Пікір жазғандар: филология ғылымдарының докторы, профессор Т. Ермекова

Қазіргі қазақ тілі
75
Екеуі қаладан оқу бітіріп келген ағасын әңгіме етті
(Х. Есенжанов).
Моделі:
Са (жи) З
6

З
4

Ет(күр)
З
4
З
.
 
Ет(көм)
2-тапсырманың үлгісі.
Дәмеш жайында шешесінің де, Мүсілімнің де пікірі ашық
(З. Шашкин).
Моделі: З
2
 де,
З
2
 де
З
1
Дәмеш біресе 
сағатқа,
біресе 
қазанға
қарайды
(сонда).
З
1
Біресе З
3
, біресе З
3
Ет.
Пайда, мақтан – бәрі тұл (Абай).
 
 
З
1
,
З
1

-Ес
1
Сы
3-тапсырманың үлгісі.
Біз, ел ішіндегі кісі, 
бәрін 
естіп жүрміз
(М. Гумеров).
Ес(жік)
1
,(З
2-
Сы З
1
), 
Ет(күр.).
Әсіресе, 
екі адамның – ата мен немеренің
қуанышы 
шексіз 
(Т. Момбекұлы)

Бердібай Шалабай
76
 
 
(Са-З
2
) - З
0 
мен З
2
 - 
З
1
Сол түні жылқыға қарт жылқышы Көлбай ақсақалмен
 
шықтым. (Е.Әзімбаев)
Сы З
0 
З
0 
З
7

Ет
Орын ауыстыруы: жылқышы қарт ақсақал Көлбаймен; 
жыл қышы Көлбаймен; Көлбай ақсақалмен; жылқышы Көлбай 
қарт пен, жылқышы қартпен; қарт жылқышымен; Көлбай жыл-
қышымен.
1-жұмыс. 
1-тапсырма. 
(Кемпір) қалтыраған қолымен кірпі 
шаш жігітті демеу етіп зорға жылжиды. Шешей мына мен жатқан 
жерге жайғассын. Сөзімнің бір ұшығын мықыр мойынға әдейі 
тигізе сөйледім. Мен бұл дала жайында жас кезімде қилы-қилы 
әңгімелер еститін едім. Мен іздеп келе жатқан үй Мезгілдің 
Есіл жақ шалғай шетіне жаңа қоныс тепкен тың совхозында 
екен (С. Шаймерденов). 
2-тапсырма. 
Терезеге үңіліп тұрған 
кірпі шаш күрсініп алды. Күрсінуінде де қарасында да терең 
бір сыр жатқандай. Қызыл шатырлы көк шатырлы биік-биік 
үйлер көбейді. Мен шешемді әрі аяймын әрі іштей кейимін оған
(С. Шаймерденов). Қисық Роза және мен үшеуіміз бұларды жата-
тын үйлеріне орналастырып келдік. 
3-тапсырма.
Біз жолаушылар 
самолетке міне бастадық (Ғ. Мүсірепов). Телефоншы Сәмет ағаш 
арасында тұрған полк штабымен сөйлесіп отыр (Ә. Нүрпейісов).
2-жұмыс.
1-тапсырма.
Бүлдірген иісі аңқыған көк майса 
шалғын тұнып тұр. Бақсыбайдың қорығына жиналғандар бүгін 
өте көп. Бұлардың әсіресе, қуана тамашалайтыны – көксырлы су 
жаңа шабатын машина. Таяуда ауданнан әкелген (С. Сыматаев). 
2-тапсырма.
Жәшік ішінен балаларға лайық киімдер ойыншық-
тар қызылды-жасылды доптар қарындаш-қағаздар шығып жатыр 
(Ғ. Мүсірепов). Директордың кабинетінде Варов пен Жанәділ 
де ендігі жайды ақылдасып отырған сияқты (Ғ. Мұстафин). 
Дабыр-дұбыр әңгіме бірде күшейіп бірде бәсеңдеп дуылдап 
тұр (С. Сыматаев). Мортық ебелек тітір жусан бәрі де жақсы 

Қазіргі қазақ тілі
77
өсіпті («Уақыттан озғандар»). 
3-тапсырма. 
Сол арманын Ербол 
әуелі Тоғжанның жеңгесіне Асылбектің келіншегіне айтыпты
(М. Әуезов). Еңбек азаншысы гудок айғайлады (М.Иманжанов). 
Бұнда Шәкен мырзаның ауылы отырады (Ғ. Мұстафин).

жүктеу/скачать 4,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: