уынан  және  оның  дамымауынан

уынан  және  оның  дамымауынан.  Біз  кезінде 
А.Байтұрсынұлы  «Маса»  болып  шақса  да, 
М.Дулатов  жарғақ  құлағы  жастыққа  тимей 
«Оян, қазақ!» деп жар салса да, көбіміз селт ет-
пеген халықпыз. Көбіміз: «сауаттанып», соны-
мен «надандықтан құтылдық» деп ойладық. Ал 
«сауатты  наданның»  оқымаған  адамнан  рухы 
төмен,  жалтақ,  жарамсақ,  тіпті  екіжүзді 
боларына  мән  бермедік.  Гете:  «белсенді 
надандықтан  қорқынышты  ештеңе  жоқ»,  – 
деп  тегін  айтпаса  керек.  Дамымаған  ұлттық 
санада тұтастықтың, өзінің қасиетін қорғай алар 
қуатты бірліктің болмайтыны белгілі. Абайдың: 
«Біріңді  қазақ  бірің  дос,  көрмесең  істің  бәрі 
бос», – деуі де содан. 
Қазақстанды дамытудың 2020 жылға дейінгі 
стратегиялық  жоспарларының  құрамдас  бөлігі 
ретінде  Ел  бірлігі  доктринасы  қабылданды, 
«Тілдерді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 
арналған  бағдарламасы»  қабылданды.  Бұл 
құжаттардың  біздің  Тәуелсіз  мемлекетіміз 
үшін  аса  қажет  екендігін,  сондай-ақ  еліміздегі 
этностардың құқығына нұқсан келтіретін немесе 
шектейтін бірде-бір шаралардың да, заңдардың 
да жоқ екендігін ел Президенті Астанада өткен 
«Қазақстан халықтары Ассамблеясының» ХҮІ 
сессиясында  да  атап  өтті.  Оның  шындыққа 
сәйкес  екеніне  ешбір  Қазақстан  азаматы  шүбә 
келтірмесі  анық.  Бірақ  әлеуметтік  саламыздың 
ең бір күрделі тұсы – мемлекеттік тілге қатысты 
мәселелер де әрбір азаматтың өз пікірі болуға тиіс 
екенін ескере отырып, біз де өз көзқарасымызды 
білдірдік.
Қорыта  айтқанда,  рухы  биік,  азаматы 
өрелі  елдің  болашағы  қашан  да  кемел  де, 
келісті  болмақ.  Халқымыздың  аса  құнды  ру-
хани  байлығы  –  оның  тілі,  мәдениеті,  салт-
дәстүрі, оны құрметтеу – әрбір саналы адамның 
азаматтық  парызы.  Осы  үш  діңгекті  сақтай 
білу,  қайта  жаңғырту  –  бәрімізге  жүктелген 
асқақ  та  мәртебелі  міндет.  Ұлтын,  оның  тілін 
құрметтейтін  терең  білімді,  кәсіби  білікті 
этномәдени құндылықтармен сусындаған ұрпақ 
қана ел тәуелсіздігінің нығаюына қызмет етеді, 
биік белестерді бағындырады, асыл армандарға 
қол жеткізеді. 
АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ

105
С
уық  күз.  Дүркірей  үріккен  қалың 
жылқыдай  қара  қошқыл  бұлттар 
аспан әлемін торлап алған. Мөлшері 
түс мезгілі болса да, күн көзін тұман 
басып  тұрғандықтан,  уақытты  дөп  басып  ме-
желеу  қиын.  Тек  кешкі  ымырт  қана  келеді  көз 
алдыңа.
Осынау алда жүк басылған көлігі үстінен шы-
лауышты әйел мен бір-екі баланың ғана қараңы 
бұлдырап әзер байқалса да, көптен майланбаған 
шарқыш доңғалақ шиқылы айқын естіліп бара-
ды құлаққа. Шағындап қана жүк артқан екі-үш 
сиыры  алдында,  Қиқаң  артта  келеді.  Айтарға 
болмаса, көп жылдар қоржа өміріне көніп қалып, 
көші-қон  жұмыстарының  қыры  мен  сырынан 
жаңылып  қалса  керек,  ауған  жүкпен  арпалысу 
оңайға соқпай келе жатқан сияқты. Шытқылдау 
мына  күннің  өзінде  де  екі  иығынан  дем  алып, 
маңдайынан бу бұрқырап келеді.
− Енді ауғаныңды көрейін ит жегір қарасан, 
– деп жүгі әлі-селі бір жағына бейімделе берген 
мұқыл  мүйіз  тарғыл  өгіздің,  мінер  жағындағы 
жеңілдеу  келген  алаша  теңнің  үстіне  кішігірім 
тегенедей тасты бастыра салып атына қонған ол, 
алдағы шоғырға жетіп алмақ болып қамшысын 
жітірмелете  үйіріп,  көш  көліктерін  аз  жерге 
бүлкектете  қуалаған  еді,  әлгі  мұқыл  мүйіздің 
жүгі  енді  тас  бастырған  жағына  қарай  бауыр-
лап барады екен. Атынан түсе қап, ауған жүкті 
иығымен  көтере  әзер  жайына  келтірген  ол, 
өгіздің  бұйдасын  қылтиған  тұқылға  іле  салып, 
шәугімдей  бір  тасты  екінші  жағына  бастырды 
да:
−  Арқаңа  жүк  тұрғызба  деген  мен  бе?  Өз 
обалың өзіңе, қу ошақ! Қане, енді ауып көрші, 
таразы  бастарын  теңестіргендей  қалай  аусаң, 
солай қараң даланың бар тасын теріп бастырып 
сазайыңды әбден тарттырайын,– деді мұқылдың 
сауырына қырғыз өрмемен салып қалып...
Қиқаңның  биыл  50-дің  нөлін  тұңғыш  рет 
жарған жылы. Ат жақты, қыр мұрынды, жазық 
маңдайлы  сұлуша  қара  торы  адам.  Жаратушы 
Алла  да  қызық  осы,  адам  біткеннің  тұлғасын 
орналастырғанда  әйтеуір  бір  жерінен  әдейілеп 
аздап  олқылық  та  қалдыратын  көрінеді.  Оның 
тұлғасында  өзіне  де,  өзгеге  де  аян  бар  міні  ер 
адам болғанда, сақал дерлік сақал, мұрт дерлік 
мұрт  жоқ.  Айна  таздың  жалтыр  басындағы  се-
леудей андыз-андыз бірен-саран қыл-қыбырлар 
бар. Оны да жиып, иек пен танаудың астына ту-
Жүнісбек Нүсіпұлы 1943 жылы Іленің Шапшал ауданында 
дүниеге келген. 1961 жылы Шынжаң педагогика институтының 
«Қазақ тілі және әдебиет» факультетін тамамдаған соң 
Шынжаң газетінің қазақ редакция бөліміне орналасқан. Ол 
Қытай жазушылар қоғамы, Қазақ тіл мәдениет қоғамының 
мүшесі, ақын, жазушы, журналист.
1960 жылы Шынжаң газетінде жарияланған тұңғыш туын-
дысы «Дәрігер қызға» атты өлеңімен әдебиет шебіне араласқан. 
Содан бері 200-дей өлең, бірнеше дастан, 10 шақты әңгіме, 
қыруар очергі баспа бетінде жарық көрді.
1982 жылы «Балашық» атты тұңғыш жыр жинағы баспа-
дан шықты. Одан кейін «Үш тамшы» әңгімелер жинағын, «Ал-
тын бұлақ жайлы жыр», «Дала толғауы» деген өлеңдері мен 
«Тағы барам Тасқазғанға» атты балладасын, «Қапасты бұзған 
қаһарман» сыр дастандарын оқырмандар қауымы жақсы 
бағалады. «Шетел қазақтарының шығармалары» айдарымызға 
бұл жолы жазушының 2-3 қысқа да нұсқа әңгімелерін беріп 
отырмыз. 
¥ИСЫ¥
ШЕТЕЛ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫ
Жүнісбек Нүсіпұлы (1943-2000)

106
раламай көбірек бөлігін кеңірдегі мен тамағына 
таман шашып орналастырыпты. Онысына бола 
біреулер:  «Кеселді  адам  емес  пе,  кеселдінің 
сақалы кеңірдегінде болады, – десе, енді сәл өңі 
мен аспаны жараспайтындар: Қайдағы ол бір ал-
басты емес пе? Албастының сақалы алды-алды-
на дегенді естімеп пе едің?» – деп күлкі етіседі...
Жас кезінде ел осы мені кейін «көсе» аттан-
дырып жібермесін деп Қиқаң күніне үште-төрт 
рет  қырғыштаумен  болушы  еді.  Онысынан  түк 
те  өнбеген  соң  отыздан  өте  онан  да  зеріккен. 
Міне, содан күні бүгінге дейін сол бір селдірген 
селеулері  я  туындамады,  я  тұтамдап  өсіп  те 
кетпеді,  бейне  шөлде  қалған  бидайдай  бір 
қалыптан жазбады. Бір қызығы – Қиқаң ашуға 
басқанда,  онысы  тышқан  көрген  мысықтың 
мұртындай едірейе қалысады...
Оқырманым, Қиқаң дегенге бұл кейіпкерімнің 
сүйек  бітімі  «қисық»  адам  болар  деп  ойлай 
көрмеңіз.  Әлгінде  айтылғандай  оның  бет-
бейнесінен  сол  қыл-қыбырдан  басқа  бірде-бір 
мін таба алмаудан сырт, сүйек бітімі де сорайған 
ұзын  да,  мыртиған  қысқа  да,  бүкірейген  еңкіш 
те,  талпиған  семіз  де,  ілмиген  арық  та  емес, 
қайта  тартқан  сымдай  түп-түзу,  тіп-тік  орта 
бойлының сындарлысы.
Оның  көп  аталар  аты  –  Қыңырбек,  бұл  аты 
оған  туғанда  азан  шақырып  қойылған  ат  емес 
көрінеді.  Десе  де,  мұндай  жанама  аттар  ол 
кісіде  ана  селдіреген  сақал-мұртынан  да  көп 
сияқты... Біреулер Дубек, біреулер Дүрбек десе, 
енді  біреулер  лақпа,  сыңар  езу,  дөйдала,  бас 
асау  деседі  екен.  Ал  солақай  лушян  тұсында 
осы  аттар  аз  келгендей  Принципбек  деген  ат 
та тіркеліпті. Ол аты қазір атсыз-аяқсыз қалып 
қойса да, қалғандары түп-түгел, «тіпті келіндері 
де  жапа-тармағай  сыртынан  «Қисық  жәкем» 
деседі», – екен деген сөз де бар...
Оның бар туыстары мен тете өскен жақын за-
мандастары  өзі  мін  санайтын  әлгі  бұйырмаған 
ШЕТЕЛ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫ

107
жүн-жұрқасын  емес,  мінезіндегі  қисықтығына 
ашынып,  «осы  Қиқаң  сәби  болып  түзелмей  я 
ақыл  шығып  азамат  болмай-ақ,  осы  бетімен 
дүниеден  өтер  ме  екен?  –  деп  уайымдасатын 
көрінеді...
Еркек  кіндікті  емес  пе,  әйтеуір  қалайдан-
қалай Қиқаң үйленген. Үйленгенде қандай!
Қалампыр мен жұпар да шашылар ма?
Өлең айтпай көңілім ашылар ма?
Бір жаман, бір жақсы әр жерде бар,
Екі жақсы дүниеде қосылар ма? – 
деп  халық  өлеңдерінде  айтылатындай  оған  ел-
ден ерекше әйел баласының ақылдысы, шебері, 
мінсіз  аппақ  Айжан  атты  сұлу  әйел  кездесті. 
Соның арқасында болар, үйі үпті, қиырға қонған 
қыздары,  үйірлі  ұлдары  бар.  Осы  өткен  айда 
туған  үшінші  ұлының  тұңғышын  қосқанда 
ұлдың  өзінен  бесінші  немерені  сүйді...  Кім 
білсін, «сүтпен біткен мінез сүйекпен кетеді» де-
ген сөз рас па қалай? Сонда да оның табиғатында 
пәлендей өзгеріс бола қойғаны жоқ. Әйтеуір үй 
ұстаған  алғашқы  4-5  жылғы  дыңғырды  есепке 
алмағанда,  25  жыл  бойы  ерлі-зайыпты  екеуара 
жұртқа  сезілер  кикілжің  болған  емес.  «Қандай 
бір  әулиеге  илікпейтін  Қиқаң  осы  Айжанға 
илігеді, оның ебін Айжан ғана табады екен», – 
деген сөз ел аузында айтылып жүрсе керек. 
Осы Қиқаңмен бала кезден бір ауылда өсіп, 
серіктесу, ауылда жұбын жазбай дәмдес болған, 
қазір  аудандық  малшаруашылық  бөлімінің  жа-
уаптысы  болып  істейтін  Шабдан  ел  аузындағы 
осы  аңызды  естіп,  ауыл  қызметін  басқарып 
жүрген кездері Айжанды арнайы іздеп келіп:
− Осы Қиқаңа істің оңын бір түсіндіре алмай-
ақ  келем,  жұмыстың  оңын  айтсаң  –  терісіне 
қисаяды.  Сонда  сіздің  тіліңізге  қалайша  көне 
кетеді?– депті. Сонда Айжан:
  −  Әй,  Шәке-ай!  Біздің  шалдың  сырын  бір 
білсе жасынан тай-құлындай тебісіп өскен өзің 
білер десем, соны да сұрайсың ба? «Адам тіліне 
аспандағы бұлт та үйіріледі», – деген екен, бірақ 
біздің шал – бұлттан да қиын адам, мен алғашқы 
4-5  жыл  бойы  алдап-арбап  та,  айтысып-тар-
тысып та дәнеңе өндіре алмай, кейін келе ғана 
оның тілін таптым емес пе?
− Сонда қалай?
− Істемекші ісімізді оңына сөйлемей, өзінше 
қисығына бұра сөйлеу...
− Сонда ол қалай қисаяр?
−  Әрине,  бізден  бөлек  жолға  қисаям  деп, 
оңына өзі келе қалады.
−  Сонда  сіздер  ойламаған  жерден  өзгеше 
қисайып келетін істер де кезігер?
− Кезігеді.
− Онда ше?
− Онда біздің әдісіміз – ырқына қоя беру, одан 
басқа амал жоқ. Ол сыңарезулеп сүйрей қашқан 
бойы әбден жеңіліс тапқанда, бір сылтауын тау-
ып өзі сабасына түсе қалады. Мұндай кездерде 
біз мінін бетіне баспаймыз...
Міне, осыдан бастап Қиқаңды іске бұйыруда 
Шәкең де оның бабын тауыпты.
Ал  кешегі  Шилөзек  қыстағының  саясат 
бойынша  жер-суды  қайта  бөлісіп  алып,  пайда-
зиянға жекелер жауапты болуда, бөліс жиынын-
да оған осы қыстақтағы ең ұлтанды жер үлкен 
арықтың құлақ басынан 30 гектар жер тиген еді.
− Сендер: «жерің жақсы, суың жаныңда», – деп 
кейін құлағыма маза бермей қоймақсыңдар ғой 
маған, бұл арадан жер-су бөлмей-ақ қойыңдар, 
ана ел таласы жоқ Аршалының тепсеңінен сол 
отыз гектар жерді өлшеп берсеңдер болғаны, –
деп тұрып алыпты.
− Сонда бұл әуелі қора-жайын көпке тастап 
шаңсыз да, шыбынсыз салқын жайлаудан асты-
үсті тақтайлы жай салдырып жатпақшы екен де, 
бәсе, есебі оңай емес мұның,– депті бір заманда-
сы мысқылдап...
−  Е,  тегін  жататын  менің  сарқылмас  ыры-
сым  бар  ғой  тегі?  «Сол  тепсеңнен  әлгі  маған 
тиесілі 30 гектер жерді өлшеп беріңдер», – деп 
тұрғаным  жоқ  па?  Келер  жылы  мен  дағарлап 
астық  алғанымда,  мына  ыстыққа  қақталмай 
бәрің де соңымнан шұбыратын боларсың әлі-ақ, 
– деп шіренеді Қиқаң.
Қиқаңның бұл жоспары үйге жеткенде ең ал-
дымен қарсылық көрсеткен балаларына:
−  Ей,  ақымақтар,  мына  құжынаған  қоржада 
«шыбынға жем болып, күнге қақталып, еңбегіңді 
мал  мен  құстан  қоримын»  деп  салпаңдап 
болғанша, ата-бабамызға мол ризығын ғасырлар 
бойы шашып келген салқын жайлауда өзің ғана 
оңаша тіршілік еткенің жақсы емес пе? Құнарлы 
жер,  Алланың  аспаны  –  өзі-ақ  сусын.  Болмаса 
сайдан қабырғалай арық қазып қойсақ, өлшемсіз 
өзен суы деген анау...
− Қора-жайды қайтеміз? – дейді Айжан бас-
қа лай таласқа ортақтаспай.
−  Бес  мың  сомға  Сәрсенге  сатып  беруге 
келістім.
− Жоқ, сатпаймыз, оқуда балалар бар, Берік-
бөлдің  отауы  әзірше  балалармен  қала  тұрсын, 
алдымен екеуіміз отарлап шыға тұрайық.
−  Үйді  сатпай,  «жапан-жайлауда  Қызыр 
пайғамбар саған үй салып қойыпты» деген хабар 
естідің бе? Ақшасына қора-жай салдырамын.
ШЕТЕЛ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫ

108
− Әй, шал-ай, биылша екеуміз бір жер қопын 
қазып отыра тұрсақ келер жылы өзің айтпақшы, 
мол  ырыс  алғанда,  артығын  сатып,  ана  қора-
жайдан  алар  ақшаға  қосып,  тас  кірпішті, 
еңселірек  үй  салдырып  алмаймыз  ба?  –  дейді 
Айжан өз есебі өз ішінде...
Міне,  малшылар  таудан  емес,  күзеуден  де 
қотарыла  қоныс  аударып  жатқанда,  Қиқаңның 
елден ерек ойдан тауға қарай жалғыз көшіп келе 
жатқанының сыры – осы еді... Күн барған сайын 
шылыңтырлап барады. Көш әлі сол аралықтары 
бойынша сонау буалдыр тауды бетке алып жыл-
жып келеді... 
Шығыс  жақ  жолсыз  жазықты  көлденеңдей 
зымырап келе жатқан бір кішкене мәшине жүкті 
көліктің  алдын  кес-кестей  барып,  соңынан  бір 
қап  түтінді  бұрқ  еткізіп  тұра  қалды  да  ішінен 
семізше  келген  төртбақ  қара  адам  шықты.  Бұл 
адам – әлгі Айжан мен Қиқаңа әбден қанық Шаб-
дан еді. Кеше кеште ауылдықтан ауданға келген 
бір адамнан Қиқаңның жоспарын естіп, таңертең 
телефонда ауылдықтан оның тауға көшіп кеткен 
хабарын  ұққан  соң  бетінен  қайтармақ  болып 
шыққан беті еді... Ол ашуға булыққандай түтігіп 
кетіпті, аман-сәлемге келместен:
– Жынды шалыңды қоя ғой, ал саған не жетті, 
Айжан! Елден-жұрттан безіп, мына суықта тауға 
қарай бұл не көшу?... О заманда, бұ заман құзар 
тау басынан бидай өндірген кімді көріп едің?...
– Шал қайырылымға келтірмеді, қыстақтағы 
жер  бөлісі  жиыннан  осылай  қисайып  келіпті. 
Әуелі  сонша  қора-жайды  да  сатпақшы  екен, 
балалардың  оқуын  сылтауратып  жүріп,  би-
ылша  қалдырдым.  Бізге  бөлінген  жерді  де 
шалға  сездірмей,  қыстақ  бастықтарына  айтып, 
Берікболға  қалдырттым.  Мен  шалды  бір  жыл 
сорлатып,  өзінің  көзі  жеткенше  жанында  бо-
лайын  деп  келе  жатырмын.  Өзіңе  белгілі,  бұл 
Қисыққа одан басқа не амал? Көкпаршылар да 
лақты жалғыз қара болып жұла қашқанымен, ай-
налдырып келіп ауылға тастайды емес пе? Бұл 
да күні ертең мені ауылға алып қайтады, – деді 
Айжан жымиып...
– Бұл Қисық енді кәртейгенде мықтап алжи-
ын деген екен, – дей бергенде жүкті көліктер де 
жетті. 
Теңі  қамшылар  жағына  бейімделіп  келе 
жатқан  мұқыл  мүйізді  тарғыл  өгізді  ұстай 
алып ауған теңді иығымен көтеріп қалғанда, ар 
жағынан  топ  ете  түскен  бір  тас  домалап  келіп 
өгіздің  аяғын  сындырып  кете  жаздады.  Шаб-
дан  енді  байқады,  өзі  иығымен  көтеріп  қалған 
өгіздегі  теңнің  екінші  жағында  да  бірінен-бірі 
әнтек парықтылау екі тас тұр.
– Ей, көк соққан, мынауың не? Тауда тас жоқ 
деп артып барамысың?
–  Әлсін-әлі  ауа  береді...–  деді  сөйлеуге  де 
ерініп тұрған Қиқаң.
–  Аршалының  сай  тағанына  тау-тасын  қал-
дырмай  жи,  сонда  сай  суы  өздігінен  көтеріліп 
шығатын  болады,–  деді  Шәкең  тарғыл  өгіздің 
бауырын бұраулап жатып...
 Көш баяу жылжи берді. Соңынан күлімсіреп 
қарап тұрған Аңсаған шофер:
– Ақау кім білген, қисық десе қисық екен-ау 
мына шалыңыз, – деді басын шайқап.
– Ем жоқ бұл Қисыққа! Анау бір жылы жауып 
тұрған  жаңбырға,  балаларының  қарсылығына 
қарамай,  мал  төлдеп  жатқанда  елден  бұрын 
бөктер шөбінен игіліктенуім керек, – деп көше 
жөнеліп, жауын соңы қырбаққа, үсікке айналып, 
бүкіл төлін қырып алып, ауданға аты шыққан осы 
Қисық  болатын?  Шынында,  Айжан  айтқандай, 
келер жылы күзде ол алып қашып бара жатқан 
бұл лағын қоржаға қайта айналдырып өзі-ақ та-
стайды. Жә, қайтайық, жол бойы оның мұндай 
қисықтары жайлы, әлі-ақ құлағыңның құрышын 
әбден қандырамын,– деп Шабдан машина кірді.
ШЕТЕЛ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫ
¥АТТАМА
(сықақ әңгіме)
Білесіздер  ме,  фельетоншының  күні  қараң. 
Фельетон  жазу  ғой  онша  қиын  емес.  Алайда 
оның тудыратын жанжалын айта көрме.
  Жазылғаны  жайлы  сөйлемей-ақ  қояйын, 
жазбай жатып та пәлеге қалған күндерім болды.
Демалыс күні еді. Бір жұмыспен үйімде әбігер 
едім.  Есік  тықылдай  қалды.  Ашсам  –  қолында 
түйіншегі бар бір әжей тұр. Ол адам мені арнау-
лы іздеп келіпті. Қонаққа кіруге ұсыныс еттім. 
Ол қаламыңызға Құдай қуат берсін! – деп бетін 
бір сипай салды да әлгі қолындағы түйіншегін 
шешті. Онда төрт қаттама (нан) бар екен. Бейне 
пара алып тұрғандай қатты қысылдым.
– Болды, әжей, ашпай-ақ қойыңыз.

109
ШЕТЕЛ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАЛАРЫ
– Жоқ, балам, өзім пісірдім.
– Әуре болмаңыз, қайта орап алыңыз.
– Ренжіп қаламын, балам, бұл деген – теберік.
 Ол көнбесіме қоймай қаттамадан екеуін ту-
рап алдыма қарай сырғытып қойды.
  Амалсыздан  көңіл  үшін  үзіп,  ауыз  тидім. 
Әжей осыдан кейін барып, өзінің келу мақсатын 
айта бастады.
–  Балам,  фельетон  жазалық,  оқиға  тауып 
келіп отырмын. Сұмпайы келінімнің танауының 
безін алып тастамасаң болмады, ұлымның жел-
кесіне мініп алды.
 Қап, қаттама жемей, жемітімді жесем болған 
екен,  енді  сөзді  соңына  дейін  тыңдамасқа  не 
шара?
Бұраудың да сұрауы бар деген осы ғой...
Әжей  келінінің  ашкөздігі,  ерінің  айлығын 
өзіне  көрсетпейтіндігін,  жесір  шешесіне  үйін -
дегінің  бәрін  таситындығын,  саманы  қайта 
қайнататынын,  шыныны  сабынмен  жуатын-
дығын, еріне жақсы көріну үшін мақ таны әтірге 
шылап  мойнын  сылайтындығын,  түн  жарымға 
дейін  теледидар  көретіндігін,  шашына  шаш 
жалғайтындығын...  –  барлығын  бір-ақ  ақтарды 
да  соңында  келіні  жайлы  фельетон  жазып  га-
зетке жариялауымды, сол арқылы келінін өзіне 
бас идіріп, өзінің емеуріні бойынша жүретін етіп 
беруімді өтінді.
Әжейге  не  дерімді  білмей  аңтарылып,  істің 
жөнін түсіндірмекші болдым:
– Шешей, мұндай нәрселерді газетке басуға 
болмайды, отбасы комитетіне айтыңыз, сіздерді 
рақайластырып қояды.
Әжейдің өңі бұзылып кетті.
–  Неліктен  газетке  басуға  болмайды  екен? 
Жариялауға  әбден  болады.  Бастықтарыңмен 
өзім сөйлесейін онда!
Әжейдің  ашуына  қарағанда,  осы  бір-екі 
күннің  ішінде  келінімен  керісіп  қалғандығы, 
содан  есіне  газет  түсіп  қалып,  маған  келіп 
отырғандығы анық. Әйел адамның ашуы лезде 
бұрқ ете түседі де, бір десте ғайып болады емес 
пе?  Бұл  шешей  де  бір-екі  күннен  соң  ашуын 
ұмытып та қалар, алған беттен қайтар деген ой-
мен:
–  Жә,  болды,  жазсам  –  жазайын,  бір-екі 
күннен соң газетке де шығады,– дедім.
Әжей де көпті көрген, недәуір сөз ұғатын кісі 
көрінеді.
– Фельетон бола ма?– деп қайта сұрады.
–  Мәселе  жоқ,  ойлағаныңыздай  болады,  –
дедім мен.
Әжей  сөзіме  онша  сеніңкіремей,  орнынан 
тұрды. Қалған екі қаттаманы өзіне ұсынып едім, 
– алмады. 
–  Жоқ,  балам,  фельетон  шыға  қалса  Құдай 
бұйырса, палау жасап келемін, сөзсіз әкелемін,–
деді ол.
  Бұл  іс  есімнен  де  шығып  кетті,  арада  екі-
үш күн өткеннен кейін әлгі әжей бөлмеме кіріп 
келмесі бар ма?
– Иә, әлгі фельетон қайда?
–  Шешей,  фельетон  қалайда  дайын  болады, 
бір-екі күн күтіңіз, шығып қалады.
Әжей бұлтаруға жол бермей, тағы да менен 
уәде алып қайтты.
  Екі  күн  өткен  соң  тағы  келді.  Бұл  жолы 
есіктен кірер-кірместен айыптай кірді.
 
–  Ей,  қаттама  кеңірдегіңнен  өтіп  кетті, 
енді  іс  бітті  демекшісің  ғой,–  деген  әжейдің 
шаңқылдаған  даусынан  басқа  кеңседегілер  де 
жүгіре  шықты.  Әжей  кеңсені  басына  көтере 
сүрен салды.
–  Құдайдың  барлығы  шын  болса,  қаттама 
кеңірдегіңді  тесіп  шықсын!  Палау  басып  келу 
қолымнан  келмеді!  Сендерге  майлы  палау  ба-
сып, үстіне иірілген сары қазыны төңкеріп, бір 
бөтелкені қоса әкелгендер келіні жөнінде газет-
ке  жариялап  жатыр!  Менің  қаттамама  көңілің 
олқы болып тұр ма?
Не  деуім  керек?  Қаттама  жегенше  зәр 
жесемші!  Бір  жапырақ  нан  мұншама  бәлеге 
қалдырмасы бар ма?
 – Айналайын әжет-әй! Мен келініңіздің аты-
жөнін де білмесем, қайтып қана жаза қоярмын?
 Әжей де оңай-оспақ көрінбейді.
  –  Аты-жөні  құрып  кетсін!  Фамилиясын 
қәйтер  едің?  Әнзіреттің  келіні  десең  –  бүкіл 
әлем ұға береді!
Мен  бұл  жанжалдан  басымды  арашалау 
үшін «мұндай шұғыл нәрселерді жазу үшін бас 
редактордың бекітуі қажет болады дегенді
»
 сыл-
таураттым.
Әжей  мені  қарғап-сілеген  бойы  бас 
редактордың  кеңсесіне  кіріп  кетті.  Әсілінде, 
бұлай қашқалақтауым да орынсыз еді. Өйткені 
бас  редактордың  жүрек  ауруы  бар  болатын. 
Кездейсоқ  бір  көңілсіздік  болып  қалар  ма  деп 
артынан тіксіне қалдым.
 Шынында, іс ойлаған жерімнен шықты. Жар-
ты  сағаттан  соң,  бас  редакторды  аурухананың 
жедел жәрдем көлігінен көрдік.
Қараңызшы!  Жағдайды  ұқпайтындар  үнемі 
фельетоншылардың  ісі  ең  керемет  деседі. 
Мұның не кереметі болсын?!

РЕДАКЦИЯ ЕСКЕРТПЕСІ:
Авторлардың стилі, орфография хақы сақталады,
мақалалар редакцияның көзқарасын білдірмейді.
Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының «Атажұрт» 
баспасының компьютер орталығында теріліп, беттелді.
КӨРКЕМДЕУШІ-ТЕХНИКАЛЫҚ
РЕДАКТОР
Гүлжан ҚҰРМАНОВА
РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕН ЖАЙЫ:
Қазақстан Республикасы, 050002, Алматы қаласы, 
Ш.Уәлиханов көшесі, 43А. Тел./факс: (327) 273 99 97, 273 90 25
E-mail: kazaktar.kz.@mail.ru
Альманахтың мұқабасында – суретші 
Зейнелхан Мұхамеджанұлының «Дала әуені» шығармасы
Теруге жіберілген күні 20.05.2012 ж. 
Басуға қол қойылған күні 07.07. 2012 ж. Пішімі 70х100 
1/16
. 
Тапсырыс № . Таралымы 1000 дана.