ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ

56
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
57
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
UDC 378:147.8
Z. S. Bekzhigitova
1
, A. M. Bakenova
1
, K. A. Alzahrani
2
 
1
masters of Educational Sciences, E. A. Buketov Karaganda State University, 
Karaganda, Republic of Kazakhstan, 
2
master of Education in Curriculum and 
Instructions, Saint Louis University, Saint Louis, USA
PSYCHOLOGY OF STUDYING FOREIGN  
LANGUAGE IN THE NON-LINGUISTIC  
SPECIALTIES OF THE UNIVERSITY
Current article investigates psychological features which have to 
be considered when foreign languages are studied on the non-linguistic 
specialties. 
Key  words:  psychology,  methodic  of  foreign  language  teaching, 
individual, individual abilities, motivation, comprehension, organization, 
non-linguistic specialties, higher education.
In the new conditions of the development of modern society, knowledge 
of foreign language and its skilled application becomes a mandatory component 
required for the practical and intellectual activity of an individual. However, it is 
well-known that mastering foreign language means learning how to think in that 
language. When learning foreign language, as known, a series of aspects exists, 
such as psychological, socio-cultural. We are considering psychological aspects.
Methodic of teaching foreign languages is not unilateral, it is associated 
with a set of sciences including philosophy, physiology, linguistics, pedagogics 
and it is based on the set of established regularities. «In no other methodic», – as  
G. E. Vedel mentions, – «there are more controversies and contradictions as in 
language teaching methodic». Foreign language does require systematic everyday 
work. Student has to know what he is working for and to have a clearly set aim in 
learning foreign language. Due to that, primary aspect of studying a foreign language 
in the university is motivation Managing motivation for learning foreign language 
is one of the central issues of teaching methodic. Motivation is the general name for 
the processes, methods, student incitement towards productive cognitive activity. 
Learning and correct application of acting motives, directing development of an 
individual and its movement in the right direction is a heart of pedagogic process.
Search  for  the  ways  of  problem  solving  regarding  motivation  for 
education is possible in terms of psychological research in current field, where 
psychological basis of motivation is investigated. According to I. A. Zimnyaya,  
«motivation  is  what  explains  the  character  of  given  speech  action,  while 
communicative intention expresses the communicative aim followed by the speaker 
when planning one or another form of influence on the audience».
Multiple experiments have shown that in the course of one academic year an 
attitude of students towards various speech activities in the foreign language can swiftly 
change into negative or positive direction. Positive setting for the studying foreign 
language allows improving results in speaking activities. Besides that, for optimal 
organization of speech-cognitive activity it is necessary to know motivation types. 
«Educational motivation can be determined by the external (deeply personal) motives 
and internal motives» [3, 5]. External motives are mot associated with the content of 
teaching material: Motive of obligation, responsibilities (wide social motives), motive 
of grade, personal well-being (narrow social motives), absence of the will to study 
(negative motives). Internal motives on the other hand are associated with the content of 
teaching material: cognitive activity motives, interest in educational content (cognitive 
motives), motives for mastering general means of action, determination of the cause-
effect relationships in studied teaching material (educational-cognitive motives). As 
stated by G. V. Rogovaya, interest towards the process of foreign language learning 
is based on the internal motives which are emerged from the foreign language activity 
itself. Therefore, in order to preserve interest towards the subject, foreign language 
teacher has to develop internal motives in the students non-linguistics specialties. In 
this case the key and determining parameters are those which are characteristic for the 
given individual: personal experiences, context of activity interests and propensities, 
emotions and senses, world view social status. This allows inducing genuine motivation 
in students of non-linguistics specialties. In this case «it is not stimulation that works, 
rather and internal incentive; motivation turns out to be a direct outcome of the 
educational method, not introduced into education externally, not inflicted». A series 
of tasks arise in front of the teacher, these tasks are based on the use of interpersonal 
relationships and creation of the emotional well-being, which intern causes increased 
effectiveness of foreign language teaching. 
This motivation is a complex phenomenon, the content of education has to 
include a complex of means for its sustainability. In general structure of motivation, 
dominating motive is the one which determines educational activity and formation 
of attitudes towards it. This is cognitive motive because it is based on the constant 
aspiration to learning; also there is a link with informative and organizational sides 
of the educational activity itself. In the process of educational activity, appearing 
private motives which manage setting, accepting and solving separate tasks which are 
crucial for achieving set aims of foreign language speaking, start to emerge. Cognitive 
motives for learning foreign language are differentiated in the following way: interest 
towards foreign language itself contributes towards formation of motives for the 
analysis of linguistic phenomena, foreign language lessons of various form and 
content, development of linguistic thinking; ability to use to foreign language as a 
tool for the information exchange, acquiring knowledge with its help, investigation 

58
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
59
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
of culture, history, development and activity of the country’s where the language of 
interest is spoken, development of the general knowledge forms the motive for the 
attitude towards the foreign language as a necessary tool for investigative activity.
Motivational aspect has a determining meaning which also activates all sorts 
of psychological processes – thinking, comprehension, understanding and acquiring 
foreign language material. For this it is necessary to increase motivational levels, 
contributing towards the development of the cognitive and intellectual activity among 
students of non-linguistic specialties in universities, aiming to increase an effectiveness 
of the educational process as an outcome. Psychological and physical anxieties 
(demands), deliberate internal and external needs (motives) create the meaningfulness; 
therefore, stimulating cognitive activity, thinking, and lead towards the desire to study 
more and learn how to think in foreign language. Owing to this situation, personal 
demands are satisfied and positive settings for the learning foreign language are created. 
This way, motives, interests, situations, settings are interconnected, they form a unity. 
Since learning foreign language occurs through the means of communication, it turns 
out to be an especially personal process, in which exchange of ideas is performed, 
character features are passed on. Therefore, in communicative teaching considering 
individual qualities of the students of non-linguistic specialties has a primary meaning. 
Without considering mentioned factors, speaking actions of students of the non-
linguistics university majors are being torn apart from their real senses, thoughts, 
interests; in other words, a source feeding specking activity is lost. 
Next  aspects  are  such  psychological  features  as:  memory,  attention, 
comprehension, active thinking, and personal experience. Successful methodic 
will be organized if all the mentioned features are considered.
It is known that the attention gets activated if the interest in language exists. 
Interest is based psychologically on the understanding of the teaching material and 
is characterized by the positive emotional attitude towards it. This is why those 
teachers are right, who take efforts for students to be interested in both, teaching 
material and the lessons themselves.
In the psychology of teaching foreign language a large significance is given 
to the sensibility of emotions and individual features of comprehension. It was 
proven that students with the low level of functioning of hearing senses experience 
serious hardships in acquiring spoken foreign language skills. Analogous difficulties 
appear among students with inefficient plasticity of articulate apparatus [4, 5]. One 
of the psychological regularities of comprehension tells us that comprehended 
information is always processed by an individual from the point of view based on 
his personal experience. Comprehension’s dependence on the previous experience 
is named apperception. The teacher has to skillfully link a new material with 
already taught one this way achieving effective comprehension in order to provide 
a proper understanding of further information [5, 3]. Effective comprehension of 
teaching material requires a memory tension of the students (operative, auditory, 
logical and mechanical). Psychologists have determined that comprehended-logical 
memorization of anything in a significant amount outstands mechanical. This means 
that the foreign language has to be actively comprehended through the speaking 
activities of students with a preliminary knowledge of one or other linguistic aspects.
Therefore, methodic of teaching foreign language for the students of non-
linguistic  specialties  in  university  are  based  ton  only  the  teaching  of  one  or 
another linguistic material itself, but also on the psychological aspects of foreign 
language learning. Specifics of learning foreign language requires from student 
such contributions as spending sufficient time for comprehension of the linguistic 
material, ability to organize his activity. Therefore, during teaching it is necessary 
to consider individually-psychological aspects.
LIST OF REFERENCES
1 Vedel, G. E. Из истории методов преподавания иностранных языков. 
Voronezh, Voronezh publishing house of Voronezh university, 1975 – P. 56.
2 Zimnyaya, I. A. Психологические аспекты обучения говорению на 
иностранном языке. – M. : Prosvesheniye, 1978.
3 Kinyakin, O. N. et al. Мозг на 100 %. Интеллект. Память. Креатив. 
Интуиция. – M. : Expo, 2010. – P. 848.
4 Kuteinikov, A. N. Психологические факторы обучаемости студентов  
иностранному языку, 2002.
5 Tomakhin, G. D. Лингвострановедение. Что это такое? // ИЯШ. – 1996.
Material received on 07.09.15.
З. С. Бекжигитова
1
, А. М. Бакенова
1
, К. А. Альзахрани
2
 
Университеттің  тілдік  емес  мамандықтарында  шетел  тілін 
оқытудың психологиясы 
1
Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды  
мемлекеттік университеті, Қарағанды қ., ҚР;
2
Сент-Луис университеті, Сент-Луис қ., АҚШ.
Материал 07.09.15 баспаға түсті.
З. С. Бекжигитова
1
, А. М. Бакенова
1
, К. А. Альзахрани
2
 
Психология  изучения  иностранных  языков  на  неязыковых 
специальностях университета 
1
Карагандинский университет 
имени Е. А. Букетова, г. Караганда, РК; 
2
Сент-Луисский университет, г. Сент-Луис, США.
Материал поступил в редакцию 07.09.15.

60
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
61
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
Бұл мақалада тілдік емес мамандықтарда шетел тілін оқу барысында 
ескерілуге тиісті психологиялық ерекшеліктер қарастырылады. 
В  данной  статье  рассматриваются  психологические 
особенности,  которые  должны  учитываться  при  изучении 
иностранного языка на неязыковых специальностях.
ӘОЖ 37.013
С. Ж. Ерғалиева
1
, Б. К. Жұмабекова
2
1
п.ғ.магистрі, оқытушы, 
2
ф.ғ.к, доценті, С. Торайғыров атындағы Павлодар 
мемлекеттік университеті, Павлодар қ.
ШЕТЕЛ ТІЛІ САБАҒЫНДА МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРДІ 
ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ СТУДЕНТТЕРДІҢ ТОЛЕРАНТТЫҚ 
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
Аталған  мақалада  шетел  тілі  сабағында  мақал-мәтелдер 
арқылы  студенттердің  толеранттық  қарым-қатынастарын, 
көзқарастарын қалыптастыру бағытында материалдар жиналып 
сараланды, мағыналық түрлерге жіктелді.
Кілтті сөздер: мақал-мәтел, толеранттық, қарым-қатынас, 
шетел тілі, студенттер.
Жаһандану мәселелерi мен лаңкестiкке қарсы күрес әлемдi алаңдатып 
отырған қазіргі уақытта дiни келiсiм мен толеранттық жайлы сөз қозғау өзектi 
тақырыптардың бірі болып табылады. Дүниежүзiндегi ешбiр ел, ешбiр халық 
аталған проблемадан ада емес. Қазақстан жерінде көптеген ұлт өкілдері 
тұратыны белгілі. Бұл ретте бiздiң елiмiздi мәдениеттер мен өркениеттердiң 
тоғысқан жерi деп қараған орынды. Ел-жұрттың тонның iшкi бауындай 
өзара араласуы iшкi аумақта ғана емес, шекаралас жатқан аймақтарда да 
байқалады. Бұл Қазақстанның толерантты мемлекет екендігінің дәлелі.
Толеранттық сөзі латын тілінде – tolerantia; ағылшын тілінде – tolerantion; 
неміс  тілінде  –  toleranze;  француз  тілінде  –  tolerance  «шыдамдылық» 
деген  мағынаны  білдіреді.  Толеранттық  –  кез  келген  ұлттың  тіліне, 
дініне, көзқарастарына түсінушілікпен қарау деген ұғымда қолданылады.  
М. П. Мчедлов «Толерантность» атты еңбегінде: «Проблема толерантности 
может  быть  рассмотрена  с  разных  позиций:  и  как  этико-философская 
норма, и как принцип взаимоотношений между последователями разных 
идеологических концепций, убеждений и верований, и как метод социально-
политических  решений  и  действий,  и  как  важная  черта  воспитания 
подрастающего поколения, и как обязательное условие любого социального-
светского или конфессионального – служения...», – деп жазған [1, б. 75]. 
Осыған орай, «баланы жастан» деген халық даналығында айтылғанындай, 
толеранттық тәрбиені балабақшадан, білім ордаларынан бастау қажет. Ол, 
әрине, толерантты мұғалімдердің, психологтердің, тәрбиешілердің міндеті. 
Олар білім беру мен тәрбие үрдісінде оқушыларды ұлттық, адамгершілік, 
патриоттық бағытта тәрбиелеулері тиіс. Яғни өз жерін, тілін, дінін, дәстүрін 
ғана  біліп,  оны  қадірлеумен  шектеліп  қалмай,  басқа  ұлт  өкілдерінің 
мәдениетіне де көңіл бөлулері керек. 
Отанымыздың  тыныштығы  мен  қауіпсіздігін  сақтау  толеранттық 
тәрбиенің басты мақсаттарының бірі болып табылмақ. Бұл мақсатты жүзеге 
асыру тек бір адамның қолынан келмейді, барлығымыз жұмыла кіріскенде 
ғана  іске  асатыны  белгілі.  Ол  үшін  қай  сала,  пән  мұғалімі  болмасын 
толеранттық мәселені негізге ала отырып оқыту, тәрбиелеу қажет. Әсіресе 
дінтану,  тарих,  әдебиет,  қазақ  тілі,  орыс  тілі,  шетел  тілі  т.б.  пәндердің 
мұғалімдері  оқушыларды  мәдениеттілікке,  әр  ұлттың  салт-дәстүрі  мен 
тарихын білуге, көп тілді меңгеруге шақыру арқылы толерантты тұлғаны 
тәрбиелейді.  Мәселен,  шет  тілі  мұғалімдері  сабақта  мәдениетаралық 
диалогтер, елтанымдық мәтіндер, шетел әдебиеттері мен тарихи оқиғаларды 
қолдану арқылы оқушылардың бойында өзара түсінушілікті, сыйластықты, 
шыдамдылықты қалыптастырады.
Тіл  –  адам  жанының  айнасы.  Оның  болмысы,  мінез-құлқы,  қарым-
қатынасы, мәдениеті, санасы мен шыққан тегі тілде көрініс табады. Онда 
ата-бабамыздан келе жатқан мәдени, әдеби және тарихи мұрамыз сақталып 
келеді.  Сол  бай  қазыналарымыздың  ішінде  мақал-мәтелдер  мен  нақыл 
сөздердің алатын орны ерекше. 
Халық  даналығының  қазына-байлығы  саналатын  мақал-мәтелдер  – 
тіл арқылы адамзат қауымының асыл арманын, ақыл-парасатын, өмірлік 
тәжірбиесін, дүниетанымын ұрпағына ғибрат етіп ұсыну әрекеті нәтижесінде 
туындап, қалыптасқан рухани құбылыс. Ол халықтың дүниені түсінуінен 
хабар беретін қойма, ғаламның тілдік бейнесі ретінде ұлттық эстетикалық 
таным-талғамын,  шаруашылық  кәсібін,  мінез-құлық,  ырым-нанымын, 
ұлттық рухты тек тілде ғана жан-жақты танытушы, таным бәйтерегі. Мақал-
мәтелдерді даналардан қалған аталар сөзі десе де болады.
Бұл  –  ұлт  даналығын  араға  талай  ғасырлар  салып,  бүгінгі  ұрпаққа 
нақыш-бояуын солғындатпай, мән-мағынасын бәсеңдетпей, көркемдігі мен 
бейнелілігін жоғалтпай, тұтас жеткізіп отырған ана тіліміздің құдіретті күші. 
Солай болғандықтан, мақал-мәтелдер бізге етене жақын әрі түсінікті, мақал-
мәтелдерден біз өмірді танимыз, дұрыс бағыт-бағдар аламыз.

62
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
63
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
Мақал-мәтелдер  айтылатын  ойдың  бағытына  қарай  тоқсан  ауыз 
сөздің  тобықтай  түйінін білдіріп,  тыңдаушысына  терең  ой  салады,  әсер 
етеді, зор талғаммен өз орнында қолданылады. Мақал-мәтелдер ғасырлар 
бойы  екшеленген,  қырланған,  алуан  мазмұнды  сан  тақырыпты  болумен 
қатар, адам өмірінде, тұрмыс-тіршілікте, қоғамдық жағдайларда кездесетін 
әртүрлі құбылыстарға, тарихи мәні бар оқиғаларға берілген даналық баға, 
тұжырымды түйін есебінде қолданылады [2, б. 38].
Осыған  орай,  баяндамада  ағылшын  тілі  сабағында  мақал-мәтелдер 
арқылы оқушылардың толеранттық қарым-қатынастарын, көзқарастарын 
қалыптастыру  бағытында  материалдар  жиналып  сараланды,  мағыналық 
түрлерге  жіктелді.  Сонымен  қатар  олар  ана  тілінде  қолданылатын 
нұсқаларымен салыстырылып сипатталды. 
1. «Шыдамдылық – жолдас, шыдамсыздық – болмас» деген қазақ халқы 
шыдамды, төзімді қасиеттерін жағымды жаққа жатқызып, қез келген қиындыққа 
төзе білуге тәрбиелейді. Ал басқа халықтарда ол мынадай түрде беріледі:
1.  Different  fields,  different  grasshoppers;  different  seas,  different  fish. 
(Indonesian proverb). Байқағанымыздай, индонезия халқы әр нәрсе, адам, 
ел бір-біріне ұқсамайтынын, яғни әр елдің өзіне тән салт-дәстүрі, әдет-
ғұрыптары, тілі, діні, мәдениеті бар екенін келтірген.
2. There is no love without forgiveness and there is no forgiveness without 
love. «Кешірімсіз махаббат болмас, махаббатсыз кешірім бомас» деп бұл 
мақал кешірімді болуға шақырады. 
3. If there is light in the soul, there will be beauty in the person. If there is 
beauty in the person, there will be harmony in the house. If there is harmony in the 
house, there will be order in the nation. If there is order in the nation, there will be 
peace in the world. (Chinese’s proverb). Қытай халқы «Егер жаның жарық болса, 
адамның көркі келеді; егер адамның көркі келсе, үйге жақсылық ұялайды; егер 
үйге жақсылық ұяласа, әлемде бейбітшілік орнайды» деп ой түйеді.
4. Fear less, hope more;  whine less, breathe more; talk less, say more; 
hate  less,  love  more,  and  all  good  things  are  yours.  (Swedish  proverb).  
«Қорқыныш аз болып, үміт мол болсын; көз жасы аз болып, жақсылық көп 
болсын; бос сөз аз болып, мағыналысы көп болсын; өшпенділік аз болып, 
махаббат  мол  болсын»  деген  сөздерде  бейбітшілікке,  достыққа  үгіттеу 
мәселесі қозғалып отыр. 
5. Wealth is both an enemy and a friend. (Nepal proverb). Непэл халқы 
байлықты досқа да, жауға да тілеген.
Яғни берілген мақал-мәтелдерде бірлік, татулық, тұтастық мәселесі 
алға тартылған. 
2. Толеранттықты білдіретін белгілердің бірі – сабырлылық. Мәселен, 
қазақта «Сабыр түбі – сары алтын», «Сабырлық ерге жолдас, сабырсыздық 
болмас» [3, б. 102] делінсе, ағылшындарда төмендегіше беріледі:
1. Patience is the key of Paradise. «Шыдамдылық – жұмақ кілті» 
2. Mother nature, time and patience are the three best doctors. (Bulgarian 
proverb).  Туған  жер,  уақыт  және  сабырлық  қиын  кезеңнің  емшісі  деген 
мағынаны білідреді.
3. Patience is bitter but its fruits are sweet [4, б. 45]. «Шыдамдылық – ащы, 
бірақ жемісі – тәтті» деген мақалда әрдайым сабырлық пен шыдамдылықты 
бірге ұстанып жүрсе ұтымды нәтижеге жеткізетіні айқын көрсетілген. 
4. There is no science without patience. (French proverb). Француз халқы 
төзімділіктің, шыдамдылықтың көмегімен ғылымға қол жеткізе алатыны 
жайлы жазған.
5. One minute of patience can mean ten years of peace. (Greek proverb). 
Ал грек халқы бір сәттік сабырлық он жыл бейбітшілікке себеп болатынын 
түйіндеген.
6. Patience is the most beautiful prayer. (Indian proverb). Үнді халқының 
түсінігінде шыдамдылық Аллаға құлшылық етуде ең басты орында тұрады.  
7. Wisdom in the man, patience in the wife, brings peace to the house and 
a  happy  life.  (Dutch  proverb).  Ер  адамдағы  даналық,  әйелдегі  сабырлық 
шаңыраққа бейбітшілік пен бақыт әкелетіні туралы жазылған.
8. Patience begins with tears and ends with a smile. (Spanish proverb). Испан 
халқы төзімділік жаспен басталып, қуанышпен аяқталатынын көрсеткен. 
Жоғарыда аталған мақал-мәтелдер адамды сабырлы болуға шақырады. 
Оларда сабырлықтың аяғы жақсылыққа жеткізетіні, қиын сәттерді уақыт 
және сабырлықпен жеңуді, ол бейбітшілікке, белгілі бір нәтижеге әкелетіні 
баяндалған.
3.  Толеранттық  белгілердің  келесі  түрі  –  ақыл,  парасат.  «Асыңды 
бермесең берме, таспен ұрма», «Таспен атқанды, аспен ат», «Оң қолыңдағы 
ашуыңды сол қолыңмен ұста». 
1. Anger is only one letter short of danger. «Ашу – жаман істің бастамасы» 
деген  сөздердің  мағынасында  қылмыс  пен  зомбылықтар  ашу,  ызаның 
әсерінен болатыны жайлы ой қозғалған.  
2. Whatever is begun in anger ends in shame. Ашудың аяғы ұятқа әкеледі.
3. The best answer to anger is silence. «Ашуды сабырлық женер» ашуға 
берілмей барлық істі сабырлықпен шешу керек .
4. Anger and folly walk cheek by sole. «Ашу мен ақмақтық адамның 
жанын бұзар». 
«Ашу – бірінші жау» деген сөзді аталған мақалдардың мағынасы ашады. 
Ашуланған адам соңында күлкі болып, ешқандай нәтижеге жетпейтіні, ашу 
жақсылыққа апармайтыны айтылған. Ашуды жеңетін тек сабырлық пен 
ақыл. Бұл мақалдар оқушының ашудан, жағымсыз ойлардан аулақ болуға, 
ақылмен шешуге тәрбиелейді.

жүктеу/скачать 1,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: