Практикалық жұмыстар
жүктеу/скачать 160,21 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13. Орталық нерв жүйесін зерттеу әдістері
- 14. Электроэнцефалограмманы талдау.
- 17. Жұлын - милық рeфлeкстiң oрталықтан тeжeлуi. Сeчeнoв тeжeлуi. уникальнoсть -100%
| 6. Динамометрия100%
Динамометрия - әр түрлі бұлшықет топтарының жиырылу күшін өлшеу әдісі; бұлшықет жүйесінің симметриясын (немесе асимметрия дәрежесін) анықтауға мүмкіндік береді.Динамометр кез-келген серпімді денеде (мысалы, серіппеде) болатын деформация кернеуге (көрсетілген денеге түсірілген күшке) тура пропорционал болады деген постулаттар қоятын физикалық Гук заңына негізделген.Деформация күшінің орнын толтыру ретінде денеде қарама-қарсы икемділік күші пайда болады, денені өзінің бастапқы формасы мен өлшеміне қайтаруға ұмтылады.Күшті өлшеу үшін ең алғашқы құрылғы тепе-теңдік болды. Бірнеше ғасыр бұрын, Қайта өрлеу дәуірінде (18 ғасырда) динамометрлерді жетілдіру алғаш рет басталды (Рейнер, Томпсон және Браун өнертапқыштар мен жаңашылдардың қатарына енеді). Нәтижесінде, бүгінгі таңда, осы құрылғылардың әртүрлі қажеттіліктерге арналған көптеген түрлері бар, олардың функционалдығы, қуат блогының құрылымдық ерекшеліктері және мақсаты. Бұл икемділік күш өлшеудің өте кең диапазонына әкеледі: Ньютонның бірнеше жүзден бір бөлігінен бастап бірнеше ондаған мың киловаттқа дейін.Медициналық динамометрлер - күш пен төзімділікті анықтауға арналған мамандандырылған құрылғылар. Динамометрлерден алынған мәліметтерді талдау бұлшықеттердің жалпы жағдайын, өнімділік деңгейін бағалауға мүмкіндік береді.Оңалту кезінде динамометрлер пациенттің операциялардан, жарақаттардан және тірек-қимыл аппараты ауруларынан кейін қалпына келуін басқаруға көмектеседі.Диагностикалық құрал ретінде динамометр кәсіби спортшылардың бұлшықет күшінің жаттығу индикаторларын өлшеу үшін де таптырмас құрал болып табылады. Осы мақсаттар үшін іс жүзінде динамометрлердің бірнеше түрлері қолданылады: білек динамометрлері - саусақтардың бүгу бұлшықеттерінің күшін көрсетеді; салмағы бар динамометр - «өлі күш» - магистральды экстензор бұлшықеттерінің күшін анықтайды. 10. Жүйке-бұлшықет препаратындағы шаршауды оқшаулау. Жүйке-бұлшықет препаратындағы шаршаудың локализациясын анықтау. Жұмыс үшін бақа, дәке майлықтары, дайындық құралдары, дайындық тақтасы, Петри ыдысы, электр стимуляторы, электр сымдары, кимограф, тік миограф, қауырсындар, тушь, 0,6% натрий хлориді ерітіндісі қажет болады. Жұмыс үшін жүйке-бұлшықет препаратын қолдану керек, оны қысқышқа бекітіп, миографпен байланыстыру керек. Тұтқаның иығына кішкене жүктеме (100 г.) іліп, нервті (бұлшықеттің жанама тітіркенуі) толық шаршау пайда болғанға дейін бұлшықеттің жиырылуы үшін жеткілікті ток күші бар жалғыз стимулдармен тітіркендіру керек (бұлшықет тітіркенуге жауап бермейді). Содан кейін электродтарды бұлшықетке аударып, тікелей тітіркенуді тудыру керек. Бұл жағдайда бұлшықет жиырыла бастайды. 11. Нервтің физиологиялық тұтастығы заңы. Нервтің физиологиялық тұтастығының заңы. Қажетті құрал-жабдықтар: электростимулятор, электродтар, құрал-саймандардың препараттық жинағы, лоток, мақта, Рингер ерітіндісі, 2%-новокаин ерітіндісі, бақа. Қозуды жүргізу үшін нервтер мен жүйке талшықтарының физиологиялық және анатомиялық тұтастығы қажет екендігін тәжірибе жүзінде көз жеткізуге болады. Бақаның жүйке-бұлшықеттік препаратын дайындайды. Электродтарды нервке қойып, стимуляторды қосады. Балтыр бұлшықетінің жиырылуын бақылау керек. Содан кейін 5 минут ішінде нервтің бір бөлігіне 2% новокаин ерітіндісімен сіңдірілген мақта тампонын жағу керек. Стимуляторларды қайтадан қосып, енді балтыр бұлшықетінің жиырылуы жоқ екендігін байқайды. Осыдан кейін, мақта тампоны алынып тасталады және нервтің бұл бөлігі Рингер ерітіндісімен ылғалдандырылады. 5 минуттан кейін жүйкені токпен тітіркендіріп, бұлшықеттің қайта жиырылғанын бақылайды. 12. Парабиоз. Оның кезеңдері. Парабиоз - бұл химиялық зат түріндегі қоздырғыш әсерінен қозғыштық пен лабильділіктің төмендеуі. Парабиоз кезеңдері: теңестіру, парадоксалды, тежелу. Теңестіру кезеңінде абсолютті рефрактерлік кезең ұзақ әрі күшті тітіркендіргіштер бір-бірімен таласады. Парадоксальды кезеңде күшті ынталандыруға жауап жоқ немесе ол өте әлсіз болады. Тежелу кезеңінде жауап болмағанымен, бірақ парабиоздағы аймақты тітіркендіріп, бұлшықеттің аздап тітіркенуін алуға болады. Парабиоз туралы Н.Е. Введенский жазған болатын. Парабиоз құбылыстарын жүргізу, даму заңдылықтарын зерттеу. Жұмыс үшін бақа, дәке майлықтары, дайындық құралдары, дайындық тақтасы, Петри ыдысы, электр стимуляторы, электр сымдары, кимограф, тік миограф, қауырсындар, тушь, 0,1% новокаин, 0,6% натрий хлориді ерітіндісі қажет болады. Жұмыс үшін жүйке-бұлшықет препаратын қолданыңыз. Бұлшықет жиырылуын тіркеу үшін қондырғыны жинау керек. Шекті, орташа және максималды күштің ырғақты импульстарымен нервтерді тітіркендіру арқылы әр күшке сәйкес миограммаларды жазу керек. Парабиотикалық ошақты жасау үшін жүйке аймағында (электродтардың орналасуынан төмен) 0,1% новокаинмен суланған мақта салу керек. Әр 2-3 минут сайын (затты нервке қолданған сәттен бастап, содан кейін тәжірибе барысында) шекті, орташа және максималды ынталандырулармен нервті тітіркендіретін бұлшықеттің жиырылу сипатын тексеру қажет. Тәжірибе барысында парабиоздың теңестіру, парадоксальды және тежелу фазаларының басталу сәтін бақылап, миограммаларды тітіркенудің барлық үш түріне жазу керек. Әдетте парабиоздың даму белгілері 8-10 минуттан кейін пайда болады. Парабиоз біртіндеп дамитын 3 кезеңнен тұрады: теңестіру, парадоксальды және тежелу. Теңдестірілген кезең 8-10 минуттан кейін басталады. Парадоксалды кезеңде әлсіз ынталандыру жоғары амплитудалық жиырылуды тудырады, күшті ынталандыру төмен амплитудалық кезеңдерін тудырады. Тежегіштік кезеңінде бұлшықет жиырылуы тоқтайды. Жүйке-бұлшықет препараты импульсінің жүйке қимасы арқылы өтуін зерттеген кезде, электрод пен бұлшықет арасындағы жүйке қимасына химиялық не болмаса есірткі заттарының әсерінен бұлшықеттің жиырылуының тоқтауын бақылайды. 13. Орталық нерв жүйесін зерттеу әдістері ОЖЖ-ны зерттеудің барлық әдістері екі үлкен топқа бөлінеді: 1) эксперименттік нейрофизиология әдістері; 2) теориялық нейрофизиология әдістері. Эксперименталды нейрофизиология әдістері. 1. Бақылау-қоршаған әлем адамын зерттеудің ежелгі әдісі әлі күнге дейін нейрофизиологиядағы өзектілігін жоғалтпайды. Ол сыртқы және ішкі ортаның әр түрлі жағдайларында ОЖЖ-ның түрлі функциялары қалай жүзеге асырылатынын бақылауға негізделген. 2. Ынталандыру әдістері ОЖЖ кезінде болып жатқан өзгерістерді тіркей отырып, сол немесе басқа учаскелерді ынталандырудан тұрады. Стимуляция барабар (жүйке жүйесіне ұқсас электрлік импульстерді қолдана отырып) және барабар емес (бөтен табиғатқа ие, мысалы, химиялық импульстерді қолдана отырып) болуы мүмкін. 3. Басу әдістері: - мидың белгілі бір құрылымдарын бұзу әдісі; - экстирпация әдісі (extirpatio, лат. - түбірімен үзу, алып тастау) - мидың белгілі бір құрылымдарын алып тастау; - блокада әдісі - түрлі химиялық заттар, суық немесе тұрақты ток анодының көмегімен белгілі бір жүйке құрылымдарының тіршілік процесінен уақытша ажырату; - денервация әдісі-белгілі бір нервтерді белгілі бір жерде кесу; - кесу әдісі-бұл ОЖЖ-ның әр түрлі орындарында әртүрлі жүйке жолдарын кесу. Тіркеу әдістері - бұл бас терісінен (потенциалдар туындаған электроэнцефалография), сондай-ақ тікелей ми құрылымдарынан макро-немесе микроэлектродты техниканың көмегімен (микроманипулятормен стереотаксиялық аппарат, микрокузница, микроэлектродтар, биопотенциалдарды күшейткіш және тіркеуші құрылғылар) бас терісінен бөлінетін ми биопотенциалдарын тіркеу. 14. Электроэнцефалограмманы талдау. Электрэнцефалография әдісі ерекше танымалдыққа ие болды-бұл ми нейрондарының (негізінен сиырдың) жинақталған электр белсенділігін тіркеу. Ол бас терісінде орналасқан қандай да бір екі нүкте арасындағы әлеуеттердің айырмашылығын тіркеу жолымен жүзеге асырылады. ЭЭГ-да қолданылатын әртүрлі бұрылыстардың белгілі бір түрлері бар. Жалпы, ЭЭГ жиіліктік және амплитудалық сипаттамалары ОЖЖ жағдайына байланысты электр белсенділігінің төменамплитудалық тербелісі болып табылады. ЭЭГ - да келесі негізгі ырғақтар бар (күріш. 18): 1) дельта-ритм (2-4 Гц, амплитудасы 150-200 мкВ); 2) тета-ритм (4-8 Гц, амплитуд 100 мкВ астам); 3) альфа-ритм (8-13 Гц, амплитудасы 50-100 мкВ); 4) бета-1-ритм (13-20 Гц, амплитудасы 25 мкВ кем); 5) бета-2-ритм (20-30 Гц, 20 мкВ кем амплитудасы); 6) гамма-ритм (30 Гц жоғары, амплитудасы 15 мкВ кем). Дельта-ритм табиғи және есірткі түсінде пайда болады. Тета-ритм жиі тыныштық күйінен ұйқыға немесе назар аударуға байланысты. Ол іздеу мінез-құлқымен байланысты болуы мүмкін, сондай-ақ эмоциялық шиеленісте тіркелуі мүмкін (гиппокампада көрсетілген). Альфа-ритм әдетте тыныш сергектік, медитация және ұзақ монотонды қызмет жағдайында байқалады. Бета-ритм белсенді қызметтің әртүрлі түрлерінде тіркеледі. Гамма-ритм барынша шоғырлануды талап ететін міндеттерді шешу кезінде байқалады. Альфа - бета-ритмге немесе тетттен альфа - және бета - ритмге көшу ырғақты десинхронизациялау деп аталады. Ұйыған кезде, үлкен жарты шардағы қабықтың белсенділігі азайған кезде синхрондау құбылысы орын алады-электр белсенділігінің альфа - ритмнен тетаға және тіпті дельта-ритмге ауысуы. Ми жасушалары синхронды жұмыс істей бастайды: толқындардың жиі генерациясы азаяды, ал олардың амплитудасы өседі. Жалпы, ЭЭГ ми жағдайының сипатын (белсенді, сергіткіш немесе ұйықтайтын ми), табиғи ұйқының сатысын анықтауға мүмкіндік береді, оның ішінде парадоксалды ұйқы деп аталады, наркоздың тереңдігін, мидағы патологиялық ошақтың (эпилептикалық ошақтың, ісіктің) және т.б. бар болуын анықтауға мүмкіндік береді. Пайда болған потенциалдар әдістемесі (щақылған потенциал) – қабықтың спонтанды белсенділігінен басқа, онда қандай да бір сенсорлық, қозғалу немесе психологиялық тітіркенуге жауап ретінде әрекет потенциалдарының тербелісін тіркеуге болады. Рецепторлардың, перифериялық нервтердің немесе сезім мүшелерінің басқа да бөлімдерінің тітіркенуіне жауап ретінде ОЖЖ пайда болатын потенциалдардың тербелістері туындаған әлеуеттер деп аталады. Бұл әдістеме оның көмегімен осы рецепторлардың ақпаратты өңдеуге қатысатын мидың барлық құрылымын бағалауға болады. Микроэлектронды техника әдісін миға ота жасау кезінде тіпті адамда қолдануға болады. Мидың тиісті бөліктеріне шыны микропипетканы білдіретін микроэлектрод енгізіледі, оның көмегімен жеке нейронның электрлік белсенділігі тіркеледі. Мұны денеден оқшауланған нейрондарда жүзеге асыруға болады. Жеке нейронның электр белсенділігін жазу электронейрография деп аталады. 17. Жұлын - милық рeфлeкстiң oрталықтан тeжeлуi. Сeчeнoв тeжeлуi. уникальнoсть -100% Жалпы тeжeлу дeгeнiмiз- бeлгiлi бiр iс әрeкeттi бәсeңдeту нeмeсeoны тoқтату дeсeк бoлады. Тeжeлу қoзуды басу арқылы жүзeгe асып oтырады жәнe тeжeлу oл барлық ағзамызға яғни шeткi бoлсын , oрталық жүйкe жүйeсi барлығына тән бoлып кeлeдi. Oрталықтан тeжeлудi алғаш Сeчeнoв ашқан сoң,oны Сeчeнoв тeжeлуi дeп айтамыз.Oл өзiнiң тәжiрибeсiн бақаның миына жасай oтырып,oрталық жүйкe жүйeсiндe тeк қoзу ғана eмec, сoнымeн қатар тeжeлу дe бoлатынына көз жeткiзeдi.Яғни, тәжiрибe Сeчeнoв бақаның көру төмпeсiнiң төбe бөлiгiнeн кeсiп алып,oнда натрий хлoридiн қoяды, Дәл oсы кeздe бақаның көру төмпeшiгi тiтiркeнiп , жұлында рeфлeкс пайда бoлып, тoқтайды. Сoнда oсы сәттe Сeчeнoв тeжeлу прoцeсiнiң бoлатынына көз жeткiзiп тeжeлудi ашады. Жалпы oрталық жүйкe жүйeсiндeгi тeжeлубeлгiлi бiр oрындалатын әрeкeттi үйлeсiмдi жасауын қамтамасыз eтeдi. Нәтижeсiндe әрeкeткe қатыспайтын нeйрoндардың жұмысын тoқтатады.Oдан бөлeк oрталық жүйкe жүйeсiндeгi тeжeлу- қoрғаныс рeакциясына да жауап бeрiп, нeрв талшықтарын артық , шамадан тыс қoзуынан сақтайды.Нeгiзi тeжeлудiң өзi: бастапқы жәнe салдарлық тeжeлу дeп бөлiнeдi. Бастапқы тeжeлу-OЖЖдeгi арнайы тeжeлу нeйрoндары арқылы жүзeгe асады. Ал салдарлық тeжeлу бoлса, кeрiсiншe, oнда арнайы тeжeлу нeйрoндарынсыз бoлады, яғни қoзуды бoлдыратын нeйрoндар арқылы бoлады. Бастапқы тeжeлу: прeсинапстық жәнe пoстсинапстық дeп бөлiнeдi. Прeсинапстық -oл синапсқа дeйiнгi тeжeлу,oл дeпoляризациядан, яғни мeдиатoр нeрв талшығынан бөлiнбeй қалуынан бoлады. Пoстсинапстық, яғни синапстан кeйiнгi тeжeлу - oл тeжeушi нeйрoндар арқылы бoлады.Eгeр бұл тeжeлудiң жұмысы бұзылса,oнда қoзу прoцeсi бұзылады, ал oл тiкeлeй дeнeгe әсeр eтiп, адамның бұлшықeттeрi тартылып құрысып қалады. Cалдарлық тeжeлу oл : пeссималды ,парабиoздық жәнe қoзудан сoңғы тeжeлу дeп бөлiнeдi. Пeссималды тeжeлу кeзiндe мeдиатoрлар көп бoлады жәнe пoстсинапстық мeмбранада тұрақты дeпoляризация пайда бoлуын айтамыз. Парабиoздық тeжeлу -OЖЖның лабильдiлiгi төмeндeгeннeн бoлады, сoның салдарынан бip уақытта eкi нeoдан да көп аффeрeнттiк жoлда қoзу пайда бoлады. Ал қoзудан кeйiнгi тeжeлу oл- гипeрпoляризацияның әсeрiнeн бoлады, яғни бұл жағдайда мoтoнeйрoн қoзбайтындай бoлады. жүктеу/скачать 160,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|