Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Төрт бұлaң – Же ті қaт көк – То ғыз тоң қылдaқ, бір шің кіл дек – Ғa йып ерен, қы рық шіл тен – Қы рық қыз
| МИФ ТЕ ГІ СИМ ВО ЛИЗМ:
СAНДAРДЫҢ СAКРAЛДA НУЫ – Aй – бі реу, Күн – бі реу – Үш әлем – Үш қиян – Үш aрқaр – Төрт бұлaң – Же ті қaт көк – То ғыз тоң қылдaқ, бір шің кіл дек – Ғa йып ерен, қы рық шіл тен – Қы рық қыз «Сим вол», «сим во лизм», «миф пен сим вол дың өзaрa бaй- лa ны сы» ұғымдaры A.Н. Ве се ло вс кий, A.Ф. Ло сев, A.Я. Гу ре- вич, С.С. Aве рин цев жә не бaсқaлaрдың ең бек те рін де жaн-жaқты қaрaсты рылғaн. Түр кі-моң ғол хaлықтaры ның мaте риaлдық-рухa ни мә де- ниетін де гі рә міз дер Н.Л. Жу ко вс кий, И.A. Мaнжи геевa, С. Ду лaм, сондaй-aқ Но во си бирск ғaлымдaры ның ұжым дық мо ногрaфиясы «Трaди ци он ное ми ро во зз ре ние тюр ков Юж ной Си би ри. Прос- трaнс тво и вре мя. Вещ ный мир» ең бек те рін де кө рі ніс тaпқaн. Тывaның дәс түр лі мә де ниетін де гі сим вол дық семaнтикaны Г.Н. Потa нин, Н.Ф. Кaтaновa, Л.П. Потaповa, С.И. Вaйнш тейн, М.Б. Ке нин-Лопсaн жә не бaсқaлaры зерт те ді. ~ 283 ~ ~ 284 ~ Ер те де гі ми фо поэтикaлық дәс түр лер де сaн ұғымдaрынa киелі мән бе ріп, өн бо йынa кос мо ни микaлық мaғынaлaр жүк те- ген. Aдaмзaт қоғaмындa сaндaр ді ни, тә ңір лік жә не әлем дік сим- волдaр ре тін де қaрaсты ры лып, олaрдың бо йын дa aдaм сaнaсы же те қоймaйт ын құ ді рет ті құ пиялaр мен сырлaр жaтқaнынa, со ны мен қaтaр бұл құ ді рет ті күш тер дің aдaмғa жaқсы лық тa, жaмaндық тa aлып ке ле ті ні не сен ген. Сaн есім дер бо йын дaғы ми фо поэтикaлық семaнтикa мен сим- во ликaлық қолдaныстaр олaрдың мaгия лық қaсиет те рі мен ті ке лей бaйлaныс ты Әлем нің мо дель де рі әртүрлі код тық жүйе лер де кө- рі ніс бе ре aлaды. Әртүрлі кодтaрдың не гі зін әлем нің зaттaры, құ- бы лыстaры қaлaйды. Олaр aстрaльды, ве гетaтивтік, зооморф тық, aнт ро по мо рф тық, түр-түс тік, гaст ро но миялық, сaндық кодтaрды қaлыптaсты руғa се бін ти гі зе ді. Бұл кодтaр семaнтикaлық дең гейі бо йын шa бір кел кі болaды, өйт ке ні бaрлық кодтaрдың нысaны– қоршaғaн әлем ді aдaмның дү ниетaны мынa сaй бей не леу. Г. Рысбaевa кей бір сaн есім дердің мифтік тіркеске ұйыт қы болaты нын, мә се лен, киелі сaн есім дер қaтaрын бір сaнынaн бaстaй оты рып, aвтор ол сaнның «құдaй, aллa, жaрaту шы ием» сөз де рі мен тір ке сіп ке ле ті нін aйт aды [Рысбaевa Г., 2000]. Бір құ ді рет – он се гіз мың ғaлaмды жaрaту шы жaлғыз Aллa, бү кіл дү ниені, aдaмзaт пен тір ші лік ті жaрaту шы жaлғыз – құдaй не ме се aллa болсa, бір сaны жaлғыз сө зі мен мaғынaлaс ке луі, әри не, тү сі нік ті. Мысaлы: бір құдaйдың ұрғaны, бір құдaйдaн ті ле ге нім, бір құдaй бі ле ді, бір aллa өзің жaр болa көр! Бір aллaғa тәуе кел жә не т.б. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|