Пму хабаршысы


ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ



Pdf көрінісі
бет8/21
Дата11.01.2017
өлшемі1,78 Mb.
#1617
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   21

74
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
75
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
In adaptive mechanisms of an organism in environment conditions are played 
by biological rhythms [1]. During sports occupations the accounting of biological 
rhythms  can  significantly  improve  indicators  of  work  of  functional  systems, 
despite high-intensity loadings that certainly have influence on the importance 
of the physiological shifts happening in a human body. Leveling of these shifts 
(compensation) in a human body can be carried out only within several days [2].
Sports physical activities increase functionality of the person. It is expressed 
in growth of indicators of efficiency of functioning of cardiorespiratory system 
(СRS). Formation of physiological mechanisms of adaptation processes of athletes 
when planning physical exercises is based on understanding of neurohumoral 
reactions of work of СRS in a year cycle of preparation [11].
Proceeding from it an objective of this research was studying of reactivity of 
СRS at students athletes, actively engaged in wrestling in the course of year trainings.
Materials and methods
Within a year, we conducted research of 104 students, from which 52 students 
athletes who are engaged in fight against the different level of sports qualification 
(the 1st and 2nd category) and 52 students who are not playing sports. The age of 
the studied selection was 18-24 years.
Research of students athletes was conducted within a year cycle in four 
stages: the 1-st stage – the autumn period, the preparation period (September – 
October); the 2-nd stage – the winter period, the period of high physical trainings 
(December – January); the 3-rd stage – the spring period, the period of preparation 
for competitions (March – April); the 4-th stage – the summer period, the beginning 
of the competitive period (May – June). This scheme of occupations was connected 
with that the correct creation of training process in the preparatory period can have 
a great influence on result of speech of the athlete at responsible competitions of 
a season. Studying functional a condition of unexercised persons (control group) 
was carried out to the same temporary periods of year, as inspection of fighters.
The functional condition of cardiovascular system (CVS) was estimated by 
means of «Psychophysiologist 1-30» (Ltd Medicom, Taganrog). Arterial pressure 
are measured by Korotkov's method. The following indicators were investigated: 
heart rate (HR, beats/ min), minute volume of blood circulation (MVBC, l/min), 
arterial pressure (mm Hg) systolic pressure (SP), diastolic (DP). A condition of 
respiratory system were estimated on a lung-tester (A lung-tester dry portable). 
Determined the vital capacity of lungs (VCL), the breath frequency (BF) and the 
minute volume of breath (MVB).
Measurement of functional indicators in the studied selection was taken in 
the second half of day (15 hours).
Statistical processing of results was carried out with use of t-criterion of 
Student in the statistical Statistica 6.0 programs and the software of Microsoft 
Excel 2000.
Results of research and their discussion
Results of research CVS at rest of examinees showed that results of the 
studied parameters are subject to seasonal fluctuations. 
The analysis of the obtained data on all indicators of work of CVS shows that 
at all investigation phases of selection of students athletes and not athletes within 
academic year the importance of distinctions is noted (р<0,05). So data on cardiac 
contractions rate showed that students athletes had them significantly below (р<0,05) 
at all stages of preparation than at students not of athletes and made at rest from 
62,9±0,7 beats/min. (the 1st stage, fall) to 54,3±0,6 beats/min. (4th stage, summer). 
At unexercised students cardiac contractions rate indicators at rest made from 
77,4±0,7 beats/min. (the 1st stage, fall) to 81,6±0,9 beats/min. (4th stage, summer). 
The obtained data on work of the CVS examinees showed that the beginning of 
academic year in general causes tension of functional systems in unexercised students 
that will be coordinated with data of complex researches of  V.V. Glebov [3-7,10].
The same tendency in the comparative analysis between students athletes and 
students not athletes was noted and on arterial pressure (SP and DP).
At research of respiratory system between students-athletes and students not 
by athletes received the following results.
On the first indicator – VCL was noted that under the influence of training at 
athletes this indicator grows from the first stage to the second: 4,76±0,03 l. (1-st 
stage, fall) and 5,12±0,03 l. (2-nd stage, winter), and then decreases: 4,99±0,04 l.  
(3-rd stage, spring) and 4,85±0,03л. (4-th stage, summer). At students not of 
athletes the having daily loadings growth was noted from fall to spring: 3,38±0,03 l.  
(1-st stage, fall), 3,29±0,03 l. (2-nd stage, winter), and 3,40±0,03 l. (3-rd stage, 
spring),  and  then  there  was  a  decrease  3,33±0,04л.  (4-th  stage,  summer),  at 
significant distinguish between groups (р<0,05).  
The same regularity was noted and on other indicators of respiratory system, 
the studied selection of athletes and not athletes – Respiration rate, respiratory 
minute volume, minute volume of blood. 
Thus, the comparative analysis of selection of athletes and not athletes revealed 
authentically the cardiac contractions rate smaller level at athletes in the conditions 
of rest in comparison with unexercised persons that is result of systematic sports 
trainings and is connected with change of vegetative regulation of warm activity 
and prevalence of parasympathetic influences on a warm rhythm [9]. The sizes 
IOC at athletes of fighters I was authentically above, than at the students who aren't 
engaged in regularly physical exercises (р<0,05) that will be coordinated with data 
of a number of authors [8, 9]. Thus systolic and diastolic arterial pressure at fighters 
was put authentically below, than students with usual physical activity (р<0,05).
Conclusions. At research of selection of students-athletes and students not of 
athletes seasonal rhythms of indicators of CRS surveyed are noted. It is revealed that 
in the conditions of rest at breath by atmospheric air at students athletes the maximum 

76
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
77
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
values of respiration rate, VCL, MVB, HR, MVBC, SP and DP were observed during 
the winter period of time (2-nd stage, winter) that is connected with the beginning of 
the preparatory period of the strengthened physical trainings. In process of increase 
in aerobic abilities of athletes of HR of rest considerably decreases. Research showed 
that at students-athletes HR indicators after the strengthened trainings decreased.
Other physical activity in selection of students not of athletes revealed other 
seasonal rhythmic in indicators of KRS surveyed. Showed data on the studied 
selection that in the conditions of rest at breath by atmospheric air at students not 
of athletes the maximum values of VCL, MVB, HR, MVBC, SP and DP were 
observed during the spring period (3-rd stage, spring) that was connected with 
accumulation of the general fatigue and some physical activity.
LIST OF REFERENCES
Agadzhanyan, N. A. Chronoarchitectonics of biorhythms, and habitat / 
N. A. Agadzhanyan, G. D. Gubin, D. G. Gubin, I. V. Radysh. – M.; Tyumen : 
Publishing house of TGU, 1998. – 168 p.
Agadzhanyan, N. A. Biorhythms, sport, health / N. A. Agadzhanyan,  
N. N. Shabatura. – M. : FIS, 1989. – 209 p.
3 Glebov, V. V. Level of psychophysiological adaptation of students at the 
initial stage of training in system of the higher school.//Vestnik RUDN «Ecology 
and Health safety» 2013. – No. 5 – P. 18-22.
Glebov, V. V. Level of a food and psychophysiological condition of students 
in the conditions of the large city.// Vestnik RUDN «Ecology and Health safety» 
2012. – No. 2 – P. 45-51.
5  Glebov,  V.  V.  Chinese  student  in  the  Russian  capital:  social-cultural 
adaptation//Asia and Africa today 2013. – No. 1 – P. 45-51.
6 Glebov, V. V., Anikina, E. V., Ryazantseva, M. A. Various approaches of 
studying of adaptable mechanisms of the person//Mir Nauki, Kultury, Obrazovanie. 
– 2010. – No. 5. – P. 135-136. 
Glebov, V. V., Arakelov, G. G. Psychophysiological features and processes 
of adaptation of first-year students of different faculties RUDN// Vestnik RUDN 
«Ecology and Health safety» 2014. – No. 2. – P. 89-95.
Ilyin, V. R. Reaction of cardiorespiratory system at athletes on the combined 
influence of a hypoxia and a giperkapniya : Dis.... edging. medical sciences / Ilyin 
Vladimir Robertovich. – M., 1983. – 202 p.
Karpman, V. L. Dynamics of blood circulation at athletes / V. L. Karpman, 
B. G. Lyubina. – M. : Physical culture and sport, 1982. – 135 p.
10 Kuzmina, Ya. V., Glebov, V. V. Dynamic of adaptation of nonresident 
students to conditions of ecology of the capital megalopolis// Mir Nauki, Kultury, 
Obrazovanie. – 2010. – No. 6-(2). – P. 305-307.
11 Mishchenko, V. S. Functional readiness as integrated characteristic of 
prerequisites of high performance of athletes: Methodical grant / V. S. Mishchenko, 
A. I. Pavlik, V. F. Dyachenko. – Kiev : GNIIFKiS, 1999. – 129 p.
Material received on 07.09.15.
А. В. Исаев, И. А. Тухлов
Жоғары мектеп жүйесінде оқытатын әр түрлі қозғалтқыш деңгейі 
мен студенттердің функционалдық жағдайын бағалау 
М. В. Ломоносов атындағы 
Мәскеу мемлекеттік университеті, Мәскеу қ., Ресей.
Материал 07.09.15 баспаға түсті.
А. В. Исаев, И. А. Тухлов
Оценка  функционального  состояния  студентов  с  различным 
двигательным уровнем, обучающихся в системе высшей школы
Московский государственный университет  
имени М. В. Ломоносова, г. Москва, Россия.
Материал поступил в редакцию 07.09.15.
Ғылыми-зерттеу оқу жылында дайындық және қалыпты дене 
белсенділігі бар студенттерді жыл бойы күрес пен айналысатын 
білікті студент-спортшыларды оқыту кезінде жүрек-қантамыр 
жүйесін салыстырмалы зерттеуге арналған. Студенттердің екі 
топтары арасындағы салыстырмалы талдау тыныштықта жүрек-
қан тамырлары барлық зерттелген параметрлердің қоршаған ортада 
ауамен тыныс және тыныс алу жүйелері маусымдық ырғағының 
әсерін көрсетті. Ол студент-спортшылар кардиореспираторлық 
жүйесінің  ең  жоғарғы  мәні  қыс  маусымына,  ал  спортшы  емес 
студенттерде көктемде екені анықталды.
Научное  исследование  посвящено  сравнительному  изучению 
работы  сердечно-сосудистой  системы  у  квалифицированных 
студентов-спортсменов, занимающихся борьбой в период годичной 
тренировочной подготовки и студентов с обычной двигательной 
активностью  в  процессе  учебного  года.  Сравнительный  анализ 
между двумя группами студентов показал, что в условиях покоя 
при дыхании атмосферным воздухом у всех обследуемых параметры 
сердечно-сосудистой и дыхательной систем подвержены влиянию 
сезонных  ритмов.  Было  выявлено,  что  максимальные  значения 
кардиореспираторной системы у студентов-спортсменов приходятся 
на зимнее время года, а студентов не спортсменов на весенний период.

78
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
79
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
ӘОЖ 378.124:37
Ш. И. Исмуратова 
докторант, 3-курс, Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 
Астана қ. 
БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГ МАМАНДАРДЫҢ 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
Қазіргі  таңда  жоғары  білім  мен  ғылымды  халықаралық 
стандарттарға сәйкестендіру өзекті бола түсуде. Осыған орай  ҚР-да 
білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік 
бағдарламасы қабылданып оның басты мақсаты – экономиканың 
орнықты дамуы үшін сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз 
ету арқылы адами капиталды дамыту, білімнің бәсекеге қабілеттілігін 
арттыру, бүкіл қазақстандық білім беру жүйесінің жаңа мазмұндық 
тетігін құру. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының білім беруді 
дамыту тұжырымдамасында: «Қазір педагогтық қоғамдастықтың 
алдында білім берудің жаңа моделін құрудың, сынақтан өткізудің 
ауқымды міндеттері тұр. Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім 
алып, білік пен дағды-машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың 
негізінде дербес, ғылыми шығармашылық әлеуеті жоғары және кәсіби 
білікті, ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану, 
жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және 
жұмыс істеу болып табылады», – деп көрсетілген.
Кілтті сөздер: білім беру жүйесі, білім беру міндеттері, білім 
беру бағдарламасы.
Қазіргі  таңда  білім  берудің  әлеуметтік  құрылымы  маңызды  саяси-
экономикалық элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің 
рөлі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем 
халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес 
болуы қажет. 
Қазақстан өз тарихында күрделі бетбұрыс кезеңін бастан кешіріп отыр. 
Республика  тәуелсіздік  алып  дүниежүзілік  қоғамдастықтанып,  егеменді 
мемлекетке айналды. Еліміздегі жаһандық өзгерістерге байланысты әлеуметтік-
экономикалық мәселелерді шешу жеке тұлғалардың жан-жақты дамуымен 
және олардың болашақ маман ретінде кәсіптік жағынан қалыптасуымен 
тікелей байланысты. Нарық экономикасына көшу, құқықтық мемлекет құру 
және азаматтық қорғау талаптарын қаматамасыз ету, білім беру жағдайында 
үлкен өзгерістер енгізуді кезек күттірмес мәселе етіп отыр.  Мұндай маңызды да 
күрделі мәселелерді шешу үшін, адамзаттың білім мен тәрбие тағылымдарының 
үлгілі тәжірибесіне сүйенудің қажетті-курса лігі айқындалуда. Осы тұрғыдан 
қарағанда, еліміздің білім беру ісінің тарихында диалектикасы жағынан ғана 
емес, мазмұны жағынан да жаңа кезең басталып өркендеу үстінде. 
Қазіргі таңда жоғары білім мен ғылымды халықаралық стандарттарға 
сәйкестендіру өзекті бола түсуде. Осыған орай  ҚР-да білім беруді дамытудың 
2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасы  қабылданып 
оның басты мақсаты-экономиканың орнықты дамуы үшін сапалы білімнің 
қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы адами капиталды дамыту, білімнің 
бәсекеге қабілеттілігін арттыру,  бүкіл қазақстандық білім беру жүйесінің 
жаңа мазмұндық тетігін құру. Бұл Болондық үдеріске енген қазақстандық 
жоғары білім беру саласының алдына бірнеше міндеттер қояды [1].
Ол  біріншіден,  Еуропалық  білімнің  бәсекелестікке  қабілеттілігін 
және  тартымдылығын  жоғарлату;  екіншіден,  ұлттық  білім  жүйелерін 
жақындастыру; үшіншіден, жоғары білімнің ұлттық жүйесін реформалауды 
қарастыратын  жоғары  білімнің  құрылымдық  қайта  құрылу  үдерісі,  көп 
дәрежелі  жоғары  білімді  енгізу;    төртіншіден,  академиялық  кредиттер 
жүйесін қабылдау; бесіншіден, білім сапасын бақылау– осының бәрі Болон 
үдерісі шеңберіндегі басты ұстанымдарға жатады.
Қазіргі  кезеңдегі  білімнің  мазмұнын  айқындауға  қойылатын  басты 
бағдарлардың  бірі  –  мемлекеттік  стандарт,  яғни  мемлекеттік  жүйедегі 
бірыңғай норма мен талапты жүзеге асыру міндетін оңтайлы шешу болып 
табылады. Өткен тарих болып қалған кеңестік кезеңдегі жоғары мектептер 
біртекті, бірыңғай жүйеде болды да, жоғарыдан жасалған оқу жоспары мен 
пән  бағдарламалары  негізінде  оқытылатын.  Онда  аймақтық,  жергілікті, 
ұлттық ерекшеліктер мен болашақ мамандардың тұлғалық өзгешеліктеріне 
мән берілмей эмпириялық жүйе жүзеге асырылғаны белгілі. 
Қазақстан Республикасында жеке пәндерді теориялық және қолданбалы 
жағынан тереңдете оқытуға арналған типтік оқу жоспарының бірнеше түрі 
1993-1994 оқу жылынан бастап жасалды. Ал оны тереңдету оқу орнының 
материалдық-техникалық жағдайына, ұстанған бағдарына байланысты өріс 
алатыны белгілі.
Жоғары  білім  беруді  стандарттау  терең  ғылыми  және  практикалық 
білім  мен  жоғары  деңгейдегі  кәсіптік  мәдениетті  талап  ететін  қазіргі 
уақыт пен жаңа әлеуметтік экономикалық жағдайлардың сұраныстарына 
сай мамандарды дайындау қажеттігінен шығып отыр. Аталған стандартта 
жоғары  оқу  орындарын  бітірушілердің  дайындық  деңгейіне  қойылатын 
талаптар түрінде белгіленген қоғамымыздың жаңа әлеуметтік тапсырыстары 
өз  кезегінде,  оқыту  бағдарламаларын  өзгертуді  сондай-ақ,  болашақ 

80
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
81
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
мамандардың  алатын  білім  сапасын  көтеріп,  бүгінгі  күнге  сай  кәсіптік 
дағдыларды игеруге бағытталған оқытудың жаңа технологияларын  енгізуді 
көздейді, – деп көрсетілген [2].
Сонымен қатар, ҚР МЖМБС (7.09.126-2010) 6М 010300 – Педагогика 
және психология мамандығы бойынша магистрлік бағдарламаның негізгі 
міндеттері анықталған. 
Мәселен ол, бейіндік даярлық жағдайында:
– педагогика мен психология саласы бойынша құзіретті мамандарды 
тәрбиелеу;
–  нарықтық  қатынастар  жағдайында  кәсіби    бейім  маманды 
қалыптастыру;
– магистрантты интеллектуалды тұрғыда дамыту;
–  магистранттың  кәсіби  міндетті  орындаудағы  теориялық  және 
тәжірибелік дайындығы;
– негізгі, базалық және арнайы құзырларды меңгеру;
Ғылыми және педагогикалық даярлық жағдайында:
–  кәсіби  даярлық  бағыты  бойынша  терең  білімдерді  меңгеруді 
қамтамасыз ету;
–  магистранттың  әдіснамалық  мәдениетін,  педагогикалық  және 
психологиялық мәселелері бойынша ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру 
мен жүргізудің дағдыларын қалыптастыру;
– педагогика және психология саласы бойынша ғылыми жобаларға 
(қолданбалы және іргелі) қатысу дағдыларының қалыптасуына жағдай жасау;
– педагогика мен психологияның болашақ мамандарының педагогикалық 
жүйеде шығармашылықпен қызмет атқаруға дайындығын қалыптастыру;
– жылдам дамитын ортада өмір сүре алатын және өзінің де қоғамның да 
мүддесі үшін өзін-өзі жүзеге асыруға дайын білімді тұлғаны қалыптастыру 
және дамыту.  
Осы міндеттерді жүзеге асыруда кәсіптік білім беру бағдаламаларына 
қойылатын жалпы талаптар да бар екендігі баршаға мәлім. Онда кәсіптік 
білім берудің негізгі білім бағдарламалары болашақ мамандардың оқып 
үйрену үшін міндетті пәндерді ұсынған. Жалпы кәсіби  білім берудің негізгі 
кәсіби  білімдік  бағдарламалары  міндетті  әрі  магистранттардың  қалауы 
бойынша таңдалған элективті пәндерді де қамту керек, – делінген [3].
Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық 
қазыналар  ғылым  мен  практиканың  жетістіктері  негізінде  жеке  адамды 
қалыптастыру және дамыту үшін қажетті жағдайлар жасау. Жалпы кәсіптік 
білім беретін жоғары оқу орындарына арналған педагогика және психология 
мемлекеттік білім беру стандарты да осы мәселені көздейді.
Ал стандарт осы пәнді жоғарғы оқу орындары үшін үздіксіз білім беру 
тұжырымдамасына негізделіп жасалынған. Тұжырымдама білім беру жүйесін 
демократияландыру принциптерін жүзеге асыруға бағытталып құрылған. 
Мұнда,  болашақ  маман  шығармашылық  қабілеттерін  қалыптастыруға 
бағытталған өздігінен ғылыми зерттеушілік іс-әрекет жасап, дами алатын 
субьект болса, оқытушы осы іс-әрекеттердің тиімді ұйымдастырылуына, 
нәтижелі болуына жауап беретін, өзіде шығармашылықпен жұмыс істейтін 
жеке тұлға болуы талап етілуде. 
Берілетін білімді жүзеге асыратын оқу орнының ерекшеліктеріне сай 
тұлғаның мемлекет алдында, ал мемлекеттің тұлға алдында жауапкершілігі қатаң 
сақталып, білімнің терең де тиянақты болуы және оқу жүктемесінің нормалық 
талап деңгейіне сәйкес жүзеге асырылуын қамтамасыз ету, – деп көрсетілген.
Бұл салада әрбір пәннің мазмұндық жүйесі базалық негізгі білім беру 
деңгейімен қиысады да, тиісті ұғым-танымдық шеңберде аяқталып отырады. 
Оқу пәндерін таңдауы бойынша зерделеу үшін оқу жоспарының вариативтік 
бөлігі кеңейтіледі. 
Кәсіби білім беру бағдарламасы жеке тұлғаның және жеке әлеуметтік 
топтардың өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, қоғам мен еңбек рыногы 
талабына  қызмет  ете  алатындай  жоғары  білікті  маман  кадрлары  мен 
мамандыққа деген қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталады.
Ал орта білімнен кейін, жоғары білім болып саналмайтын кәсіби білім 
ЮНЕСКО-ның  ұсынысына  сәйкес  білікті  маман  даярлау  бағдарламасы 
бойынша жүргізіледі. Педагогикалық және психологиялық мамандықтар 
бойынша жалпы кәсіби педагогикалық білім мен қатар болашақ педагог-
психолог    мамандардыңпедагогикалық  шығармашылық  қабілеттерін 
қалыптастыруға бағытталған ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттерге даярлауда 
негізгі  пән  ретінде  «Жоғары  мектеп  педагогикасы»,  «Педагогикалық 
зерттеулердің әдістері және әдістемесі» және т.б. оқу пәндері арқылы берілетін 
білім мазмұны түзіледі. Әрбір арнайы оқу пәні – әрбір оқу бағдарламасы 
бойынша, меңгерілуге  тиісті кәсіби білімнің, шығармашылық шеберлік 
пен ғылыми зерттеушілік іс-әрекет дағдыларының мазмұны мен көлемін 
де айқындайтын құжат [4]. Бағдарламада сол пән бойынша оқытылатын 
тақырыптардың деңгейі мен оның мазмұны, оқылатын мазмұндық көлем 
мөлшері сипатталады. Осы пәндерді оқу барысында болашақ мамандардың 
алатын білімі, білігі, шығармашылық шеберлік деңгейін қалыптастырушы  
ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттер дағды деңгейі де қамтылады. Сондай-
ақ  оқылатын  пәнге  байланысты  қолданылатын  құралдар  мен  оған 
жасалатын бақылау, әдістемелік кеңес нұсқаулар көрсетіледі. Бағдарлама 
– университеттегі пән оқытушысының басшылыққа алатын негізгі құжаты.
Бағдарламаға қатысты материалдарды орналастыруда, негізінен, үш 
принцип ұсталады: 1) бірыңғай бірізділікке негізделген жүйе; 2) шоғырлану; 
3) спиралдық жүйе. Бұларды педагогикалық тұрғыдан таратып айтқанда 
былай болып шығады: бірыңғай бірізділікте оқылатын материал қайталанбай 

82
ISSN 1811-1831. Вестник ПГУ
83
серия
 ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ. 2015. №3
бір бағдарда дамиды. Ал, шоғырлану жүйедегі бағдарламада тиісті материал 
тақырып арасына үзіліс салып, жаңа деректермен толықтырылып, оқыту 
барысында қайталанып отырады. Ал спиралдық бағдарламада бір жүйелілік 
сақталып,  бірыңғайлық  мәнде  бір  әуенмен  жетілдіру  ескеріледі.  Демек, 
шиыршықталған, спиралдық жүйеде дамиды.
Оқу пәні – білімдік мақсатқа жету жолында дидактикалық тұрғыдан 
жан-жақты сұрыпталған белгілі саладағы ғылымның негізі. Мұндағы басты 
мақсат – тиісті ғылым, ақпарат,  іс-әрекет туралы болашақ маманға тиянақты 
мағлұмат беріп, оның теориялық-әдіснамалық және қолданбалы негіздерін 
танытып игерту.
Әрине, ғылымның топтаса тоғысқан салалары шартты түрде педагогика-
психология, қоғамдық-гуманитарлық, көркемөнер, дене тәрбиесі, өндірістік 
еңбек тәрбиесі деп жіктеледі. Олардың әрқайсысының өзіне тән атқаратын 
қызметі,  шұғылданатын  мәселелерінің  ерекшеліктері  бар.  Соған  орай 
берілетін білім, білік, түсінікті және қойылған мақсатты шешетін оқу пәні 
болғандықтан,  болашақ  маман  оны  меңгеру  үшін  тиісті  сағат  мөлшері 
белгіленеді. Оқылатын пәннің сағат саны оқу жоспарында айқындалады.
Ал тиісті пәнге байланысты берілетін білімнің мазмұны университетке 
арналған  оқулықтарда беріледі. Сондықтан болашақ маман меңгеруге тиісті 
білімнің мән-мағыналық негізіне саналады және онда пәнаралық байланысқа 
орай табиғат, адам, қоғам туралы әр жақты мағлұматтар алудың қайнар көзі деп 
саналады. Оқулықтардан алған білім негіздері бойынша болашақ маман ізденіп, 
оны тереңдетіп, өздігінен шұғылдануға мүмкіндік кеңейіп жол ашылады.
Қазіргі таңда қалыптасып қалған білім, білік, дағдыға негізделген білім 
берудің нәтижелері мен жаңа әлеуметтік экономикалық қоғам қажеттіліктері 
деңгейі  арасындағы  қайшылықтар  айқын  байқалуда.  Өйткені,  заман 
талабы жаңа білім нәтижелері ретіндегі маманның құзыреттілік сапалары 
мен  құндылық  бағдарларын  нарықтық  экономика  мен  қоғамның  жаңа 
құрылымына сәйкестендіріп белгілеп отыр [5].
Білім алушының білім, білік, дағдыларымен қоса, соған негізделген 
құзыреттілік сапаларының болуын қажет ететін бағдар қазіргі заманның 
білімге  баса  назар  аударып  келе  жатқанын  көрсетеді.  Соған  сай  білім 
үдерісінде  «білім  беруден  –  білім  алуға»,  «оқытудан  –  оқуға»  көшіруді 
қалыптастыру парадигмасы білім ресурстарының қайта қаралуын қажет етеді:
– бірінші – стандарттар мен бағдарламаларда білім беру мақсатының, 
білім нәтиже-лерінің нақтылануы; 
– екінші – оқытушының рөлі өзгеруіне сай әдістер мен технологиялардың 
өзгертілуі; 
– үшінші – білім беруді ұйымдастыру, басқару үдерісінің өзгеруі.
Нәтижеге  бағытталған  білім  беру  тұжырымдамасын  негізге  алу 
дегеніміз, білім беру ұйымының немесе білім беру жүйесінің нәтижелерін 
нақтылай белгілей отырып, әр адамның нәтижеге жетуі үшін жауапкершілікті 
белгілеп алу дегенді білдіреді. Сондықтан, нәтижеге бағытталған білім беру 
стандарттарға, бағдарламаларға, білім беру үдерісіне және білім нәтижелерін 
бағалауға түбегейлі өзгерістер ендіруді қажет етеді.
Жаңа  парадигмаға  көшу  білім  алушының  құзыреттілік  сапаларын 
меңгеруіне  оқытушының  рөлін  өзгертуді  қажет  етеді.  Себебі,  болашақ 
маманға  білімді,  ақпаратты  алудың  жолдары  мен  амалдарын  беруде, 
оны  түсіну  мен  тиімді  пайдалануға  үйретуде,  оқыту  үдерісін  тиімді 
ұйымдастыруда  оқытушы  құзыреттілігі  қажет  екені  белгілі.  Егер 
оқытушылар білім берудің нәтижелерін белгіленген бағытта жақсы меңгерсе, 
онда болашақ мамандардың оқудағы жетістіктері объективті және негізгі 
түрде бағаланады деп есептеуге болады.
Дүниежүзілік  озық  тәжірибеде  қалыптасқан  педагогикалық  білім 
тәжірибесіне  сай  бүгінгі  жағдайда  жоғары  оқу  орнын  бітірушілердің 
жаңартылған кәсіби және тұлғалық сапаларын көрсететін білім нәтижелері 
орта білім стандарттарында белгіленген жаңа білім нәтижелерін қамтамасыз 
ете алатын жаңа оқытушы тұрғысынан құрастырылуы қажет. Олай болса, оны 
құрастырушылар жоғары білім стандарттарын жасай білу қабілеттерімен қатар, 
жаңа білім стандарттарының базалық, құзыреттілік және пәндік нәтижелерін 
қалыптастыруға қажет педагогикалық сапаларды терең ғылыми дәйектелген 
негізде меңгеруге міндетті. Сөйтіп, бүгін педагогикалық мамандар дайындайтын 
педагогикалық және классикалық оқу орындарына жалпы білім берудегі 
өзгерістердің алдында болу міндеттері жүктеліп отырғаны баршаға мәлім мәселе. 
Осы орайда біз кредиттік оқыту технологиясының ендірілуіне тоқталуды 
жөн  көрдік.  Өйткені  кредиттік  оқыту  технологиясы  –  оқыту  үдерісінде 
кредиттерді жинақтау мен трансферттеуде еуропалық жүйені пайдалануды, 
ECTS үлгісі бойынша кредиттерді қайта есептеудің қазақстандық моделі 
шеңберінде  академиялық  ұтқырлықты  ұйымдастыруды,  Қазақстандағы 
кредиттік  технологияны  бағалау  шкаласы  мен  ECTS  және  білім  беру 
бағдарламаларын сәйкестендіруді, модульдік білім беру бағдарламаларын  
құрастыруды көздейді.
Модулдік  білім  беру  –  белгілі  бір  біліктілікті  алуға  қажетті 
құзіреттіліктерді меңгеруге бағытталған оқытудың бүкіл мерзіміндегі оқу 
модульдерінің жиынтығы.

  Ал,  модуль  дегеніміз  белгілі  құзіреттіліктің  қалыптасуына 
бағытталған модульдік білім беру бағдарламасының шартты түрдегі дербес, 
қисынды аяқталған бөлімі.Модульдер мынадай 4 түрге бөлінеді: 

 Жалпы міндетті модульдер ЖММ-мамандыққа тікелей қатысы жоқ 
ол жалпы құзіреттіліктерді қалыптастыратын пәндерден тұрады.

  Мамандық  бойынша  міндетті  модульдер  МБММ–ол  кәсіби 
құзіреттіліктің қалыптасуына бағытталған пәндерден тұрады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   21




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет