Халықтық педагогикада адамның жағымды мiнез - құлықтарын «адамгершiлiк» яғни адам бойындағы «iзгiлiк», «сыйластық», инабаттылық», «кісілік» сөздерімен сәйкестендіре отырып, мiнез - құлық пен қарым- қатынастағы әрекеттерді:
Адамның рухани адамгершілігі-оның жоғары қасиеті Оқушылардың бойына рухани адамгершiлiк қасиеттерді ұялату үшiн: адамды сыйлау, ар - ұятын сақтау, мейiрiмдiлiк таныту, кiшiпейiлдiлiк керсету болып табылады.
мейірбан, ақылды, шыншыл, қайырымды, адамдық асыл қасиеттерді игеруге ықпал ету, бiрiн-бiрi сыйлап, мейіріммен қарауға тәрбиелеу
адам бойындағы кішіпейілділік, сыпайылық, мейiрiмдiлiк, рақымшылдық, жанашырлық, тiлектестік, сыйластық сияқты қасиеттерді дарыту және жақсы рухани адамгершілігі мол тұлға боп өсулеріне ықпал етеді.
Оқушылардың адамгершілік қалыптасуын белсендірудің негізгі құралы – оны ұйымдастыру формалары жүйесіндегі оқыту процесі. Ең маңызды әдіс – тәрбиені ұйымдастыру формаларында адамгершілік тәрбиесінің тұтас процесін құру. Бұл мәселені жүйелі тәсіл негізінде шешуге болады. Оқыту процесін қайта құру барысында оған жеке тұлғаның адамгершілік құрылымымен неғұрлым тығыз байланыстырылған жарқын ұжымдық, гуманистік, практикалық-тиімді бағыт берілуі керек. Оқыту процесінің оқушыға интегралды жүйе ретінде, оның негізгі блоктарының, оқушыға құрылымдық құрамдас бөліктерінің өзара байланысты қалыптасуына бағытталуы интенсификация мен тұтастық әсерлерін алуға мүмкіндік береді.
Оқушылардың ақыл-ой және адамгершілік тәрбиесінің алғашқы көрінісі
Қоғамдық тәжірибе қоғамдық адамгершілік санада көрініс табады: адамгершілік идеялар, теориялар, концепциялар адамдардың іс-әрекеті мен процесінде дамитын нақтқарым-қатынасы қатынастарын көрсетеді. Сенім – адамгершілік сананың қалыптасуының ең жоғарғы сатысы. Сендіру моральдық түсініктер жүйесін күшті меңгерумен, адамгершілік сезімдерді дамытумен, мінез-құлық пен қарым-қатынас тәжірибесін жалпылаумен сипатталады
Моральдық идеялар мен ұғымдарды меңгеру ұзақ және қиын процесс. Оқушылар адамгершілік ұғымдарды меңгеруден бастап, алдымен көрсету деңгейінде оның мазмұнын толық меңгеруге дейін ұзақ жолдан өтеді. Тәжірибенің кеңеюі, білімнің жинақталуы, бір жағынан, егде жастағы мектеп жасына дейінгі балалардың адамгершілік идеяларының одан әрі тереңдеуіне және саралануына, екінші жағынан, жалпылыққа, олардың қарапайым моральдық түсініктермен (достық, достық туралы, үлкенді сыйлау және т.б.).