Фотосурет 4.10.8: Шалабай ауданында орналасқан Әуезов және Шалабай кенттерінің қазіргі
орыс православие зираты
WAI анықтамасы бойынша, тұтас алғанда жергілікті халық Жобаны қолдайды және
"Полиметаллмен" қайта жерлеу үшін пайдаланылатын әдістерді оң бағалайды. Жергілікті
тұрғындардың азы жергілікті (қазақтардың) әдет-ғұрыптары толық сақталмайтынына
қорқатындықтарын айтқан кездегі жағдайларда, олар кенішті қайта қосу процессінің
шеңберінде молаларды көшіру қажеттілігіне қатысты түсіністік білдірді. Сонымен қатар олар
"Полиметаллға" бұл жұмыстардың барлық шығыстарын жапқаны үшін, сондай-ақ еске алу
қызметтері және қайтыс болғандардың барлық туыстарына немесе достарына ас бергені үшін
ризашылықтарын білдірді.
Көптеген адамдар бұл процесс туралы естулеріне қарамастан, кен орындарына барған кезде
болмыстық әлеуметтік жағдайды бағалау шеңберінде WAI жүргізілетін көптеген сұхбат кезінде
молаларды көшіру себебі жөнінде ешкім ашу немесе наразылық білдірген жоқ. Керісінше,
сұрақ қойылған адамдардың көбі қайта жерлеу лайықты және қазақ дәстүрлеріне сай
орындалды деп растады.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 251
4.11
Көлік
Шығыс Қазақстан облысының жалпы ауданы 283 300 км
2
құрайды. Әкімшілік орталық Астана қ-
сынан 1038 км және Алматы қ-сынан 1068 км орналасқан Өскемен қ. болып табылады (Кесте
4.11.1). Темір жол және автомобиль көлігі облыстың жүк пен жолаушыларды тасымалдауының
ең үлкен көлемін қамтамасыз етеді, бұл ретте облыстық әкімдіктің деректері бойынша осы екі
көлік нысанынан жүк тасымалдаудың 90% автомобильдермен және жүк машиналарымен, ал
қалған 10% - пойызбен жүзеге асырылады. Сонымен қатар ресми цифрлар жол жүрудің үлкен
бөлігі автомобильді және шағын ғана бөлігі – ұшақты пайдаланумен жүзеге асырылғанда,
жолаушыларды тасымалдаудың 2,5% ғана пойызбен жүзеге асырылады деп көрсетеді.
1.1 Сызбада ҚР негізгі автомобиль және темір жолдары ұсынылды. 4.11.1 Сызбада Әуезов
кентінің маңындағы автомобиль және темір жолдарының желісі ұсынылды.
4.11.1
Темір жол көлігі
Шығыс қазақстан облысында 1243 км темір жол жолдары, 76 темір жол станциялары мен 31
жолаушылар платформасы бар. Әкімдіктің ресми деректеріне келісімді, темір жолға қызмет
көрсетуді "Қазақстан Темір Жолы" Ұлттық компания" ААҚ, сондай-ақ оның Семей және Шығыс
Қазақстан филиалдары жүзеге асырады. 728,6 км жуық жолдар Семей қ. Өңірлік қызметіне
тиесілі, қалған 514,7 км Өскеменде базаланатын Шығыс Қазақстан өңірлік қызметтеріне
тиесілі.
2011ж. ұлттық темір жол тасымалдаушысы Усть-Таловка, Таңсық, Жаңа-Семей және Ново-Усть-
Каменогорск станцияларында әкімшілік ғимараттардың және қызмет көрсеетін алаңдардың
құрылысы үшін келісімдер жоспарын әзірледі. Облыста Защита, Шар, Жаңғыз-Төбе, Аягөз,
Шемонаиха, Ермаковка, Зырян, Серебрянка, Жанашколь, Үш-Биік, Жарма, Аул, ертіс-Зауыты,
Белағаш, Тұрғысын, Коршуново, Огневка және Селезневка станцияларын қоса алып, бір қатар
басқа станциялар жөндеуге мұқтаж ретінде тізімге әкімдікпен енгізілді.
Тұтас алғанда, Шығыс Қазақстан облысына Өскеменді Семейді, Зырянды, Риддерді, Аягөз бен
Шемонаиханы қоса алып, шағын қалалармен байланыстыратын темір жол желілерімен қызмет
көрсетіледі. Екі ең маңызды облыстық темір жол желілері – бұл "Шығыс Жолсерік" ЖШС
қызмет көрсетілетін Защита - Лениногорск және Защита - Серебрянск – Зыряновск. Бұл желілер
ұлттық заңнамаға сәйкес облыстық бюджеттен қаржыландырылады. 2011ж. алғашқы 11
айында бұл бағдарларды 136 400 жолушы пайдаланды. Бірнеше желі Ресей мен Қытайға
апаратын басты темір жол тармағын қоса алып, облыс шегінен тыс апарады. Бұл Защита-
Алматы, Лениногорск-Астана (вагондардың бірі Мәскеуге жүруін жалғастырады), Рубцовск-
Защита (вагондардың бірі Барнаулға, Новосибирск пен Бийскіге жүруін жалғастырады), Семей-
Қызылорда, Семей-Қарағанды желілері, сондай-ақ Новокузнецк - Семей - Бішкек, Новосибирск
- Семей - Алматы, Новосибирск - Семей - Ташкент және Павлодар - Семей – Алматы транзиттік
бағдарлары.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 252
Шалабай темір жол станциясына күн аралатып Өскеменге баратын жолаушылар және
жылдамдықты пойыздар келеді. Жолдағы уақыты үш сағатқа жуық құрайды (4.11.1-
фотосуреті).
Фотосурет. 4.11.1: Шалабай станциясына пойыздың келуі
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 253
Кесте 4.11.1: Шығыс Қазақстанда ірі қалалардың арасындағы қашықтық Көзі Облыстық әкімдік
Абай
Аягөз
Бесқарағай
Бородулиха
Глубокое
Жарма
Зайсан
Зырян
Катон-
Қарағай
Көкпекті
Күршім
Семей
Тарбағатай
Lancer
Үржар
Өскемен
Шемонаиха
Риддер
Курчатов
Абай
528
277
262
437
342
688
381
463
432
562
182
580
405
713
390
462
600
319
Аягөз
528
438
420
338
195
400
483
565
316
434
340
214
287
180
310
427
445
475
Бесқарағай
277
438
155
330
243
589
468
550
335
453
75
484
300
613
295
305
443
210
Бородулиха
262
420
155
182
233
579
363
445
330
448
65
478
233
603
200
98
236
210
Глубокое
437
338
330
182
138
484
196
278
230
225
247
378
46
513
18
84
138
392
Жарма
342
195
243
233
138
346
288
370
92
210
153
240
95
375
115
222
245
288
Зайсан
688
400
589
549
484
346
410
328
254
201
499
233
441
580
460
567
595
634
Зырян
381
483
468
363
196
288
410
82
380
206
363
528
196
663
177
280
293
498
Катон-
Қарағай
463
565
550
445
278
370
328
82
202
124
460
350
578
668
254
366
384
595
Көкпекті
432
316
335
330
230
92
254
380
202
118
246
148
187
467
207
314
345
380
Күршім
462
434
453
448
225
210
204
206
124
118
363
266
227
585
209
316
344
498
Семей
182
340
75
65
247
153
499
363
460
245
363
393
218
528
200
163
301
130
Тарбағатай
580
214
484
478
378
240
233
528
350
148
266
393
335
615
351
458
486
528
Lancer
402
287
300
233
46
95
441
196
247
187
227
218
335
470
18
125
153
353
Үржар
713
180
613
603
513
375
580
663
668
467
585
528
615
470
490
597
625
663
Өскемен
390
310
295
200
18
115
460
177
254
207
209
200
351
15
490
101
120
330
Шемонаиха
462
427
305
98
84
222
567
280
366
314
316
163
458
125
597
101
138
308
Риддер
600
445
443
236
138
245
595
293
384
342
344
301
486
153
625
120
138
446
Курчатов
317
475
210
210
392
288
634
498
595
380
498
130
528
353
663
330
308
446
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 254
4.11.2
Автокөлік
Шығыс Қазақстан облысында 3 420 км мемлекеттік ауқымды автожолдарды қоса алып, 11 734
км жолдар (көбінде асфальтталған) және тұтас алғанда Қазақстанның басқа облыстарымен
салыстыру бойынша жолдардың ең ұзын желісі бар (Сурет. 4.11.1-cуреті). Ресми деректерге
келісімді, облыста барлық жолдардың 7565,3 км (64%) асфальтталған. Облыста 30 жанар-
жағармай құю станциялары және 5 жол-пайдалану қызметтері бар.
Ресми деректер бойынша облыста 21 халықаралық, 15 облысаралық, 153 қалаішілік, 70
облысаралық және 61 ауданаралық бағдарларды қоса алып, 329 автобус бағдарлары бар. Елді
мекендердің 38,2% жуығы жүйелі жолаушылар автобустарымен қызмет көрсетіледі.
Әуезовтың тұрғындары Өскеменге және Семейге дейінгі автобус қатнастарын пайдаланады.
Бір жаққа билет 800 теңге және тиісті 100 теңге тұрады. Автобустар (Фотосурет. 4.11.2-
фотосуреті) жеке меншік болып табылады және жеке жүргізушілермен жүргізіледі.
Тұрғындардың айтуы бойынша, сонымен қатар олар қала бару үшін, жеке алғанда ауруханаға
бару үшін таксиді пайдаланады; Әуезов кентінен Семей қ. дейін бір жаққа билет 1500 теңге
және Өскемен қ. дейін - 1200 теңге тұрады.
Ұзындығы 97 км Өскеменнен Әуезовке дейін жол ол жөндеудің болмауынанмаңызды
нашарлаған жол жабындысының жай-күйі үшін екі сағаттай уақыт алады (Фотосурет 4.11.3-
фотосуреті). Әуезовтің айналасындағы кенттерде жанар-жағармай құүю станциялары жоқ.
Тұрғындар бензинді кейбір кезде запастарын канистрлерде сақтап, Шар қ-сынан немесе
Қалбатаудан сатып алады. Тұрғындардың айтуы бойынша қыста барлық жолдар
тазаланбайды, ол жұмысқа бару мүмкіндікті қиындатады.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 255
Сурет. 4.11.1: Шығыс Қазақстандағы негізгі жолдар. Көзі Облыстық әкімдік
Фотосурет. 4.11.2: Әуезов кентінің автобекетінде автобус тосып тұрған тұрғындар
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 256
Фотосурет 4.11.3: Әуезов кентіне баратын шаң жолдар
4.11.3
Ұшып келу
Шығыс Қазақстанда «халықаралық» мәртебеге ие – Семей қ-дағы және Өскемен қ-дағы екі
басты әуежай бар (Фотосурет. 4.11.4). Әуежайлар жүк пен жолаушыларды авиатасымалдауды
жүзеге асыратын екі авиакомпаниямен пайдаланылады. Зайсан мен Үржардағы әуежайлар "Д"
санатына ие, ол олар ішкі авиарейстерге ғана арналған деп білдіреді. Екі әуежай Катон-Қарағай
мен Күршімде - тіркелмеген. Облыста жұмыс істейтін негізгі авиакомпаниялар "Скат", "Эйр
Астана" және "Семейэйр" болып табылады. Ішкі авиарейстердің схемасы және әртүрлі
әуежайлардың мәртебесі қазіргі уақытта Жолаушылар көлігі және автомодь жолдары
басқармасымен жергілікті әкімдіктермен және тиісті қалалар мен аудандардың әкімдіктерімен
бірге соңғы көлік стратегиясының шеңберінде қаралып жатыр. Облыста түгелге жуық
әуежайлар үшін даму жоспарларына шағын әуежайларды жекеменшікке сатып алу,
терминалдарды жөндеу, бояуды қоса алып, ұшу алабын және тұтқаны бұру жолдарын және
навигациялық жабдықтарды жөндеу, электр энергия көздерін және әуежайға апаратын
тапсыру желілерін орналастыру, қоршауларды қайта қалпына келтіру және әуежадың
айналасындағы көрнекі бақылау бағдарларды ауыстыру, әуежайдың пайдалану ұйымдарының
шеңберін кеміту кіреді.
Ресми көздерге келісімді, жолаушылар мен жүкті жеткізу төрт облысішілік авиабағдарлар
бойынша жүзеге асырылады: Өскемен - Зайсан, Өскемен - Катон-Қарағай, Өскемен – Күршім
және Өскемен - Семей - Үржар. Бұл рейстерге билеттер 3000-нан 8000 теңгеге дейін тұрады.
2011 ж. ШҚО облысішілік бағдарларымен 12 800 жолаушы пайдаланды. Облысішілік
жолаушылар мен жүкті тасымалдау ол облыстық әкімдікпен қаржыландырылатын "СКАТ"
авиакомпаниясымен жүзеге асырылады. Бұл бағдарлардың кейбіреулері маусымдық сипатты,
мысалы, Өскемен – Күршім бағдары, ол тек қысқы уақытта ғана әрекет етеді. Өскеменнен
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.11-тарау
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 257
және Семейден облысаралық және халықаралық бағдарларға Алматы, Астана, Шымкент,
Қарағанды, Мәскеу, Новосибирск, Үлгей (Моңғолия), а также Алматы-Дұбай қалаларына
бағдарлар кіреді.
Фотосурет. 4.11.4: Астанадан Өскеменге ішкі облысаралық рейстің ұшып келуі
4.11.4
Су жолдары
Ұзындығы 1698 км Қазақстанның Қытай мен Ресейдің шекарасында ағып жатқан Ертіс өзені
елдің ең жүктеулі кеме жүзетін жолдарының бірін өзімен білдіреді. Ертіс өз. 1100 км жуық
Шығыс Қазақстан облысы арқылы ағады. 2005 ж. басталған өзен көлігін жаңғырту жөніндегі
мемлекеттік бағдарламаның арқасында Ертіс өз. бойынша жүру үшін 15 қосымша және жүк
кемелері қосылды. Бұдан басқа, қолданыстағы кемелер серіктік навигация құралдарымен
және тиімділігін арттыру үшін, өзге де технологиялармен жабдықталды. ШҚО мен Семейдің
кеме жүзетін кәсіпорындары және де Қазақстан арқылы Ресейден Қытайға қарқынды
навигациялық бағдар ашу мақсатында Ертіс өзенін тереңдету бойынша жұмыс істейді.
Ресми көздерге келісімді, Ертіс өзенінде Өскеменнен, Бұқтырмадан, Шулбі су қоймасынан
және Зайсан көлінен круиздерді қоса алып, жолушылар қызметтері және демалыс круиздері
(балық аулау, аң аулау) ұсынылады. Жүктер жүк көтерілімдігі әртүрлі (200, 500 және 1700
тонна) баржалармен тасымалданады.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.12-тарау.
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 258
4.12
Билік органдары, демографиялық және мәдени ахуал
Осы әлеуметтік ортаның болмыстық жай-күйі туралы есеп 2015ж. маусым-шілде айларының
аралығында өткізілген және Шығыс Қазақстан облысы әікмдігінің ресми деректер
1
базалары
мен көздерінен алынған деректермен толықтырылған алғашқы зерттеудің нәтижелері
бойынша құралды. Есепте негізінде Әуезов және Шалабай кенттері, солдай-ақ олар Әуезов
және Шалабай кенттік әкімшілікдің құрамына кіретін Солнечное және Жаңааул селолары
сипатталады. Шалабай селолық округінің аумағы Әуезов кентінің айналасында орналасқан.
Жобаның әлеуметтік-экономикалық мәнмәтінінде екі жақын елді мекен тау кен кәсіпорнының
қызметінен тәуелділігі көзқарасынан маңызды айырмашылығы бар: Әуезов кентінде – Қызыл
кен орындарында тау жұмыстарын қамтамасыз ету үшін салынған кентте – жергілікті
тұрғындардың тұрмыс салты тура немесе жанама кеніштің жұмысынан тәуелді. Шалабай
кентіндегі еңбегі нарығы, сонымен қатар "Шалабай" ЖШС фермерлік шаруашылық сияқты
жергілікті ауыл шаруашылық ұйымдары болуының арқасында сан алуанрақ және көпшілік
бөлігінде Жобадан тәуелді емес. Осы болмыстық зерттеудің объектісі болып табылатын Жоба
үшін әлеуметтік қызығушылық білдіретін кенттер 4.12.1 сызбада көрсетілді.
4.12.1
Билік органдары және қылмыс деңгейі
Мемлекеттік және облыстық билік органдары
1991 ж. тәуелсіздікке ие болған Қазақстан, парламенттік және президенттік жүйелерін
үйлестіріп, ресми президенттік республика болып табылады. Бүгінгі таңда тұңғыш және жалғыз
ел президенті - Нұрсултан Назарбаев, сонымен қатар ол қарулы күштердің бас
қолбасшысының ролін орындайды, сыртқы саясатты белгілейді, заңдар енгізеді және премьер-
министрді тағайындайды.
Қазақстанда Сенаттан (Жоғарғы Палата, 47 мүше) және Мәжілістен (Төменгі Палата, 107 мүше)
тұратын қос палаталы парламент әрекет етеді. Ол елдің жоғары заң шығару органы болып
табылады. Сенат сайланушы – 14 өңірдің, республикалық маңызы бар қалалардың (Алматы
қ.) және астананың (Астана қ.) әрқайсынан екі мүшеден және қоғамның ұлттық және мәдени
элементтерін әділ ұсынуды қамтамасыз ету мақсатында тікелей президентпен
тағайындалатын 15 мүшеден тұрады. Сенат мүшелері өкілеттігінің мерзімі – алты жыл.
Мәжіліс 107 депутаттан тұрады, олардың 98 саяси партиялары тізімдерінің негізінде
сайланады, ал тоғызы президентпен тағайындалған және елдің көп ұлтты халқын құрайтын
әртүрлі этникалық топтарын білдіруге шақырылған мемлекеттік саяси органы - Қазақстан
Халықтар Ассамблеясымен тағайындалады. Депутаттар өкілеттігінің мерзімі – бес жыл.
Қазіргі уақытта Мәжілісте үш партия білістірілген: "Нұр Отан" Халықтық-Демократиялық
Партиясы ("Отан шамшырағы") - 80,99%, 83 мандат; Қазақстанның "Ақ Жол" Демократиялық
1
http://www.Akimvko.gov.kz
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.12-тарау.
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 259
Партиясы ("Ақ жол") - 7,47% - 8 мандат және Қазақстан Коммунисттік Халық Партиясы - 7,19%,
7 мандат.
Жергілікті билік мына деңгейлерге бөлінеді:
Он төрт облыста және Алматы мен Астана қалаларында атқарушы органды
және мемлекеттік әкімшілік өкілдерін қоса алып, облыстық деңгей;
160 ауданда және аудандық маңызы бар жетпіс тоғыз қалада атқарушы
органды және мемлекеттік әкімшілік өкілдерін қоса алып, аудандық деңгей;
және
Кенттерде, селоларда (ауылдарда) және селолық округтерде жергілікті
атқарушы билікті қоса алып, селолық (жергілікті) деңгей.
Тау кен қызметі қазіргі уақытта бұл саланың дамуына басшылық ететін және Энергетика
министрлігімен - Экологиялық реттеу, мұнай газ секторын бақылау және мемлекеттік
инспекциялау комитетімен тығыз байланыста жұмыс істейтін ҚР Инвестициялар және даму
министрлігінің қадағалауында және бақылауында тұр. Облыстық және аудандық билік өкілдік
және атқарушы органдарынан тұрады. Өкілдік органдары мәслихаттарға басшылық етеді, олар
ұлттық мүдденің есебімен азаматтардың мүддесін білдіреді. Мәслихаттар тиісті әкімшілік
бірліктің азаматтарымен төрт жылға тура сайланады. Әкімдер атқарушы органдарды
басқарады және Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметінің мүдделерін білдіреді.
Президент облыс әкімдерін тағайындайды, олар, өз кезегінде аудан әкімдерін тағайындайды
және селолық әкімдердің жұмыстарына басшылық етеді.
Жоба оның басшысы облыс әкімі Ахметов Даниял Кенжетаевич мырза болып табылатын
Шығыс Қазақстан облысында орналасқан (Фотосурет. 4.12.1-фотосуреті). Ахметов мырза бұл
қызметте 2014 жылғы 11 қарашадан ие болды. Оның алдында ол Қазақстан Республикасының
Энергетика және инфрақұрылым министрі қызметіне ие болған (2012-2014ж.). Облыстың
әкімшілік орталығы 1720 жылы құрылған, оның халқы 318 800 адам (2011ж.) құрайтын
Өскемен қ. (Өскемен) болып табылады.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ
4.12-тарау.
ZT52-0156/MM1021
Желтоқсан 2015 ж.
V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 260
Достарыңызбен бөлісу: |