы, харизматичных и
сильных лидеров[4: 15].
В силу этих причин в развитии казахстанского патриотизма на современном этапе наблюдаются ряд
тенденций. Во-первых, национал-патриотизм постепенно превращается в конъюнктурное явление. Во-вторых,
национал-патриотические организации позиционируют себя в качестве некой "третьей силы", то есть
нейтральной стороной от власти и от оппозиции, тем самым занимая позицию политического торга. Официально
проводимая политика властей, направленная на пропаганду мира, стабильности и межнационального согласия,
плюс негласное табу на муссирование национального вопроса - все это в конечном итоге порождает в обществе
немало слухов, кривотолков и формирует в общественном сознании мифы, которые часто неадекватны
действительности.
Миф № 1: национал-патриотизм является реальной общественно-политической силой. Это отнюдь, не так.
Во-первых, в силу геодемографических факторов национал-патриоты не находят понимания во многих регионах
республики, т.е. эта сила еще не достигла национального масштаба. Тем самым национал-патриотизм еще долгое
время будет испытывать дефицит социальной базы. К тому же имеющуюся социальную базу национал-патриотов
составляет в основном люмпенизированная часть общества, маргинальная молодежь и совсем незначительную
Достарыңызбен бөлісу: |