Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілігі туралы ғылым. Ол
жүктеу/скачать 1,74 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануарлар патологиясы Кітап-1
| Хронаксия – организм реактивтілігі көрінісінің бірі болып саналады. Егер тканьнің
орталық нерв жүйесімен қатысы үзілетін болса, оның хронаксиясы ұзарады. Хронаксия денеге әр түрлі заттың енуімен байланысты организм сезімталдығы артқан (сенсибилизация) кезде қысқарып, анафилактикалық талықсу кезінде ұзарады. Нерв дегенерацияланғанда хронаксия ұзарады және ол регенерацияланғанда нормаға дейін қысқарады. О р г а н и з м р е а к т и в т і л і г і н д е г о р м о н а л д ы қ ф а к т о р л а р д ы ң р о л і. Реактивтілік механизмінде гипофиздің, бүйрек үстіндегі безінің, қалқанша және ұйқы бездерінің ерекше маңызы бар. Гипофиз гормондары организмге басқа ішкі секреция бездері арқылы әсер етеді. Организм реактивтілігінің күйіне ерекше ықпал ететіні – гипофиздің алдыңғы бөлігінің гормондары (тропты гормандар), бұлар бүйрек үстіндегі, қалқанша, жыныс және басқа да ішкі секреция бездерін қуаттандырады. Реактивтілік механизмінде бүйрек үстіндегі безінің маңыздылығы, негізінен алғанда, қыртысты заттардың гормандары (кортикостеройдтар) арқылы білінеді. Бүйрек үстіндегі безін алып тастап, қыртысты заттар гормандарын жойғанда организмнің механикалық жарақатқа, электр тогына, бактериалдық уыттарға және ортаның басқа да зиянды әсерлеріне төтеп беруі күрт төмендейді де мал қысқа уақытта (1-2 күнде) өліп қалады. Бүйрек үстіндегі без қыртысының гормоны – альдостерон (минералокортикоид) кортизонға қарама-қарсы біршама әсері болады: су мен калий иондарының тканьнен қанға ауысуына ықпал етеді, сондай-ақ қабыну процесін күшейте түседі. Бүйрек үстіндегі безі қыртысының гормондары көбінесе туа біткен, түр иммунитеттеріне ықпал етіп, үйреншікті иммунитетке шамалы әсер етеді (П. П. Здрадовский). Қалқанша бездің реактивтілік әсері негізінен алғанда гипофизбен, бүйрек үстіндегі безімен функционалдық қарым-қатынасына байланысты. Тиреоидэктомия (қалқанша безді алып тастау) секреция мен гипофизді адренокортикотропты гормонның бөлінуін күшейтеді. Ал, мұның өзі малдардың инфекцияларға, уларға және анафилаксияға төзімділігін арттырады. Қантты диабеті кезінде ұйқы безі секрециясындағы инсулиннің азаюы малдардың бөгде микробтарға және туберкулезге төзімділігін кемітеді. О р г а н и з м р е а к т и в т і л і г і н е с ы р т қ ы ф а к т о р л а р д ы ң ә с е р і. Организм реактивтілігі азықтандыруға, орта температурасына, экзогенді улануға, күтіп- бағу және азықтандыру т. б. жағдайларға байланысты өзгеруі мүмкін. Құнарлы азықтандыру малдың табиғи және жүре пайда болған әр түрлі патологиялық әсерлерге төзімділігін арттырады. Малдың құнарсыз азықтануы және ашығуы малдың әр түрлі тітіркендіргіштерге реактивтілігін, сонымен қоса патологиялық процестерге төзімділігін кемітеді. Арықтаған малдарда ауру әдетте өте баяу, білінбей өтіп, сонымен қоса өте ауыр түрінде болады. Организмнің реактивтілігі маусымдық климаттың ауытқуына қарай да өзгереді. Кейбір жұқпалы және жұқпайтын аурулардың таралуы мен барысы жыл маусымына (көктемде және күзде), әр түрлі климат белдеуіне қарай түрліше өтеді. Малдың тым қызуы және тым салқындауы тітіркендіргіш әсеріне деген реактивтілігін өзгертеді. Малдың кенеттен салқындауы оны инфекцияға төзімсіз етеді, өйткені антитела бөлінуі мен фагоцитарлық активтілігі тежеледі. Артық қызу да организмнің патогендік тітіркендіргіштерге төзімділігін кемітеді. Малды дұрыс пайдаланбау, олардың қалжырауы, зоогигиеналық жағдайдың нашарлығы да, организмнің реактивтілігіне кері әсер етіп, ауруға тез шалдығуына себепкер болады. 48 Организм реактивтілігіне уландыратын заттардың әсері жөнінде де деректер бар. Мәселен, көміртегі тотығы, қорғасын, сынап, көгерткіш қышқыл және басқа да қосылыстар ми қыртысындағы ішкі тежеу процестерін өзгертеді, малдың патогендік тітіркендіргіштерге төзімділігін бәсеңдетеді. жүктеу/скачать 1,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|