|
|
| бет | 13/16 | | Дата | 25.11.2023 | | өлшемі | 2,57 Mb. | | #127971 |
| Байланысты: 9-сынып дидактика«Кір жаятын жіп» әдісі
Мақсаты: термин сөздермен жұмыс. Түсті қағаздарға терминдерді
жазып, жіпке жапсырады.Оқушылар кезекпен алып терминдерге анықтама береді.
Терминдер:
гомеостаз нейрогумальды реттелу, гипоталамус
гипофиз
«Кесте толтыру» әдісі
Фитогормондар түрлері мен олардың қызметі арасындағы байланысты анықтап, бос орындарға қаетті сөздерді жазыңдар.
Әсер ету типі
|
Фитогормон
|
Фитогормон әсері
|
Әсері
|
Стимулдайтын
|
Ауксин
|
Өсімдіктің барлық бөлігінің, әсіресе төбе меристемасының
өсуін, тамырдың түзілуі
|
Өсімдік ағзасын белсенді күйге келтіреді
|
|
Гиббереллин
|
Жасушалардың, әсіресе сабақтың, тамырдың өсуі
мен созылуы
|
|
Цитокинин
|
Тамыр түзілуі, жапырақтың
пайда болуы және өсуі
|
Ингибирлейтін
|
Этилен
|
Жеміс пен
тұқымның пісіп жетілуі
|
Өсімдік ағзасын қыс мезгіліне дайындайды
|
Абсциз қышқылы
|
Жапырақтың сарғаюы және
түсуі
|
«Сәйкестендіру тесті» әдісі
Әсер ету типі мен фитогормондардың сәйкестігін анықта.
А . Стимулдайтын. В . Ингибирлейтін.
Ауксин
|
Этилен
|
Гибберелин
|
Абсциз қышқылы
|
цитокинин
|
А
|
В
|
А
|
В
|
А
|
«Кесте толтыру» әдісі
Бұлшықет талшықтарының сипатамасына байланысты кестені толтыру.
Талшық түрлері
|
І тип (баяу)
|
ІІ тип (жылдам)
|
Жиырылу жылдамдығы
|
Баяу
|
Жылдам
|
Гипертрофия мүмкіндігі(мүшенің
шамадан тыс ұлғаюы)
|
Аз
|
Көп
|
Шаршау жылдамдығы
|
Төмен
|
Жоғары
|
Қолданылуы
|
Аэробты
белсенділікте (жүгіру)
|
Қысқа мерзімді анаэробты
|
Күші
|
Төмен
|
Өте жоғары
|
Митохондрия саны
|
Көп
|
Аз
|
Қан айналымы
|
Өте бай
|
Өте аз
|
Энергия көзі
|
Май
|
Гликоген
|
«Бейнені танып біл» әдісі
Баяу және тез бұлшықет қызметіне сипаттайтын суретті анықтап сәйкес сандарды кестеге жазыңдар.
Баяу бұлшықет
|
2, 4,5
|
Жылдам бұлшықет
|
1,3
| бөлім.
Молекулалық биология
Берілген шаршыға нуклеотидтің құрылысын жаз.
Суретті мұқият қарап, ДНҚ құрылымдарының атын тауып шаршыға жазыңдар
Аденин
|
Тимин
|
Гуанин
|
Цитозин
|
Суретті талдап, қандай үдеріс екенін анықтап, шаршыға жаз.
бөлім.
Жасушалық цикл.
Шаршыға жасушаның бөліну кезеңдерінің атын тауып жаз.
Суретті талдап, митоздың фазаларын жаз.
1-профаза; 2-метафаза; 3-анафаза; 4-телефаза:
Суретті талдап, шаршыға мейоздың фазаларын жазыңдар.
«Кесте толтыру» әдісі
Митоз үдерісін хронологиялық ретпен орналастырыңыз
Профаза
|
Метафаза
|
Анафаза
|
Телефаза
|
3,11, 7,8
|
1 ,4
|
5, 10
|
13,9,2
|
Хромосомалар жасушаның экваторында бір сызықта жиналады.
Цитоплазманың бөлінуі цитокинез 17.Хромосомалардың қатты шиыршықталуы 18.Хроматидалардың жасушаның полюстеріне бөлінуі 19.Бөліну ұршығы жіпшелерінің түзілуі 20.Хромосомалардың тарқатылуы 21.Центриольдердің жасушаның полюсіне тартылуы 22.Ядро қабығының еруі
23.Ядро қабықшасының түзілуі 24.Хроматидалардың хромосомаларға айналуы 25.Ядрошықтың жойылуы
Бөліну ұршығының микротүтікшелер центромераларына бекінуі
Ядрошықтың түзілуі
«Салыстыру кестесі» әдісі
Митоз бен мейозды салыстырып, кестеген қажетті ақпаратты жазыңдар.
Үдерісте р
|
Қандай жасушаға тән
|
Бөлін у ж/е фаза саны
|
Бастапқы жасушаларме н салыстырғанд а жас жасушалардағ ы хромосома
жиынтығы
|
Кроссингов ер ж/е коньюгация
|
Биологиялы қ рөлі
|
Жас жасушалардағ ы хромосома жиынтығы
|
Митоз
|
Дене (сомалық гаплоидты
гаметофиттегі гаметалар)
|
1
бөлін у, 4фаза
|
Бастапқы жасушалардағ ы сияқты
|
Жоқ
|
Көпасушалы ағзалардың өсу ж/е реенерация негізі,
жыныссыз көбею негізі
|
Диплоидты
|
Мейоз
|
Жыныс гаплоидты жасушалар ересек ағзаның диплоидты жасушаларын ың
гаметалары
|
2
бөлін у, 8 фаза
|
Бастапқы жасушаларға қарағанда екі есе аз
|
Бар
|
Жынысты көбею негізі(гамета ДНҚ сының қосылуы есебінен
өзгергіштікт ің артуы)
|
Гаплоидты
|
«Сәйкестендіру тесті» әдісі
Митоз фазалары мен сипаттамаларды сәйкестендір.
А ) І анафаза
|
А -4
|
1.Коньюгация ж/е кроссинговер
|
В ) І профаза
|
В
|
2.Екі гаплоидты жасушалардың
түзілуі
|
С ) І телефаза
|
С -2
|
3.Төрт гаплоидты жасушалардың
түзілуі
|
Д ) ІІ Телефаза
|
Д -3
|
4.Центромераның ажырауы ж/е
жасуша полюстеріне хроматиданың таралуы
| 12-бөлім.
Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары.
Берілген терминдердің анықтамасын кестеге жазыңдар.
Терминдер
|
Анықтамалар
|
Генетика
|
Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік туралы ғылым.
|
Ген
|
Ағзаның белгілері мен қасиеттеріне жауап беретін
ДНҚ молекуласының белгілі бір бөлігі
|
Геном
|
Бір түрге жататын ағзалардың гаплоидтық
жиынтығында орналасқан гендердің жиынтығы
|
Генотип
|
Ата –енелерінен келген тұқым қуалайтын белгілердің жиынтығы
|
Аллель
|
Гомологтық хромосомалардың гомологиялық
үлескісінде орналасқан геннің әртүрлі күйі. Мысалы: А-геннің доминатты күйі, а-геннің рецессивті күйі.
|
Гомозигота
|
Гомологті хромосомалардың дәл сол локусында екі
бірдей аллельдері бар гендер.
|
Гетерозигота
|
Гомологті хромосомаларында қандайда бір геннің
әртүрлі аллельдері бар ағзалар
| «Сәйкестендіру тесті» әдісі
Берілген ұғымдарды анықтамасымен сәйкестендіріңдер.
Ұғымдар
|
Анықтамасы, сипаттамасы
|
А .Тұқымқуалаушылық
|
1.Организмнің өз ата-аналарынан гаметалар
арқылы қабылдаған гендерінің жиынтығы
|
В .Өзгергіштік
|
2.Организмдердің өз белгілері мен қасиетін
ұрпақтарына беру қасиеті
|
С .Генотип
|
3.Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті
зерттейтін ғылым
|
Д .Фенотип
|
4.Гомологтік хромосомадағы аллельді гендер
әртүрлі
|
Е . Аллельді гендер
|
5.Организмнің ішкі және сыртқы белгілерінің
жиынтығы
|
Н . Гомозигота
|
6.Организмнің жаңа белгілерге ие болу қасиеті
|
К .Гетерозигота
|
7.Гомологтік хромосомадағы аллельді гендер
біркелкі
|
М. Генетика
|
8. Гомологтік хромосомалардың бірдей үлескілерінде орналасып, нақты бір белгіні
анқтайтын жұп гендер
| А -2, В-6, С-1, Д-5, Е-8, Н-7, К-4, М-3:
«Кесте толтыру» әдісі
Берілген анықтамаларға сәйкес генетикалық символдар мен белгілерді кестеге жазыңдар.
Генетикалық
символдар мен белгілер
|
Анықтамасы
|
Р
|
Будандастыруға алынған ата-аналық даралар
|
Г
|
Гаметалар
|
F, F1 ,F2
|
Алынған ұрпақ, жанына қойылатын индекс ұрпақтың реттік санын көрсетеді
|
Х
|
Будандастыру белгісі
|
|
Аталық дараның жыныстық белгісі
|
|
Аналық дараның жыныстық белгісі
|
А
|
Доминантты ген
|
а
|
Рецессивті ген
|
АА
|
Доминантты гомозигота
|
аа
|
Рецессивті гомозигота
|
Аа
|
Гетерозигота
|
«Бұрыс», «Дұрыс» ойыны
Әр жолдағы "дұрыс" және "бұрыс" жауаптарының бірін айналдыра сыз
Организмдердің өз белгілері мен қасиетін ұрпақтарына беру
қасиеті тұқымқуалаушылық деп аталады
|
Б /Д
|
Генетика- тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін
ғылым
|
Б /Д
|
Бірден жарыққа шығатын белгі рецессивті деп аталады
|
Б /Д
|
Организмдерді тек бір жұп белгі бойынша будандастыру
дигибридті будандастыру деп аталады
|
Б /Д
|
Гибридологиялық әдісті ең алғаш Г.Мендель қолданды
|
Б /Д
|
Г.Мендельдің ІІІ заңы ұрпақ буданының біркелкілігі заңы деп
аталады
|
Б /Д
|
Фенотип дегеніміз- организмнің ішкі және сыртқы белгілерінің
жиынтығы
|
Б /Д
|
Өзгергіштік -организмнің жаңа белгілерге ие болу қасиеті
|
Б /Д
|
Бос шаршыға тиісті гаметаларды, генотипі мен фенотипін жазыңдар.
Бос шаршыға тиісті белгілерді жаз.
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
