Микро-әлеуметтік жағдайларды әлеуметтік-педагогикалық зерттеу және оның бала дамуына әсері

Балалық шағын әлеуметтік ортаның әртүрлі әсерлеріне осалдық пен сезімталдықтың жоғарылауымен сипатталады. Отбасындағы қарым-қатынастың бұзылуы, отбасы тәрбиесіндегі қателіктер баланың соматикалық және психикалық дамуына кері әсерін тигізетіні белгілі. Көптеген зерттеушілер балалық шақтағы невроздар мен шекаралық психикалық аурулардың негізгі себептері тәрбиедегі кемшіліктер мен отбасындағы қайшылықты қарым-қатынастармен байланысты екенін атап көрсетті. Отбасындағы қарым-қатынастардың бұзылуы дамуында ауытқуы бар балаға да кері әсерін тигізіп, коррекциялық-педагогикалық шаралардың тиімділігін төмендетеді, оның психикалық дамуында әртүрлі екіншілік ауытқуларды тудырады.

Балалардағы жүйке-психиатриялық аурулардың қаупі ерекше жоғары отбасылардың әлеуметтік-психологиялық құрылымының кейбір ерекшеліктері атап өтілген. Оларға мыналар жатады: ата-аналардың біреуінің қатаң үстемдігі; бала мен әке арасындағы қарым-қатынас кедергісі, сондай-ақ отбасылық тәрбие процесіне әкенің ықпалын шектеу; отбасылық қарым-қатынастардағы жанжалдар, ата-аналар арасындағы тұлғааралық қатынастардың бұзылуы; балаға әке мен шешеден, сондай-ақ ата-әжеден қойылатын талаптардың сәйкес келмеуі.

Баланың ақыл-ой қабілеттерін, оның эмоционалдық-еріктік саласын және жеке тұлғасын қалыптастыруда отбасы маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік-педагогикалық қараусыз қалған балалар көбінесе ата-анасы психикалық аурумен, маскүнемдіктен зардап шегетін отбасыларда, бала қараусыз қалған жағдайда тәрбиеленетін жанжалдар мен дисфункциялық отбасыларда кездеседі. Ата-аналармен әңгімелесу дамуында ауытқуы бар баланы кешенді зерттеудің міндетті құрамдас бөлігі болып табылады. Ата-аналармен әңгіме барысында: а) бала тәрбиесіндегі әке мен шешенің рөлін білу; б) отбасы тәрбиесінің түрін бағалау; в) дұрыс тәрбие түрлері мен баланың даму ерекшеліктері арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды орнату; г) отбасы тәрбиесінің түрін баланың психикалық және тұлғалық даму ерекшеліктерімен салыстыру.

Отбасындағы дұрыс емес тәрбиенің келесі түрлері сипатталған.