С. А. Жиренов Бас редактордың орынбасары



Pdf көрінісі
бет13/19
Дата03.03.2017
өлшемі1,88 Mb.
#6502
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   19

рекурсияның  іргелі  қасиетінде  аса  күшті  танымдық  және  дамушы 
потенциалы ретінде  орын алған [1].  
Қоршаған  ортада  рекурсия  әртүрлі  мүмкін  формалар,  байланыстар, 
формальды  емес  анықтамаларда,  құрылымдар,  таным  әдістерінде  немесе 
басқада іс-әрекеттерде байқалып отырады. Бір-біріне қарама-қарсы қойылған 
айналарда  қайталанған  бейнелерді  немесе  бірнеше  рет  қайталанған 
бейнелерді  жарнама  суреттерінен  әркім  көрген  болар.  Ағаштар,  өсімдіктер, 
өзендер,  бұлттар  өздерінінің  бөлшектерін  қайталап  отыратын  рекурсивті 
құрылымнан  тұрады.  Вирустын  көбеюі  мен  ДНК  молекулалары  рекурсивті 
үдерістермен  байланысқан.  Жасушада  ағзадағы  ақпараттың  барлығы 
орналасқан,  «балалар»  ата-аналарын  қайталайды,  ал  қоғам  мен  материя 
күрделі рекурсивті  спираль бойымен дамып отырады.  
Компьютерлер  қайталанып  отыратын  есептеулер  үшін  өте  жақсы, 
өйткені олар кез-келген команданы еш мүлтіксіз қайталап отырады. Сонымен 
қатар қазіргі заманғы компьютерлердің жоғарғы есептеу дәлдігі алгоритмдегі 
заттың мәніне тереңірек қарап, оның барлық қиындық деңгейіне енуде. 
Бізге  жүйелі  түрде  «шексіздікке  жақындататуға»  мүмкіндік  беретін 
әдістер қажет, немесе нақтырақ тұжырымдасақ, кішкене шексіздікке. Мұндай 
әдістер  қазіргі  заманғы  программалау  тілдерінің  көмегімен  басқарылатын 
тиімді  берілетін  рекурсивті  қасиеттерден  тұрады.  Кей  кезде  мүмкіндігінше 
рекурсияны  қолдану  қиын  геометриялық  есепті  оңайлатады.  Басқа  да 
жағдайлармен  қатар  бұл  формаларды  кішкене  бөлшектерге  бөліп  немесе 
шексіздікке  дейін  теориялық  тұрғыда  бөлшектеуге  мүмкіндік  береді. 
Рекурсиялық  алгоритмдер  ғылым  мен  техникада  тиімді  қолданысқа  ие 
болатын формаларға қарапайым және қызықты өмір бере алады. 
Рекурсия  –  объектілер  классын  анықтаудың  әдісі  немесе  (әдетте 
қарапайым) оның негізі жағдайы немесе әдісінің бір немесе бірнеше алдын-
ала  берілген  әдістері,  содан  соң  бұл  тікелей  және  жанама  негізгі 
жағдайларына  сілтелген,  олардың  классты  құру  ережесі  негізінде 
анықталған. 
Басқа  сөзбен  айтқанда,  рекурсия  –  алдын-ала  берілген  жеке 
анықтамаларды  қолданатын,  өзінен  орындалатын  іс-әрекет  немесе  объектіні 
жалпы анықтау мүмкіндігі. Рекурсия өзіндік ұқсас есептерді бөліп көрсетуде 
қолданылады. 
Рекурсивті  алгоритмдердің  бойында  орындалудың  дұрыстығын 
дәлелдеуде үлкен мүмкіндіктердің бар болуы, информатикада программалау 
бөлімінде  оны  қолдану  оқытудың  ғылыми  деңгейін  әлдеқайда  көтеруге 
мүмкіндік  береді.  Бұл  ұстаным  сәйкес  арнайы  семинарлар  және  арнайы 
курстар,  таңдау  бойынша  курстарда,  есептеу  тәжірибелерінде  курстық  және 
түлектік  жұмыстардың  тақырыбы  ретінде,  «Сандық  әдістер»  курсының 
рекурсивті  бағытында,  басқа  математикалық  пәндерде  рекурсивті 
алгоритмдерді кеңінен қолдануда жүйені оқытуда жүзеге асады. 

 
107 
 
Мысалы,  Серпинский  үшбұрышын  сызу  алгоритмін  қарайық. 
Алдымен  үшбұрыш  сызылады.  Содан  соң  осы  үшбұрыштың  ішіне  үлкен 
үшбұрыштың    қабырғаларының  дәл  ортасында  төбелері  жататын  кіші 
үшбұрыш сызатын функция шақырылады. Кіші үшбұрыштың әрқайсысының 
ішіне  тура  алдыңғыдай  үшбұрыш  сызылады.  Олардың  ішіне  тура  солай 
бейнені  тұрғызу  үшін,  кіші  үшбұрыштардың  төбелерінің  координаталарын 
әрқайсысына рекурсивті түрде функцияны аргумент ретінде шақыру қажет.  
Жалпы  барлық  ғылыми  заңдылықтар  белгілі  бір  математикалық 
функциялар  жиыны  мен  математикалық  қатынастық  терминдерінде 
сипатталады және олар өзінің дамуына  математикалық қарапайымдылыққа, 
сонымен қатар табиғат құбылыстарын зерттеп тануда арнайы бір модельдер 
арқылы  беріледі.  Бірақ  алгоритм  көмегімен  анықталған  ғылыми  заңдылық, 
кез-келген қарама-қайшылық формасында да болуы мүмкін.  
Соңғы 
онжылдықта 
әлеуметтік 
тәжірибе 
қазіргі 
заманғы 
компьютерлік  техника  және  программалық  қамтамасыздандыру  жағынан 
қарқынды дамуды басынан өткеріп келе жатыр. 
Математикалық  білімділіктің  қалыптасқан  жүйесінің  жекелеген 
элементтерін  және  қалыптасып  жатқан  ақпараттық  білімділік  жүйесінің 
маңыздылығын  ұдайы  қайта  бағалау  жүріп  отырады.  Педагогика 
көзқарасымен  қарағанда  білім  беру  әлеуметтік  тәжірибені  тасымалдау 
құралы  ретінде,  онда  мектептерде  және  педагогикалық  ЖОО-да  сәйкесінше 
оқыту  әдістемесін  және  жоғарыда  көрсетілген  үдерістер  ақпараттық  және 
математикалық  білім  беру  мазмұнын  өзгерту  қажеттілігіне  әкеліп  соғады. 
Бұл  жағдайда  осы  пәндік  саладағы  оқушылардың  және  студенттердің 
қалыптасатын  білімі,  дағдысы,  міндеті,  көлемі  мен  мазмұнында  бейнеленуі 
керек  екенін  түсіну  маңызды.  Осы  мәселені  шешудің  басты  жолы 
тәжірибелік  есептер  шешу  әдістемесін  және  білімді  толықтыру  ретінде 
рекурсияны оқытуды кеңінен енгізу болып табылады. Оқу үдерісінің әдістері 
мен  ұйымдастыру  формаларын,  мазмұнын,  оның  жалпы  мақсаттар  мен 
заңдылықтарына  сәйкес  анықтайтын,  яғни  рекурсияны  оқыту  қажеттілігінің 
ғылыми  негіздемесін  және  осы  бағытта  әдістемелік  мәселелердің  пайда 
болуын  сипаттайтын  жалпыға  мойындалған  дидактикалық  ұстанымдармен 
көрсетуге болады. 
Теорияның  тәжірибемен  байланыс  ұстанымын  қолданудағы  басты 
әдістемелік  мәселе  оқытушыны  әдемі  және  тиімді  рекурсивті  шешімі 
болатын  әртүрлі  тәжірибелік  есептер  жиынтығымен  қамтамасыз  ету  болып 
табылады. Бұл ұстанымға сәйкес А.Р.Есаянның «Фракталдар және рекурсия» 
әдістемелік  нұсқауында  рекурсияның  әртүрлі  аймағындағы:  комбинаторика, 

 
108 
сандар  теориясы,  жиындар  теориясы,  фракталды  объектілер,  іздеу  және 
сұрыптауда  қолданылатын,  сонымен  қатар  фракталды  геометриямен 
байланысты рекурсивті функциялар келтірілген.  
Рекурсивті  алгоритмді  қолдану  оқудағы  қол  жетерлік  ұстанымын 
жүзеге  асыруда  маңызды  ерекшелігімен  айқын.  Сәйкесінше  программалар 
олардың  рекурсивті  ұқсас  емес  программаларына  қарағанда  қысқа,  кеңінен 
және түсінуге анық болып келеді. Программа мәтінінің қысқа болуы берілген 
материалды  қол  жетерліктей  оңынан  түсінуге,  яғни  меңгеру  тұрақтылығы, 
анықтылығы,  шамадан  тыс  қатаңдық  және  шамадан  тыс  оңайлықтан, 
дұрыстылық және т.б. сияқты құрамдас бөліктерден тұратын (К.Д.Ушинский 
бойынша) жақсы оқытуға септігін тигізеді [2].  
Болашақ информатика және математика мұғалімдерінде келесі білімі, 
біліктілігі және дағдысы болуы тиіс. «Дағды болу үшін, алдымен жасай алу 
керек. Жасай алу үшін, білу қажет» деген қарапайым тезиске сүйене отырып 
оларды тізіп көрсетейік. 
Білімі.  
-
 
Рекурсия жайындағы жалпы түсінік. 
-
 
Рекурсияның  информатика  және  математикада  пайда  болу  және 
қолдану тарихы. 
-
 
Негізгі арифметикалық операциялардың рекурсивтік түрін білу. 
-
 
Берілген есептерді рекурсия көмегімен шешу этаптарын білу. 
-
 
Рекурсияны оқудағы пәнаралық байланыстарды білу. 
-
 
Цикл және рекурсияның қатынастарын. 
-
 
Рекурсияны оқудағы мазмұн, мақсат және есептер. 
-
 
Түрлі 
программалау 
тілдерінде 
рекурсияны 
қолдану 
ерекшеліктері. 
-
 
Рекурсияны оқудағы әдістемелік жүйелер. 
Біліктілігі. 
-
 
Кейбір  математикалық  есептердің  бойынан  рекурсияны  табу, 
көру. 
-
 
Түрлі  программалау  тілдерінде  қарапайым  (оқыту)  алгоритмдері 
үшін рекурсивті есептеу үдерісінің жолын түсіндіре білу. 
-
 
Циклдарды рекурсивті процедура және функциямен жазу. 
Дағдысы. 
-
 
Рекурентті  формулалармен,  рекурсивті  функциялармен  кез-
келген программалау тілінде есептерді жазу. 
-
 
Қарапайым рекурсивті алгоритмдерді қадам бойынша тексерілген 
есептеулермен (қолмен орындау) хаттамалау. 
-
 
Рекурсияның жаратылыстануда алатын орнын анықтау. 
-
 
Дайын рекурсивті процедура және функцияларды программалық 
комплекстерде қолдану. 
Программалық 
қамтамасыздандырудың 
дамуы 
программаны 
статикалық жазуы және оның орындалуының динамикалық түрінің арасында 
қарама-қайшылықты  тереңдете  түседі.  Рекурсияны  қолдану  барысында 
есептеу үдерісінің ішкі визуалды бейнесінің қалыптасу мәселесі туындайды. 

 
109 
Сәйкес  әдістемелік  есеп  рекурсияны  визуалдайтын  программалық 
қамтамасыздандыруды жасау көмегімен шешіледі.  
Оқытудағы жүйелілік және бірізділік ұстанымын мүлтіксіз орындауда 
студенттерге  сыртқы  өмірдің  анық  және  ашық  бейнесін  қалыптастыратын 
пәндік  аймақтың  ішкі  логикасын  ашатын  оқытудағы  әдістемені  ойлап 
табудың  негізгі  қиындығы  жатады.  Және  бұл  жерде  оқытуда  кеңінен 
енгізудің  қажетті  шарты  болып  табылатын  рекурсияны  оқытудағы  барлық 
аспектілерді  қамтитын  бүтіндей  әдістемелік  жүйенің  болу  қажеттілігін  атап 
көрсеткен  маңызды.  Студентке  оқытудағы  жүйелілік  және  бірізділік 
ұстанымы  қарапайым  рекурсивті  процедурадан  эволюциялық  үдеріс  моделі 
ретіндегі рекурсия түсінігіне дейін бірқалыпты өтуді қамтамасыз етеді [3]. 
Студенттердің 
алгоритмдік 
мәдениетін 
қалыптастыруда 
педагогикалық жоғарғы оқу орнының оқытушысының алдында әрқашан оқу 
материалын таңдаудың қарапайым емес мәселесі тұрады. Нақты қолданбалы 
есептерді шешуде мүмкіндігінше қазіргі заманғы және тиімді алгоритмдердің 
негізінде  оқыту  бір  қарағанда  жақсырақ.  Дегенмен  дидактикалық 
ұстаныммен түсінікті етіп жазылған қамтамасыз ету қажеттілігімен уақытша 
шектеу педагогтың алдында қиыншешілетін әдістемелік жағдайларды қойып, 
өзінің «ескіленген» алгоритмдерінің дәстүрлі арсеналдарынынан бас тартуға 
еріксіз көндіреді. Нәтижесінде студенттер сәйкес білім алу аймағының қазіргі 
заманғы  алгоритмдік  компоненті  жағдайында  сенімді  бағыт  алу 
мүмкіндігінен айырылуда. Бұл оқытудағы ғылыми дидактикалық ұстанымға, 
оның  ішінде  қазіргі  заманғы  терминологияны  қолдану    оқылатын  пәні 
бойынша  ең  соңғы  жетістіктерден  хабардар  болуына  қарама-қайшылыққа 
әкеліп  соғады.  Осы  мәселелердің  негізінде  рекурсияны  қолдануға 
байланысты студенттерге мына есептерді ұсынуға болады [4]: 
Факториал.  N  мақсатты  теріс  емес  санның  факториалын  есептеудің 
рекурсивті программа - функция құру қажет. 
Горнер  схемасы.  Горнер  схемасы  бойынша  көпмүшелер  мәндерін 
есептейтін рекурсивті программа - функция құру қажет. 
Қарапайым сандар. Берілген N натурал санның қарапайым сан екенін 
тексеретін рекурсивті программа - функция құру қажет. 
Ханой  мұнаралары.  Үш  алмаз  таяқшалардың  біреусіне  64  дөңгелек 
алтын  дисктер  кигізілген.  Дисктер  әртүрлі  радиустардан  тұрады  және  олар 
таяқшаға радиустары төмен жағынан жоғары қарай кему ретімен орналасқан. 
Қажет  болған  жағдайда  үшінші  таяқшаны  қолдана  отырып,  дисктерді 
біріншіден  екінші  таяқшаға  ауыстыру  қажет.  Рекурсияны  қолданып 
программа құру барысында келесі ережелерді міндетті түрде орындау керек: 
-
 
бір дискті бір рет қана ауыстыруға болады. 
-
 
кіші дисктің үстіне үлкен дискті орналастыруға болмайды. 
-
 
шешілген дискті басқа диск шешілгенше таяқшалардың біреусіне 
кигізе тұру керек. 
Еңбекқор будда монахтары  дисктерді  күні-түні  бір  таяқшадан  екінші 
таяқшаға  ауыстырып  жатады.  Аңыз  бойынша,  ақырет  күні  монахтар  өз 
жұмыстарын туады екен. 64 диск есебін шешу үшін 2
64
 – 1  ауыстыру (10
20 
– 

 
110 
жуық  шамасында)  керек  екенін  есептеуге  болады.  Егер  бір  диск  1  секундта 
ауыстырылады деп есептегенде, ақырет күні 5 миллиард ғасыр уақыттан соң 
ғана болады екен. Бұл аңыз бен есепті 1883 жылы Э.Люка деген математик 
ойлап  тапқан  екен.  Бұл  бізге  ақырет  күнін  ойлайтын  мәселені  кейінге 
ысырып  қойып,  информатикада  бұдан  да  қызықты  есептерді  шешу 
мәселесіне ауыстырады. 
Рекурсия информатика курсында білімді терең меңгеруге көмектеседі, 
студенттерді  оқытудағы  маңызды  фактор  болып  табылады,  танымдық 
қызметін белсендіреді, оқу материалын терең және берік меңгеру қарқынына 
шешуші  ықпалын  тигізеді.  Ол  студенттерге  қоршаған  ортадағы  жағымды 
елес  пен  қауіпті  жаңылудан  арылуға  және  ұқсастық,  салыстыру,  талдау, 
жинақтау,  индукция  және  жалпылауға  (дедукцияға)  сүйене  отырып  ақыл-ой 
шығармашылығын қарқынды күшейту жолымен алынған терең білімін, яғни 
логикалық  ойлау,  математикалық  ойлау  мәдениетін  қалыптастыруға 
көмектеседі. 
Есептерді  рекурсивті  әдіспен  шешуді  қолдану  арқылы  студент 
өздігінен өзінің оқу мотивациясының көзі болып табылатын жаңа білімді ала 
алады.  Жекелеген  өздігінен  зерттеу  (іздеу)  жұмысының  нәтижесінде 
студенттің  алған  мұндай  білімі  сапалы  түрде  тұрақты  ішкі  байланыстағы 
репродуктивті білімнен әлдеқайда артық болады.  
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
1.  Есаян  А.Р.  Теория  и  методика  обучения  алгоритмизации  на  основе 
рекурсии в курсе информатики педагогического вуза. //Дис. ... док. пед. наук, 
13.00.02 Тула, 2001 
2. Ушинский К.Д. Избранные пед. соч. - Москва, 1974 
3. Есаян А.Р., Добровольский Н.М. Основные дидактические принципы 
и рекурсия. //Педагогика как наука и как учебный предмет: Тезисы докладов 
международной  научно-практической  конференции,  26-28  сентября,  Тула, 
2000   
4.  Есаян  А.Р.  Рекурсия  в  информатике.  Учеб.пособие  для  студентов 
пед.вузов: Ч.4: Фракталы... – Тула: 2000 
5.  Тюлепбердинова  Г.А.,  Абишева  А.Ж.  Информатикада  рекурсияға 
байланысты  есептерді  қолданудыңмаңыздылығы.  //Роль  базовых  дисциплин 
и  применение  инновационных  технологий:  Тезисы  докладов  научно-
методической конференции, 25 апреля, Алматы, 2012 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
111 
УДК: 376-056-29 
 
ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ МЕЛКОЙ МОТОРИКИ РУК ДЕТЕЙ С 
НАРУШЕНИЕМ ОПОРНО-ДВИГАТЕЛЬНОГО АППАРАТА 
 
Жакупова Дана Сункарбековна - Казахский национальный 
педагогический университет имени Абая магистрант 2-курса института 
магистратуры и PhD докторантуры 
(Республика Казахстан, г. Алматы) 
momi_91@mail.ru 
 
Аннотация.  Лица  с  нарушениями  опорно-двигательного  аппарата, 
которые  в  силу  своей  невозможности  моторных  движений  или  полной 
неподвижности,  отчасти  исключены  из  профессиональной  трудовой 
деятельности,  тем  самым  находятся  на  полном  социальном  обеспечении  и 
иждивении.  Вместе  с  тем,  не  смотря  на  имеющиеся  у  них  ограничения 
авторы Мастюкова Е.М., Ипполитова И.Г., Приходько О.Г., Смирнова Л.Н. 
и  др.  отмечают,  что  как  можно  ранее  развитие  у  их  мелкой  моторики 
положительно сказывается на общем интеллектуальном развитии ребенка. 
Что в свою очередь помогает им в трудовой деятельности и социализации. 
Ключевые  слова:  мелкая  моторика,  дети  с  нарушением  опорно-
двигательного  аппарата,  трудовое  обучение,  детский  церебральный 
паралич, координация движений и др. 
Аңдатпа.  Тірек-қимыл  аппартаның  бұзылыстары  бар  тұлғалар,  өзінің 
моторлық  ерекшеліктеріне  және  қозғалыс  қызметтерінің  оқшаулануына 
байланысты, әдетте кәсіби еңбек әрекетінде қиыншылықтарға тап болады, 
сонымен қатар қоғамға тәуелді күй кешеді. Олардың бойындағы кездесетін 
шектеулерге  қарамастан  Мастюкова  Е.М.,  Ипполитова  И.Г.,  Приходько 
О.Г., Смирнова Л.Н. және т.б. авторлар ерте жасында ұсақ моторикасын 
дамыту  олардың  жалпы  инттеллектуалдық  дамуына  қолайлы  әсерін 
тигізетінін  белгілейді.  Өз  кезегінде  бұл  жғадай  олардың  еңбек  әрекетінде 
және әлеуметтенуіне көмектеседі.  
 
Түйін  сөздер:  ұсақ  моторика,  тірек-қимыл  аппараты  зақымдалған 
балалар,  еңбекке  баулу,  балалардың  сал  ауруы,  қозғалыс  тепе-теңдігі  және 
т.б. 
Abstract. Individuals with disorders of the musculoskeletal system , which due 
to its inability to motor movements or complete immobility , partly excluded from 
professional  work  ,  thus  are  on  full  social  security  and  dependents.  However  , 
despite  their  limited  authors  Mastyukova  EM,  Ippolitova  IG,  Prikhodko  OG 
Smirnova LN and others point out that as early as possible in the development of 
their fine motor skills, a positive effect on the general intellectual development of 
the child. Which in turn helps them to work and socialization. 
Keywords:  fine  motor  skills,  children  in  violation  of  the  musculoskeletal 
system, labor training, cerebral palsy, motor coordination, etc. 
 

 
112 
Лидер  нации  в  своем  послании  народу  «Социальная  модернизация 
Казахстана:  Двадцать  шагов  к  Обществу  Всеобщего  Труда»  в  качестве 
необходимых условий устойчивости и созидательности социальной политики 
называет  переход  к  Обществу  Всеобщего  Труда,  основной  концепцией 
которого  является  забота  о  каждом  казахстанце,  губительность  идеологии 
потребления и массового иждивенчества, ценность производительного труда 
и  человека-труда[1].  Это  положение  главным  образом  касается  лиц  с 
ограниченными  возможностями.  Лица,  имеющие  какие  либо  ограничения  в 
самостоятельной  трудовой  деятельности,  в  частности,  в  самостоятельной 
жизни  зачастую  не  в  полной  мере  участвуют  в  общественной  жизни. 
Особенно  это  относится  людям  с  нарушениями  опорно-двигательного 
аппарата.  
Поскольку  в  настоящее  время  все  более  актуальной  становится 
проблема  профилактики,  медицинской,  психолого-педагогической  и 
социальной  реабилитации  детей  с  нарушениями  опорно-двигательного 
аппарата, основной задачей системы специального образования и воспитания 
данной  категории  детей  является  их  социальная  адаптация  и  интеграция  в 
общество,  включение  их  в  общественно  полезную  деятельность. 
Своевременна  оказанная  помощь  в  овладении  специальных  навыков  в 
повседневной  жизни,  оказывают  особую  помощь  в  их  дальнейшей 
самостоятельной жизни. 
В  свете  современных  представлений  о  происхождении  и  клинике 
резидуальных 
нервно-психических 
расстройств 
у 
детей, 
детские 
церебральные  параличи  следует  рассматривать  как  одну  из  форм 
резидуальной  нервно-психической  патологии  сложного  генеза.  Мозговой 
органический  дефект,  составляющий  основу  детского  церебрального 
паралича, возникает рано, в период незавершенного процесса формирования 
основных  структур  и  механизмов  мозга,  что  обусловливает  сложную 
сочетанную  структуру  неврологических  и  психических  расстройств.  В 
полиморфной  картине  последних  значительное  место  занимают  нарушения 
психического развития, в том числе его пограничные формы. Особенностью 
психического  развития  при  детских  церебральных  параличах  является  не 
только  его  замедленный  темп,  но  и  неравномерный  характер, 
диспропорциональность  в  формировании  отдельных,  главным  образом 
высших 
корковых 
функций, 
ускоренное 
развитие 
одних, 
несформированность, отставание других [2]. 
Своевременна  оказанная  психолого-педагогическая  помощь  детям, 
страдающим ДЦП, является необходимым условием коррекции их состояния 
и  дальнейшей  социализации.  Но  для  того  что  бы  оказать  помощь  и 
поддержку  в  обучении  и  воспитании  детей  с  нарушениями  опорно-
двигательного  аппарата  нужно  иметь  представление  о  степени  их 
выраженности.  В  дальнейшем  это  послужит  опорой  в  отборе  методов  и 
приемов в работе по развитию и коррекции утраченных функции. 
 Нарушения функций опорно-двигательного аппарата могут носить как 
врожденный, так и приобретенный характер. Отклонения в развитии у детей 

 
113 
с  нарушениями  опорно-двигательного  аппарата  отличаются  значительной 
полиморфностью  и  диссоциацией  в  степени  выраженности  различных 
нарушений.  При  всем  разнообразии  врожденных  и  рано  приобретенных 
заболеваний  и  повреждений  опорно-двигательного  аппарата  у  большинства 
этих детей наблюдаются схожие проблемы. Ведущим в клинической картине 
является  двигательный  недостаток  (задержка  формирования,  недоразвитие, 
нарушение  или  утрата  двигательных  функций).  Говоря  о  нарушениях 
опорно-двигательного аппарата, мы в первую очередь имеем в виду детский 
церебральный  паралич  (ДЦП).  Он  возникает  в  результате  недоразвития  или 
повреждения мозга в раннем онтогенезе. При этом наиболее тяжело страдают 
"молодые"  отделы  мозга  -  большие  полушария,  которые  регулируют 
произвольные  движения,  речь  и  другие  корковые  функции.  Детский 
церебральный  паралич  проявляется  в  виде  различных  двигательных, 
психических  и  речевых  нарушений.  Ведущими  в  клинической  картине 
детских  церебральных  параличей  являются  двигательные  нарушения, 
которые  часто  сочетаются  с  психическими  и  речевыми  расстройствами, 
нарушениями  функций  других  анализаторных  систем  (зрения,  слуха, 
глубокой  чувствительности),  судорожными  припадками.  С  возрастом  и  под 
действием лечения состояние ребенка, как правило, улучшается [3]. 
Проявление  двигательных  нарушений  у  детей  находит  разный 
характер,  где  на  одном  полюсе  находятся  грубейшие  двигательные 
нарушения, на другом - минимальные. Психические и речевые расстройства, 
также  как  и  двигательные,  имеют  разную  степень  выраженности,  и  может 
наблюдаться  целая  гамма  различных  сочетаний.  При  тяжелой  степени 
ребенок  не  овладевает  навыками  ходьбы  и  манипулятивной  деятельностью. 
Он  не  может  самостоятельно  обслуживать  себя.  При  средней  степени 
двигательных  нарушений  дети  овладевают  ходьбой,  но  ходят  неуверенно, 
часто  с  помощью  специальных  приспособлений  (костылей,  канадских 
палочек и т.д.). Они не в состоянии самостоятельно передвигаться по городу, 
ездить  на  транспорте.  Навыки  самообслуживания  у  них  развиты  не 
полностью  из-за  нарушений  манипулятивной  функции.  При  легкой  степени 
двигательных  нарушений  дети  ходят  самостоятельно,  уверенно  как  в 
помещении,  так  и  за  его  пределами.  Могут  самостоятельно  ездить  на 
городском  транспорте.  Они  полностью  себя  обслуживают,  достаточно 
развита манипулятивная деятельность. Однако у больных могут наблюдаться 
неправильные  патологические  позы  и  положения,  нарушения  походки, 
движения  недостаточно  ловкие,  замедленные.  Снижена  мышечная  сила, 
имеются недостатки мелкой моторики. 
Для  детей  с  церебральным  параличом  характерны  специфические 
отклонения  в  психическом  развитии.  Механизм  этих  нарушений  сложен  и 
определяется  как  временем,  так  и  степенью  и  локализацией  мозгового 
поражения.  Проблеме  психических  нарушений  у  детей,  страдающих 
церебральным  параличом,  посвящено  значительное  количество  работ 
отечественных 
специалистов 
(Э.С.Калижнюк, 
Л.А.Данилова, 
Е.М.Мастюкова, И.Ю.Левченко, Е.И.Кириченко и др.) [4]. 

 
114 
Хронологическое  созревание  психической  деятельности  детей  с 
церебральным  параличом  резко  задерживается.  На  этом  фоне  выявляются 
различные  формы  нарушения  психики  и,  прежде  всего,  познавательной 
деятельности.  Не  существует  четкой  взаимосвязи  между  выраженностью 
двигательных и психических нарушений  - например, тяжелые двигательные 
расстройства могут сочетаться с легкой задержкой психического развития, а 
остаточные  явления  ДЦП  -  с  тяжелым  недоразвитием  отдельных 
психических  функций  или  психики  в  целом.  Для  детей  с  церебральными 
параличами  характерно  своеобразное  психическое  развитие,  обусловленное 
сочетанием раннего органического поражения головного мозга с различными 
двигательными,  речевыми  и  сенсорными  дефектами.  Важную  роль  в  генезе 
нарушений  психического  развития  играют  ограничения  деятельности, 
социальных контактов, а также условия воспитания и обучения. 
При  ДЦП  нарушено  формирование  не  только  познавательной 
деятельности, но и эмоционально-волевой сферы и личности. Двигательные 
расстройства  у  них  сочетаются  с  отклонениями  в  развитии  сенсорных 
функций,  познавательной  деятельности,  что  связано  с  органическим 
поражением  нервной  системы  и  ограниченными  возможностями  познания 
окружающего  мира.  Очень  часто  отмечаются  речевые  нарушения,  которые 
имеют органическую природу и усугубляются дефицитом общения. Поэтому 
наряду  с  лечебной  и  социальной  помощью  основная  часть  детей  с 
двигательными нарушениями нуждается также в психолого-педагогической и 
логопедической  коррекции.  Остальные  дети,  как  правило,  не  имеют 
отклонений  в  развитии  познавательной  деятельности  и  не  требуют 
специального  обучения  и  воспитания.  Но  все  дети  с  нарушениями  опорно-
двигательного  аппарата  нуждаются  в  особых  условиях  жизни,  обучения  и 
последующей трудовой деятельности. 
Чаще  всего  при  выявлении  заболевания  или  повреждения  опорно-
двигательного  аппарата  у  ребенка  в  младенческом  или  раннем  возрасте 
усилия  родителей  направлены  преимущественно  на  развитие  и  коррекцию 
нарушенных  двигательных  функций,  то  есть  на  восстановительное  лечение. 
Хотя  родители  замечают  некоторые  особенности  психического,  речевого 
развития,  личности  ребенка,  они  в  большинстве  случаев  не  торопятся 
обращаться  к  специальным  педагогам,  логопедам,  психологам.  Часть 
родителей  считает,  что  психическое  и  речевое  развитие  выровняется  после 
того,  как  ребенок  будет  вылечен  или  добьется  больших  успехов  в 
двигательном  развитии.  Другие  полагают,  что  болезнь  всегда  накладывает 
свой отпечаток на психику, поведение ребенка, и это невозможно изменить. 
Между  тем,  основные  направления  и  пути  психолого-педагогической  и 
логопедической  коррекции  детей  с  нарушениями  опорно-двигательного 
аппарата уже несколько последних десятилетий разрабатываются и успешно 
применяются на практике в различных организациях. Отечественные ученые 
Л.А.Данилова,  М.В.Ипполитова,  Е.М.Мастюкова,  Е.Ф.Архипова  и  др. 
обосновали  необходимость  специального  обучения  и  воспитания  детей  с 
церебральным  параличом,  начиная  с  первых  месяцев  жизни.  Они  раскрыли 

 
115 
задачи, содержание и методы коррекционной работы в младенческом, раннем 
и  дошкольном  возрасте  и  доказали  ее  высокую  эффективность  при  условии 
раннего начала и адекватности коррекционного воздействия [5]. 
В  процессе  обучения  и  воспитания  детей  с  нарушениями  опорно-
двигательного  аппарата  особое  место  занимает  развитие  их  мелкой 
моторики.  Одной  из  особенностей,  характеризующей  ДЦП,  является 
нарушение мелкой моторики рук, тонуса их мышц, наличие насильственных 
усилий,  неточность  движений  руками  и  нарушение  формирования 
конечностей.  Важной  задачей  для  родителей  и  педагогов  является  развитие 
мелкой моторики в раннем и дошкольном возрасте. 
У  детей  с  церебральным  параличом  задержано  и  нарушено 
формирование  всех  двигательных  функций:  с  трудом  и  опозданием 
формируется функция удержания головы, навыки сидения, стояния, ходьбы, 
манипулятивной  деятельности.  Темпы  двигательного  развития  при  ДЦП 
могут  широко  варьировать.  В  силу  двигательных  нарушений  у  детей  с 
церебральным  параличом  статические  и  локомоторные  функции  не  могут 
развиваться  спонтанно  или  развиваются  неправильно.  Двигательные 
нарушения,  в  свою  очередь,  оказывают  неблагоприятное  влияние  на 
формирование психических функций и речи. 
Вместе  с  тем  развитие  мелкой  моторики  рук  оказывает  большое 
влияние  на  речевую  активность  ребенка,  так  как  уровень  развития  речи 
находится в прямой зависимости от степени развития движения пальцев рук. 
Известный  исследователь  детской  речи  М.М.  Кольцова  писала,  что  “есть 
основание  рассматривать  кисть  руки  как  орган  речи  –  такой  же,  как 
артикуляционный аппарат. С этой точки зрения проекция руки есть ещё одна 
речевая зона мозга”. 
Развивая  мелкую  моторику  с  помощью  рук,  ребенок  развивает 
движение речевого аппарата, у них формируется правильное произношение, 
успешнее происходит обучение письму и чтению. 
У  многих  детей    с  нарушениями  опорно-двигательного  аппарата 
отмечается недостаточность двигательных навыков: 
–  скованность,  плохая  координация,  неполный  объем  движений, 
нарушение их произвольности; 
–  недоразвитие  мелкой  моторики  и  зрительно-двигательной 
координации: неловкость, несогласованность рук. 
Нарушения  моторики  у  детей  отрицательно  сказываются  на  развитии 
их  познавательной  деятельности.  Несовершенство  тонкой  двигательной 
координации кистей и пальцев рук затрудняет овладением письмом и рядом 
других учебных и трудовых навыков. 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   19




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет