Пән : «Коммуналды гигиенасы»

Құрылыс материалдарының улылығы

жүктеу/скачать 226,41 Kb. бет 40/49 Дата 02.05.2023 өлшемі 226,41 Kb. #88966

Бұл бет үшін навигация:

• Полимерлер туралы жалпы түсінік.

Құрылыс материалдарының улылығы. Улылық – құрылыс материалдарының тірі ағзаға зиянды әсер ету қасиеті. Таксиканттардың, яғни улылығы бар химиялық заттар экожүйенің дестабилдігіне, тірі ағзалардың өліміне алып келуі мүмкін. Токсиканттардың қоршаған ортаға, адамға және биотаға тигізетін әсерін зерттейтін ғылымның жаңа саласы экотаксикология деп аталады. Онда негізгі звено адам денсаулығына токсиканттардың тигізетін әсерін зерттеу болып табылады. Құрылыс материалдарының улылығын олардың ШРЕМ салыстыру арқылы бағаланды. Бірінші кезекте құрылыс материалдарының қауіптілік класы, зиянды заттардың және олардың мөлшері айтарлықтай маңызды болады. Улылық тұрғысынана алғанда тұрғын ғимараттарда экологиялық қауіпті көз полимерлік құрылыс материалдары болып табылады. Полимерлер туралы жалпы түсінік. Қазіргі кездегі құрылыста полимерлік құрылыс материалдары (100 аса түрлері) кең түрде қолданылады. Полимерлер – пластмастың басты құрамды бөлігі, жоғары молекулярлы қосылыстар. Полимерді аурудың бастапқы шикізаты болып, табиғи газ және «қосымша» газ болып табылады, ол мұнайдан, тас көмір шайыры көмірді кокстау негізінде бөлінетін заттан алынады. ПҚМ негізінен химиялық қосылыстардың 3 тобынан тұрады: 1)байланыстырушы (әртүрлі шайыр, полистироп, фенолформальдендті қосылыстар және т.б.) 2) пластификатор 3) толықтырғыш Қосымша заттар ретінде олардың құрамына пигменттер (бояғыштар), стабилизаторлар және т.б. кіреді. Полимерлерді өндірістен шығару ХХғ. 20-30ж. басталды, сол кезде Мочевиноформальдегидті және полимерлердің басқа түрлері шығарыла бастады. Полимеризациялау әдәсін ендірумен қатар (30-жылдан бастап) олардың жаңа түрлері алына бастады: поливинилхлорид, полистрирол, поливинилация және т .б . Одан кейін поликонденсациялық пластиктер пайда бола бастады: полиурентанды, полиалиндті және т.б. Полимерлерді құрылыста кеңінен қолдану, олардың келесі оң қасиеттеріне байланысты. Коррозияға қарсы, эластикалық, иілгіштік, технологиялық қасиеттері оларға жасап шығарушылардың берген қасиеттері болып табылады.Құрылыста полимерлерді пайдалану спектрі кеңеюде. Олар барлық жерлерде қолданылады: еденге төсеуге (линолеум, релин, поливинилхлоридті плиткалар және т.б.) қабырғалар мен үйдің төбесін әрлеуде, ғимараттарды гидроизоляциялауда және герметизоциялауда, жылуды және дыбысты оқшаулау материалдарын жасауда (поропласт, пеноплас, сотопласттар), шатырды жабу және коррозияға қарсы материалдарды, жабқыштарды, терезе блоктарын, есіктерді жабқыштарды, костукциялық – әрлеуші және ғимараттарды қоршаушы элементтерд, лак, бояуларды, эмаль, клей, мастик жәнет.б. мақсаттарға пайдаланады. Полимерлік материалдардың токсикалық және зиянды көрсеткіштері. Полимерлік құрылыс материалдарын экологиялық тұрғыдан тазалығын бағалау мына негізгі талаптармен іске асырылады: полимерлік материалдарынан бөлмелерде тұрақты спецификалық иісті құрамауы керек; адам үшін қауіпті ұшқын заттарды бөлмеуі керек; бөлменің микроклиматын бұзбауы керек; ылғалды дезинфекцияға қолжетімді болуы керек; полимерлердің статикалық электр өрісінің кернеулігі 150 В/см-ден аспауы керек (бөлмедегі ылғалдылықтың 60-70℅ қатынасында). Айтарлықтай барлық полимерлік құрылыс және әрлеу материалдары төмен молекулалық байланыспен жасалған көп зерттеулердің нәтижесі бойынша оларды қолданғанда токсикалық ұшқын компоненттер бөлінуі мүмкін, ұзақ қолдану барысында тірі организмге оның ішінде адам денсаулығына кері әсерін тигізетін. Халықаралық ісікті зерттеу агенттігі (МАИР) мефт және тасты көмірден алынған полимерлердің канцерогенді қауіптілігіне аса назар аударады, ал токсикалық заттар мен ауруларды тіркеу агенттігі (АТSDR) пластмассаны өндіру барысында 20-дан астам қауіпті токсикалық заттарды қолданатынын айтады. Токсикалық субстанцияларды бөлетін бірнеше полимерлік құрылыс және әрлеу материалдарына анықтама береміз. Карболидті смолаға негізделген материалдар. Дервенострументті плиталар (ДСП) 2,5-3 есе және одан жоғары рұқсат етілген деңгейден формальдегид бөледі. Байланыспаған формальдегид жалпы токсикалық құрамды тітіркендіргіш газды бөледі. Ағзаға қажетті өмірлік ферменттерді бұзып, тыныс алу жолдарының және орталық жүйке жүйесінің ауруларына алып келеді. Фенолформальдегидті смолаға негізделген материалдар (ФФС) Дервесноволокмистые (ДВП), дервесностружечные (ДСП) жәнедервнеслоистные (ДСП). Бөлме ауасына фенол және формальдегид бөледі. Құрамында формальдегиді бар ДСП-ден жасалған жиһаздар мен құрылыс конструкцияларымен бөлме жабдықталған болса ондағы ПДК 5-10 есе жоғарылатуы мүмкін. Заттардың токсикалық бөлінуі смоланың маркасына байланысты. Элоксидті смоладан тұратын материалдар. Басқа смоланың түрлері сияқты карбамидті, феналды, фуранды және полиуретанды, эроксидті, эксопидті смолалар ұшқын токсикалық заттардан тұрады: формальдегид, дибутилфтолат, эрихлоридин және т.б. Мысалы: полимербетон (ПБ) құрамында МГФ-9 пластификаторы бар Эд-6 элоксидті смола ЭХТ-ны төмендететіндіктен оны тек өндірістік және қоғамдық ғимараттарда қолдануға кеңес беріледі. Поливинилхлоридті материалдар (ПВХ). ПВХ – линолеумдарының жалпы улылығы бар, электр өрісінің кернеулілігі 2000-3000 В/см дейін эксплуатация сатысында жоғарылауы мүмкін. Бөлмеде жоғарылауы мүмкін. Бөлмеде поливинилхлоридті қолданғанда ауасында фтолаттар мен бромдалған заттар анықталады. Плиткалардың жағымсыз көрсеткіштер – төмен жылу ұстағыштығы, суық тию ауруларына алып келеді. Тек қосымша бөлмелер мен коридорларда қолдануға кеңес беріледі. Резиналы линолеум (релин). Бөлмеде қанша уақыт болғанына қарамастан жағымсыз специфилық иісті бөледі. Стиролдан тұратын резиналы линолеумдар стирол бөледі. Релин басқа пластмассалар сияқты статикалық электрлік қуатты үнемдейді. Тұрғын үйлерді релинді еденмен бекітуге тиым салынады. Нитролинолеум – дибутилфаталат және фенолды рұқсат еткен мөлшерден көп бөледі. Поливинилацетатты жабыныш (ПВА) – бөлмеде ауа алмасуы толық болмағанда формальдегид пен метанольді шектеліп рұқсат етілген деңгейден артық 2 есе және одан да артық бөледі. Лакты бояғыш материалдар. Қауіптілігі жоғары еріткіштер және пигменттер (қорғасында, медті және т.б.). Одан басқа, лакты бояғыш жабындылар тұрғын бөлмелердің ауасын толуолмен, ксилолмен, бутилметакрилатпен және т.б. ластауы. Синтетикалық заттардан дайындалған бутимді мастиктер төменмолекулярлы және басқа да ұшқын токсикалық байланыстарды бөледі. Швециядағы құрылыс экологиясының институтының ғалымдары тұрғын үй атмосферасына полимерленген құрылыс материалдарынан бөлінетін қауіпті химиялық байланыстарды, изоцианит, кадмий және антиперенді ажыратты. Изоцианттер – полиуретанды материалдар (қатайтатын, қосатын және т.б.) бөлмелерге енуші қауіпті токсикалық байланыстар. Шведтік мамандардың пайымдауынша, полиуретанды пена жұмыста ыңғайлы болғанымен болашақ тұрғын үй үшін қауіпті. Өкпе демікпесіне, аллергияға және басқа да ауруларды тудыратын изоцианттардың жағымсыз әсері полиуретанды материалдарды күн көзінің сәулесімен немесе жылытқыш батареялардың көмегімен жылытылуы оның кері әсерін күшейтеді. Құрылыс экологиясының институтындағы швед мамандарының айтуы бойынша изоцианттардың атмосфераға шығарылуы үнемі бақылауды талап етеді, алайда, әдістері жеткіліксіз, өңдеудің жаңа стадиялары әлі жоқ. Кадмийдің қауіптілігі – ауыр металл, лакты бояу материалдарынан тұрады; пластикалық трубаларда, еден жабқыштар және т.б. Адам ағзасына түскеннен кейін қаңқаның бұзылыстарына, бауыр және кіші қан айналым жүйесінің бұзылыстарына алып келеді. Тағы бір экологиялық қауіпті, полимерлік құрылыс материалдары-өртке қарсы қолданылатын зат антипенеді, жанбайтын пластиктерден тұрады. Қауіпті заттардың бөлінуіне байланысты халықтың аллергия, бронхиалды астма және т.б. аурулармен ауыратыны тіркеледі. Соңғы жылдары жүргізілген зерттеулер полимерлік құрылыс материалдары қауіпті заттардың бөлінетіне себепші көз болатыны анықтады, бензол, толуол, ксилол, аминдер, акрилаттар және т.б.сияқты. Полимерлік материалдардың миграциясы мен токсикалық әсері химиялық деструкциясы бұзылғанда, яғни химиялық және физикалық факторлары өзергенде (қышқылдану, температураның төмендеуі, инсоляция және т.б.) өндірістерде экологиялық тазалық сақталмағанда, технологиялық өңдеу мен көрсеткіштерді қолдануды бұзғанда. Бөлме ауасында газ тәрізді токсикалық заттардың улылық дәрежесінің жоғарылауы полимерлік материалдарда температурасы жоғарылағанда өзгереді. Тұрғын бөлмедегі экологипялық жағдайының нашарлануына себеп болатын тағы бір көзі-полимерлік материалдардың микрофлорасының бұзылуы (саңырауқұлақтар, мха, бактериалар және т.б.). Пластмастардың кейбіреуі микроорганизмге өлтіретін жағдайға жеткізеді. Полимерлі материалдармен бекітілген едендер сақталу мерзіміне байланысты қауіптілігін анықтауға болады: дифтерия-150 күн, дезинтерия -120 күн. Сауықтыру орталықтары мен қоғамдық ғимараттарда тек бактерицидті әсері бар полимерлік материалдарлды мысалы, поливинилацетаты эмульсиялы негіздерді еденге қолданады. Қауіпті және полимерлік құрылыс материалдары статикалық электрлік кернеуді өзіне жинайды. Бұл мәселе ағзаның электрленуі полимерлер мен басқа да негативті факторлары актуальді мәселе болып табылады. Полимерлердің электрленуі потпгенді микрофлораны стимулдайтын әсері болатындағы анықталған, ағзаға ұшқын токсикалық заттардың ағымын жеңілдетеді. Әсіресе жоғары электризация дәрежесі (65 В/кв. См.жуық). Антистатистикалық агент, яғни химиялық байланыс статистикалық электр өрісінің кернеулігін бейтараптандырады, әртүрлі полимерлі пленкалардың бетін құрайды. Бұл үшін әртүрлі нитробайланыстарды қолданады (аминдер, амидтер т.б.), полигликолдар және олардың өнімдері, сульфокислоттар фосфордан тұратын қышқылдар және т.б. Антистатистикалық агентті таңдау полимерлік материалдардың түрімен ажыратылады. Полимерлік құрылыс материалдарының газтәрізді токсикалық заттарды бөлудегі тағы бір қауіптілігі оның қолданылуымен байланысты. 1кг полимердің жануы сонша дәрежеде газ тәрізді токсикалық затты бөлетіндігін көрсетудің өзі жеткілікті. Бөлменің ауданы 2000 м құрамында болған адамда 10-15 минут ішінде ауыр улану немесе өлім жағдайы туады. Полимерлік материалдардың жану өнімдері болып формагельдегид, хлорлы сутек, көмірқышқыл оттегі және т.б. токсикалық заттар болып табылады.Пенопластардың жинауында қауіпті газ- фосген бөлінеді (бірінші Ұлы Отан соғысында уландыратын зат ретінде қолданылған). Пенополистиролдың термиялық ыдырауы – цианидті сутек газ тәрізді стирол және басқа да қауіпті өнімдер. 70 - шы жылдары Мәскеудегі «Россия» қонақ үйінде болған өртте адамдарда термиялық күйіктер болмаған, полимерлі және лакты бояғыш матенриалдардың жануынан болған токсикалық газдардан уланған. Жағудың альтернативті нұскасы полимерлік материалдарды арнайы камераларда өңдеуден өткізу арқылы олардан екіншілік материаолдарды алу болып табылады. Қорыта келгенде,құрылыста тек полимерлік материалдар және заттар экологтялык тұрғыдан қауіпсіз болса(облицовочные покрытие погомажные изделия, желім, мастик және т.б.), ГОСТ-тің талаптарына жауап беретін, ТУ және санитарлық-гигиеналық көрсеткіштерді қанағаттандыратын болса қолданылады. Полимерлік материалдармен тізімін құрылыста пайдалану қазіргі таңда тоқтатылған. Жаңа полимерлік құрылыс материалдары мен заттардың әр қайсысына ГОСТ және деке гигиеналық сертификат талап етіледі. Егер ауа бөлмеге тесіктер мен жарылған жерлер арқылы кіретін болса, полимерлік материалдарды сонымен қатар желімделген және басқа да аз токсикалық матеиалдар аз мөлшерде қолданылса тиым салынбайды. Бұл кезде улы заттар бөлінбейді, мысалы, изоциант сияқты. Кіші дозасының өзі тыныс алу жолдарының ауруларына және аллергияға алып келеді. Экологиялық көзқарас бойынша жалпы тенденция полимерлік материалдарды құрылыста қолдану былау болуы тиіс: улылығы жоқтарын кеңнен қолдану, токсикалық материалдарды шектеу және қолданбау. жүктеу/скачать 226,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу: