Редакция алқасы Редакционная коллегия

 
УДК 372 
 
ПОВЫШЕНИЕ УРОВНЯ ОБУЧЕННОСТИ УЧАЩИХСЯ  
ПОСРЕДСТВОМ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ТЕСТОВЫХ ЗАДАНИЙ 
НА ЗАНЯТИЯХ ПОЗНАНИЯ МИРА В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ 
 
Шарапова Е.Г. 
(СКГУ им. М.Козыбаева, студентка гр. зПМНОII-в-14) 
 
 
 
На современном этапе развития общество предъявляет определенные требования 
к системе знаний, которые международная общественность считает необходимыми для 
формирования  так  называемого  «человеческого  капитала».  Элементами  общей 
человеческой культуры являются определённый объем знаний, владение характерными 
методами,  знакомство  с  ее  специфическим  языком.  Помимо  этого,  все  большую 
актуальность приобретает проблема оценки качества обучения. 
Одним из важнейших направлений модернизации системы образования является 
совершенствование контроля и управления качеством образования. 
Фундаментальной  составляющей  школьного  образования  является  подготовка 
учащихся.  Актуальность  исследования  обусловлена,  с  одной  стороны,  новыми 
государственными  требованиями  к  подготовке  школьников,  сформулированными  в 
стандарте  образования,  а  с  другой,  сложившейся  системой  оценивания  учебных 
достижений в каждом образовательном учреждении. 
Изменения  в  сфере  образования,  произошедшие  за  последнее  время,  привели  к 
противоречию  между  наличием  разработанной  теории  и  методике  использования 
тестов  в  оценке  качества  знаний  и  их  эффективным  применением  в  практике 
преподавания.  
Уровень  обученности  учащихся  определяется  путем  контроля,  являющегося 
звеном  учебного  процесса,  от  правильной  постановки  которого  зависит  во  многом 
успех  обучения.  В  методической  литературе  принято  считать,  что  контроль  является 
так называемой «обратной связью» между учителем и учеником, тем этапом учебного 
процесса, когда учитель получает информацию об эффективности обучения предмету, 
об уровне обученности учащихся. И, наоборот, качество усвоения учебного материала 
зависит от многих условий, среди которых важную роль играет контроль. 
Как  известно,  процесс  контроля  регламентируется  рядом  известных 
дидактических  принципов:  научности  (надежности  и  валидности),  эффективности, 
иерархической  организации,  объективности,  систематичности,  справедливости, 
всесторонности и т. п. [2, 4]. 
Одним  из  требований,  предъявляемых  к  контролю  знаний,  является  требование 
содержательной валидности контроля. В контрольных заданиях должно быть отражено 
все  основное  содержание  проверяемого  раздела  или  темы.  Действенность  теста 
означает пропорциональность представления в нем всех элементов изучаемых знаний и 
умений.  Чем  выше  «коэффициент»  пропорциональности  тем  большую  величину 
действенности имеет тест. Это значит, что составитель теста обязан тщательно изучить 
соответствующие  разделы  учебной  программы,  стандарта  образования,  учебных 
пособий. Существующая практика контроля с использованием традиционных методов 
это  требование,  как  правило,  не  реализует.  Во  время  проведения  устного  опроса 
учащиеся обычно получают 1-2 «случайных» вопроса, при письменном опросе – до 5-
ти.  Учащиеся,  в  свою  очередь,  готовятся  к  занятиям  по  принципу  «повезет  –  не 
 
133 

 
повезет».  Поэтому  зачастую  невозможно  составить  целостную  картину  об  усвоении 
учащимися пройденного учебного материала.  
Требование  надежности  контроля  заключается  в  обеспечении  устойчивости 
последовательных  результатов  контроля  одного  и  того  же  учащегося.  Степень 
надежности  теста  характеризуется  стабильностью,  устойчивостью  показателей  при 
повторных  измерениях  с  помощью  того  же  теста  или  его  равноценного  заменителя. 
Количественно  этот  показатель  характеризуется  вероятностью  достижения 
запроектированных  результатах.  Надежность  теста  повышается  при  увеличении 
количества  тестовых  заданий.  Тест,  нацеленный  на  проверку  усвоения  конкретной 
темы, всегда более надежен по сравнению с тестом, направленным на проверку всего 
курса  в  целом,  так  как  содержательное  разнообразие  последнего  может  оказаться 
чрезмерно  большим,  то  есть,  надежность  теста  связана  с  содержательным 
разнообразием  последнего.  Надежность  теста  понимают  как  коэффициент  точности. 
Она может зависеть и от уровня развития испытуемых. Так, если тест окажется очень 
трудным для группы индивидов, то они прибегают к угадыванию ответов, что снижает 
надежность измерения. 
Принципы  объективности  и  справедливости  контроля  тесно  связаны  между 
собой.  Проблема  субъективности  оценивания  преподавателем  знаний  учащихся  не 
утрачивает актуальности уже в течение многих десятилетий и до сих пор не получила 
своего  разрешения.  Преподаватель  имеет  установки  относительно  «хороших»  или 
«плохих»,  по  его  мнению,  учащихся  и  в  соответствии  с  этим  переоценивает  или 
недооценивает уровень их подготовки и интеллектуального развития. 
В современной педагогике остро стоят следующие вопросы: Есть ли возможность 
повысить  объективность  педагогического  контроля?  Можно  ли  сократить  время, 
затрачиваемое  на  проведение  и  обработку  результатов  контроля?  Как  повысить 
содержательную  валидность контроля?  Эти  и  другие  проблемы  требуют  тщательного 
изучения для поиска путей их разрешения, т.к., как было сказано выше, качественный и 
систематический контроль за усвоением программного материала позволяет повысить 
уровень обученности учащихся по предмету.  
По нашему мнению, для решения большинства из вышеперечисленных проблем в 
настоящее время целесообразно использовать метод тестирования,  который позволяет 
сделать процесс педагогического контроля более эффективным. 
Проблемы оценки качества обучения с помощью тестов всегда рассматривались 
как  важные  и,  одновременно,  «опасные»,  имеющие  как  положительные,  так  и 
отрицательные стороны. 
Одним  из  недостатков  тестового  метода  контроля  знаний  является  возможность 
угадывания,  а  также  то,  что  учащийся  представляет  только  номера  ответов, 
преподаватель  не  видит  характера  хода  решения,  глубину  знаний  (мыслительная 
деятельность учащегося и результат может быть только вероятностным, нет гарантии 
наличия  прочных  знаний  у  учащегося).  Но,  несмотря  на  указанные  недостатки 
тестирования  как  метода  педагогического  контроля,  его  положительные  качества  во 
многом  говорят  о  целесообразности  его  использования  в  учебных  заведениях. 
Тестирование  обладает  следующими  преимуществами  перед  другими  методами 
педагогического контроля:  
•
 
повышение скорости проверки качества усвоения знаний и умений учащимися;  
•
 
осуществление  хотя  и  поверхностного,  но  полного  охвата  всего  учебного 
материала;  
•
 
снижение воздействия негативного влияния на результаты тестирования таких 
факторов, как настроение, уровень квалификации и другие характеристики конкретного 
учителя, т.е. минимизация субъективного фактора при оценивании ответов; 
 
134 

 
•
 
 
высокая объективность и, как следствие, большее позитивное стимулирующее 
воздействие на познавательную деятельность учащегося;  
•
 
ориентированность на современные технические средства, на использование в 
среде компьютерных обучающих и контролирующих систем;  
•
 
возможность  математико-статистической  обработки  результатов  контроля  и, 
как следствие, повышение объективности педагогического контроля;  
•
 
осуществление  принципа  индивидуализации  и  дифференциации  обучения 
благодаря использованию адаптивных тестов;  
•
 
возможность  увеличить  частоту  и  регулярность  контроля  за  счет  уменьшения 
времени выполнения заданий и автоматизации проверки;  
•
 
облегчение процесса интеграции системы образования страны в европейскую.  
Содержание  предмета  познания  мира  предусматривает  последовательное 
овладение  учащимися  методами  и  способами  познавательной  деятельности, 
направленной  на  изучение  различных  объектов  и  явлений  окружающей  среды.  Цель 
обучения:  формирование  у  учащихся  целостного  взгляда  на  мир,  определение  в  нем 
места  человека.  Задачами  обучения  являются:  формирование  представлений  о 
разнообразии  объектов  и  явлений  природы,  их  свойствах,  качествах  и  состояниях, 
осознание взаимосвязей, взаимозависимости между ними, их изменениями во времени 
и  пространстве,  воспитание  правильного  отношения  к  своему  здоровью,  своим 
чувствам,  формирование  умений  правильно  организовывать  свою  деятельность  и 
поведение,  формирование  основ  нравственной,  трудовой  и  эстетической  культуры 
учащихся, их социализация, воспитание экологической культуры и мышления. 
Проанализировав 
многообразие 
классификаций 
тестовых 
заданий, 
представленных  в  литературе,  и  сопоставив  их  с  нормативными  документами, 
целесообразно предложить классификацию по типам и видам заданий: типы - закрытые 
(задания с выбором верного ответа), открытые (задания со свободно конструированным 
ответом);  виды  -  с  выбором  одного  верного  ответа,  с  выбором  более  одного  верного 
ответа, 
на 
установление 
соответствия, 
на 
установление 
правильной 
последовательности, на дополнение с кратким ответом, на дополнение с развернутым 
ответом. 
На  начальном  этапе  работы  над  проблемой  повышения  качества  знаний  была 
осознана  необходимость  контроля  уровня  знаний  учащихся.  Т.к.  повысить  уровень 
знаний можно, только установив и ликвидировав пробелы в знаниях учащихся.  
Был проанализирован начальный уровень обученности учащихся по предмету. 
 
 
 
Рисунок 1. Успеваемость учащихся по познанию мира за 1 четверть. 
 
Для  лучшего  усвоения  учебного  материала  и  подготовки  к  тестированию  на 
уроках  использовалась  работа  с  терминами.  Перед  прохождением  программного 
материала на каждом уроке учащиеся знакомились с группой терминов, относящихся к 
 
135 

 
данной теме. Формулировку терминов записывали в словарь. Данная работа позволила 
сократить  количество  допускаемых  ошибок  учащимися  при  выполнении  тестов 
различного характера. Весь накопительный материал по курсу предмета познание мира 
учащиеся  могут  повторить  в  любое  время,  а  также  пользоваться  им  в  среднем  и 
старшем звене. 
С  целью  определения  уровня  обученности  учащихся  и  выявления  пробелов  в 
знаниях  были  разработаны  тестовые  задания,  включающие  основные  вопросы 
программного материала предмета познание мира за курс 2 класса. 
 
 
 
Рисунок 2. Успеваемость учащихся по познанию мира за 2 четверть. 
 
Как  видно  из  рисунка  2,  значительно  увеличилось  количество  учащихся, 
имеющих  по  предмету  оценку  «5»  и  «4»,  снизилось  количество  учащихся, 
занимающихся по предмету на оценку «3». 
Как  показывают  результаты  анализа  успеваемости  учащихся  за  1  и  2  четверти, 
наблюдается устойчивая положительная динамика уровня обученности учащихся. 
 
 
 
Литература: 
1.
 
Аванесов  В.С.  Основы  педагогической  теории  измерений  //  Педагогические  Измерения,  т.1, 
№1, 2004. С.15-21. 
2.
 
Аванесов В.С. Композиция тестовых заданий. М.: Центр тестирования, 2002. С.163. 
3.
 
Аванесов В. Определение педагогического теста // Управление школой. - 1999. -  №29. 
4.
 
Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. – М.: Педагогика, 1989. - 190 с. 
5.
 
Гулидов И.Н. Педагогический контроль и его обеспечение: Учебное пособие. - М.: ФОРУМ, 
2005. - 
240 с. 
6.
 
Закон Республики Казахстан «Об образовании». - Астана. 2007. 
7.
 
Михайлычев Е.А. Технология стандартизации дидактических тестов // Школьные технологии. 
- 2001. - 
№5. - С. 36-54 
8.
 
Казаринов  А.С.,  Култышева  А.Ю.,  Мирошниченко  А.А.  Технология  адаптивной  валидности 
тестовых заданий: Учебное пособие. Глазов: ГГПИ, 1999. 
9.
 
Кальней  В.А.,  Шишов  С.Е.  Технология  мониторинга  качества  обучения  в  системе  “учитель-
ученик”: Методическое пособие для учителя. М.: Педагогическое общество России, 1999. 
10.
 
Хубаев  Г.В.  О  построении  шкалы  оценок  в  системах  тестирования  //  Высшее  образование  в 
России. - 1996. - №1. - С. 67-81. 
 
136 

ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР / ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ
 
 
 
ӘОЖ 070 
 
ӨЛКЕМІЗДІҢ ШАРАЙНАСЫ: «КЕДЕЙ СӨЗІНЕН» -  
«СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАНҒА» ДЕЙІН 
 
Аубакирова Г.Р. 
(М.Қозыбаев атындағы СҚМУ) 
 
 
 
Қазақ  баспасөзі  –  ұлтымыздың  ұлы  тұлғаларының  арманы  еді.  Ұлт  зиялылары 
қазақ  баласының  терезесін  басқа  елдермен  теңестіруге  күш  салысты.  Қиын  қыстау, 
қараңғылық  кезде  халықтың  рухани  байлығын,  бостандығын  көтеретін,  санасын 
оятатын  баспасөз  керек  болды.  Осыны  ерте  түсінген  Алаш  ғұламалары  үгіт-насихат 
жұмыстарын күшейте бастады. Қиыры жоқ шетсіз далада кешікпей «Айқап», «Қазақ», 
«Жас азамат»,  «Тіршілік» сияқты алғашқы баспасөз қарлығаштары шыға бастады. Ол  
халыққа  сәуле  болып  кіріп,  рухани  ұмтылыстар  болып  шыға  бастады.  Осындай 
ұмтылыстардың  бір  нышаны  болып  Ресейдің  Коммунистік  партиясының  Омбы 
губерниялық  комитеті  жанындағы  мұсылман  секциясының  қазақ  газеті  «Кедей  сөзі» 
болды. Газетті шығарушылар «Құл емес, ұл боламыз» деп жан ұшырды[1, 11 б.]. 
Газеттің  алғашқы  саны  1920  жылы  22  ақпанда  «Кедей  сөзі»  деген  атпен  Омбы 
қаласында  жарық  көрді.  Алғашында  «Шығарушысы  –  жазушылар  ұйымы» 
делінгенмен,  1921  жылы  7  ақпанда  Сібір  бюросы  газеттің  редақциялық  алқасын 
бекітеді. Алғашқы редакторы болып Бородихин, ал алқа мүшелері Әйтиев, Телжанов, 
Тоқжанов,  Жұмабаевболып  тағайындалады.  Осы  орайда  айта  кететін  жайт,  қазақ 
газетінің  басшысының  орыс  болуының  себебі  сол  кездегі  баспасөз  құралдарының  да 
партия бақалауында болғанын көрсетеді. Осылайша редакция құрылған.  «Кедей сөзі» 
бірден  былай  деп  жазды:  «Көтер  басты!  Аш  көзді!  Таста  жалқаулықты!  Қайраттан, 
сілкін! Жармасыңдар бос шашылып жатқан ғылым мен білімге! Хат білмегенің білуге, 
тануға қам қылып, надандықтан құтылуға кірісіңдер!» [2, 95 б.]. 
Сол  кезеңде  орталық  болған  Омбыда  қазақтың  игі  жақсылары  жиналған  еді. 
Мағжан  Жұмабаев,  Смағұл  Сәдуақасов,  Өтел  Сарин  және  Қошке  Кеменгеровтың 
мақалалары  жиі  жарық  көрген  осы  газет  еді.  Мағжан  Жұмабайұлы  «Автономия 
кімдікі?» деген мақаласында «Қанды отты тарихы бар, бай әрі терең тілі бар, әдебиеті 
бар,  басқаларға  ұқсамайтын  төресі  мен  шаруасы  бар  –  қазақтікі.  Жүз  жылдар  бойы 
ақсүйектер  мен  байлардың  текпісінде  болса  да,  елдігін  ұмытпаған  ер  қазақтың 
автономиясы  бұл!»  -  деп  жазған  болатын[3,  35  б.].  Смағұл  Сәдуақасұлы  «Бірінші 
мақсұттармыз»  атты  мақаласында  «Басымыз  кемдіктен  шығып,  қолымыз  теңдікке 
жетіп  отыр.  Ұйымшылдық  болашақ  жолы  екенін  жаңа  ғана  түсінгендейміз.  Енді  оқу 
жалпы жұртқа бірдей болмақ. Әділдік сөйлейтін кез келді. Бұған әрине, әділ жүректі, ақ 
ниетті  шын  еңбекшіл  халықты  жақтайтын  еңбек  керек»  деп  жазса,  ал  «Октябрь 
төңкерісі һәм қазақ еңбекшілері» атты мақаласында «Төңкеріс деген не?, Тап деген не? 
деген  сұрақтарға  жауап  береді.  Ол  қазақты  шет  халықтар  құлданбаса,  өз  ішінен 
шыққандар жоқ, қазақ халқының бәрі еңбекшіл»деген [3, 37 б.]. 
Қазақ автономиясының құрылуына байланысты Омбы губерниясының әкімшілік 
аумағанда өзгерістер болады. Осыған орай, Ақмола губерниясы орнап, оның орталығы 
Петропавл қаласы бекітіледі. Газетті қазақ өкілдігіне беру мәселесі осы кезде көптеген 
 
137 

қиыншылықтар арқылы шешіледі. Енді «Кедей сөзі» газеті атауын өзгертіп «Бостандық 
туы»  («Знамя  свободы»)  болып  шыға  бастайды.  1921  жылы  5  наурыз  күні  Омбының 
көркемөнер  мектебінің  шеберханасында  газеттің  бас  тақырыбы  белгілінеді.  Алғашқы 
саны  Омбыдағы  қазақ  өкілдігінде  1921  жылы  7  наурызда  4  мың  данамен  басылып 
шығады.  Осы  кезде  газетті  Петропавлға  көшіру  қиындықтарын  шешу  болып  жатқан 
еді.  Қиын-қыстау  кезеңінде  әуелі  Жанұзақ  Жәнібеков,  одан  кейін  Сабыр  Айтқожин 
басқарған.  Ал  Ж.  Сұлтанбеков,  Ш.  Ералиев,  Ж.  Жәнібеков,  С.  Сапарбеков,                          
Ж.  Тілепбергенов,  Ж.  Тәттібаев,  М.Қайыпназаровтар  жауапты  редакторлары  болған. 
Оның  алғашқы  санында  Қазақстан  ОАК  төрағасы  Сейтқали  Меңдешев  «Қазақ 
жолдастарға!»  және  «Қазақ  әйелдеріне!»  деген  үндеу  жариялайды.  Ұлт  мақтанышы 
Мағжан  Жұмабаев  та  газеттің  редакциялық  алқасының  мүшесі  болған.  Зиялы  деген 
ұлттың ұлы тұлғалары осы «Бостандық туы» газетінде мақалаларын, әңгіме-жарларын 
жариялаған. Мысалы, Сәбит Мұқанов «Есею жылдары» романында өзі осы «Бостандық 
туында» қызмет еткен жылдарына тоқталады, ал «Қызылжар» романын жазған Мәжит 
Дәулетбаев  пен  Жақан  Сздықовтар  жөнінде  біршама  әңгімелер  шертеді.  Осы  газетте 
қаламын  ұштағандардың  қатарына  Сейітжан  Омаров,  Жиенғали  Тілепбергенов, 
Жұмағали Саин, Асқар Тоқмағамбетов, Шахмет Құсайынов, Ғалым Малдыбаев т.б. да 
бар.   
1928-
1932  жылдар  аралығында  Петропавл  округтік  партия  және  атқару 
комитетінің  үні  болған  «Кеңес  ауылы»  газетін  басқару  және  оны  уақытында  шығару 
жеңіл  болмаған  еді.  Бұл  Сталиннің  билеп-төстеген,  әрі  Голощекиннің  «Кіші  Қазаны»  
жүріп жатқан кезі болатын. Сондықтан газеттің негізгі айдары – байларды әшкерелеу, 
жауларды  айту  болған.  Осындай  белеңмен  жұмыс  жасаған  көп  жастарымыз 
жастайынан қыршынынан қиылып кете барды.  
Жалпы  газетіміз  елмен  жасаған  басылымдардың  біріне  жатады.  Ол  Сталиннің 
жазалауын  да,  Хрущевтің  жылымығын  да,  Брежневтің  тоқырауын  да  бастан  өткерді. 
Осындай қиын-қыстау кезінде газет «Ленин Туы» деген атпен шығып жүрді. 1932-1937 
жылдарда  «халық  жаулары»  деп  саналып  «Ленин  туының»  алғашқы  редакторлары 
Есіркеп Қалымбетов, Елжас Бекенов, Әбдірахман Айсарин, Зәйтүн Сыздықов атылып 
кетті [3, 12 б.]. 
Газетіміздің  тізгінін  алпысыншы  –  жетпісінші  ұстағандардың  қатарына                       
Ө.  Оспанов,  Ғ.  Мұхамеджанов,  Б.  Асанов,  Қ.  Меңдіқожин,  У.  Рақымжановтарды 
жатқызсақ,  ал  кеңес  баспасөзінің  қаламгерлеріне  М.  Нұрғожин,  Ғ.  Нұрмолдин,                     
Р. Бәдірленов, С. Сауытбаев, У. Нұрсейітов, С. Темірханов, Б. Мұстафин, С. Қасенов,   
Т. Қадіров жатады. 
Әуел  басында  «Кедей  сөзі»  деген  атпен  шығып,  «Бостандық  туы»,  «Кеңес 
ауылы»,  «Ленин  туы»  сынды  бел-белестерден  өткен  сақа  басылым,  өрелі  газет 
«Солтүстік  Қазақстанның» жүріп  өткен  жолына  енді  біріер  жылдан  соң  100  жыл 
толғалы  отыр.  Ғасырға  жуық  тарихы  бар  басылымның  әр  кездегі  басшылары  туралы 
шолу жасағанымыз орынды деп ойлаймын.  
Газеттің  ең  алғашқы  редакторы  –  Әбілқайыр  Досов  болған  екен.  Әбілқайыр 
Ысқақұлы  бұрынғы  Көкшетау  уезінің  Қотыркөл  болысында  туған.  Ол  1916  жылы 
Омбы  орыс-қазақ  жетім  балалар  пансионына  орналасып,  қазақ  оқушы  жастарының 
«Бірлік»  мәдени-ағарту  үйірмесінің  мүшесі  болған.  «Кедей  сөзі»  газетінің  алғашқы 
редакторы  бола  отырып,  ол  1920  жылдың  қазан  айында  Қазақ  советтерінің  құрылтай 
съезінде Қазақ АССР ОАК-нің төралқа мүшесі және хатшысы болып сайланады. 1937 
жылғы  28  қарашада  жалған  саяси  айыппен  тұтқындалып,  ату  жазасына  кесілді.  1956 
жылғы 12 қазанда ақталған. 
Газетке басшылық еткен екінші адам – қоғам қайраткері Мұқан Әйтпенов болған. 
Ол 1917 жылы көктемде Омбы уездік қазақ комитетінің төрағасы, қараша айында «Үш 
 
138 

жүз»  партиясын  ұйымдастырушылардың  бірі  әрі  партия  ОК-нің  алғашқы  төрағасы 
болған. Партия басшылығы екі жікке бөлінгенде Әйтпенов «Үш жүзді» тастап, Алашқа 
қосылған. Осы уақытта ол «Кедей сөзі» газетіне басшылық жасаған. 
Мемлекет  және  қоғам  қайраткері,  қазақтың  біртуар  перзенті  Смағұл 
Садуақасовтың  да  қазіргі  «Солтүстік  Қазақстан»  газетінде  қолтаңбасы  бар.  Ол  1920 
жылы «Еңбекшіл жастармен» бірге «Кедей сөзі» газетінің де редакторы болған. Оның 
«Октябрь  төңкерісі  һәм  қазақ  еңбекшілері»,  «Бірінші  мақсұттарымыз»,  «Біздің  жол» 
және  басқа  мақалалары  «Кедей  сөзінде»  жиі  жарық  көріп  тұрған.  1920  жылдардың 
басында  «Еңбек  туы»,  1925-1926  жылдары  «Еңбекшіл  қазақ» –  «Еңбекші  қазақ» 
газеттері  мен  «Қызыл  Қазақстан»  журналыныңредакторы  болған.  25  жасында 
Қазақстанның  оқу-ағарту  халық  комиссары  болған  ол  1933  жылы  жұмбақ  жағдайда 
қайтыс болады. 
Қазақтың ұлы ақыны Мағжан Жұмабаев та 1921 жылдың бас кезінде «Бостандық 
туы»  газетінің  редакторы  болып  тағайындалады.  Бұған  дейін  әр  жерлерде  қызмет 
атқарып,  ұстаздық  етіп,  әйгілі  «Педагогика»  оқулығын  жазған,  ақынның  бұл  салада 
тәжірибесі  мол  болған.  Ол  өлең-жырларымен  ғана  шектеліп  қалмай,  газет  беттерінде 
«Сайлау», «Бірінші май мейрамы», «Жазылашақ оқу құралдары һәм мектебіміз» сияқты 
мақалалар  жазған.  Ұлы  ақын  1937  жылы  жазықсыз  репрессияға  ұшырап,  кейін  1988 
жылдың  соңында,  ақталады.  1993  жылы  бұрынғы  «Бостандық  туы»  редакциясының 
ғимаратына ескерткіш тақта орнатылды. 
Сабыр Айтқожин 1921 жылы «Кедей сөзі» газетіне жұмысқа қабылданады. 1922 
жылы  редакция  Қызылжарға  көшіп  келгенде  аты  «Бостандық  туы»  болып  өзгерген 
газеттің  жауапты  редакторы  осы  кісі  болған.  Ол  1925  жылдың  наурызына  дейін 
редактор  ретінде  қол  қойып  тұрған.  Сол  жылы  Алматыға  ауысып,  «Тілші»  газетіне 
басшылық  жасаған.  1928-1937  жылдар  аралығында  әртүрлі  лауазымды  қызметтерде 
жүрген  оны  1937  жылы  2  қазанда  Жамбыл  қаласында  жалған  айыппен  тұтқындаған. 
«Жапонияның  басшылығымен  буржуазиялық  мемлекет  құруды  мақсат  етті»  деген 
айыппен «халық жауы» атанады, ал 1957 жылы ССРО Жоғарғы соты әскери алқасының 
шешімімен ақталған болатын. 
Елжас Бекенов 1892 жылы бұрынғы Көкшетау облысының Чкалов ауданындағы 
Абай  ауылында  туған.  Ол  жазушы,  әдебиет  зерттеушісі  ретінде  әр  түрлі  жанрда 
шығармалар жазған. 1922-1924 жылдары Ол Орынбор қаласындағы оқыған. 1925-1928 
жылдары  «Еңбекші  қазақ»  газетінде  әдеби  қызметкер,  1929-1931  жылдары  «Кеңес 
ауылы»  (қазіргі  «Солтүстік  Қазақстан»)  газетінде  редактордың  орынбасары,  кейін 
редакторы  болған.  1935-1938  жылдары  облыстық  «Ленин  туы»  газетінде  қызмет 
атқарған. 1938 жылы қайтыс болған. 
Ақтөбе облысының Темір ауданындағы Қызылжұлдыз ауылында туған Жиенғали 
Әділұлы  Тілепбергенов  те  1925-1926  жылдары,  Ақтөбедегі  «Кедей»  газеті 
редакторының орынбасары, кейіннен редакторы болып журналистік жолын бастайды. 
1926-
1927 жылдары «Бостандық туы» газетінің редакторы болады.  
1900  жылы  бұрынғы  Қарқаралы  уезінің  Семей  губерниясындағы  Бөріқара 
болысының №1 ауылында дүниеге келген Зәйтүн Сыздықов 1938 жылы «Социалистік 
Қазақстан»  газетінің  Солтүстік  Қазақстан  облысы  бойынша  меншікті  тілшісі  болды.  
1938-
1939  жылдары  Солтүстік  Қазақстан  облыстық  «Ленин  туы»  газетінің  жауапты 
редакторы болады.   
Еңбек жолын саяси істерді басқарумен бастаған Тілеулес Балтағожин 1939 жылы 
журналистік  жұмысқа  ауысып,  Солтүстік  Қазақстан  облыстық  «Ленин  туы»  газетінің 
жауапты  редакторының  орынбасары  болып  екі  жыл  еңбек  етеді.  1940  жылы  осы 
газеттің  жауапты  редакторы  болып  тағайындалады.  Кейін  1942  жылы  жоғары  партия 
 
139 

мектебіне оқуға жіберілген соң, газет редакциялары мен республикалық басылымдарда 
еңбек етеді. 
1915 жылы Ақмола уезінің Ақсирақ болысындағы Ұста ауылында туған Өміржан 
Оспанов  1931-1932  жылдары  Бурабай  орман  техникумында  оқып  білім  алған.  1937 
жылы  Солтүстік  Қазақстан  облыстық  «Ленин  туы»  газетінде  әдеби  қызметкер  болып 
істейді.  1943  жылы  «Ленин  туы»  газетінің  (қазіргі  «Солтүстік  Қазақстан»  газеті) 
редактор болып тағайындалып, оған көп жыл басшылық жасаған. 
Балтабек  Асанов  Павлодар  облысының  Баянауыл  өңірінде  өмірге  келген.  Еңбек 
жолын  1920  жылы  Екібастұздағы  №  1  шахтаның  кен  жұмысшысы  болудан  бастаған. 
1933-
1957 жылдар аралығында әртүрлі журналистік бағыттағы жұмыстарды атқарады. 
1957-
1963  жылдары  Солтүстік  Қазақстан  облыстық  «Ленин  туы»  газетінің  редакторы 
болған.  Одан  кейін  «Социалистік  Қазақстан»  газетінің  Қарағанды  облысындағы 
меншікті тілшісі қызметімен журналистік жолын аяқтаған. 
Құрмантай  Меңдіғожин  еңбек  жолын  1939  жылы  Солтүстік  Қазақстан 
облысының  «Ленин  туы»  газетінің  әдеби  қызметкері  ретінде  бастаған.  Сол  жылы, 
Ақмола  қаласындағы  «Сталин  туы»  газетіне  ауысып,  соғысқа  дейін  сонда  қызмет 
істеді.  1941  жылы  қан  майданда  ауыр  жараланып,  елге  оралған.  1959-1961  жылдары 
тағы  да  Орталық  Комитеттің  нұсқаушысы,  1961-1965  жылдары  «Социалистік 
Қазақстан» газетінде еңбек еткен. 1965-1969 жылдары Солтүстік Қазақстан облыстық 
«Ленин  туы»  газетіне  басшылық  жасаған.  Одан  кейін  республикалық  Журналистер 
одағының хатшысы болған.   
Уәп  Әшімұлы  Рақымжановтың  еңбек  жолын  1952  жылы  «Көкшетау  правдасы» 
газетінде бөлім меңгерушісі болып бастаған. Осы газетте жауапты хатшы, редактордың 
орынбасары  қызметтерін  атқарған.  1964  жылдан  бастап,  Ақтөбе  қаласындағы  өлкелік 
газетте  қызмет  істеген:  әуелі  бөлім  бастығы,  одан  кейін  редактордың  орынбасары 
болған.  1968  жылы  «Көкшетау  правдасы»  газетінің  редакциясына  оралып,  газет 
жабылып  қалғанға  дейін  сонда  қызметін  жалғастырған.  1969  жылы  Солтүстік 
Қазақстан облыстық «Ленин туы» газетінің редакторы болып тағайындалған. 
Қазіргі Есіл ауданындағы Еңбек ауылында туған Бақыт Мүтәллапұлы Мұстафин 
1959 жылы Киров атындағы қазақ мемлекеттік университетінің журналистика бөлімін 
бітірген.  Ол  еңбек  жолын  облыстық  «Ленин  туы»  газетінің  әдеби  қызметкерінен 
бастаған. 1962 жылы «Лениншіл жас» газетінің Солтүстік Қазақстан облысы бойынша 
меншікті тілшісі болған, ал 1963 жылы Преснов ауданындағы Жамбыл орта мектебінде 
сабақ берген. 1964 жылы «Тың өлкесі» газетінің әдеби қызметкері болды. 1966 жылы 
қайтадан  ашылған  «Ленин  туы»  газетіне  бөлім  меңгерушісі  болып  қабылданып,  осы 
газетте  қызметтің  барлық  баспалдақтарынан  өткен:  жауапты  хатшы,  редактордың 
орынбасары және бас редактор болған. Сөйтіп, «Ленин туында» бақандай 40 жыл еңбек 
еткен. 
Еңбек жолын өзінің туған ауылында шопан, тракторшы болып бастаған Жарасбай 
Сүлейменов  әскери  міндетін  өтегеннен  кейін  Солтүстік  Қазақстан  облыстық  «Ленин 
туы» (қазіргі «Солтүстік Қазақстан») газетінде кіші әдеби қызметкер, әдеби қызметкер, 
тілші, бөлім меңгерушісі міндеттерін атқарған. 2003 жылдың мамыр айында «Солтүстік 
Қазақстан  облыстық  «Солтүстік  Қазақстан»  газеті  мемлекеттік  коммуналдық 
кәсіпорынының»  директоры  –  бас  редакторы  болып  тағайындалады.  2007  жылғы  18 
тамызда «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясының тізімі бойынша Қазақстан 
Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты болып сайланады. 2012-2014 жылдың 
сәуір айына дейін «Егемен Қазақстан» газетінің бас редакторының орынбасары болады, 
ал  2014 жылдың сәуір айынан «Солтүстік Қазақстан» газетінің бас редакторы болады. 
2007  жылдан  бастап  «Мағжан»  әдеби-көркем,  қоғамдық-саяси  журналының  бас 
 
140 

редакторы, 2014 жылдан Қазақстан Жазушылар одағы Солтүстік Қазақстан облыстық 
филиалының директоры болып жұмыс атқарады. 
Кәрібай  Иманжанұлы  Мұсырман  1981  жылы  қазіргі  әл-Фараби  атындағы  Қазақ 
ұлттық университетін журналист мамандығы бойынша бітірген соң 1985 жылға дейін 
Солтүстік  Қазақстан  облыстық  «Солтүстік  Қазақстан»  («Ленин  туы»)  газеті 
редакциясында  тілші  және  Жамбыл  ауданы  бойынша  меншікті  тілші  болып  қызмет 
етеді.  1985-1992  жылдары  бұрынғы  Көкшетау  облыстық  «Көкшетау»  газетінің 
редакциясында  меншікті  тілші,  ауыл  шаруашылығы,  партия  тұрмысы  бөлімдерінің 
меңгерушісі,  редактор  орынбасары  міндетін  атқарушы,  республикалық  «Егемен 
Қазақстан»  газетінің  меншікті  тілшісі  қызметтерін  атқарады.  1992-1997  жылдары 
Көкшетау  облыстық  телерадиокомпаниясының  төрағасы  болады.  1997-2007  жылдары 
Солтүстік  Қазақстан  облыстық  телерадиокомпаниясын  басқарады.  2007  жылдан  бері 
Солтүстік  Қазақстан  облысы  әкімдігінің  «Қызылжар  –  Ақпарат»  жауапкершілігі 
шектеулі серіктестігінің директоры қызметін атқарады.  
Осындай ұлт жанашырлары басшылық жасаған алғашқы солтүстік өңірдің қазақ 
баспасы  қиын-қыстау  заманнан  өткеніне  қарамастан  шыншыл  әрі  нақты  материалдар 
жазылатын  газет  ретінде  қалыптасып  келеді.  Солтүстік  өлкеміздің  шарайнасын  әрі 
қарай ұштап, дамытатын  жастарымыздың қанаттары талмсын деп, еңбектеріне жеміс 
тілейік. 
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев 2005 жылғы 18 ақпандағы халыққа Жолдауында атап 
көрсеткендей,  «Сөз  бостандығы  –  Қазақстанның  аршынды  демократиялық  дамуының 
негізгі  шарттарының  бірі».  Ендеше,  өлкеміздің  осындай  айғағымыз  елімізбен  бірге 
туып, бірге өсіп келе жатқан сыңайлы. Ол озық ойдың белсенді насихаттаушысы.  
Халықтың  да,  нарықтың  да  талаптарының  үрдісінен  көріне  білген  «Солтүстік 
Қазақстан»  газеті  қазір  заманауи  талаптарға  сай  өзгерген.  Онда  ай  сайын  22 
тақырыптық  бет  беріліп  түрады.  Олар  оқырмандарға  өте  ыңғайлы  етіп  берілген. 
Ондағы  ақпарат  ағымдағы  жаңалықтан  басталып  көңілді  әзілдермен  аяқталады. 
Оқырманның  саны  кез  келген  газеттің  жұмысының  басты  көрсеткіші  екені  бәрімізге 
мәлім,  ендеше,  бұл  газеттің  таралымы  күннен  күнге  өсіп  келеді.  Бұл  ретте  біз 
«Солтүстік Қазақстан» газетінің абыройы асқақ екенін айтамыз.  
Сонау  «Кедей  сөзінен»  бастау  алған  «Солтүстік  Қазақстан»  газетінің  тарихына 
2020  жылы  бақандай  100  жыл  толады.  Тарихи  тұрғыда  алғанда  бұл  аса  зор  біліми 
байлық пен дамуымыздың белгісі. Алда әлі де жастардың қаламымен жазылмаған ой-
пікірлері бар екені хақ. Осы жастар қауымына соны шыңдай берсе екен дейміз.   
Осы мақаламның соңын мен еліміздің президентінің сөзімен аяқтағым келеді. Ол 
Алматы  қаласында  2004  жылы  23  сәуірде  өткен  Еуразиялық  үшінші  медиафорумда 
бұқаралық  ақпарат  құралдарына  тоқтай  келе  былай  деген  еді:  «Қаламның  ұшында, 
көңіліңнің  түкпірінде  бүгінгі  заманның  болмыс-бітімі  тұлғаланатын  журналистер 
қауымының уақыт алдындағы парызы мен қарызы өсе түсуде. Жедел де шыншыл, әділ 
де өткір хабарларды кәсіпқой шеберлікпен, азаматтық парасатпен бере білетін ақпарат 
құралдары  өкілдері  дәуірдің  тұтас  тұлғасын  сомдауға  үлес  қосады».  Ендеше,  сол 
ақпараттардың бары мен нәрін ала білетін оқырман қауымы көбейе берсін.  

жүктеу/скачать 2,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: