ҚҰрастырған шығыс қазақстан облысы, абай ауданы, архат
А –флоэма, В-камбий, С-ксилема
жүктеу/скачать 2,57 Mb.
|
9-сынып дидактика
- Бұл бет үшін навигация:
- 5-лептесік 6-жүйке бос қуыс астыңғы өң
- Оттектің жетіспеушілігі, соның салдарынан сүт қышқылының жетіспеушілігі.
- Бір қалыпты жұмыс істейтін бұлшық ет топтарын бақылайтын жүйке орталықтарының «қажуы»
- А В А –екібасты бүгілу бұлшықеті В-үшбасты жазылу бұлшықеті
- «Сәйкестендіру кестесі» әдісі
- 8-бөлім. Координация және реттелу. «Шындық», «Жалған» ойыны
- «Дұрыс тұжырымды тап» әдісі
- Электрлік мүшелер үнемі су ортасында тіршілік ететін омыртқалы жануарларда жақсы дамыған.
- Адам ағзасындағы электрлік белсенділік электроэнцефалограф, электрокардиограф аспаптары арқылы зерттеледі.
- Суретті талдап, нейронның түрін анықтаңыз
А –флоэма, В-камбий, С-ксилемаСуреттте жапырақтың ішкі құрылысы берілген, сандарға сәйкес жапырақтың ішкі құрылысын жазыңдар. 1-үстіңгі өң қабаты(эпидермис) 2-бағаналы жасушалар3-борпылдақ жасушалар 4-мезофилл 5-лептесік 6-жүйкебос қуыс астыңғы өң6-бөлім. Тыныс алу. «Дұрыс тұжырымды тап» әдісіБұлшықеттің қажуының үш себебін көрсетілген дұрыс тұжырымды тап. Оттектің жетіспеушілігі, соның салдарынан сүт қышқылының жетіспеушілігі.Оттектің артуы, соның салдарынан сүт қышқылының көбеюі. Сіңірдің созылуы.Көмірқышқыл газының жетіспеушілігі, соның салдарынан сүт қышқылының жетіспеушілігі. Көмірқышқыл газының артуы, соның салдарынан сүт қышқылының көбеюі. Бір қалыпты жұмыс істейтін бұлшық ет топтарын бақылайтын жүйке орталықтарының «қажуы»
Суретті мұқият қарап, әріппен көрсетілген бұлшықет типін анықта.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 |
жинағыш түтікше |
|
5 |
Дистальді ирек өзегі |
|
4 |
Алып келетін артериолла |
|
6 |
Генле ілмегі |
|
8 |
Проксималды ирек өзек |
|
1 |
Каппилярлар торы |
|
2 |
Боумен капсуласы |
|
3 |
Алып шығатын артериолла |
Құрамында азот бар органикалық заттардың ыдырауының соңғы өнімдері берілген, шаршыға аттарын тауып жаз.
Аммиак
Зәр (несепнәр)
Зәр қышқылы
Гуанин
«Иә», «Жоқ» ойыны
Зәр шығару жүйесінің аурулары мен сипаттмалары арасындағы байланысты анықтап, «иә» н/е «жоқ» жауабын кестеге енгізіңдер.
|
№ |
Сұрақтар |
Иә |
Жоқ |
|
1 |
Пиелонефрит- өкпенің қабынуы |
- |
жоқ |
|
2 |
Жас балаларда жиі кездесетін зәр тоқтамайтын ауру- энурез |
иә |
- |
|
3 |
Цистит –қуықтың жұқпалы қабынуы |
иә |
- |
|
4 |
Бүйректе ерімейтін тұздардың бөлшектерінің жиналуы бүйректас ауруын туғызады. |
иә |
- |
|
5 |
Уролог – жүрек дәрігері |
- |
жоқ |
|
6 |
«Өрлеме жұқпа» зәр шығару өзегін, несепағарды, қуықты, зақымдайды |
иә |
- |
«Сәйкестендіру кестесі» әдісі
Гетеротрофты ағзалардың бөліп шығару(экскреттер) өнімдері мен мекен ортасының типі арасындағы байланысты анықтап, сәйкестендіріңдер.
|
Ағзалар |
Шығару өнімдері |
Мекен ортасы |
|
І. Қарапайымдар |
A . Несепнәр н/е зәр (мочевина) |
1.Су (өзен, көл) |
|
ІІ. Құрлық жәндіктері |
B . Аммиак |
2. Құрлық |
|
ІІІ. Тұщы су балықтары |
C . Зәр қышқылы (мочевая кислота) |
3. Су (теңіз, мұхит) |
|
ІV. Теңіз балықтары |
D .Несепнәр(зәр), үшметиламиноксид |
4.Су |
|
V . Құстар |
E .Зәр қышқылы |
5.Құрлық |
|
V I. Сүтқоректілер |
K . Аммиак |
6.Құрлық |
I-K-4 II-C-2 III-B-1 IV-D-3 V-E-5 VI-A-6
8-бөлім.
Координация және реттелу.
«Шындық», «Жалған» ойыны
|
№ |
Сұрақтар |
Ш |
Ж |
|
1 |
Нейрон –жүйке ұлпасының негізгі жасушасы |
Ш |
|
|
2 |
Қосымша жасушалар-нейроглия н/е глия деп аталады |
Ш |
|
|
3 |
Дендрит -нейронның ұзын өсіндісі |
|
Ж |
|
4 |
Аксон -нейронның қысқа өсіндісі |
|
Ж |
|
5 |
Әрбір нейрон дене және өсінділерден тұрады |
Ш |
|
|
6 |
Жұлынның ақ заты –дендрит пен нейрон денесінен түзіледі |
|
Ж |
|
7 |
Аксон жұлынның сұр затын түзеді |
|
Ж |
|
8 |
Жасушалардың өзгерістер әсеріне жауап беру қасиеті –қозғыштық деп аталады |
Ш |
|
«Тірек -сызба» әдісі
Нейрон типтерін сызба түрінде жаз.
«Дұрыс тұжырымды тап» әдісі
Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер туралы дұрыс тұжырымды көрсетіңіз.
Тірі эукариоттық жасушаларда электрлік зарядталған мембранасы болады.
Су ортасы ауа немесе топырақ ортасына қарағанда электр тогын жақсы өткізеді.
Ауа ортасы су немесе топырақ ортасына қарағанда электр тогын жақсы өткізеді.
Электрлік мүшелер үнемі су ортасында тіршілік ететін омыртқалы жануарларда жақсы дамыған.
Электрлік мүшелер үнемі су ортасында тіршілік ететін омыртқасыз жануарларда жақсы дамыған.
Адам ағзасындағы электрлік белсенділік электроэнцефалограф, электрокардиограф аспаптары арқылы зерттеледі.
«Кесте толтыру» әдісі
Берілген жануарлардың ерекшеліктері мен оларға тән сипаттамаларды кестеге жазыңдар
|
Жануардың атауы |
Орган/ жасушалар |
Пайда болу түрі |
Ағза үшін электрдің мәні |
|
Скат |
Бүйрек тектес түзілімдер. Электр органдары электр пластиналарынан тұрады. Оң полюс бас аймағында, теріс- құйрық аймағында орналасқан. |
Үлкен қанатты жүзгіштердің көмегімен скат құрбанын тұтқындап, оны толығымен жұтады. Скат қуатты разрядты (200 В дейін) өндіріп, құрбанды өлтіреді. |
1. Жауды электршокпен бейтараптандыру |
|
Жыланбалық |
Бүйрек тектес түзілімдер: |
әлсіз импульстер шығарады |
Олар құрбанын анықтау және кеңістікте бағдарлау үшін пайдаланылады |
|
негізгі электр органы «аңшы органы» Электр органдары электр пластиналарынан тұрады. |
күшті разряд үшін потенциалын жасай отырып, электр қуатын өндіреді және жинақтайды |
Жауды электршокпен бейтараптандыру | |
|
|
Оң полюс бас аймағында, теріс- құйрық аймағында орналасқан. |
|
|
|
Жайын |
Тері асты жұқа қабаты. Электр органдары электр пластиналарынан тұрады. Оң полюс бас аймағында, теріс- құйрық аймағында орналасқан. |
Жайын суға немесе жиірек құрбанына тікелей жанасу арқылы разряд шығарады. Күшті негізгі разряд (шамамен 350 В), содан кейін бірнеше әлсіз разряд |
1. Жауды электршокпен бейтараптандыру |
«Суретте сөйлет» әдісі
Суретті талдап, нейронның санмен көрсетілген құрылысын жаз.
дендрит
нейрон денесі
ядро
Шваннов жасушасы
миелин қабықшасы
Ранвье үзіктері
аксон тармақтары
«Сәйкестендіру кестесі» әдісі
Жүйке жасушасының компонентін оның өзіне тән ерекшеліктерімен сәйкестендіріңіз.
|
|
Нейронның құрылымдық компоненті |
|
Ерекшеліктері |
|
1 |
Аксон |
A |
Миелин қабатында орналасқан, миелин түзетін жасушалар |
|
2 |
Дендрит |
B |
Генетикалық материалы бар жасушаның құрылымдық органоиды |
|
3 |
Ядро |
C |
Нейронның бұтақталған өсінділері |
|
4 |
Жасушаның денесі |
D |
Жүйке талшықтарын қоршап және қорғайтын майлы зат |
|
5 |
Ранвье буыны |
E |
Хабарламаларды қабылдайтын нейронның тармақталған құрылымы |
|
6 |
Шванн жасушалары |
F |
Аксонның ұшы |
|
7 |
Миелин қабығы |
H |
Нейронның жіп тәрізді ұзын өсіндісі |
|
8 |
Синапс |
G |
Миелин қабықшасымен қапталмаған аксонның бөлігі |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
Н |
С |
В |
|
|
А |
Д |
Е |
Суретті талдап, нейронның түрін анықтаңыз
А –псевдоуниполярлы, В-биполярлы, С-мультиполярлы
«Кесте толтыру» әдісі
Тыныс алу және тыныс шығару үдерісі бойынша берілген кестені толтыр.
«Сәйкестендіру» әдісі
Ағзаға күйзелістік әсер ету үдерісі мен сәйкес рецепторлардың қозу арасындағы байланысты анықтаңдар.
|
1.Жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімінің стимуляциясы |
1-в |
А . Гликогеннің глюкозаға айналуы, қанда глюкоза деңгейінің артуы |
|
2.Жүрек соғуының жиілеуі |
2-е |
В .Гипоталамус стимуляциясы |
|
3.Артериялық қысымның жоғарылауы |
3-с |
С .Стимулдаушы гормондар синтезі:АКТГ (андренокортикотропты гормон) т.б |
|
4.Бұлшық етте қан айналымының күшейуі Олардың күші мен төзімділігінің артуы |
4-а |
Д .Бүйрекүсті безінің стимуляциясы: адреналин мен глюкокортикоидтар |
|
5.Бұлшық еттің глкозаны пайдалануы. Қаңқа және жүрек |
5-д |
Е .Гипофиз стимуляциясы |
жүктеу/скачать 2,57 Mb.
Достарыңызбен бөлісу: