Педагогических работников по актюбинской области

271 

ҥйренуді  қамтамасыз  етуге  тиіс»  деп  кҿрсетілген  [1].  Елбасы  Нҧрсҧлтан  Назарбаев  кҿптілді  білімді  дамытуға 

баса назар аударып отыр. «Еліміздің маңызды қҧндылықтарының бірі жҽне басты артықшылығы -кҿпҧлттылық 

пен  кҿптілділік  -деп  атап  кҿрсеткен.  «Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған 

мемлекеттік  бағдарламасы  аясында  кҿптілді  білім  беруді  қамтамасыз  ету»  деп  те  баса  айтқан  болатын.  2020- 

жылға  қарай  барша  Қазақстандықтар  қазақ  тілін,  орыс  тілін  95%  жҽне  25%  ағылшын  тілін  меңгеруі  тиіс» 

делінген. Белгіленген жоспарды іс жҥзіне айналдыру барша Қазақстан халқының борышы деп санаймын [2]. ҚР 

Білім  жҽне  ғылым  министрлігі  ҧсынған  мҽліметтеріне  сҽйкес  жоғары  оқу  орындарында  кҿптілді  білім  беруді 

еңгізу 2008 жылы басталған. 360 мың кҥндізгі оқу бҿлімінің студенттерінің 1,4 % -ы шет тілінде оқиды, ал 40, 5 

мың  адамды  қҧрайтын  профессор-оқытушы  қҧрамының  8,3%  шет  тілін  меңгерген.  2011  жылы  бакалавриат 

деңгейінің  типтік  оқу  бағдарламасына  «Кҽсіби  қазақ  (орыс)  тілі»  мен  «Кҽсіби  шет  тілі»  пҽндері  енгізілді. 

Халықаралық  стандарттарға  сай  тілдерді  оқудың  деңгейлік  моделі  енгізілуде,  институционалды  жҽне  арнайы 

акредиттеуден ЖОО-ры ҥш тілде ҿтуі мҥмкін, ЖОО-на арналған негізгі оқулықтарды мемлекеттік тілге аудару, 

қҧрастыру мен басып шығару бойынша жҥйелі жҧмыстар жҥруде.  

Жалпы  ЖОО-да  кҿптілділік  саясатын  ойдағыдай  жҥргізілуіне  бҥгінгі  таңда  жақсы  жағдай  жасалынған. 

Оқытудың  тіліне  қарай,  орыс  тілінде  білім  алатын  жастарға  «қазақ  тілі»  пҽні  мемлекеттік  тілді  екінші  тіл 

ретінде қалыптастыруды кҿздейді, ал қазақ бҿлімінде оқитын студентерге «орыс тілі» пҽні ҿткізіледі, сонымен 

қатар,  барлық  білім  алушыларға  «Шетел  тілі»  пҽні  шеңберінде  кҿбінесе  ағылшын  тілі,  жинақталған  топтарға 

неміс  тілі  оқытылады.  Кредиттік  жҥйе  бойынша  аталмыш  пҽндерге  6  кредиттен  бҿлінген  (270  сағ.)  жҽне 

сабақтардың  ҿткізілуі  мамандыққа  байланысты  –  1  жыл  немесе  1,5  жылға  жоспарланған.  Ал,  Абай  атындағы 

Қазақ  ҧлттық  педагогикалық  университетінің  педагогика  жҽне  психология  институтында  2013-2014  оқу 

жылынан  бастап  кҿп  тілді  топтар  ашылып,  қазақ  топтары  орыс  тілі,  ағылшын  тілі,  орыс  топтары  қазақ  тілі, 

ағылшын тілі пҽндерін 2 кредит негізінде оқып, магистратура мамандықтарында кҿп тілді топтар ашылып оқи 

бастады.  

Осы  орайда  айта  кететін  мҽселе  -  ҽр  тҥрлі  мамандықтарда  оқитын  студенттерге  екінші  курстан  бастап 

тілдерді  ҥйрету  тоқтатылады.  Еліміздің  барлық  жерінде  тілдік  орта  ҽр  басқа,  ал  тілді  –  қарым-қатынастың 

қҧралы  ретінде  қажеттілігіне  байланысты  белсенді  қолданбаса,  ол  ҧмытылып  қалатыны  белгілі.  Қазіргі 

заманның талабы  -  кҿптілділік.  Адам баласының рухани байлығы,тҽрбиесі,білімі бҽрі де тіл арқылы  жетіледі. 

Яғни,  жақсылық  та  -  тілден,  жамандық  та  -  тілден.  «Тілменнен  тҥйілген,  тіспенен  шешілмес»  демекші,  ҽр 

адамның  сҿздік  қоры  бай  болуы  ҥшін  тілін,  ой  ҿрісін  жан-жақты  дамытуы  керек.  Сол  себепті,  болашақ 

ҧрпағымызға ҥштілділікті қажетті деп ҧғындыру ҧзтаздың ең басты міндеті болып саналады. 

Еліміздегі  барлық  ЖОО-ы  барлық  бағыттағы  жоғары  білікті,  бҽсекеге  қабілетті,  қазақ,  орыс  жҽне 

ағылшын тілдерін бір уақытта меңгерген жҽне тілдік қҧзыреттілікке ие, халықаралық білім кеңістігі мен еңбек 

нарығында,  мҽдениетаралық  коммуникацияға  қабілетті  де  кҿптілді  білім  беруді  мақсат  етіп  отыр.  Осыған 

байланысты  университеттерде  барлық  мамандықтар  бойынша  бакалавриат,  магистратура  жҽне  докторантура 

деңгейлері  бойынша  студенттерді  ҥздіксіз,  кҿпдеңгейлі  кҿптілді  дайындығына  бағытталған  2012-2016  жылға 

арналған кҿптілді білім беруді дамытудың стратегиясы мен бағдарламасы  ҽзірленген. Аталмыш мамандықтар 

бойынша  кҿптілді топтар қҧралған,  студенттердің қҧрамы мен, олардың білім деңгейлері анықталып, ғылыми 

дҽрежелері,  шетелде  оқу  мен  жҧмыс  тҽжірибесі  бар  жоғары  білікті  студенттер  жҧмысқа  тартылды,  негізгі 

профилді пҽндер бойынша сабақ беретін оқытушылардың тілдік қҧзыреттіліктері анықталды.  

Жоғары  білікті,  бҽсекеге  қабілетті,  халықаралық  білім  кеңістігі  мен  еңбек  нарығы  ҥшін  мобилді 

мамандарды  дайындауда  оқытушының  тілдік  қҧзыреттілігі  маңызды  рҿл  атқарады.  «Ҥштілдік  оқыту» 

бағдарламасының  аясында  ЖОО-да  студенттер  мен  профессорлық-оқытушылар  қҧрамының  ҥштілде  білім 

алуы, атап айтқанда мемлекетік жҽне ағылшын тілдерін кҽсіби терминология тҧрғысынан оқуы жҥзеге асуда. 

Осыған орай университеттерде ҿз алдына келесідей мақсаттар қойылды: 

-Мемлекеттік жҽне ағылшын тілдерінде сабақ жҥргізу ҥшін профессорлық - оқытушылар қҧрамының бір 

бҿлігін тарту;  

-профессорлық - оқытушылар қҧрамын шет тілінен оқу - ҽдістемелік қҧралдарман қамтамасыз ету; 

-ЖОО-да  немесе  серіктес  шетел  жоғары  оқу  орындарындарының  негізінде  отандық  жҽне  батыс 

мамандарының қатысуымен қарқынды кҽсіби - лингвистикалық курстарын ҧйымдастыру; 

-шет  тілін  меңгеру  деңгейін  арттыру  ҥшін  1-3  курс  студенттері  мен  оқытушылардың  ҥздіксіз,  тілдік 

дайындығын ҧйымдастыру; 

-«Болашақ»  бағдарламасы  арқылы  жҽне  шетел  жоғары  оқу  орындарында  тілдік  тағылымдаманы 

ҧйымдастыру. 

Кҿптілді  білім  беру  ісінде  атқарылып  жатқан  жҧмыстардан  шығатын  қорытынды  менің  ойымша  мынадай:  - 

кҿптілді білім беру- бҧл мектепте оқу пҽндерін екі немесе одан да кҿптілде аудармасыз оқыту; 

-билингвалды  білім  беру  -  оқу  жҽне  оқудан  тыс  жҧмыстардың  негізгі  бағыттарын  екі  тілде  іске  асыру, 

педагогикалық ҥрдісте екі тілді оқыту қҧралы ретінде пайдалану; 

-ҽрбір  мектеп  бітірген  Қазақстан  Республикасының  азаматы  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерін  жетік  біліп 

шығады; 

-кҿптілді меңгерген оқушылар ҿзгермелі кезеңде еркін ҽрекеттер жасауға бейім болады; 

-кҿптілді меңгеру еңбек нарығында да жоғары бағаланады; 

-алыс жҽне жақын шетелдерде тілдік кҿмекті керек етпейді. 

272 

Демек,  «Тілі  бірдің-тілегі  бір»,  «Тіл  тағдыры-ел  тағдыры»  екендігін  жадымызда  ҧстай  отырып,  ел  бірлігінің 

негізі – тіл бірлігіне қол жеткізу жолында қызмет ету қазақстандықтардың ортақ парызы. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.

 

Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ҽ.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауы  «Жаңа  ҽлемдегі 

жаңа Қазақстан» Астана 2007ж  

2.

 

ҚР «Білім туралы» Заңы 2007ж, 11 шілде 

3.

 

Садыкова А.Н., Кҿп тілді білім беру: мҽселелері мен болашағы., Алматы 2013ж 

4.

 

ҚР «Тілдер туралы» Заңы 1997ж, 11 шілде 

 

 

КӚПТІЛДІ МАМАН ДАЯРЛАУДЫҢ КӚП АСПЕКТІЛІК СИПАТЫ 

 

Әбішев К.С., 

педагогика ғылымдарының кандидаты 

Оданов С.А., 

филология ғылымдарының кандидаты Қазақстан Республикасы Алматы қаласы 

 

 

Елбасымыз  Н.Ҽ.Назарбаев  «Жаңа  ҽлемдегі  жаңа  Қазақстан»  атты  халыққа  Жолдауында:  «Білім  беру 

реформасы  табысының  басты  ҿлшемі-тиісті  білім  мен  білік  алған  еліміздің  кез  келген  азаматы  ҽлемнің  кез 

келген елінде қажетке  жарайтын маман болатындай деңгейге кҿтерілу болып табылады»,  - деген болатын [1]. 

Осы мақсатта Қазақстан Республикасының азаматын қалыптастыру, оның тез ҿзгеріп отыратын ҽлемде табысты 

білім алуға деген сҧранысын қалыптастыру, бҽсекеге қабілетті ҧрпақ тҽрбиелеу жҽне оқыту басты мақсат болып 

отыр. Кҿптілділік — заман талабы. Ҽлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім алып, қызмет ету ҥшін бір тіл 

білу жеткіліксіз. Осыған орай, Елбасымыз Н.Ҽ. Назарбаев: «…еліміздің маңызды қҧндылықтарының бірі жҽне 

басты  артықшылығы  –  кҿпҧлттылық  пен  кҿптілділік»  деп  атап  кҿрсеткені  белгілі.  Осыған  орай,  қабылданған 

«Тілдердің  ҥштҧғырлығы»  мҽдени  бағдарламасында,  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың 

2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасында,  2020  жылға  қарай  «...  барша  қазақстандықтар 

қазақ  тілін,  орыс  тілін  95%  жҽне  25%  –  ағылшын  тілін  меңгеруі  тиіс»  делінген  [1].  Қазіргі  ақпараттық  ашық 

заманда кҿптілділік кҿптеген мемлекеттер ҥшін қалыпты жағдай екендігі мҽлім. Олай болса, дамыған 30 елдің 

қатарына ену бағытын айқындаған біздің еліміз ҥшін де бҧл мҽселе де дер кезінде кҿтеріліп отыр. Оны халық 

боп қолдап, жҥзеге асыру қажет.  

Кҿптілділдік  мҽселесін  орыс  ғалымы  Лев  Щерба,  грузин  психологы  Н.  Имедадзе,  француз  психологы 

Жан Пиаже т.т. ғалымдар зерттеген. Қазіргі таңда кҿптілділік жекелеген іргелі ғылымдардың зерттеу нысанына 

айналды.  Уақыт  талабынан  туындап  отырған  бҧл  мҽселені  бір  ғана  аспектіде  зерттеу  жеткіліксіз.  Солардың 

бірқатарына тоқталсақ:  

Кҿптілділік,  яғни  полилингвизм  –  бҧқаралық  қҧбылыс,  ол  ҿзіндік  қиындықтарға  ие,  олар  болашақта  бірнеше 

аспектіде зерттеуді қажет етеді: 

1.  Психологиялық  аспект  бойынша:  тҧлғаның  кҿптілде  сҿйлеу  ҽрекетінің  психикалық  қыры,  кҿптілді  тҧлға, 

кҿптілді орта қалыптасуының психологиялық жай-жапсары. 

2.  Лингвистикалық  аспект  бойынша:  жеке  тілдердегі  лексикалық  қордың  когнитивтік-семантикалық  сипаты 

мен коммуникация барысындағы синтаксистік қҧрылымдары, транспозиция жҽне интерференция қҧбылысы. 

3.  Педагогикалық  аспект  бойынша:  полилингвизм  жағдайындағы  тілдерді  игертуге  қол  жеткізудің  тиімді 

тҽсілдері мен ҽдістері; 

4. Философиялық аспект бойынша: кҿптілділік жағдайындағы қоғамдық сана, болмыс пен таным мҽселелері; 

5.  Ҽлеуметтік  аспект  бойынша:  қоғамдағы  кҿптілділіктің  рҿлі,  ҽлеуметтік  топтардың  кҿптілділік  жағдайына 

бейімделуі мен ҽртҥрлі ҥдерістерге кҿптілділіктің ҽсер ету мҽселелері. 

Екі тілді білетін адамды қостілді дейміз, екеуден артық тіл білсе, кҿптілді, ал алты тілден кҿп тіл білсе, 

полиглот дейміз. Ҽлемде қостілділікті де, кҿптілділікті де дҧрыс ҥрдіс деп бағалайды. Ҿйткені кҿптілділердің 

мҥмкіндіктері зор, артықшылығы мол болады. Мҽселені арнайы қарастырған кезде, ғалымның пікірінше, оның 

артықшылығы жҽне кемшілігі мынадай кейіпте топтасты. Соның ішінде артықшылығы: 

1. Кҿптілді болу арқылы тҧлғаның ақпараттық кеңістігі кеңи тҥседі, мол ақпаратқа ие болады; 

2. Кҿптілділік миға жасалған жаттығу болғандықтан, тҧлғаның логикалық ойлау жҥйесі жақсы жетілген болып 

келеді; 

3. Дивергентті ойлау қабілеті жоғары болғандықтан, шығармашылығы ерекше ҽрі мол болады; 

4. Ҽлемдік мҽдениетті жетік біледі, жақсы тҥсінеді; 

5. Тілтабысқыш, ерекше бейімделгіш келеді; 

6. Еңбек нарығында жоғары сҧранысқа ие; 

7. Кез келген мҽселені талдауға, салыстыруға бейім; 

8. Ми қыртысы иілгіш, бейімделгіш [2]. 

Кҿптілділік жағдайындағы басты мҽселенің бірі – доминант тіл мҽселесі. Бҧл жҿнінде де Елбасымыздың 

Елбасымыз  Қазақстан  халқы  ассамблеясының  ХҤІІ  сессия  отырысында  Қазақстан  аймағында  тҧрып  жатқан 

халықтардың басын қосатын тіл қазақ тілі болуы керек деп анық атап айтты:  

273 

«Қазақстанды,  қазақты  достықтың  киелі  шаңырағына  теңесек,  тҥрлі  этностар  оның  алтын  арайлы  шуақтары 

іспетті. 

Бҧл ретте байтақ мекенде баршамызды біріктіре тҥсетін ортақ қҧндылықтар бар. 

Ол – біздің талайлы тағдырымызды тҧтастыратын шежірелі тарихымыз. 

Ол – біздің байтақ мҽдени мҧрамыз бен қазығы берік мемлекеттік тіліміз»[3, 7].  

Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының: «Біздің ҧрпақ алдында бабалар қол жеткізген игіліктерді сақтау, қайта қалпына 

келтірілген мемлекеттігімізді нығайту жҽне дҥниежҥзілік қауымдастық талаптарына сай жаңа сапалық деңгейге 

қҿтерілу міндеті тҧр» деген сҿзі Қазақстанның дамуындағы дҽстҥр мен жаңашылдықтың арақатынысын жақсы 

аңғартады.  Яғни,  еліміз  ҿзінің  тҿл  қасиеттерін  сақтаумен  бірге  адамзаттың  жаңа  заманғы  жасампаздық 

мҧраттарында негізге алмағы жҿн болмақ. Зымыран уақыт пен дамудың қарқыны  осыны тілейді. Егер егемен 

еліміз  кҿштен  қалмасын,  ҿз  ҥлесінен  қағылмасын  десек,  осы  бағыттағы  жҧмыстарға  жҧмылғанымыз  абзал, 

қадірменді  ағайын.  Бағзы  бабаларымыз:  «Жеті  жҧрттың  тілін  біл»  дегенде  араласуды,  кҿп  қатарлы  болуды 

айтқан. Сол аталар ақылы дҽл қазіргі уақытта айрықша кҿкейкесті. Ҽлемнің жаңалығының мол қоры ағылшын 

тілінде  болғандықтан  біз  де  осы  тілді  білуге,  ҧрпағымызға  ҥйретуге  кҥш  салғанымыз  жҿн.  Ол  ҿзіңді  ҧмытып 

ҿзгелердің шалғайына жармасу емес, жаһандық ҥрдістің жайы мен жапсары осылай етуді тілейді. Мҽселе, ҿрелі 

ой,  ҿрісті  бастаманың  дабыра  науқаншылдыққа  айналмауында,  кҽсіби  тҧлғалардың  мемлекеттік  жҧмысты 

сҽтімен атқаруында [4]. 

Бҥгінгі таңда бізге ана тілінің уызына қаныққан, ҧлттық қҧндылықтарды қадірлейтін, дҥниетанымы кең, 

бҽсекеге  қабілетті  тҧлға  қажет  екені  белгілі.  Екінші  ҧстаз  Ҽл-Фараби  бабамыздың  76  тіл  білгені,  Алаш 

ардақтылары  Н. Тҿреқҧловтың 8, Қ.Жҧбановтың 18, Ҽ. Бҿкейханов,  Х.Досмҧхамедов,  т.т. ғҧламалардың онға 

жуық тіл білуі бҥгінгі ашық қоғамдағы жастар ҥшін ҿлшеусіз ҿнеге. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1 Назарбаев Н. Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан //adilet.zan.kz/kaz/docs/K070002007_ 

2 Ҽбділманов А. Кҿптілділікті ҧлттың ҿркендеуі, рухани баюы ҥшін қолдануымыз қажет //www.kazinform.kz/kz/ 

3 Назарбаев Н.Ҽ. Қазақстан халқы ассамблеясының ХҤІІ сессиясында сҿйлеген сҿзі // Ақиқат. 2011жыл, №5. 

 4 Есім Ғ. Кҿптілділік – уақыт талабы, ел болашағы // http://kazdala.kz 

 

 

КӚПТІЛДІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗАҚ ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІН ПӘНАРАЛЫҚ 

БАЙЛАНЫСТА ОҚЫТУ 

 

Баймукашева Ж.Н., 

Ақтҿбе ауылшаруашылық колледжінің ағылшын тілі пҽнінің оқытушысы 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

ХХІ  ғасыр  –  ғылым  ғасыры.  Ғылымды  дамытпайынша,  оның  саласын,  атап  айтқанда  педагогикалық 

ғылымды  жетілдірмейінше,  жаңа  инновациялық  технологияларды  оқу  ҥрдісіне  енгізбейінше  біздің 

экономикалық ҿркендеуіміз, рухани жҽне мҽдени тҥрленуіміз мҥмкін болмайтыныанық.  

Елбасымыз Н.Ҽ.Назарбаевтың «Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан» атты халыққа Жолдауында: «Білім беру 

реформасы  табысының  басты  ҿлшемі  –  тиісті  білім  мен  білік  алған  еліміздің  кез  келген  азаматы  ҽлемнің  кез 

келген  елінде  қажетке  жарайтын  маман  болатындай  деңгейге  кҿтерілу  болып  табылады.  Біз  бҥкіл  елімізде 

ҽлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз»[1] - деген болатын. 

Осы  мақсатта  Қазақстан  Республикасындағы  білім  беруді  дамытудың  2011  –  2012  жылдарға  арналған 

мемлекеттік  бағдарламасының  жобасы  жасалды.  [2]  Оның  мақсаты  12  жылдық  мектепте  интеллектуалды, 

физикалық  жҽне  рухани  тҧрғыдан  дамыған  Қазақстан  Респуликасының  азаматын  қалыптастыру,  оның  тез 

ҿзгеріп отыратын ҽлемде табысты білім алуға деген сҧранысын қалыптастыру, елдің экономикалық ҽл-ауқаты 

ҥшін  бҽсекеге  қабілетті  адами  капиталды  дамыту  болып  табылады  деп  кҿрсетілген.  Сондықтан  оқушыларға 

қазіргі  заманға  сҽйкес  кҿптілді  білім  беру  мақсатында  қазақ  тілі  мен  ағылшын  тілі  пҽндерінің  пҽнаралық 

байланысын оқыту процесінде жҥйелі жҥргізу керек деген тҧжырымға келдік. 

Интеграция – ғылымдардың жақындай отырып байланысуы, ол дифференциация ҥрдісімен қатар жҥреді. 

Пҽнаралық  байланыстан  басталған  интеграциялық  ҥрдіс  ҽлемдік  білім  кеңістігімен  интеграциялануға  жол 

ашады.  Пҽнаралық  байланыстарды  іске  асыру  оқушылардың  біртҧтас  дҥниетанымын  қалыптастырады.  Ол  ҿз 

кезегінде білімдерді мҽнді, мағыналы жҽне қолдануға болатындай жағдайға жеткізеді. Пҽнаралық байланыстар 

оқушыларға басқа пҽндерді оқыған кездегі алған білім мен дағдыны қолдануға кҿмектеседі. 

Негізгі нысаны – адамды жан-жақты дамыту болып табылатын қазақ тілі мен ағылшын тіл пҽндері ҿзара 

байланыса отырып табиғи ортаның, қоғамның, ҽлеуметтік ортаның даму заңдылықтарын тереңдете танытатын 

неғҧрлым  ірі  интеграциялық  байланысқа  –  қоғамдық  ғылымдармен  байланысқа  ҧласады.  Ал  бҥгінгі  қоғамда 

білімнің ғаламдану салдарынан халықаралық дҽрежеде білім берудің негізгі қаланып жатыр. Ҿз тҽжірибемізде 

қазақ тілі мен ағылшын пҽндерінің пҽнаралық байланысын іске асыру мақсатында тҿмендегі байланыстардың 

тҥрлерін басшылыққа алдық. 

Нақты  байланыстар  –  фактілер  деңгейіндегі  оқыту  пҽндерінің  арасында  жҥзеге  асады,  білімдерді 

жалпылау мақсатында жан-жақты қарастырылады. Пҽнаралық байланыстың бҧл тҥрі оқыту бағдарламаларында 

274 

кең  қарастырылған  жҽне  оқыту  тҽжірибесінде  белсенді  қолданылады,  ҽсіресе,  тҿменгі  жҽне  орта  буын 

сыныптарында. 

Тіл  ҥйретудің  жағдайында  мҽтіннің  орны  ерекше.  Мҽтін  –  сҿйлеуге  ҥйренудің  негізгі  тірегі.  Мҽтіннің 

коммуникативтік тҧрғыдан ҥйретуші жҽне дамытушы мҥмкіндіктері тҿмендегідей шарттарда жҥзеге асады: 

 

мҽтінді тілдік жҽне сҿйлеу сапаларына қарап сҧрыптау, таңдау; 

 

мҽтінде бағдарлама бойынша оқылып жатқан тілдік формалардың коммуникативтік ҽрекеттерге ҧласуының 

бар болуы жҽне оның меңгерілуі тиісті біліммен сҽйкестігі; 

 

мҽтіндерде ақпараттық, ҽлеуметтік, тілдік, коммуникативтік жҥктемелердің болуы. 

Оқушылар оқу мҽтіндері арқылы ҽртҥрлі диалогтарға қатысуға, пікірталастарға тҥсуге, ҿз ойын жеткізе 

алуға,  сол  ҥйрену  тіліндегі  ақпараттық  –  коммуникативтік  кеңістікте  бағдарлана  алуға  ҥйренеді.  Бҧл 

кҿрсетілген қабілеттер мҽтінмен жҧмыс істеуде керекті білік-дағдыларды меңгеру жолымен қалыптасады. 

Ҧғымдық  байланыстар  –  ҧғымдар  деңгейіндегі  пҽнаралық  байланыстар  жалпы  туыстық  пҽндер  ҥшін 

ҧғымдарды қалыптастыруға бағытталған.Оқушы шет тілін дҧрыс меңгеру ҥшін оның ҿз  ана  тіліндегі біліміне 

сҥйенген жҿн. Оқушы бҧл тілдердің ҧқсастықтары мен айырмашылықтарын жете білгенде ғана ол тілді дҧрыс 

ҽрі  тез  игере  алады.  Лингвистикалық  тҧрғыдан  қарасақ,  қазақ  тілі  тҥркі  тілдер  тобына  жатады.  Дегенмен,  екі 

тілдің грамматикалық жағынан кейбір ҧқсастықтары да кездеседі. Мысалы, зат есімді алып қарастырайық. [3,4]. 

Ағылшын тілінде артикль туралы айтқан кезде міндетті тҥрде қазақ тілінде ондай ҧғым жоқ екені тҥсіндіріледі. 

Белгісіз артикль ( a, an) қазақ тілінде бір сан есімі мен зат есім тіркескен кезде, жекеше тҥрдегі заттың атауын 

білдіреді. Бҧл кҥрделіграмматикалық ҧғымды салыстырмалы тҥрде осылай жеткізуге болады. 

1. Зат есімнің тҥрленуі (жекеше, кҿпше) Қазақ тіліндегідей ағылшын тілінде де зат есім мен сын есім, сан 

есім  жҽне  есімдіктер  арасында  ҥйлесімділік  болмайды.  Сын  есім,  сан  есім,  есімдік  кҿпше  тҥрде  тҧрмайды. 

Жақсы кітаптар –good books 

2. Ҥш кітап - three books 

3. Кҿптеген ағылшын зат есімдері – s, - es, жалғауы арқылы жасалады.  

4.  Қазақ  жҽне  ағылшын  тілдерінде  сҿздердің  тҥбірлерінің  шығу  тегі  (род)  жоқ.  Бҧл  тақырып  бойынша 

оқушының қазақ тіліндегі білімдеріне сҥйенуге болады. Мысалы: Қызыл кофта - a red blouse. Кҿкаспан- the blue 

sky. Бірінші дҽптер- the firsthote book. 

Қазақ  тілінде  септік  жалғаулары  арқылы  сҿйлемдегі  сҿздер  бір-бірімен  байланыста  болса,  ал  ағылшын 

тілінде зат есімдер тҥрлі демеуліктер (предлог) арқылы жасалады. Қазақ тілінде зат есім баяндауыш қызметін 

атқара алады. Бҧл ағылшын тіліне тҽн емес. Баяндауыш қызметін зат есім жекеше жҽне  кҿпше  тҥрдегі жіктік 

жалғаулары арқылы жасалады. 

Жекеше тҥрі:  

 

 

 

 

 

Кҿпше тҥрі: 

І жақ -мын, -бын, -пын -мыз, быз, пыз - міз, біз, піз 

ІІ жақ –сың, сің, сыз, сіз    

 

 

- сыңдар, сіңдер, сыздар, сіздер 

ІІІ жақ -Сҿздің негізгі тҥбіріне сҽйкес келеді. 

Ағылшын тіліндегі зат есімнің баяндауыш қызметін атқарудың баламасы тҿмендегідей: 

Жекеше тҥрі: Кҿпше тҥрі 

І жақ қонақ + пын қонақ + пыз 

I am a guests We are guests 

ІІ жақ қонақ + сыз қонақ + сыңдар 

You are guests You are guests 

ІІІ жақ. қонақ - He is a guest 

Қонақтар – They are guests. 

Қазақ  тілінде  зат  есімнен  болған  баяндауыштың  болымсыз  тҥрі «емес» демеулігі  арқылы  жасалады.  Ал 

ағылшын тілінде кҿмекші етістікке «nоt» жалғауымен жасалады. 

Мысалы: Мен оқушымын. Мен оқушы емеспін. 

I am a pupil. I am not a pupil. 

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: