Пікір жазғандар: Тоқсанбаева Н.Қ. психология ғылымдарының докторы, доцент
жүктеу/скачать 2,34 Mb. Pdf көрінісі
|
Даму психологиясы негіздері 2015 Kulimbaeva
| 1) ересектікке
көшуді тежеуші - бала тек оқумен айналысады, өз бетімен маңызды міндет атқармайды, ата-аналары баланы көп нәрседен аластатып, қиыншылық түсірмеуге тырысады; 2) есейтетін фактор: әр жақтан алынатын хабарлардың ағыны, ата-аналардың көбінесе жұмыста болып, балаларға көп көңіл бөле алмауы. Осыған байланысты кейбір жағдайда баланың өзіндік қасиеттерінің өсуі, акселерация (дене және жыныстық дамудағы секіріс) орын алады. Жеткіншектік жаста өмірге деген әртүрлі көзқарас қалыптасады, осы кезеңде әр адамға тән адамгершілік және әлеуметтік құрылымдар қалыптасуына негізгі бағыт беріледі. Ересек өміріндегі қарым-қатынасқа ережелерге, өмірдегі құндылықтарға көзқарастары қалыптасады. Балаға қойылатын тілек-талаптар жеткіншек кезеңде үлкендерге қойылатын талаптармен алмаса бастайды. Үлкендердің балаға бағытталған құықтары шектеліп өзінің құқықтары кеңейеді- өзін сыйлауға, жеке адам деп қарауға ересектермен бірдей орын алуға тырысады. Осыған байланысты үлкендермен түрлі қайшылықтарға келу пайда болады (тыңдамау, қарсы тұру), қарым-қатынаста бала арасындағы қатынастан ересек арасындағы қатынасқа көшу. Бұл жерде бұрынғы қарым-қатынас сақталуына бірнеше жағдай әсер етеді:1) жеткіншек қоғамдық тұрғыдан әлі де болса оқушы; 2) ата-анасына материалдық тұрғыда тәуелді; 3) ересек баланы бақылап, бағыттап отырады; 4) балаға тән қасиеттердің әлі де болса сақталуы; Білім көлемі, тереңдігі жеткіншекті бағалаудың негізгі критерийіне айналады. Сондықтан да білімді толықтыруға жалпы мәдениетті көтеруге бағытталған әрекеттер жасалынады. Ж еткінш ект ік реакциялар Қызығушылық - жеткіншектің бір ерекшелігі, ол жаңа қызық мәнді нәрсені қабылдауға ашық даяр болады. Әуестенулер - дәл осы кезеңде белгілі бір іс-әрекетке күшті қажеттіліктің болуы. Д.Б.Эльконин бойынша жеткіншектік кезең оқу іс-әрекетіне өте сензитивті (сезімтал) кезең. Әдетте әуестену оқу сипатына ие болмайды. Мектептегі оқумен тек интеллектуалды-эстетикалъщ әуестену байланысты болуы мүмкін. Олар, сүйікті - тарих, радиотехника, музыка, сурет сабақтарына деген терең қызығушылықпен байланысты болуы мүмкін. Дене -мануалды қызығушылық өзінің күшін нақтылау, шыдамдылық, қандай-да бір мануалды дағдыны игерумен байланысты. Әуестенудің ең қарапайым түрі- ақпаратты коммуникативті әуестену. Жинақтаушы әуестену- коллекция жинаудан көрінеді. Қ ұрдастарымен қары м -қаты насы . Құрдастарымен қарым-қатынас та әуестену сияқты өте эмоционалды болады. Осы кезеңдегі жетекші іс-әрекет интимді-тұлғалық қарым- қатынас. Достық қарым-қатынаста жеткіншектер өте таңдағыш келеді. Бірақ олардың ортасы тек достарымен ғана шектелмейді, едәуір кеңейеді. Осы уақытта көптеген таныстары пайда болады, формальды емес топтар пайда болады. Жеткіншектер бір- бірімен тек ұнату арқылы ғана емес, қызығушылықтары арқылы топқа бірігуі мүмкін. Топтың даму деңгейін анықтау үшін, Л.И.Уманский көрсеткен даму критерийлеріне тоқталып кетейік. Бұл мақсаттың, мотивтің, топ мүшелерінің құндылық бағдарларының бір болуы, ұйымдастырушы бірлік, белгілі бір іс-әрекет сферасында топтық дайындық, психологиялық бірлік. Диффузды топ, дамудың төменгі деңгейіне ие, тек формальды түрде ғана өмір сүреді, мысал ретінде жаңа мектептегі сыныпты айтуға болады. Дамыған үлкен топ - жүктеу/скачать 2,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|