Транспорт в XXI веке: состояние и перспективы
жүктеу/скачать 8,29 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ДІНИ ТӚЗІМДІЛІГІНІҢ БАСТАУЛАРЫ
- Мырзалы С.К.
Қанағатов М.Қ. – аға оқытушы, М.Тынышбаев атындағы Қазақ Кӛлік және Коммуникациялар Академиясы (Қазақстан, Алматы қ.) ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ДІНИ ТӚЗІМДІЛІГІНІҢ БАСТАУЛАРЫ Қазақтар кӛшпенділердің ұлы ӛркениетінің мұрагері бола отырып, мыңдаған жылдар бойына сырттан болатын әсерлерге бейімдеушілік мүмкіндіктерін кӛрсетіп беріп отырды. Бұл жерде үлкен рӛлді, кӛп бӛлігі Қазақстан мен Орта Азия территориясынан ӛткен Ұлы Жібек Жолы атқарды. Жібек Жолы әлемдік ӛркениеттердің маңызды жетістіктерінің бірі ретінде басқаларға кеңінен танымал. Жол бойындағы керуендер Еуропа мен Азияны, Жерорта теңізі мен Қытайдың арасында байланыс кӛпір қызметін атқарып, ежелгі замандар мен орта ғасырлардағы маңызды сауда байланысының құралы болды. Сонымен қатар, Қазақстан мен Орта Азия территориясы арқылы ӛткен Ұлы Жібек жолы Батыс пен Шығыс ӛркениеттері мен мәдениеттерінің ӛзара қарым-қатынаста болып, сұхбат жасап, біліктілікті арттыруға септігін тигізді. Идеяларды, білімдерді, діни нанымдар мен тауарларды тасымалдаған керуен жолдары мыңдаған жылдар бойына кӛне Қазақстан халықтарының менталитетіне үлкен әсер етумен болды. Осы құбылыс, қазақтардың ата-бабаларының ӛзге мәдени дәстүрлерге, тұрмыс-салтқа қатынаста толерантты болуына ықпал етті. Толеранттылық құбылысын түсінуде басты орындардың біріне, діни тӛзімділік мәселесі алға шығатыны әлемдік тарихтан белгілі. Тарихи процессте, осы діни қайшылықтардың адамзат тарихында үлкен апаттар мен жаппай қырып жою себептерін тудырғаны толеранттылық түсінігімен тікелей байланыста. Қазақстан жерін мекендеген түркі халықтарының діни тӛзімділігінің тарихи эволюциясында, түркі халықтарында дамыған отырықшы және кӛшпелі мәдениеттің күрделі симбмозы үлкен әсер етті. Түркілер ғасырлар бойына, Ұлы Жібек Жолының әсерімен әртүрлі этностармен, діни дәстүрлермен, мәдени орталықтармен байланыста болып, оларды ӛздеріне қабылдап, сіңіріп жатты. Зерттеушілердің ойынша, кӛне түркілер мен протоқазақтардың діни түсініктерінің тарихы б.з.д. II мың жылдықтан, қоршаған ортаға анимистик кӛзқарастан бастауын алады [1]. Тарихи тұрғыда қазақ халқы Тәңір, Жер-су, Ұмайға табынудан, шамандар мен сиқыршыларды әспеттеуден, буддизм, зороастризм, христиандыққа дейінгі күрделі жолды жүріп ӛтіп,барлық культтардың қатар, толерантты ӛмір сүруі ерекшеліктеріне ие болды. Кейіндеп Орта Азияға жаңа дін, Ислам дінін алып келген арабтар бұл жерлердегі ауылдардан «от үйі», «құдайлар үйі» деп аталған дін ошақтарын, яғни зороастризм мен буддизмнің храмдарын жйі кездестіргенін атап ӛтеді. Сонымен қатар, орта ғасырдағы монах, саяхатшы, Қазақстан мен Орта Азияға келген алғашқы еуропалық дипломаттардың бірі Гильом де Рубрук ӛзінің саяхаты туралы есебінде, Қаялық қаласы туралы, ол жердегі әртүрлі діни салт-жоралғылар мен дін ӛкілдері және храмдар туралы жазады. Оның жазбалары негізінде, бұл жерде буддизм, манихей діні, христиан және ислам діндері қатар ӛмір сүргендігі дәлелденіп отыр [2]. Қазақ философиясын зерттеуші ғалым, философ М.С.Орынбеков ӛзінің «Қазақстандағы діни дәстүрдің генезисі» атты монографиясында: «Ерте орта ғасырдағы кезеңде Қазақстан территориясында әртүрлі конфессиялар синхронды қатар ӛмір сүрген. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда жинақталған шағын діни космос, мәні жағынан әлемнің негізгі конфессияларының жиынтық сипатын кӛрсетіп, тарихи тұрғыда адамгершілік және моральдық қағидалардың тиімді әсеріне ұшыраған далалық қоғамның рухани ӛмірінде
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
49
кӛрініс тапты. Осы кезеңнен бастап, діни тӛзімділік, далалықтардың әлі күнге дейін сақталып келе жатқан ерекшелігі болып қалыптасуы мүмкін» [3]-деп орта ғасырлардағы діни толеранттылықты кӛрсетіп береді. Шын мәнінде, протоқазақтардың діни түсінігінің жан-жақтылығы, олардың діни тӛзімділігі Дала тұрғындарының ары қарайғы басқа ӛркениеттер мен мәдениеттерге есігінің ашықтығына әсер беріп, қазақтардың басқа халықтарға деген толеранттылығына ұштасты. Осылайша, кӛне түркілердің діні мен нанымдарының бейбітшілігі, кейінгі кезеңдердегі Қазақстан территориясында әртүрлі діни жүйелер мен конфессиялардың бейбіт, қатар ӛмір сүруі, Қазақ даласының тұрғындарының татулық, бейбітшілік сипатын кӛрсетіп, оларда діни фанатизмнен аулақ болып, бір-біріне деген сыйластық қатынаста болуы, сӛз жоқ діни тӛзімділік пен мәдени толеранттылықтың айқын нышаны бола алады. Қазақ халқының толеранттылығының түпкі тамырын түсіну үшін, қазақ қоғамының құқықтық сферасын қарастыруға болады, кӛптеген зерттеушілердің кӛзқарасы бойынша, ол ешбір күмәнсіз, зор жалпы адамзаттық және гуманистік мазмұнға ие. Осы байланыстағы басты маңыздылық болып, қазақтардың дәстүрлі құқығының күші, даналығы, ӛміршеңдігі ондағы құқықтық реттеу қызметінде негіздеуші бастау болып индивидтің әрекетіндегі моральдық белгілердің жоғарылауы болуында. Яғни қазақтардың дәстүрлі құқығындағы мораль құқықтан жоғары саналады. Ғасырлар бойына қалыптасқан моральдық құндылықтарға жасалған озбырлық, қоғамға қарсы қауіпті әрекет ретінде, тіпті қазақтардың кӛшпелі ӛркениетінің құндылық бағдарын, мызғымас негізін күйрететін қылмыс ретінде айыпталды. Сондықтан да, кӛшпелі қоғамның әлеуметтік тәжірибесі ардың тылсым күшін барлық игіліктерден жоғары қойып, формула сипатында бекітілген, аксиомаларды «жаным арымның садағасы», «Ерді намыс ӛлтіреді, қоянды қамыс ӛлтіреді» және т.б. мақал-мәтелдерде кӛрсеткен. Екіншіден, қазақтардың кӛшпенді құқығы, игілікті, амандықты, байлықты әділетті бӛлуді, қоғамды ауыр табиғи апаттардан сақтаудың тетіктерін қамтамасыз ететін жұртшылық, ағайыншылық, қонақжайлылық және т.б. сияқты жекелей институттар формасындағы ұжымдық ӛзара септесуді нормативті тәртіппен бекітіп береді. Үшіншіден, номадтық құқықтық сананың міндетті атрибуты болып, қауым мүшесі жасаған қылмысқа рулық және ұжымдық жауапкершілік принципінің ұстанылуы саналады. Сондықтан да, индивидтің кезкелген жасаған қылмысы үшін моральдық және материальдық тұрғыда бүтіндей ру жауап береді. Кӛшпенділер құқығының негізгі принциптерін талдаудан кӛргеніміздей, адамгершілік компоненті құқық жүйесіне кірігіп қана қоймай, соның ішінде құқықтың ӛзінен жоғары тұрады. Бұл кӛшпенділер құқығының құқықты құралдық сипатқа айналдырған еуропалықтардан басты айырмашылығы. Негізінен еуропалық мемлекет пен құқықта этикалық компонент жоғалып кеткен. Адамгершілік ереженің құрылымдық, ӛзіндік жүйесіне қазақтардың қамкӛңілдігі мен жомарттығының сипатына айналған қонақжайлылық этикеті ие болған. Ерте жастан дағдыланған дәстүрлі қонақжайлылық балаларды туыстарды, кӛршілер мен жақындарды, жалпы таныс және бейтаныс адамдарды құрметтеуге тәрбиелеу – бұлар гуманизм мен толеранттылықтың кӛрсеткіші болып табылады. Қазақ қонақжайлылығының ерекшелігі мен оның басқа халықтардан айырмашылығы құқықтық негізге ие болуында. Яғни қазақтардағы қонақжайлылық салты заңнамалық тәртіппен қазақтардың салттық құқығы бойынша бекітілген. Бұл құқықтық институттың мәні былайша тұжырымдалады: үй иесі кезкелген жолаушыны олардың саны мен ерушілеріне қарамастан қошеметпен қарсы алып, құрмет кӛрсетуі және оларды
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
50
шамасы жеткенше тегін тамақпен және жайлылықпен қамтамасыз етуі керек. Әдетте келушілер «Мен құдайы қонақпын» деп айтса жеткілікті. Егер де жолаушыны қарсы алудан бас тартқан жағдайда, дәстүрлі құқықтық ереже жауапкерге «ат-тон» деп аталатын айыппұл салығын салуды қарастырады, яғни жауапкер ӛзі қабылдамаған қонағының астына ат беріп, үстіне шапан жабады. Сонымен қатар, дәстүрді сақтамағаны үшін кінәлі жақ туыстары мен ауылдастары тарапынан қатаң сынға ұшырайды, ӛйткені бұл дәстүрді сақтау аса маңызды. Ӛмірдің қатаң жағдайына әрбір кӛшпенді түсуі мүмкін. Аталмыш институт ӛзінің тамырын ғасырлар тереңінен алады. Оның пайда болуы туралы аңыз да бар. Қазақ халқының арғы атасы Алаштың үш баласы болыпты. Ӛзінің ӛмірінің соңында ол ӛзінің дүние-мүлкін үш баласына емес, тӛртке бӛліп, былай деген екен: «Сендерге айтар ӛсиетім мынандай: бір-бірлеріңе бара қалған жағдайда, бір- бірлеріңнен ақы алмаңдар..., бір-бірлеріңмен қарым-қатынаста қонақ асы қақысын немесе тегін пана мен дәм-тұздарыңды бӛлісіңдер, - сол үшін менен қалған тӛртінші еншілеріңді аласыңдар және оны ӛздеріңнің араларыңдағы ғасырдан ғасырға кететін бӛлінбейтін «еншіміз» деп есептеңдер» [4]. Ӛткен дәуірлердегі түсініктердің, салт-дәстүрлер мен мәдениеттің жалғастығы негізіндегі қазақтың ұлттық мәдениетінде осы толеранттылық құбылысы жалғасын тауып, қазақ халқының кең танымал ағартушылары Абай Құнанбаев пен Шәкәрім Құдайбердіұлының шығармашылығынан кӛрініс берді. Осы ұлттың таңдаулы ағартушыларының идеяларының негізінде қазақ халқының басқа ұлттармен байланысы ӛзара түсіністікке, достық пен татулыққа негізделінуі дәстүрлі таныммен жалғасты. Ұлы Даланың перзенті ретінде, данышпан Абай адамның үш маңызды қасиетін нұрлы Ақыл, ыстық Қайрат және жылы Жүректі атап ӛтеді [5]. Дана адамда білім, ақыл мен қайрат зұлымдыққа емес, қайырымды іске, адамға деген махаббатқа бағытталған. Даналық адамда міндетті түрде руханилықпен, ізгілікпен, нәзік ұжданмен, ақиқат пен әділдікке деген ұмтылыспен тұтасады. Басқа адаммен байланыста, оған деген сүйіспеншілік, сыйластық негізінде ғана адам ӛмірдегі басты мақсаты Алланы тануға қол жеткізеді. Абайдың шәкірті Шәкәрім жаман қылықтардан аулақ болудың басты шартын атап ӛтеді. Бұлар, оның ойынша, ар ілімін қалыптастыруда және бала жастан осы ілімге үйретуде жүзеге асады [6]. Осылардың барлығы, Абай мен Шәкәрімнің философиясында ӛмірдің мәнін түсіну мен адамды жаман қылықтардан арылтуда даналықтың рӛлі мен мәнін тереңнен түсіну байқалатынын дәлелдейді. Осылайша, адамды жетілдіретін қасиеттерді атап ӛте отырып, олар кез-келген халық татулықта болуы керек деп түйіндейді. Абай мен Шәкәрімнің мұраты – ақиқат пен шындықтың, адамгершілік пен ақылдың, ғылымның, сенім мен ардың бірлігі. Ақыл мен сенім бір-біріне қарама-қайшы емес, ақиқат жер- анадан, ӛз халқы – елден, ал адам оған ақылмен барады, ал шындық бір Алладан, ол оны сенім деп қабылдайды. Біздің ұлы ағартушыларымыздан, Шығыстың руханилығы мен Батыстың парасатының, екі қарама-қайшы бастауларының саналы тұтасуын анық аңғаруға болады. Абай үшін, даналық дегеніміз тек қана ілім емес, ілім мен руханилықтың тұтасуы, яғни тұтас білімдер жүйесі. Әлемде болып жатқан ұлттық қайшылықтар, қақтығыстар, діни негіздегі аласапыран апаттар барлығы, белгілі бір мемлекеттің шекарасынан шығып, әлемдік сипатқа ие болуда. Осы жағдайды ескере отырып, ұлтаралық қақтығыстарды шешуде бұл күнде Қазақстандық модель деп аталған толеранттылықтың бір нұсқасының генезисіне шолу жасаудамыз. Бұл модельдің ӛзіндік артықшылықтары қазіргі таңдағы жаһандық, ұлтаралық байланыста ӛзінің ерекше тиімділігімен кӛрініс беруде. Толеранттылықтың
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
51
генезисі мен атқаратын орнын қарастыру барысында, әлемінің жай-күйін нақты бағалайтын және руханилық пен мәдени мұраны жаңғырту бойынша басым бағытта болатын қырларына мән беру керек. Осы тұрғыдан қарағанда, ең алдымен түркілік ӛзіндік сананы, түркілік руханилықты, бұқаралық мәдениет арқылы жүзеге асып жатқан, қазіргі рухсыздық пен мәдениетсіздік жағдайында қажеттілікке ие, түркілік рухани-адамгершілік потенциялы жаңғырса, әлемдік қауіпсіздік пен бейбітшілікке қосқар үлесі арта түсері анық.
1.
Цепкова И.Б.
Религиозная толерантность как феномен
культуры Казахстана//Қазақтың дәстүрлі мәдениеті-Традиционная культура казахов: Сборник научных статей. Алматы: «Зият пресс», 2004.С.19. 2.
Путешествие в восточные страны Плано Карпини и Гильома де Рубрука. Алматы, 1993.С.117. 3.
Пресс,2005.С.228. 4.
Зиманов С.З. Древний мир права казахов и его истоки.Қазактың ата заңдары: құжаттар, деректер және зерттеулер — Древний мир права казахов 10 томдык - 1 том. Алматы. Жеті жарғы. 2001 г. 5.
Құнанбаев А. Шығармаларының толық жинағы (екі томдық) — Алматы, 2002. 6.
Құдайбердіұлы Ш. Иманым - Алматы: «Арыс» баспасы, 2000. - 321 бет.
Мырзалы С.К. – профессор, д.ф.н., Казахская академия транспорта и коммуникаций им. М.Тынышпаева (г. Алматы, Казахстан) О ПРЕОДОЛЕНИИ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО КРИЗИСА ОБЩЕСТВА На очередном витке так называемой «запаздывающей модернизации» уже в условиях обретения Казахстаном независимости, произошли большие изменения во всех сферах жизнедеятельности общества. Переход от тоталитаризма к демократическому обществу потребовал крайней мобилизации всех людских и природных ресурсов общества. И если в сфере экономики достижения налицо, и они признаны всем мировым сообществом, то аналогичное мы не можем сказать о духовно-нравственной сфере. Переход к «атомизации» общества в целях развития индивидуально-личностных начал, предприимчивости, перерос в махровый индивидуализм, приводя к резкой социальной рестратификации, породив различные формы социальной аномии, придя в резкое противоречие с теми ценностями, которые были накоплены в течение тысячелетий. Тому были причины как внутреннего(приватизация и ее последствия), так и внешнего порядка. Дело в том, что мы живем в условиях так называемого турбулентного времени(kz.- құйынды заман),когда западный мир, обуянный гордыней технократизма и сциентизма, мощно развив производительные силы, захватил громадные рынки развивающихся стран. Однако, как говорил выдающийся философ США С.Хантингтон, международные корпорации привозят с собой не только новые технологии, но «приходят также со своими флагами», т.е. со своей философией жизни, ценностными ориентациями. А эти орентации главным образом, направлены на достижения в сфере материального производства в
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
52
рамках так называемого «правового государства». Как говорил русский мыслитель Н.К.Рерих, «чем выше вершины, тем глубже бездна». Достигнув выдающихся вершин в познании и реконструкции этого мира, Запад впал в глубочайшую бездну бездуховности и аморализма (мужеложство и женоложство, бои «без правил», когда люди калечат друг друга ради «золотого тельца» и т.д.). Чем они отличаются от гладиаторских боев в Древнем Риме? Рев «болельщиков» на футбольных полях, те беспорядки, иногда со смертельными исходами, разве не напоминают нам толпу в Древнем мире, которая хотела лишь одного: «Хлеба и зрелищ!». Тот же С.Хантингтон причину бед увидел в «релятивизации моральных ценностей», когда все духовные ценности были объявлены относительными, в результате чего каждый мог с моральных позиций оправдать себя и собственное поведение, даже, если оно противоречило фундаментальным нравственным ценностям. В политике, международных отношениях, это нашло в применении так называемых «двойных стандартов», которые разрущающе и развращающе влияют на духовный мир современных людей.Это позволяет могущественным странам в борьбе за рынки сбыта и природные ресурсы развязывать войны, осуществлять путем влияния извне так называемые «цветные революции» в развивающихся странах и т.д., принося под видом демократии неисчислимые бедствия миллионам людей. В ответ на это усиливаются террористические и экстремистские движения, которые являются ни чем иным как действиями отчаявшихся в своем бессилии людей. Поразительно, но в отзывах, опубликованных сразу же после трагических событий в «Шарли Ебдо» Париже (07.01.2015), почти все в один голос заявили о попытках покушения на одну из главных ценностей западного мира – свободу слова, но никто не сказал об оскорблении религиозных чувств полутора миллиардов людей, исповедующих ислам. Были и такие заявления как «права и свободы человека – это религия сегодняшнего западного общества»… К сожалению, системные реформы, которые начались в обществе после получения независимости, происходили в условиях такого нравственного истощения.После долгих лет жизни в советском закрытом обществе, вначале простые люди с неким умилением смотрели на все то, что приходило из развитых стран. Но в последние годы, насмотревшись всех прелестей современного масскульта с его фильмами насилия, крови, секса и других, к людям приходит отрезвление, понимание того, что мы имеем собственные духовные ценности, которые были выработаны за тысячелетия жизни предыдущих поколений… Другая сторона дела заключалась в том, что мы должны были создать рыночную экономику, отойти от той ситуации, когда люди превратились в винтики тотально огосударствленной экономики, где «инициатива была наказуема». Для этого нужно было осуществить приватизацию государственной собственности, развязать инициативу людей. Данный процесс повсеместно на пространстве СНГ привел к рестратификации общества, оно стало многослойным. И, если взрослые люди понимают это, то неокрепшему уму молодых людей, особенно школьного возраста, трудно понять ту ситуацию, когда одни его сверстники приходят в школу, одетые «от кутюрье», а другие – в штопаных носках… Это вызывает у них внутренний протест, который перерастает в различные формы аномального поведения… Сегодня можно сказать, что пена от первоначальных крутых реформ улеглась, улетучились и розово-романтические иллюзии относительно очередного «рыночного рая», после «коммунистического изобилия». «Нефтяная игла» все более утончается. Но
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
53
остается одно незыблемое правило, существующее во все тысячелетия – необходимость плодотворного труда во благо общества. И здесь перед казахстанским обществом раскрывается та перспектива, которая была изложена Лидером страны в своем Послании, где обращено большое внимание на необходимость дальнейшего развития инфраструктуры общества, на строительство перерабатывающих предприятий, быстрейшего решения жилищных и других социальных проблем (1). На встрече с журналистами средств массовой информации, обращаясь к молодежи, он призвал их стать профессионалами в своей выбранной профессии (2). В рыночной экономике все профессии хороши, если они затребованы рынком, но только необходимо достичь высокого мастерства в избранной профессии. На самом деле, сапожных дел мастер, который шьет сапоги по индивидуальному заказу, получает не меньше того, который сидит клерком в той или иной коммерческой или финансовой организации. К тому же он получает моральное удовлетворение от своего мастерства и своей нужности другим людям. То же самое относится и к другим специальностям, как-то: токаря, шлифовщика, плотника, сварщика… Сегодня казахстанское общество достигло значительных успехов в своем развитии. С каждым годом возрастает количество людей творческих, ищущих свое место в обществе. Большее освещение в СМИ простых людей, их жизненного пути и тех результатов, которых они достигли, будет примером для молодежи, ищущих своего места в жизни. Меньше слов, а больше дела. Как говорил еще в древности Аристотель, чтобы быть нравственным, надо совершать нравственные поступки. Это особенно важно для бизнес-элиты нашего общества… Что же касается взаимоотношения политики и морали, в духовном возрождении общества, то это один из труднейших вопросов социально-гуманитарных наук. Для его выяснения необходимо, на наш взгляд, раскрыть специфическую природу рассматриваемых явлений. В этом плане сущностной задачей политики является согласование интересов различных социальных групп, поиск компромиссов при предоставлении тех или иных преимуществ для тех, кто идет в авангарде модернизационных процессов, во имя сохранения целостности общества.Трудности в политике связаны, главным образом, с тем, что она имеет дело всегда с ограниченными ресурсами общества. Как говорил еще в свое время Н.Макиавелли, политика имеет дело с «горькой правдой вещей», а великий Солон в древности заметил, что «великими делами угодить всем невозможно». Отсюда в политике и возникают всевозможные противоречия, которые являются стимулом для выработки более обоснованных решений. Если политика с помощью властных полномочий регулирует глобальные взаимоотношения социальных групп, где речь идет о судьбе миллионов, то моральные императивы, вытекая из глубин души человека, в буквальном смысле, проникают во все сферы жизнедеятельности общества.Нет такой сферы жизнедеятельности, которая не подвергалась бы суду нравственности. При этом важной особенностью морали является то, что ее императивы вытекают из приоритета общественных интересов. Нравственно развитая личность способна в критические моменты ограничить собственные интересы во имя помощи страждущим, больным, нуждающимся,что именуется благотворительностью. Исторически мораль возникает с наложением первых табу, в частности, запрета на инцест, т.е. кровосмешение, что вырывает наших животных предков из первобытного стада, превращая его в родовую организацию – первую форму социальности. Несмотря ни на какие обстоятельства жизни мораль долженствует, что дало повод И.Канту воскликнуть: «О долг – ты лучезарное слово!». Это значит, что требования морали выходят за пределы
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
54
этого несовершенного наличного текучего бытия, что в философии называется трансцендированием. Вот почему религия считает, что моральные заповеди являются откровением Бога. Трудность проблемы заключается в том, что человек, в силу своей ограниченности в пространстве и времени, следовательно, своего несовершенства не может быть критерием морали – ни Обама, Меркель, Ротшильд, Путин и другие «сильные мира сего», не говоря о простых «смертных». Сила религии не во всевозможных мифах, а в тех моральных заповедях, которые она прокламирует от имени Бога, т.е. некоего Идеала, в чем нуждается любой человек. Западная мысль, обуянная романтическими иллюзиями относительно человеческого разума, начиная с ХУ111века, принялась ожесточенно критиковать христианскую мифологию (Монтескье, Вольтер, Дидро и др.), показывая ее несостоятельность. Находились и те, которые подвергали критике и нравственные заповеди (Н.Макиавелли, А.Шопенгауер, Ф.Ницше и др.). Советская идеология, которая шла в парадигме западного мышления, откровенно насаждала атеизм, преследуя «инакомыслящих». Однако, в пресловутой «Программе КПСС», она в модифицированной форме, оставила все те же заповеди, уходящие корнями в тысячелетия мировой цивилизации. Ничего нового не было придумано. На самом деле, моральные заповеди являются ни чем иным, как стихийным обобщением поведения, опыта человеческих взаимоотношений, которые поистине выстраданы человечеством. Нельзя сбрасывать со счетов и гениальную интуицию пророков. Поистине, человек нуждается в поклонении чему-то, что выше его (Э.Фромм). Из сказанного вытекает полная несостоятельность «либерально мыслящих» теоретиков, которые пытаются развести по разные стороны политику и мораль (Мигранян и др.), утверждая, что в политике должно быть «преобладание технологии над идеологией и системой ценностей». При этом автор противоречит самому себе, когда говорит о «выборе «меньшего зла» (а это уже мораль. С.М.) при принятии политических решений». Существует и прямо противоположная позиция, что политика должна иметь не только высоконравственные цели (общее благо, справедливость), но и при любых обстоятельствах не нарушать нравственные принципы (правдивость, благожелательность к людям, честность) используя при этом лишь нравственно допустимые средства. По этому поводу еще Н.Макиавелли заметил, что государь, ставящий перед собой такие цели, роет перед собой собственную могилу. В современных обществах, прежде всего, в развивающихся странах, типа Казахстана и других стран СНГ, переживающих системные преобразования, ломку старых стереотипов, происходят такие флуктуации, для погашения которых иногда требуется применение легитимного принуждения во имя продолжения реформ. Нам кажется, что наиболее приемлемой является так называемый «компромиссный подход», который исходит из признания необходимости учета нравственных норм в политике, учитывая специфику последней. Ибо запредельный характер моральных требований безотносительно к конкретной исторической ситуации, при любых условиях не реализуема, (поскольку сам Мир несовершенен) и может привести к совсем нежелательным негативным последствиям для общества. Из сказанного вытекает, что лишь многотрудный процесс духовно-нравственного возрождения, памятуя идею «Вечного возвращения к истокам» Ф.Ницше, будет способствовать сохранению идентичности народа и занятию достойного места в мировом сообществе народов.
МАТЕРИАЛЫ МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОЙ КОНФЕРЕНЦИИ, ПОСВЯЩЕННОЙ 135-ЛЕТИЮ М. ТЫНЫШПАЕВА ТРАНСПОРТ В XXI ВЕКЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ _____________________________________________________________________________
55
Литература
1. Послание Президента народу Казахстана «Нұрлы жол - путь в будущее» ... zakon.kz/ poslanye 2. Встреча Нурсултана Назарбаева с представителями СМИ в Акорде.... matritca.kz/news/1
жүктеу/скачать 8,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|