Республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 12,23 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ Ә. Рақыш (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Түйін сөздер
| Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Бес ғасыр жырлайды. Екі томдық. Құраст.: М. Байділдаев, М. Мағауин. Алматы: Жазушы, 1989. Т. 2. 2. Қазақ поэзиясының антологиясы. -А., 1992. 3. Сүйіншәлиев Х. ХІХ ғасыр әдебиеті. -А., 1992. 4. ХІХ ғасырдағы қазақ поэзиясы. -А., 1985. Есқалиева М. Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі №178 орта мектеп ЛЕКСИКАЛЫҚ МИНИМУМДЫ ТОПТАСТЫРУ АСПЕКТІСІ Аңдатпа. Мақалада тіл үйренуде қажетті сөздер мен сөздік құрамды игеру жаңартылған білім мазмұнында лексикалық материалдарды оқыту барысында басты орын алатын сөздік минимумды ескеруді талап етеді. Оқу кезеңінде жаңа сөздер күн санап өсіп отырады. Алғашқы үйренген сөздер мен кейіннен жаттаған лексика бір-бірін толықтырып, сөздік құрамда үздіксіз қолданылып жүрсе ғана, ол сөйлеу үшін тиімді саналады. Сөздік минимумға енетін сөздер айтушының да, оқушының да, тындаушының да тілдік қарым-қатынасына сәйкес, қолайлы болуы керек. Лексикалық тұлға айтатын адамға да, оқитын адамға да, тындайтын адамға да түсінікті болмаса, қатынас жүзеге аспайтындығы қарастырылады. Түйін сөздер: Әдістеме. Тіл. Оқыту. Сөздік қор. Лексика. Таным. Әдістемелік әдебиеттерде сөз психологиялық, физиологиялык, нейрофизиологиялық тұрғыдан қарастырылады. Мұнда оның қалпы мен мағынасынан басқа жақтарына да назар аударыла бастады[1]. Мәселен, Н. П. Бехтерева сөздің мынадай ерекшеліктеріне көңіл бөледі: пішіні /форма/, мағынасы /значение/, қызметі /назначение/. Н. П. Бехтерева сөздің осы үш ерекшелігінің ішінен адамның ойын, сезімін көрсететін үшін белгісі – атқаратын кызметі негізгі деп есептейді. Автордың айтуынша, сөз сөйлеушінің көзқарасын, көңіл-күйін білдіргеңдіктен адамдар арасындағы қарым-қатынастық қызметті атқара алады[278]. Е. И. Пассов психологиялық тұрғыдан келгенде, сөздің екі ерекшелігі: сезімдік және мағыналық бар деп санайды да, оның біріншісін /сезімдік/ сыртқы, екіншісін /мағыналық/ ішкі жағы дейді. Тілдік тұлға ретінде сөздің қалпы мен мазмұнынан оның сезімді білдіруі де, атқа- ратын қызметі де маңызды екені сөзсіз. Оқыту үдерісінде осы мәселелерге ерекше назар аудару қажеттігіне ешкім шүбә келтірмейді. Бірақ қатысымдық тұлға тұрғысынан алып қарағанда, сөздің алатын орнынан да, білдіретін сезімдік жағынан да тілдесім үшін қажеттісі – сөздің байланысу амалы мен қолдана білу заңдылығы. 130 Өйткені өзіндік заңдылықпен қолданылмаған сөз сезімді де білдірмейді, тілдегі орнына сай қызметін де атқара алмайды. Мәселен, белгілі бір тілде сөйлеу үшін, сөздіктен қаншама көп сөзді жаттағанмен, оны дұрыс қолдануды білмесең, ойыңды түсінікті етіп жеткізу мүмкін емес. Сонымен қатар сөздің қай жағы /қалпы, мағынасы, қызметі, т. б. / жетекші деген көзқарасқа келетін болсақ, қатысымдық тұлғаның сыртқы қалпы да, ішкі мағынасы да, ішкі байланысы мен сыртқы қолданысы да маңызды бола келіп, тілдік қатынаста әрқайсысы өзіндік қажеттілікпен, орнымен көрінеді. Тіл үйренуде қажетті сөздер мен сөздік құрамды игеру лексикалық материалдарды оқыту барысында басты орын алатын сөздік минимумды ескеруді талап етеді. Оқу кезеңінде жаңа сөздер күн санап өсіп отырады. Алғашқы үйренген сөздер мен кейіннен жаттаған лексика бір- бірін толықтырып, сөздік құрамда үздіксіз қолданылып жүрсе ғана, ол сөйлеу үшін тиімді саналады. Сөздік минимумға енетін сөздер айтушының да, оқушының да, тындаушының да тілдік қарым-қатынасына сәйкес, қолайлы болуы керек. Лексикалық тұлға айтатын адамға да, оқи- тын адамға да, тындайтын адамға да түсінікті болмаса, қатынас жүзеге аспайды[367]. Сондық- тан сөздік-минимумның құрамыңдағы лексикалық тұлғалар мынадай мақсаттарды көздейді: - айтылым әрекетіне сай барлық фонетикалық, лексикалық, грамматикалық нормаларды сақтайды; - оқылым әрекетіне сай жазбаша нормалардың ережесіне сәйкес болады; - тындалым әрекетіне сай естілу нормасы ескеріп жасалады. Тілді үйрену сол тілдің сөздік құрамындағы барлық лексиканы түгелдей білумен өлшенбейді, бір оқу жылында тілдің сөздік қорын бүтіндей меңгеру мүмкін де емес. Сондықтан сол сөздік қордан сөйлеу үшін қажетті лексикалық минимумды сұрыптап, тандап ала білу керек. Әдістемелік әдебиеттерде /Н. Рахманов, С. Әбдіғалиев/ лексикалық минимумды топтас- тырудың өзіндік қағидалары жеке қарастырылады. Мұндай қағидалар бірнеше топқа бөлінеді: жүктеу/скачать 12,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|