Педагогических работников по актюбинской области
жүктеу/скачать 5,85 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер
- ПСИХОЛОГИЯ КУРСЫНДА ОҚЫТУДЫҢ БЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕРІНІҢ ТОПТЫҚ ФОРМАЛАРЫ Бекешова Г.У.
Теориялық байланыс Теория – бҧл нақты пҽн аймағындағы ғылыми білімдердің жҥйесі. Теорияда ғылыми фактілердің, ҧғымдардың, заңдардың, салдардың, тҽжірибелік қосымшалардың байланысы бейнеленген. Пҽнаралық теориялық байланыстар сабақтағы туыстық пҽндерден алынатын білімдердің теориясынан жаңа компоненттерінің енгізілуін кҿздейді. Бҧл ҿз кезегінде теорияны біртҧтас жҥйе ретінде қабылдауға ҿз ҽсерін тигізеді. Екі тілді пҽнаралық байланыста оқыту барысындағы теориялық байланысқа тоқталып кҿрелік. Атап айтқанда, ағылшын жҽне қазақ тілдеріндегі етістіктің етіс категориясын салыстыра оқытуға тоқталамыз.
Қазіргі жағдайдағы негізгі мҽселе – оқушының ҿзінің жеке білімін шығармашылық жҧмыс арқылы байқауы жҽне оған жаңа ойларды қосуы. Ҽрине, бҧндай шығармашылық жҧмысқа қызығушылық тудыру маңызды. Сондықтан біз Тілдер апталығында «Тіл-ҿнер» сайысын ҧйымдастырдық. Сайыстың шарты бойынша мақал –мҽтелді ағылшын тілінде немесе керсінше ағылшын тіліндегі мақалды қазақшаға аудару. Мысалы : «Адамды сҿзінен емес, ісінен таны» ,- ―Actions speak bouder than words‖ ―A closed mouth cotches no flies‖ – «Ҥндемеген ҥйдей пҽледен қҧтылады» Келесі тапсырма бойынша тақтада сурет беріледі. Шарт бойынша сурет
275 бойынша қазақ жҽне ағылшын тілінде мҽтін қҧрастыру керек. Сыныптан тыс жҧмыстың бірі «Полиглот» ойыны. Мҧнда жасырылған сҿзді мҥдірместен ҥш тілді айтып шығу. Мысалы: ... ... кеш. Slowly … … ... ... қазан. Pheasant …Оқушылар ҿз аудармаларын оқыған кезде толық тҽуелсіздікті сезініп, ҿзін осындай жҧмысқа толығымен орнайды.Сыныптан тыс жҧмыстарда пҽнаралық байланыстарды қолдану негізінде оқыту процесі барысында жалпыланған интелектуалды іскерлік дамиды. Пҽнаралық байланыстар шығармашылық ҽрекетінің дамуына итермелейді, оқушының ҿзіндік танымдылық ҽрекеті белсене тҥседі. Қазіргі таңда еліміздің басшысы Н.Ҽ. Назарбаев алдымызға ҥш тҧғырлы тіл: қазақ тілі мемлекеттік тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі – қарым-қатынас тіл, ағылшын тілі – халық аралық тілді меңгеру жҿнінде мақсат қойып отыр. Байқағанымыздай кҿп тілді білуге ҧмтылу– жас ҧрпаққа қойылған заман талабы. Ол ҥшін ҽр сабақта пҽнішілік, пҽнаралық байланыстан бастау алатын интеграциялық білімнің біртҧтас жҥйесін ендіріп, оқушыларды ҽлемдік ақыл-ойдың қол жеткен табыстарымен сусындауына, ҿз бетінше білім алуына, шығармашыл бастамаларға бейім болуына баулуы – заман талабы.
1.Н.Ҽ. Назарбаев «Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан» жолдауы 2.Қ.Р. білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. 3.Бектҧров Ш, Серғалиев М. «Қазақ тілі» Алматы 1994 ж. 4.Качалова К.Н. Израилевич Е.Е. «Практическая грамматика английского языка с упражнениями и ключами» М.2000г. 5.Ҽ.Болғанбайҧлы «Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы» Алматы 1997 6.А.В. Кунин «Курс фразеологии современного английского языка» Москва 1986 г.
Бекешова Г.У., п.ғ.м., аға оқытушы Марат Оспанов атындағы мемлекеттік медицина университеті Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы
«Ҽдіс» термині гректің «methodos» сҿзінен аударғанда мақсатқа, кҥтілетін нҽтижеге жету тҽсілі деген мағынаны білдіреді. Педагогикалық тҽжірибеде ҽдістер дидактикалық міндеттерді шешу жолы болып табылады. Дҽстҥрлі тҥсінік бойынша оқыту ҽдістері – бҧл оқушыларға білімдер мен іскерліктерді беру тҽсілі. Білімдер мен іскерліктерді алу кҿзі бойынша оқыту ҽдістерін жіктеу кең таралған. Осыған сҽйкес ҽдістер келесі топтарға бҿлінеді: 1. Сҿздік ҽдістер (білімдер мен іскерліктерді алу кҿзі ауызша не жазбаша сҿз болып табылады). 2. Кҿрнекілік ҽдістер (білімдер мен іскерліктерді алу кҿзі байқалған заттар, қҧбылыстар, кҿрнекі қҧралдар болып табылады). 3. Практикалық ҽдістер (білімдер мен іскерліктерді алу кҿзі оқушылар орындаған практикалық ҽрекеттер болып табылады).
Психологияны оқытуда сҿздік ҽдіс жетекші орын алады. Олардың басты қҧндылығы аз уақытта кҿлемі ҥлкен ақпарат беруге мҥмкіндік болады. Ҽдетте сҿздік ҽдіске мына тҽсілдер жатқызылады: ҽңгімелеу, тҥсіндіру, ҽңгімелесу, пікірталас, кітаппен жҧмыс. Бҧл ҽдістер дҽріс сабақтарында, семинар сабақтарында жҽне студенттердің ҿзіндік жҧмыстарында жиі қолданылады. Студент қабылдайтын сҿздің ауызша не жазбаша болуына қарай сҿздік ҽдіс ауызша жҽне жазбаша болып бҿлінеді. Олардың ҽр қайсысының ҿзіне тҽн артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Оқытушының дҽріс, семинар сабақтарында жҽне кеңес беру кезінде қолданылатын ауызша ҽдісінде материалды едҽуір сҽтті жеткізуге мыналар кҿмектеседі: -сҿздік емес қҧралдарды қолдану (оқытушының ым-ишарасы, қол қимылдары, интонациясы, пантомимикасы); - студенттерден оқу материалдарын тҥсінгендігі туралы кері байланысты дер кезінде алып отыру (студенттердің сҧрақтары, ым-ишаралары); - студенттердің қабылдауы мен тҥсінуін белсенді ету. Жазбаша сҿйлеуде мҧндай артықшылықтар жоқ. Ауызша сҿйлеу ақпарат беру жылдамдығы жағынан едҽуір баяу (айту жылдамдығы оқу жылдамдығына қарағанда тҿмен). Студент оқытушыны тыңдағаннан гҿрі оқулықтың тиісті тарауын жылдам оқып шыға алады. Осыған байланысты дҽріс ақпараттық қызметінен айырылады. Ҽңгімелесу ҽдісі – жаңа тақырыптың мазмҧнын ашу кезінде пайдаланылып, материалды жҥйелеп айтып беру, білімді игеруге ҥйрету қҧралы болады. Сабақта ғылыми тексерілген деректер кҿз жеткізетін мысалдар кҿбірек ҽңгімеленеді. Ҽңгімелесу сабақтардың барлық кезеңінде қолданылады. Ҽңгімелесуде сҧрақ – жауап жиі кездеседі. Ҽңгіме оқушылардың білімін жҥйелеуде, ойын, ішкі байланыстарын табуды кҿздейді. Эвристикалық ҽңгіме ҽдісі – арнаулы пҽндерден сабақ беру кезінде қолданылады. Эвристикалық ҽңгіме ҿткізу барысында мҧғалім сабақтардың жоспарын, қажетті сҧрақтарын, тіпті оқушылардың шамамен беретін
276 болжам жауаптарында жазады. Сҧрақтары «неге?», «не ҥшін?», «қалай?» болу керек. «Эврика» грек тілінен аударғанда «таптым» деген сҿзінен шыққан. Оқытудың жазбаша ҽдісі ақпаратты жылдам бере алу мҥмкіндігі мен ерекшеленеді. Сондықтан ақпараттық маңызы бар оқу материалдары студенттерге жазбаша мҽтін тҥрінде берілген жҿн (кітап, оқулықтар, оқу қҧралдары, тарату материалдары). Студенттердің жазбаша материалдары мен жҧмысы анағҧрлым тиімді болу ҥшін кҿптеген арнайы тҽсілдерді қолдануға болады. Олардың негізгілері мыналар: - конспектілеу – оқылғанның мазмҧнының қысқаша жазбасы; - мҽтіннің жоспарын қҧру (қарапайым немесе кҥрделі) - тезис қҧру – оқылған мҽтіннің негізгі ойын қысқаша мазмҧндау. - дҽйексҿз келтіру – мҽтіннен ҥзіндіні сҿзбе-сҿз келтіріп жазу; - аннотациялау – оқылғанның негізгі мағынасын қысқартып, ықшамдап мазмҧндау; - рецензиялау – оқылған материялға ҿзінің қатынасын білдіріп қысқаша пікір жазу; - формальдық-логикалық модель қҧру – оқылған материалды сҿздік-сызба тҥрінде бейнелеу; - тақырыптық тезаурус қҧру – тақырып бойынша негізгі ҧғымдардың сҿздігін қҧру; - идеялар матрицасын қҧру – тҥрлі авторлардың еңбектеріндегі біртектес заттар, қҧбылыстарға салыстырмалы сипаттама беру; Оқытудың сҿздік ҽдісі монологты жҽне диалогты болып бҿлінеді. Дҽрісті дайындау барысында кітаптың мҽтіні келесідей ҿңдеуге тҥсуі тиіс: -маңызды емес сҿздер мен ҥзінділерді алып тастау негізінде ҧзын сҿйлемдерді қысқарту; - кҥрделі қҧрмалас сҿйлемдерді жай сҿйлемдерге бҿлу; -студенттердің мотивациясын жҽне танымдық белсенділігін арттыратындай етіп сҧрақтарды ҿзгерту; -оқытушының ойын тҥсінуде қиындық туғызатын терминдерді ғылымилығын жоғалтпай басқа терминдермен ауыстыру; Оқытушы сҿзінің психологиялық ерекшелігі дҽріс сабағының тиімділігін арттыруда мҽні зор. Осы жағдайда келесі сҿздік ықпал ету қҧралдарын қолдану ҧсынылады: 1. жаңа материалды оқушының бҧрынғы білімі мен тҽжірибесімен байланыстыру; 2. ойды сҧрақ-жауап формасында тҥсіндіру; 3. ауызша сҿйлеудің синтаксисін қолдану (кҥрделі сҿйлемнен гҿрі қарапайым жай сҿйлемдерді кҿп қолдану); 4. оқу материалын баяндауда материалға деген жеке ҿзінің қатынасын білдіру, ҿз тҽжірибесінен мысал келтіру; 5. сҿйлеудің кҿркемділігі; 6. жақсы тҥсінікті болу ҥшін сҿз тіркесін ауыстыру; Психологияны оқытудың кҿрнекілік ҽдістері. Кҿрнекілік ҽдіске бақылау, эксперимент, кҿрсету, иллюстрация жатады. Оның мынадай тҥрлері бар: табиғи, жасанды, графикалық, дыбыстық, музыка, ҧлы адамның ойлы сҿздері, халықтың мақал-мҽтелдері, жаңылтпаштар. Оқытудың кҿрнекілік ҽдісінсіз толық мҽнді сабақ ҿткізіп, берік білім алу қиын. Эксперимент табиғи жҽне лабораториялық болып бҿлінеді. Кҿрсету ҽдісі деп – тҥрлі кҿрнекі қҧралдар жҽне практикалық сабақ процесінде оқуға айқын демонстрациялау, кҿрсету. Ол мҧғалімнің оқу материалын бейнелі етіп беруіне мҥмкіндік тудырады. Оның бір тҥрі экскурсия. Ол оқытуды нақты табиғи жасанды заттармен, қҧбылыстармен, сабақта жҽне сабақтан тыс кезінде таныстырып, оқу ісін жандандыруға, білімге қҧштарлығын арттыруға мҥкіндік жасайды. Иллюстрация – оқуға сабақтың мазмҧнын, суретті, қҧралдар кҿрсету арқылы тҥсіндіру. Кҿрнекілік ҽдістер оқу тҽсілі ретінде бейнелік тілді кҿрсететін қҧралдар жатады. Кҿру, есту, тактильді бейнелер сҿздік суреттеуді толықтырады жҽне жақсырақ тҥсінуге ҽсерін тигізеді. Кҿрнекіліктің негізгі 3 тҥрін ажыратуға болады: заттық, сҿздік жҽне суреттік. Психологияны оқытудағы практикалық ҽдістер. Бҧл ҽдістің сабақтағы оқытудың сан қилы ҽрекетін қамтиды да, оларды кҽсіптік жағынан даярлауға ерекше ықпал етеді. Практикалық ҽдістер оқушылардың білімдерді, іскерліктерді жҽне дағдыларды меңгеруге бағытталған практикалық іс-ҽрекетті білдіреді. Бҧл топқа оқушылар естіп қана қоймай, кҿріп тҥрлі танымдық ҽрекеттерді жасайтын ҽдістер кіреді. Психологияны оқытуда келесі практикалық ҽдістер кіреді: -лабораториялық жҧмыс; -психологиялық тесттерді орныдау; -психологиялық тапсырмаларды шешу; -жаттығулар; -топтық пікірталас; -дидактикалық жҽне іскерлік ойындар; Бҧл ҽдістер оқу мақсатына байланысты тҥрліше қолданылады.
психологиялық заңдылықтарды кҿрсету ҥшін немесе 2) психологиялық эксперимент ҽдістемесін меңгерту ҥшін жҥргізіледі.
ҿткізіледі. Мҧнда психологияның оқыту мақсатына байланысты тесттерді іріктеудің жҽне орынды қолданудың маңызы зор.
277 Психологиялық тапсырмаларды шешу теориялық білімді бекітуге немесе осы білімді практикалық тапсырмаларды шешуде қолдануға бағытталған болуы мҥмкін. Жаттығу оқуға педагогикалық жҧмыс істеуге қажетті ҽдет, дағдылар, іскерліктерді қалыптастыру жаттығу ҽдістерінің негізгі мақсаты. Ал негізгі ерекшелігі белгілі бір ҽрекетті бірнеше рет қайталау. Осы ҽдістер мақсатқа сҽйкес тҥрліше қолданылуы мҥмкін.
коммуникативтік жҽне кҽсіби іскерліктерді меңгеруге бағытталған. Психология сабақтарындағы студенттер мен оқушылардың танымдық іс-әрекет сипаттамасы Тҥрлі оқу ҽдістері танымдық іс-ҽрекет сипатына тҥрліше ҽсер етеді. Осыған сҽйкес М.Н.Спайкин жҽне И.Я.Лернер ҧсынған ҽдістер жіктемесі қызықтырады. Келесі оқу ҽдістері ажыратылады: 1) тҥсіндірмелі-иллюстративті; 2) репродуктивті; 3) мҽселелі; 4) ішінара-ізденістік; 5) зерттеушілік; Түсіндірмелі-иллюстративті әдістің мҽні оқытушы дайын ақпаратты студенттерге хабарлайды, ал студенттер оны қабылдайды, тҥсінеді жҽне есінде қалдырады. Бҧл уақыт тҧрғысынан алғанда ақпарат берудің ҿте ҥнемді тҽсілі. Бірақ бҧл ҽдіс алынған білімді қолдану іскерлігін қалыптастырмайды.
оқытушы кҿрсеткен ҥлгі бойынша ҽрекетті орындайды, сҿйтіп ол іскерлік пен дағдыны игереді. Ҽдетте бҧл ҽдісті психология пҽнінен семинар жҽне практикалық сабақтарда қолданылады.
кҿрсетуі. Ішінара-ізденістік әдісті эвристикалық ҽдіс деп атайды. Зерттеушілік әдіс студенттердің білімді шығармашылықпен қолдануын кҿздейді. Осы кезде оларда ҿз бетінше ғылыми зерттеушілік жҧмыс тҽжірибесі қалыптасады. Оқытудың бҧл ҽдісі студенттердің курстық жҽне дипломдық жҧмыстарды орындауы кезінде қолданылады. Психологияны оқытудың белсенді ҽдістері. Белсенді оқыту– қазіргі педагогикалық ізденістердің негізгі ірі бағыттарының бірі болып табылады. Студенттердің оқу танымдық іс-ҽрекетін белсендету ҽдістерін іздестіру мҽселесі ҽр тҥрлі уақытта ҽр тҥрлі авторлармен ҿте жиі қойылып отырады. Қазіргі кезде оқытуды ҧйымдастырудың жаңа бағытта болуы керек: дайын білімді жаттаудан жеке басты қалыптастыруға, шығармашылықпен оқуды дағдыландыруға кҿшу керек. Сондықтан жаңа оқыту ҽдістері бойынша оқытушы оқытпайды, тек жетелейді, ал студент ҿзінің іс-ҽрекеттік процесінде ҿзі оқиды. Егер оқушының танымдық іс-ҽрекеті жоғары белсенді болса, меңгерудің тиімділігі де жоғары болады.
қолдау мен қадағалау формаларын нақтылау жҽне тҥрлендіру арқылы дҽстҥрлі оқытуды қайта қҧруды кҿздейді. Бҧл ҽдіс бойынша алдын ала оқыту мақсаты жҽне осыған орай оқытушының қадағалауы жҽне басшылығымен жҥйелі ҽрекеттер қатары да жоспарланады, соңында бір нҽтижеге, яғни оқушы дағдыларының қалыптасуына ҽкеледі.
игеру ҥрдісін басқарады. Оқытушының ҽрекетінің орталығы бір ғана студент емес, бір-бірімен сҧрақтарды талқылайтын, пікірталасқа тҥсетін, ҿзара ынтымақтастықта болатын жҽне бір-бірін ынталандыратын ҽрі белсенді ететін ҿзара ҽрекет жасайтын студенттер тобы болып табылады. Адамдар ҧжымымен ақиқатты іздеу барысында жарысады, бҽсекеге тҥседі, сондықтан интерактивті ҽдіс студенттердің рухын кҿтеріп белсенділігін арттырады. Интерактивті оқытуға келесідей ҽдістер жатады: -Эвристикалық ҽңгіме -Пікірталас - «Ой шабуылы» - «Дҿңгелек ҥстел» -Іскерлік ойындар -Практикалық жҧмыстар жарысы жҽне оларды талдау
барысында ойша іздеу – ҧжымдық ойлауға алмасады, аралық шешулердің ҽр тҥрлі нҧсқалары айтылады, бҧл жағдайда студенттер ақиқатты ҿзара ҽрекет жҽне ҿзара кҿмектесу арқылы бір-бірінің ойлауын арттырып ақиқатты іздейді. Пікірталас– (дискуссия) бҧл арнайы бағдарламаланған оқу бағдарламасының теориялық сҧрақтарын талдауы, ҽдетте бҧл сҧрақты қоюмен басталады жҽне эвристикалық ҽңгіме тҥрінде ҿріс алады. «Ой шабуылы» - ҽдісінің мҽні бойынша кҥрделі проблемаға жауап іздеу барысында ҽр тҥрлі ойлар кез- келген идеялар, болжамдар, ҧсыныстар, кездейсоқ аналогияларды интенсивті айту, сонымен қатар қатысушылардың керекті немесе керексіз ассоциациялары пайда болуы мҥмкін. Бҧл пікірлердің барлығы
278 диктофонға жазылып «ой шабуылын» ҧйымдастырушы зейін қойып, олардың ішінен сҧраққа жақын жауаптарды таңдап алып, кейін сҧрақ мазмҧнына сҽйкес терең талқылау ҧйымдастырады. «Дҿңгелек ҥстел» ҽдісі ҽр тҥрлі ғылыми аспектілерде теориялық проблемаларды меңгеру жолымен қарастырылатын, тиімділікті арттыратын ҽр тҥрлі саладағы мамандардың қатысуымен ҿтетін ҽдіс.
қатысушы кісі ролінде айқын жҽне пҽнді ойларға мҽжбҥр еткізіп, елеулі нҽтижелерге жету деген саналы мақсатта болуға қою. Сондықтан бҧл жағдай оқушының зейінін сезімталдандырады, ойлауды мақсатқа бейімді қылып меңгеруді жақсартуға себеп болады. Қорыта келгенде, бҥгінгі оқыту жҥйесінде ҽртҥрлі жаңа ҽдістерді пайдалану тҽжірибеге еніп, олар педагогикалық нҽтижеге бағытталған жҽне оқытудың жаңа ҽдістерін мемлекеттік стандартқа жҽне білімдік ҿзгерістерге топтастыруға болады. білім беру ҥрдісіндегі жаңа ҽдістердің маңызы біріншіден, білім беру, оқыту, тҽрбиелеу бағыттарын жаңа ҽдістермен жетілдіру, екіншіден, пҽндердің матреиалдық базасының байлығы мен ҥйлесімділігі; ҥшіншіден студенттердің ҿзіндік жҧмыстарының орындалу барысын қадағалауға жҽне бағалауға ҥлкен септігін тигізеді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.
Дайрабаев Е, Айтуарова А. Жаңаша оқытудың кейбір мҽселелері. Алматы: Білім –Обраование,2005, № 2 [1,169 б] 2.
Алматы, 2009 [2, 293 б] 3.
Ҽмірова Б.А., Молдабаева Р.А. Психологияны оқыту ҽдістемесі. Қарағанды, 2012 [3,80 б] 4.
Жақыпов С.М., Тоқсанбаева Н.Қ. Психологияны оқыту ҽдістемесі. Алматы, 2012
ҤШТІЛДІЛІК – БОЛАШАҚҚА ДАЙЫНДЫҚ Бухарбаева М.К., Елек орта мектебінің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽні мҧғалімі Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы
Қандай мемлекет болмасын оның, ең ҽуелі мҽн беріп, ҧлықтайтын тілі, ҽрине, мемлекеттік тілі. Ҿйткені, мемлекеттік тіл - ҽлемдік қауымдастықтағы мемлекеттердің сипатты белгілерінің бірі, ҧлттық саясатының кҿрсеткіші. Міне, осы бағытта еліміз, ең ҽуелі, мемлекеттік тіліміздің мҽртебесін арттыруға кҥш салып отыр. Бҧл мҽселе тек қана қазақ халқының ғана емес, елімізде тҧратын ҿзге ҧлт ҿкілдерінің де алдында тҧрған міндет. Елбасы ҿз сҿзінде мектептің білім бағдарламасына ҥштілділікті енгізу балаларды болашаққа дайындаудың алғашқы қадамы саналатынын баса айтты. «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мҥдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында Ҧлт Кҿшбасшысы Н.А. Назарбаев білім беру саласының басты міндеттерін айқын белгіледі: Біріншіден, барлық дамыған елдердегідей сапалы бірегей білім беру жҥйесін қалыптастыру. Ҧлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсарту. Орта білім беру жҥйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керек. Мектеп тҥлектері қазақ, орыс жҽне ағылшын тілдерін жетік білу. Тілдерді оқыту нҽтижесі бойынша оқушылар сындарлы ойлау, ҿзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдау машығын игерулері қажет, - деп кҿрсеткен болатын. Қазақстанды бҥкіл ҽлем халқы ҥш тілді бірдей пайдаланатын жоғары білімді мемлекет ретінде тануы керек. Олар: қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ҧлтаралық қарым-қатынас тілі жҽне ағылшын тілі – жаһандық экономиканы ойдағыдай тҥсіну тілі. Дҽлірек айтқанда, ҥштҧғырлы тіл идеясын мынадай ҽрі қарапайым, ҽрі тҥсінікті формуламен кҿрсетуге болады: мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс тілін қолдаймыз жҽне ағылшын тілін ҥйренеміз. Ҥштҧғырлы тіл идеясын дамыту ҥшін мемлекет тарапынан еліміздің ҽр азаматына кҿптеген жағдайлар жасалынған. ―Ҥш тілдің бірлігі‖ мҽдени жобасы – ҥш тілді, қазақ, орыс жҽне ағылшын тілдерін Қазақстан азаматтарының бірдей меңгеруін меңзегенімен, бҧның тҥпкі негізі, кҿздеген мақсаты – мемлекеттік қазақ тілінің халықаралық қолданыстағы орыс, ағылшын тілдерімен терезесін теңестіріп, ҽлемдік деңгейге кҿтеріп, жаһан тілдерімен тең қолданылатын биікке жеткізу. Ҥштілді оқыту ҥрдісін енгізудің кҿптеген артықшылықтары бар. Халықаралық қатынас тілі ретінде ағылшын тілін білу бҥгінгі таңда қажеттілік болып табылады. Біздің балаларымыз ЖОО-ларға тҥскен кезде жҽне басқа ҧлттар мен елдердегі қҧрдастарымен қарым-қатынас жасаған кезде тілдік һҽм психологиялық кедергіні сезінбеуі тиіс. Бір айтарлығы, ҥштілділікті енгізу білім беру ҥдерісінен мемлекеттік тілді ығыстырып шығармайды. Ағылшын тілі мен мемлекеттік тіл оқу ҥдерісіне тепе-тең жағдайда қатысады. Бҧл орысша жҽне қазақша сҿйлейтіндердің ақпараттық, одан кейін ҽлеуметтік ҿрісте де бірігуіне жағдай жасайды. Ҥштілділік қазақ тілінің даму кҿкжиектерін кеңейтеді. Осынау білім беру жҥйесінің арқасында мемлекеттік тілде сҿйлейтін қазақстандықтардың саны арта тҥспек. Баласын оқыту ҥшін ҽрбір қазақстандық отбасы репетиторлардың, тілдік курстардың, тіл дамыту мектептерінің қызметін пайдалануға шамасы келе бермейтіні де қҧпия емес. Ал мектептерде ҥштілділікті енгізу ҽрбір балаға ағылшын тілін ҥйренуге жол ашады, оны қолжетімді етеді. 279 Ағылшын тілін меңгерудің халықаралық рейтингі бойынша Қазақстан 63 елдің арасында небҽрі 54-ші орында. Польша мен Эстония ағылшын тілін жоғары деңгейде меңгерген елдердің тобына кіреді. Ал біз – кенжелеп қалғандардың ішіндеміз. Неге? Неліктен? Бҧл келеңсіздік біздің ҧлттық намысымызға тимей ме? Осынау тҥйткілді ахуалды тҥзетіп, ҽлемдік ақпаратқа қол жеткізіп, арна ашу ҥшін ҥш тілді оқытуды енгізу қажет. Оны дҧрыс енгізген жағдайда қазақ тілі ҥшін ешқандай қиындық туындамайтыны ғылыми тҧрғыдан дҽлелді тҥрде айтылуда. Бҽз біреулердің бҧдан ҥркіп, байбалам салуы да еш қисынға сыймайды. Қазіргі балалар ҿте ақылды, алғыр. Олардың бҧған шамасы жетеді. Білімдік база нақ балалық жаста қалыптасады. Ата-аналар ҿз балаларының қабілетіне, болашағына сенсе, олардың ҿмірде табысты болуын қаласа, ҥштілділік тҧғырына тҥсіністікпен қарауы керек. Сенің балаң Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар, барлық ҽлемде бҽсекеге қабілетті боларын білсең, жақсы жҧмысқа орналасып, бақуатты ҿмір кешетініне кҽміл сенсең, одан артық не керек. Олай болса, кҿптілділік, ҥш тҧғырлы тіл ҧлт келешегінің де, ҧрпақ келешегінің де кілті екендігі ҽрқашан ҽрқайсымыздың қаперімізде болуы тиіс. Жалпы адам неғҧрлым кҿп тілдерді білген сайын, соғҧрлым мҥмкіндіктері де арта тҥседі. Ҿз ана тілінен басқа бір шет тілді меңгерген адамның келесі тілдерді меңгеруі ҽлдеқайда жеңіл болатынын психолог ғалымдар дҽлелдеген. «Қандай да болмасын бір ҿзге тілді білетін адамға екінші тілді меңгеру біріншіге қарағанда айтарлықтай жеңіл жҽне тез болады. Себебі, бірінші ҿзге тілді меңгергенде, адамда ана тіліне қосымша ҥйренуші тіл сезімі қалыптасады, сонымен қатар, жалпы тіл ерекшеліктерін айыра білу қабілеті дамиды, осы қабілеттің арқасында адам тек қана ҥйренетін тілдің емес, жалпы тілдердің арасындағы ерекшеліктерді айыра алады». Ҿскелең ҧрпақтың ҥш тілді: қазақ тілін – мемлекеттік тіл, орыс тілін ҧлтаралық қатынас тілі жҽне ағылшын тілін халықаралық тіл ретінде оқып ҥйренуге ҧмтылыс жасауы — замана талабы, болашақ ҧрпаққа қажеттіліктен туындап отыр. Бҥгінгі таңда кҿп тілді оқыту – жас ҧрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, ҽлемдік ғылым қҧпияларына ҥңіліп, ҿз қабілетін танытуына мҥмкіндік беретін қажеттілік. Ҥш тілде оқыту – заман талабы десек, оның негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, ҽлеуметтік жҽне кҽсіптік бағдарға қабілетті, мҽдениетті тҧлғаны дамыту жҽне қалыптастыру. Кҿптілді болу – уақыт талабы. Тіл арқылы ҿсіп келе жатқан ҧрпақты ҽмбебап, жаһандық қҧндылықтарға қосу, ҽлемдік кеңістік пен кҿршілес мҽдениеттер ҿкілдерімен қарым-қатынас жасап, сҿйлесе білу дағдыларын қалыптастыруға болады. Қазіргі заманда ҽсіресе ағылшын тілін пайдалану қажеттілігі туып отыр: онсыз халықаралық қарым-қатынас, жаңа технологияларды меңгеру мҥмкін емес. Ғылым мен техника салаларының бірқатарында ол біртіндеп кезінде орыс тіліне тиесілі болған кеңістікті алып келеді. Ҽрбір сабақ мҧғалімнің шығармашылық жҧмысы.Сондықтан ҽр сабақты оқушылардың есінде қалатындай етіп тҥрлендіріп отырған абзал. Оқушылардың ҿз пҽніме яғни қазақ тілі мен ҽдеиетіне деген қызығушылығын арттыру, ҿз-ҿзіне деген сенімін кҥшейтіп, танымдық қабілеттерін дамытуда жаңа инновациялық технологияның маңызы зор. Ҽрбір ҽдістің ҿзіндік ерекшелігі бар.Оны мҧғалім ізденісі арқылы оқушы қабілетіне, қабылдау деңгейіне қарай іріктеп, сҧрыптап алады. Ҿйткені нҽтижелі білімнің қайнар кҿзі - дҧрыс таңдап қолданылған ҽдіс-тҽсілдер деп білемін. Кҿрнекті педагог В.А.Сухомлинский "Сабақ жасҿспірімдердің нтеллектуалды ҿміріне қҧр ғана сабақ болып қоймас ҥшін ол қызықты болуы шарт.Осыған қол жеткенде ғана мектеп жасҿпірімдер ҥшін рухани ҿмірдің тҥлеген ошағына, мҧғалім осы ошақтың қҧрметті иесі мен сақтаушысына айналады"деп айтқан еді. Тілдік пҽндерді оқу барысында оқушылар ҽр ҧлт пен ҽр тілдің ҿзіне тҽн ерекшеліктерімен танысып, ҽр тілдің ҧлттық нормаларының кҿптҥрлілігіне, оларды бағалауға немесе салыстыруға болмайтынына кҿз жеткізеді жҽне тілдерге тҽн бҧл ерекшеліктерге тҥсіністікпен қарай отырып, ҽр азамат ҿз бойында басқа ҧлттарға деген қҧрметтеушілік сезімді қалыптастырудың маңыздылығын тҥсінеді Қорыта айтатын болсақ, кҿптілді білім беру бағдарламасы аясында ҥштілді меңгеру тҽжірибесін жинақтап, ҽлемдік деңгейде кҿтерілуіміз керек. Бҧл оқушылардың халықаралық жобаларға қатысуын кеңейту, шетелдік ҽріптестермен ғылыми байланыстарын нығайтуға, шетел тілдеріндегі ақпарат кҿздеріне қол жеткізуіне мҥмкіндік береді. Елдің ертеңі ҿресі биік, дҥниетанымы кең, кемел ойлы азаматтарын ҿсіру ҥшін бҥгінгі ҧрпаққа ҧлттық рухани қазынаны ҽлемдік озық ой-пікірімен ҧштастырған сапалы білім мен тҽрбие берілуі қажет. Қазақстан халқының лингвистикалық капиталын дамыту мақсаты мемлекеттік тілге қоса еліміздегі басқа да тілдерді оқып-ҥйренуді міндеттейді. Бҧл мақсаттың аясында қазақ жҧртын мекендейтін халықтардың тілдерін дамыту міндеттелген. «Ҿзге тілдің бҽрін біл, Ҿз тіліңді қҧрметте!» деген Қадыр Мырза Ҽлидің ҽйгілі ҿлеңінде лингвистикалық капиталдың негіздемесі жатыр. Ҿзге тілді білсең — ҿрге шығасың, Ҿз тіліңді білсең, тҿрге шығасың. Орыс тілі ҽр елге, ағылшын тілі ҽлемге есік ашады. жүктеу/скачать 5,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|