Реферат тақырыбы: Арнайы психологиядағы диагностиканың психологиялық- педагогикалық әдістерінің дамуы

- ата-аналардың білім деңгейі;

Дамуында кемістігі бар балаларды кешенді зерттеудің өте маңызды бөлімдері психологиялық және логопедиялық зерттеулер болып табылады.

Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі
С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті

РЕФЕРАТ
ТАҚЫРЫБЫ: Дамуында бұзылуы бар балаларды психологиялық зерттеу

Орындаған 

Балалардағы даму бұзылыстарының психологиялық диагностикасы кешенді клиникалық, психологиялық, педагогикалық және әлеуметтік сараптаманың құрамдас бөлігі болып табылады. Ол арнайы психология және даму бұзылыстарының психодиагностикасы саласындағы жетекші мамандар (В.И.Лубовский, Т.В.Розанова, С.Д.Забрамная, О.Н.Усанова және т.б.) тұжырымдаған бірқатар принциптерге негізделген.

Дамуында бұзылуы бар баланы психодиагностикалық тексеру жүйелі болуы керек, яғни. психиканың барлық аспектілерін (танымдық белсенділік, сөйлеу, эмоционалды-еріктік сфера, жеке даму) зерттеуді қамтиды.

Психодиагностикалық тексеру баланың жасы мен психикалық дамуының күтілетін деңгейін ескере отырып ұйымдастырылады. Дәл осы көрсеткіштер диагностикалық процедураның ұйымдастыру формаларын, әдістерді таңдауды және нәтижелерді түсіндіруді анықтайды.

Диагностикалық тапсырмалар балаға қолжетімді болуы керек. Тексеру кезінде балаға ол сәтті орындай алатын тапсырма ұсынылуы керек және нәтижелерді талдау кезінде баланың қай жас тобына арналған тапсырмаларды орындағаны ескеріледі.

Тексеру кезінде баланың «проксимальды даму аймағы» (Л.С. Выготский) түріндегі нақты ғана емес, әлеуетті мүмкіндіктерін де анықтау маңызды. Бұған әр түрлі күрделіліктегі тапсырмаларды ұсыну және оларды орындауда балаға өлшенген көмек көрсету арқылы қол жеткізіледі.

Психодиагностикалық зерттеуді жүргізу әрқашан жеке мәселелерді шешу жолдарын анықтайтын белгілі бір мақсатқа бағынады. Дамуында ауытқуы бар баланы психодиагностикалық тексерудің негізгі мақсаты – түзету көмегінің оңтайлы жолдарын анықтау үшін психикалық бұзылулардың құрылымын анықтау. Нақты тапсырма баланың жасына, көру, есту, тірек-қимыл аппаратының бұзылуының болуы немесе болмауы, әлеуметтік жағдай, диагностикалық кезең (скрининг, дифференциалды диагностика, жеке түзету бағдарламасын жасау үшін баланы терең психологиялық зерттеу, түзеу шараларының тиімділігін бағалау). Баланы психологиялық зерттеуден ақпараттық және объективті нәтиже алу үшін бірқатар ерекше жағдайларды сақтау қажет:

• 
  әдістемелік аппарат зерттеу мақсаты мен болжамына сәйкес болуы керек; мысалы, скринингтік зерттеу жүргізу кезінде диагностикалық құралдар экспериментаторға бір реттік зерттеу барысында баланың психикалық дамуы жас нормасына сәйкес келеді немесе одан артта қалады деген қорытындыға келуге мүмкіндік беруі керек;
  
• 
  тексеру кезінде қандай психикалық функцияларды зерттеу керек екенін анықтау маңызды - әдістерді таңдау және нәтижелерді түсіндіру осыған байланысты;
  
• 
  эксперименттік тапсырмаларды таңдау тұтастық принципі негізінде жүргізілуі керек, өйткені баланың егжей-тегжейлі психологиялық ерекшеліктерін, оның ішінде оның танымдық және тұлғалық даму ерекшеліктерін бірнеше әдістерді қолдану нәтижесінде ғана алуға болады. бірін-бірі толықтыратын;
  
• 
  тапсырмаларды таңдаған кезде оларды орындау кезінде әртүрлі қиындық дәрежесін қамтамасыз ету қажет - бұл баланың қазіргі даму деңгейін бағалауға мүмкіндік береді және сонымен бірге оның мүмкіндіктерінің ең жоғары деңгейін анықтауға мүмкіндік береді;
  
• 
  тапсырмалар баланың жасын ескере отырып таңдалуы керек, сондықтан оларды орындау оған қолжетімді және қызықты болады;
  
• 
  тапсырмалардың мазмұны балада жағымсыз реакция тудырмауы керек, керісінше онымен байланыс орнатуға жағдай жасауы керек, бұл тексеруді тиянақты жүргізуге және сенімді нәтиже алуға мүмкіндік береді;
  
• 
  тапсырмаларды таңдаған кезде нәтижелерді түсіндіруде біржақтылықты жою үшін баланың аффективтік сферасының оның қызметінің нәтижелеріне әсерін ескеру қажет;
  
• 
  тапсырмаларды таңдау мүмкіндігінше аз интуитивті және эмпирикалық сипатта болуы керек; әдістерді таңдауда тек ғылыми көзқарас алынған нәтижелердің сенімділігін арттырады;
  
• 
  диагностикалық құралдарды жасауда интуицияның маңыздылығын жоққа шығармай, диагностикалық тапсырмалар жүйесін міндетті түрде теориялық негіздеу қамтамасыз етілуі керек;
  
• 
  әдістемелердің саны баланы тексеру психикалық шаршауға әкелмейтіндей болуы керек; балаға жүктемені оның жеке мүмкіндіктерін ескере отырып мөлшерлеу қажет.
  

• 
  емтихан процедурасы баланың жас ерекшеліктеріне сәйкес құрылуы керек: баланың психикалық әрекетінің даму деңгейін бағалау үшін оны жасына сәйкес белсенді әрекеттерге қосу қажет; мектеп жасына дейінгі бала үшін мұндай әрекет ойындық, мектеп оқушылары үшін тәрбиелік;
  
• 
  әдістер қолдануға ыңғайлы болуы керек, деректерді стандарттау және математикалық өңдеу мүмкіндігі болуы керек, бірақ сонымен бірге тапсырмаларды орындау процесінің ерекшеліктері сияқты сандық нәтижелерді көп емес ескеруі керек;
  
• 
  алынған нәтижелерді талдау сапалы және сандық болуы керек; жетекші отандық психологтардың еңбектерінде баланың психикалық дамуының бірегейлігін және оның әлеуетін анықтауға мүмкіндік беретін сапалық көрсеткіштер жүйесі арқылы жүзеге асырылатын сапалы талдау екендігі көрсетілген, ал сандық бағалаулар баланың психикалық дамуының дәрежесін анықтау үшін қолданылады. қалыптылық пен патологияны ажыратуды жеңілдететін белгілі бір сапалық көрсеткіштің көрінісі әртүрлі дамуында ауытқуы бар балаларда алынған нәтижелерді салыстыруға мүмкіндік береді;
  
• 
  сапа көрсеткіштерін таңдау кездейсоқ болмауы керек, бірақ олардың бұзылуы дамуында ауытқуы бар балаларға тән психикалық функциялардың даму деңгейлерін көрсету қабілетімен анықталуы керек;
  
• 
  сенімді нәтиже алу үшін психолог пен бала арасында өнімді байланыс пен өзара түсіністік орнату маңызды;
  
• 
  емтихан процедурасын оңтайландыру үшін диагностикалық тапсырмаларды ұсыну тәртібін қарастыру керек; кейбір зерттеушілер (А.Анастаси, В.М. Блейхер және т.б.) оларды күрделіліктің жоғарылау ретімен – қарапайымнан күрделіге қарай, басқалары (И. А. Коробейников, Т. В. Розанова) – шаршаудың алдын алу үшін қарапайым және күрделі тапсырмаларды кезектестіру орынды деп санайды.
  

Психологиялық сараптама жүргізу үшін тыныш орта жасау керек. Тексеру баланың назарын аударып алмау үшін заттар саны аз бөлек бөлмеде жүргізіледі. 4 жасқа дейінгі баланы тексеру кішкентай балалар үстелінде немесе кілемде, 4-6 жаста - балалар үстелінде, үлкен балаларда - кәдімгі үстелде жүргізіледі, онда бөгде заттар жоқ.

Емтиханды берілген балаға оңай болатын тапсырмалардан бастаған дұрыс. Психолог өзін сабырлы және мейірімді ұстауы керек және баланың барлық әрекеттерін мұқият бақылап отыруы керек. Егер бала қателессе, емтихан алушы оған осы тапсырмада қарастырылған көмек көрсетеді.