«полиметалл» АҚ Қызыл жобасының ЭӘӘБ

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

152 бет 

 

 

Топырақ қабаттары осы есептің фондық зерттеулер туралы 4.15-тарауында сипатталған жерді 

пайдаланумен  тығыз  байланысты.    Әсіресе,  топырақ  қабаттарына  антропогендік  әсерлер 

малшылар  мал  жаю  үшін  пайдаланатын  аудандарда  едәуір  елеулі  болып  табылады  (4.12.4-

сызба). 

 

2015  жылы  шілдеде  топырақ  сынамасы  34  шурфтен  жиналды.  2015  жылы  шілдеде  алынған 

сынамаларға pH-қа талдау жасалды, органикалық заттардың, цианидтер, мұнай көмірсутектер 

және келесі элементтер  мөлшері: As, B, Be, Cd, Co, Cr total, Cr (III), Cr (VI), Cu, Fe, Hg, Mn, Mo, Ni, 

Pb, Sb, Se, V, Zn. 

 

Мониторингтің  18  нүктесінен  сынама:  рН,  құрғақ  қалдыққа,  Сa,  Mg,  Na,  K,  HCO

3

,  Cl,  SO

4

,  NO

3

; 

жалпы  мөлшеріне  талдау  жасалды:  Cu,  Pb,  Zn,  As,  Mn,  Cd,  V,  Hg,  F,  Ni.  2010,  2012  және  2013 

жылдары алынған сынамаларға суға еритін формаларға қосымша талдау жасалды:  Cu, Pb, Zn, 

As, Mn, Cd, V, Hg, F, Ni; және жылжымалы формалар: Cu, Pb, Zn, As, Mn, Cd, V, Hg, F, Ni. 

 

4.7.4

 

Топырақтың сипаттамасы 

 

Шурфтердің  топырақ  профилінің  сипаттамасы  4.7.1-қосымшада  көрсетілген.  Көптеген 

сынамаларда  топырақтың  құнарлы  қабатының  текстурасы  ұсақ  сазды,  әлсіз,    құрылымы  бір 

қиыршықты және консистенциясы борпылдақ болады.  Жалпы алғанда, жер қойнауы 15-30 см 

тереңдіктен  басталады  және  олардың  текстурасы    құмдауыт  және  қиыршық  тасты  болады, 

кейде  саз  балшық  та  кездеседі,  ол,  әдетте,  мөлшері  тереңдігіне  байланысты  күрт  өсетін 

бұзылған  тау  жыныстарының  немесе  қиыршық  тастың  қатты  артуымен  ерекшеленеді  кесте. 

4.7.1 қараңыз).  

 

кесте. 4.7.1: Жоба аумағындағы топырақтың негізгі түрлері

 

Топырақтың жалпыланған типі 

Сынамаларды іріктеу нүктелері  Ұқсас көріністер, ерекшеліктер  

Тасты 

жердің 

үстіндегі 

топырақтың  аса  терең  емес 

құнарлы қабаты (15-30 см). 

1, 3, 5, 8, 10, 11, 14, 15, 16, 19, 21, 

23, 24, 26, 27, 31, 32 

M1,  M2,  M3,  M5,  M6,  M7,  M8, 

M9, M10, M11, M14, M18 

M16  (35  см  тау  жынысы 

қабатына дейін), 

34,  M40  (40  см  тау  жынысы 

қабатына дейін), 

4 (тау жыныстары арқылы) 

Қашықтағы ТҚҚ 

2, 7 

M4 – құрылыс қоқыстары бар 

Топырақтың 

едәуір 

терең 

қабаттары  (тау  жыныстарына 

немесе  тау  жынысы  қабатына 

дейін 40 см үстінде) 

17, 18, 22, 25, 28, 29, 30, 33. 

12,  13,  20,  M12,  M13  (қара 

топырақ), 

6 (су басып кеткен) 

 

Жобаның үлкен аумағының топырағында органикалық заттардың мөлшері төмен  (1,4-тен 9,5%-

ға дейінгі шекте, орта есеппен 3,5%, см. 4.7.3-қосымша), органикалық заттарға бай топырақ (7–

9,5%), әдетте, өзен алқаптарында кездеседі. 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

153 бет 

 

4.7.5

 

Топырақтың химиялық құрамы 

 

Химиялық талдаудың егжей-тегжейлі нәтижелері 4.7.2 және 4.7.3-кестеде берілген, олар 2010, 

2011, 2012, 2013, 2014 жылдары жиналған сынамаға (M1–M18 нүкте) және  2015 жылы шілде 

айында  жиналған  34  сынамаға  арналған  18  мониторингілік  нүктенің  мәліметтерін  қамтиды. 

Олар кесте 4.7.2 және кесте. 4.7.3 кестеде көрсетілген. 

 

pH-тың жуырда өлшенуі (2015 жылы шілде айы 1–34 нүктелері үшін және  2013 жылы қыркүйек 

айы M1–M15 нүктелері үшін) адам аяғы баспаған аумақтағы топырақтың құнарлы қабатының 

(бос  жыныстың  үйіндісі,    тау-кен  байыту  фабрикасының  учаскесі  маңында,  4.7.2-сызбаны 

қараңыз)  әлсізден  қалыпты  сілтіліге  дейін  болатындығын,  pH-тың  7,5-тен    8,1-ге  дейін 

түрленетіндігін  (7–33  нүктелер,  M12  және  M13)  көрсетті.  pH  <8,9  белгіленген  аумақтар  қатты 

сілтілі учаскелер болып табылады (M8 және M9 нүктелеріне арналған нәтижелерді қараңыз); 

дегенмен,  сынамаларды  іріктеп  алудың  осы  нүктелері  үшін  көршілес  нүктелердегі  pH  сәйкес 

келмеуі  жергілікті  ауытқушылықты  болжайды.  pH  >  9,0  мәні  екі  нүктеде,  M10  және  M17 

нүктелерінде  және  тек  2013  жылға  дейін  алынған  сынамалар  үшін  ғана  белгіленді.  Бұл 

мәліметтер байырғы тау жыныстарының бұзылуы мен ТҚҚ-ға енгізілуі нәтижесінде орын алған 

үлкен  жергілікті  өзгергіштіктің  салдарынан  болған  шығар  және  2015  жылы  алынған 

сынамалармен расталған жоқ.  

 

Нитрат концентрациясы қазақстандық стандартқа сәйкес, шекті ұйғарынды  концентрациядан 

(ШҰК) артқан жоқ. Орташа фондық мәнмен салыстырғанда (М18 нүктесі) натрий және сульфат 

концентрациясының артуы М4 нүктесінен алынған сынамаларда ғана белгіленді, мұны құрылыс 

қалдықтарының болуымен және/немесе  топырақтың осы түрінде кездесетін гипс қорын ашқан 

жергілікті жердің топырағының бұзылуымен түсіндіруге болады.  

 

Әлеуетті  ластаушы  заттардың  мөлшерін  бағалау  үшін  қазақстандық  заңнамаларға  сәйкес,  ең 

жоғары  ұйғарынды  концентрациялар  мен  фондық  мәліметтер  (М18    сынаманы  іріктеп  алу 

нүктесі)  пайдаланылды.  Концентрациялар  сондай-ақ  жалпы  бағалаудың  ұлыбританиялық 

критерийлерінің  негізгі  қағидаларымен  салыстырылуы  тиіс.  Жалпы  бағалау  критерийлерінің 

негізгі қағидалары ЕО нұсқауларына сәйкес келеді және үнемі жаңарып отырады. Онда әсер ету 

арналарына байланысты өзгеретін және сәйкесінше, қазақстандық стандарттарға сәйкес жалпы 

ЕҰК-пен  қамтамасыз  етілетінге  қарағанда  бірмаша  ақпараттық  бағалауды  қамтамасыз  ететін 

пайдаланудың нақты топтарына арналған мәндер берілген.   

 

Ұлыбританияның  Қоршаған  ортаны  қорғау  агенттігі  2009  жылы  қаңтар  айында 

Ұлыбританиядағы  адам  денсаулығы  үшін  тәуекелдерге  бағалау  жүргізу  жөнінде  өзінің 

ұсынбалы  тәсілдерін,  олардың  зақымдалған  жерлердің  сыртқы  әсерін  бағалаудың  қайта 

қарастырылған  техникалық  жетекші  қағидаларын  (зақымдалған  жерлердің  сыртқы  әсерін 

бағалау  моделі)  жариялады.  Сонымен  қатар,  Қоршаған  ортаны  қорғау  агенттігі    топырақтың 

қарастырылған  шамамен  алынған  көрсеткіштерін (SGV)  есептеу  үшін  зақымдалған  жерлердің 

(1.06 нұсқа) сыртқы әсерін бағалаудың жаңа әсерімен бірге  SC050021/SR2 және SC050021/SR3 

ғылыми  есептерін  жариялады.    Осы  есепті  жасап  жатқан  кезде  бірқатар  әлеуетті  ластаушы 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

154 бет 

 

заттар  үшін  топырақтың  шамамен  алынған  көрсеткіштері  жарияланды  (яғни,  бензол, 

этилбензол, толуол, ксилол, фенол, сынап, селен, күшәла, никель, кадмий және диоксиндер). 

 

Қоршаған  орта  гигиенасы  және  жердің  сапасын  басқарудың  хартирленген  институты  2009 

жылғы  CLEA  моделін  қолданатын  бағалаудың  жалпы  критерийлерінің  кешенін  дайындады. 

Есепте    бірқатар  әлеуетті  ластаушы  заттарға  арналған  бағалаудың  жалпы  критерийлерінің 

мәндері берілген (соның ішінде  скринингтік мәндер мен триггерлік концентрациялар), соның 

ішінде: 

 



  Көмірсутектің алифат және аромат фракциялары; 



  Көмірсутектің жеке полициклдік және аромат фракциялары (ПАК); 



  Іріктеп алынған ұшпа органикалық қоспалар және жартылай ұшпа органикалық 

қоспалар; 



  Металдар мен металл еместер  – бериллий, бор, кадмий, хром, мыс, ванадий 

және мырыш. 

 

Сонымен  қатар,  экологиялық  өнеркәсіп  комиссиясының  (EIC)  мүшелері  осы  уақытқа  дейін 

Қоршаған  ортаны  қорғау  агенттігі  жариялаған  топыраққа  арналған  нормативтік  мөлшерлерді 

және  CIEH/LQM  жариялаған  бағалаудың  жалпы  критерийлерін  толықтыру      мақсатында 

өздеріне  2009  жылғы  желтоқсан  айындағы  бағалаудың  жалпы  критерийлері  мәнінің  ары 

қарайғы кешенін жасау бастамасын алды.   Есепте  бірқатар әлеуетті ластаушы заттарға арналған 

бағалаудың жалпы критерийлерінің мәндері берілген, соның ішінде: 



  Металдар – сүрме, барий және молибден; 



  Фталаттар; 



  Галогенезирленген органикалық заттар; 



  Іріктемелі көмірсутектер; 



  Таңдаулы фенолдар. 

 

Жақын арада, 2015 жылы қаңтар айында, CIEH және LQM «Пайдалануға жарамды деңгейлер» 

(S4ULs) құрады; «LQM/CIEH бағалаудың  «ескі» жалпы критерийлерін толық қамтамасыз етуге 

және  өзекті ауыстыруға арналған» сандық тәуекелге (GQRA) жалпы бағалауды өткізуге көмек 

көрсетуге арналған бағалау критерийлерінің ары қарайғы кешені. Тұрғын аудандарға арналған 

өсімдіктермен  сіңірілетін  RPU)  және  бөлінетін  (ALLOT)  таяу  арадағы  мәндер  осы  бағалауда 

қолданылды.  Бұл  мәндер  коммерциялық  және  өнеркәсіптік  нысандарға  арналған  шектерге 

қарағанда  айтарлықтай  төмен,  бірақ  олар  негізінен,  Жоба  аумағының  адам  аяғының 

жетпегендігіне және ластанбағандығына байланысты сәйкес келетін болып саналады. 

 

 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

155 бет 

 

кесте 4.7.2: Мөлшері артық болған сынамаларды іріктеу орны мен анықтамалық мәндері,  

жекелеген сынамалардың нәтижелерін алу үшін 4.7.2-қосымшаны қараңыз 

Аналит 

Формасы 

ЕҰК 

Бағалаудың жалпы критерийлері 

Фондық 

маңыздар

3

  

ALLOT

1 

RPU

2 

Концентрациялар кг/мг 

Мыс (Cu) 

Жалпы 

- 

520 

жоқ 

2400 

жоқ 

40 

Лабильді 

3 

жоқ

 

- 

- 

<0,01 

Қорғасын 

(Pb) 

Жалпы 

32 

M1, M3–M7, и M9 

80 

жоқ 

200 

жоқ 

22 

Лабильді 

6 

жоқ 

- 

- 

0,06 

Мырыш 

(Zn) 

Жалпы 

- 

620 

жоқ 

3700 

жоқ 

80 

Лабильді 

23 

жоқ 

- 

- 

0,97 

Күшән (As) 

Жалпы 

2 

M1– M7, M9–M12, 

2, 6, 11, 17, 21, және 

25 

43 

жоқ 

M1, M2 

37 

жоқ 

M1, M2 

<2,0 

Марганец 

(Mn) 

Жалпы 

1500 

жоқ 

- 

- 

984 

Кадмий 

(Cd) 

Жалпы 

- 

1.9 

M1, M2, M4, M7, M5, 

M6, M9, M10, (M18 

единожды) 

11 

M2, M7, 

M10* 

1,3 

Ванадий (V) 

Жалпы 

150 

M1, M2, M3, M5, 

M6, M9, M10, M11, 

M12, M14, M17, 28 

91 

Барлығы, 20-ші нүктені 

санамағанда 

410 

жоқ 

129 

Меркурий 

(Hg) 

Жалпы 

2.1 

жоқ 

21 

жоқ 

1.2 

жоқ 

<0,0002 

Фтор (F) 

Лабильді 

2.8 

M4, M6, M7* 

- 

- 

<4,0 

Никель (Ni) 

Жалпы 

- 

53 

M2, M5, M16 

130 

жоқ 

41 

 

Лабильді 

4 

жоқ 

- 

- 

- 

1 – бақшалар (бақтар) ретінде пайдалануға арналған ең жоғары мән 

2 – өсімдіктердің сіңіруімен тұрмыстық қолдануға арналған ең жоғары мән 

3 – 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 басталатын мәндер үшін M18 мониторингілік нүктелерге арналған орташа 

(барлық мәліметтер емес) 

* – тек бір рет, жалпы нормадан ауытқыған нәтижелер болуы ықтимал 

 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

156 бет 

 

кесте. 4.7.3: 2015 жылы шілде айында ғана өлшенген  және жоғары болған сынаманы 

іріктеп алу нүктелері мен анықтамалық мәндері (1-34 нүктелер), сынамалардың 

жекелеген нәтижелері үшін 4.7.3-қосымшаны қараңыз  

Аналит 

Формасы 

Қазақстандық 

нормаларға 

сәйкес ЕҰК 

Бағалаудың жалпы критерийлері  

Орта

3 

ALLOT

1 

RPU

2

 

Шоғырлану, мг/кг 

Бор (B) 

Жалпы 

- 

45 

Жоқ 

290 

Жоқ 

50 

Бериллий (Be) 

Жалпы 

- 

35 

Жоқ 

1.7 

Жоқ 

<1 

Кобальт (Co) 

Лабильді 

5,0 

(деректер 

жоқ) 

- 

- 

16 (жалпы) 

Хром 

III 

(орнықсыз) 

6,0 

(деректер 

жоқ) 

15300 

Жоқ  

627 

Жоқ  

50 

VI (жалпы) 

0,05 

(деректер 

жоқ) 

1.8. 

(деректер 

жоқ) 

6 

(деректер жоқ) 

<50 

Железо (Fe) 

Жалпы 

- 

- 

- 

42284 

Молибден (Mo) 

Жалпы 

- 

- 

670* 

Жоқ  

2,5 

Сүрме (Sb) 

Жалпы 

4,5 

жоқ 

- 

550* 

Жоқ  

2,1 

Селен (Se) 

Жалпы 

- 

88 

Жоқ  

250 

Жоқ  

2,1 

Цианид (CN) 

Жалпы 

- 

- 

- 

0,01 немесе 

төмен 

(табылу, шегі) 

Мұнай 

көмірсутектері 

Жалпы 

- 

1200** 

Жоқ  

1600** 

Жоқ  

0,01 

1 – бақшалар (бақтар) ретінде пайдалануға арналған ең жоғары мән, Ұлыбритания, Бағалаудың жалпы 

критерийлерінің стандарттары  

2 – өсімдіктердің сіңіруімен тұрмыстық қолдануға арналған ең жоғары мән, Ұлыбритания, Бағалаудың жалпы 

критерийлерінің стандарттары 

3 – 2015 жылғы шілдедегі іріктеудің барлық нүктелері үшін орташа мәні. 

* – өсімдіктер сіңірместен тұрмыстық қолдануға арналған EIC мәндері, ALLOT және RPU S4UL мәндері жоқ 

** - Алифат + аромат концентрациялар >44-70 көмірсутектер үшін қолдануға жарайтын мәндер шегі   

 

Ауыл шаруашылығы топырағындағы Pb-тің жалпы мөлшері 

3

 2-200 мг/кг шегінде болады және 

барлық  нәтижелер  осы  диапазонның  айналасында  болды  (концентрацияның  ең  жоғары 

белгіленген көрсеткіші 58 мг/кг құрады). Pb жалпы мөлшері қазақстандық нормаларға сәйкес 

М1, М3-М7 және М9 нүктелерінде ШҰК-тен асып түседі. Нәтижелер ұзақ жылдар бойы жалпы 

алғанда  тұрақты  болып  келді.  М9  нүктесінен  басқа  барлық  нүктелер  құрамында  қорғасын 

кездесетін жасырын тау жыныстары бар өнеркәсіптік қызмет ауданында орналасқан. Сынама 

алатын  барлық  нүктелерде  концентрациялар  бағалаудың  жалпы  критерийлерінің  шегінен 

төмен болды.  

                                                           

3

 Менгель және Керкби, 1978 Фабриканың қоректену қағидалары, Der Bund AG, Берн, Швейцария. 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

157 бет 

 

 

Топырақта  Zn  әдетте  10-300  мг/кг  диапазонында  болады,  оның  жоба  аумағындағы 

концентрациясы  осы  диапазонның  жартысына  дейін  жетті.  Zn  жоғары  концентрациясы 

өнеркәсіптік  қызмет  аудандарында  орналасқан  М2,  М5,  М6  және  М7  нүктелерінде  кездесті, 

қазақстандық  нормаларға  сәйкес,  концентрация  көрсетілген  ЕҰК-тен  1,7  есе  асып  түсті.    Осы 

сияқты,  Pb  бар  болуы  желге  мүжілген  байырғы  тау  жыныстарының  ашылуымен  түсіндірілуі 

мүмкін.  Бұл жоба аумағындағы Zn-нің жоғары табиғи фондық концентрациясымен расталады, 

соңғы  белгіленген  концентрация  100  мг/кг  ЕҰК  салыстырғанда  101  мг/кг  құрады.  Сынама 

алынатын барлық жерлерде концентрациялар ШҰК шегінен төмен болды. 

 

ЕҰК-тен асып түсетін күшәланың жалпы концентрациясы, қазақстандық нормаларға сәйкес, М1 

М7,  М9-М12  және  2,  6,  11,  17,  21  және  25  нүктелерінде  алынып  тасталды.  М3,  М6,  М9 

нүктелеріндегі концентрациялар 2 мг/кг ЕҰК-пен салыстырғанда 2,8 мг/кг құрады, бұл артулар 

2015 жылы шілдеде мақұлданған нүктелер тобындағы осыған ұқсас артулар болды, бұл жердегі 

ең жоғары концентрация 2,6 мг/кг құрады. 2015 жылы шілдеде анықталған көтеріңкі нүктелер 

жобада қарастырылмаған учаскелерде орналасқан, бұдан мұндай концентрациялар облыстың 

табиғи  сипаттамасы  болып  табылады  деген  қорытынды  жасауға  болады.      Бұл  нүктелердегі 

концентрация ШҰК шектерінен төмен болды.  

 

М1, М2, М4, М5, М7 және М10-М11 нүктелеріндегі күшәла концентрациялары жоғары болды, 

мұны  антропогендік  дереккөз  көрсете  алады,  бірақ  олар бағалаудың  жалпы  критерийлерінің 

шегінен төмен болды.  Ең жоғары концентрация М1 және М2 нүктелерінде белгіленді, олар 112 

және 165 дейінгі мг/кг, сәйкесінше, бағалаудың жалпы критерийлерінен асып түседі.  Өндіріс 

кезінде  құрамында  күшәла  бар  минералдардың  түсіп  кетуі  жоғары  концентрацияның  себебі 

болуы ықтимал. 

 

Қазақстандық  нормаларға  сәйкес,  Cd    үшін  ең  жоғары  ұйғарынды  концентрация  жоқ, 

Бағалаудың жалпы критерийлеріне сәйкес төменгі шек M1, M2, M4, M5, M6, M9, M10, (M18 бір 

рет),  8,5  мг/кг.  дейінгі  көрсеткішті  құраған  нүктелерде  жоғары  болды.  Концентрациясы  ең 

жоғары  болған  нүктелердің  орналасуы  тау-кен  жұмыстарының  салдарынан  бұрынғы  тау 

жыныстарын ашудың нәтижесінде пайда болу мүмкіндігін көрсетеді.  M2, M7, M10 нүктелерінде 

концентрациялар  Бағалаудың  жалпы  критерийлерінің  шегінен    17  мг/кг  дейін  асып  түсті, 

сынамалар  2014  жылы  бір  рет  алынды,  мұндай  мәндерді  өлшеудің  өте  төмен  дәлдігінен 

туындауы ықтимал ауытқушылық деп  санаған дұрыс, себебі анықтау шегі қолданылатын әдіс 

үшін   10  мг/кг.  құрады   Cd    мобильді  формасында  ілеспе  арту  болған  жоқ. Егер  ары  қарайғы 

мониторинг Cd жоғары концентрациясын көрсететін болса, зерттеулер ары қарай жүргізілетін 

болса. 

 

M1, M2, M3, M5, M6, M9–M12, M14, M17 және 28 нүктелерінде V жалпы концентрациясы ең 

жоғары  ұйғарынды  концентрацияның  мәнінен  150  мг/кг  асып  түсті  және  20.  нүктесін 

қоспағанда,  сынамаларды  іріктеп  алудың  барлық  жерлерінде  төменгі  шек  91    Нәтижелер 

бойынша V жоғары фондық мөлшері анықталды, бұл арту бұрынғы тау жыныстарын қосудың 

салдарынан орын алған. 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ,  

4.7-бөлімі 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

158 бет 

 

 

F  мобильді  формасының  концентрациялары  бірлі-жарым  жағдайларда  ғана  M4,  M6,  M7 

нүктелерде артып түсті. Мұндай артулар сынамаларды іріктеген кезде болған жергілікті ауытқу 

нәтижесінде  орын  алуы  ықтимал,  мысалы,  сынамалардың  бұрынғы  тау  жыныстарының 

шаңымен ластануынан, себебі  жоғары концентрациялар басқа сынамаларда белгіленген жоқ. 

 

Жалпы  Ni  үшін  ЕҰК  шегі  жоқ,  Ni  тұрақсыз  концентрациялары  ЕҰК-тің  мәнінен  төмен  болды. 

Жалпы Ni концентрациясы M2, M5 және M16 нүктелерінде Бағалаудың жалпы критерийлерінің 

төменгі шегінен 53 мг/кг және 59 мг/кг дейін асып түсті, мәндер әр түрлі сынамалар үшін жүйелі 

болған жоқ. Ni фондық шектері орта есеппен 44 мг/кг құрады, бұл бұрынғы тау жыныстарында 

Ni жоғары табиғи концентрациялардың бар екендігін көрсетеді. 

 

Нағыз бағалау жүргізген кезде Cu, Zn, Mn, Hg, B, Be, Co, Cr, Mo, Sb, Se және мұнай көмірсутектері 

үшін  шектерден асу  белгіленген  жоқ.     ЕҰК  үшін  және  цианидке  арналған  бағалаудың  жалпы 

критерийлері  үшін  мәндер  жоқ,  бірақ  2015  жылғы  шілде  айындағы  барлық  сынамалардағы 

оның мөлшері тауып алу шегіне тең немесе төмен.   

 

4.7.6

 

Қорытынды  

 

Аумақтағы  негізгі  топырақтар  –  осы  биіктікте  орналасқан  далалық  шабындықтардың  үлкен 

аумағында тараған таудың қызғылт топырағы.   Олар, әдетте, жер қойнауын жоғары мөлшердегі 

тау  жыныстары  жауып  жататын  топырақтың  құнарлы  қабатының  органикалық  заттарымен 

сипатталады.    Топырақтың  химиясы  кәдімгі  топырақтың  фондық  мәндерімен  салыстырылды 

(жалпы осы аумақ үшін), қазақстандық нормаларға және осыған ұқсас британдық нормаларға 

сәйкес,  ШҰК  өндірістік  дақылдарды  өсіру  үшін  пайдаланылатын  аумақтарға  жарамды  болып 

табылады.  Топырақ  сынамасын  алу  бұрындары  тау-кен  игеру  жұмыстары  жүргізілген 

учаскелерге жақын орналасқан аудандарда (мониторинг нүктесі) және бос жыныстың үйіндісі 

сияқты  жобаланған  тау  жыныстары  орналасқан  аудандар  да  жүргізілді.  Әлеуетті  ластаушы 

заттардың ең жауапты жерді пайдаланушы үшін қауіпсіз мәннің шегінде болғандығын көрсетті 

(GAC  Ұлыбритания  стандарттары)  мысалы,  шағын  бағбаншылық,  адамның  жермен  тікелей 

байланысы өте жиі және азық-түлік өнімдері өндірілетін болып табылған кезде.  As, Cd, Ni және 

V концентрациялары ерекшелік болып табылды. As, Cd, және Ni концентрациялары топырағы 

тау-кен жұмыстарымен бұзылған, бұрынғы жыныстар мен қиыршық тасты шаң болуы мүмкін  

аудандарда жоғары болды, себебі V концентрациясы бұл аудандағы бастапқы жоғары болып 

табылады.  Жобаланатын нысандар саласы шегінде сынамаларды іріктеу нәтижелері көрсетілді 

(бос  жыныстардың  үйіндісі  және  кен-байыту  фабрикасы),  олардың  құрамындағы  талданатын 

заттардың  мөлшері  табиғи  фондық  концентрациядан  артпайды,  бұл  олардың  ластанбаған 

болып табылатындығын көрсетеді.   

 

Қызыл жоба ЭӘӘБ,  

4.8 тарау 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 ж. 

Final V1.0 

 

Бет. 159 

 

жүктеу/скачать 57,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: