С. П. Наумов омыртқалылар зоологиясы
ОСЫ ЗАМАНДА ТІРШІЛІК ЕТЕТІН ҚҰСТАРҒА
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
ОМЫРТҚАЛЫЛАР ЗООЛОГИЯСЫ. Наумов
- Бұл бет үшін навигация:
- 2-отряд. АФРИКА ТҮИЕҚҮСТАРЫ (SТRUTОNІFОRMЕS)
- 2-отряд. АМЕРИКА ТҮЙЕҚҰСТАРЫ НЕМЕСЕ НАНДУ
| ОСЫ ЗАМАНДА ТІРШІЛІК ЕТЕТІН ҚҰСТАРҒА
СИСТЕМАТИКАЛЫҚ ШОЛУ Класс тармағы. Нағыз құстар (Nеогпіtһеs) немесе (Огпіtһигае). 1. Отряд үсті тармағы. Қырсыз төстілер немесе түйеқұс тәрізділер (Rаtitае) Бұл топқа жататын құстардың өзіндік ерекшеліктері бар: бір жағынан олардың қарапайым құрылыстылығы болса, екінші жағынан ұшпай жердің бетімен адымдап, немесе жүгіріп жүруіне байланысты жоғары маманданған белгілерінін. болуы. Қарапайым құрылысты белгілеріне мыналар жатады: аптерий-лерінің болмауы, қауырсындарының топқа бөлініп жіктелмеуі, желпуіш кауырсындарыньщ болмауы; осыған байланысты бұ-лардың қауырсындарының тек қана денесін суықтан сақтау қызметін атқаратындығы. Динозаврлардың бірқатарындағы сияқты, төсінде терісінің қатты сүйелі болады. Төсі кішірек келеді және оның қыры болмайды. Жауырыны және коракоидасы бірігіп бір сүйекке айналып кеткен. Бұранасының жұрнағы қалған. Жамбас сүйектері мен бас сүйектері есейе келе бір-бірімен жымдасып бірігіп кетеді. Құйрық безі болмайды. Бірден бір 158 қозғалыс мүшесі басқа органдарымен салыстырғанда әлде-қайда ұзын әрі мықты болып келетін екі артқы аяғы. Тез қозғалуына байланысты саусақтарының саны 3, немесе 2-ге дейін қысқарған. Сүйектерінің ішіндегі ауа қуысы нашар жетілген. Еркектерінің шағылыс мүшесі болады. Қырсыз төсті құстар осы заманда Африка, Аравия, Австра-лия, Оңтүстік Америкада және Жаңа Зеландияда тараған. Ер-те заманда олар біршама кең тараған. Мысалы, Мадагаскарда үшінші және тіпті төртінші дәуірдің қабаттарынан эпиорнис (Аеруогпіtһеs) деген ерекше отрядқа жататын, құстардың қаз-ба қалдықтары табылған. Жаңа Зеландияда тіпті бұданда ерте уақытта моа (Оіпогпіtһеs) деген қүстар тіршілік еткен, ал Азияның және Оңтүстік Европаның кейбір жерлерінде, үшінші дәуірдегі қазындылардан кәдімгі түйеқұстың қалдықтары та-былған. 2-отряд. АФРИКА ТҮИЕҚҮСТАРЫ (SТRUTОNІFОRMЕS) Осы замандағы құстардын, ең ірісі (Strutһіо сатеlиs) деген бір ғана түрге жатады. Ересек еркектерінің бойынын, биіктігі 260—275 см болады. Орта салмағы 50 кг, ал өте ірілерінід сал-мағы 90 /^г-ге жетеді. Бұлардың ерекшелігі — аяғының саусағы екеу ғана болады (қазіргі кездегі құстарда сирек кездесетін жағдай деуге болады). Шап сүйектері бірігіп кетудің салдарынан жабық жамбас сүйектерің құрайды. Қанаттары едәуір үлкен. Оларды қатты жүгірген кезде төмен түсіріп жібереді. Жалпы еркектерінің түсі қара, ал ұрғашыларының түсі қоңыр-сұр болып келеді. Құйрық қауырсындары мен қанаттары ақшыл болады. Бұл түйеқұстар қазіргі кезде Аравия мен Африканың шөлді — далалы аймақтарында кездеседі. Осы түрге жақын түрлері үшінші дәуірде Оңтүстік Азияда, Солтүстік Қытайда, Монғо-лияда, Забайкальеде, Солтүстік Қазақстанда, Украинада (да-лаларда, шөлдерде, саванналарда) тіршілік еткен. Бірнешеуі бірігіп топтанып, жиі өріс ауыстырып отырған. Өте тез жүгіре-ді, жүгіргенде адымы 2—3 метрді алады. Олардың негізгі қо-регі — өсімдіктер, кейде ұсақ жануарлар, кемірушілер, репти-лилер, насекомдар болып табылады. Бұлар әдетте моногамдар. Еркек особьтары шағылысу ке-зінде, өзінше әрленеді. Ұрғашысы салмағы 1400 г болатын 10—15 жұмыртқа туады. Жұмыртқаны еркегі түнде, ұрғашысы күндіз кезектесіп басады*. Бұл 40 күнге созылады. Жұмыртқа-дан көзі ашық, мамық жүнді ширақ балапан шығады. Олар тек үш жасында ғана жыныстық жағынан жетіледі. Бұлардың ақ түсті қанаттары мен құйрық қанаттарын әсем-дік үшін, ал етін тамақ үшін пайдаланады. Кейбір жерлерде оларды жартылай үй құстары есебінде асырайды. 159 2-отряд. АМЕРИКА ТҮЙЕҚҰСТАРЫ НЕМЕСЕ НАНДУ жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|