Сабақтың тақырыбы: Бұлшық ет қызметіне бейімделу. Ағзаның функциональды қорлары Сабақтың жоспары
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
Физиология лек. жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланған әдебиеттер
- 4 Лекция Сабақтың тақырыбы:. Күшті және шапшаңдықты – күшті жаттығулардың сипаттамасы. Сабақтың жоспары
| Бақылау сұрақтары:
Дағдылану физиологиялық процестерді Спорттық жаттығулардың жоғарғы жетістіктерге (көрсеткіштерге) жетуге мүмкіндіктері. Аэробты мүмкіншіліктерде кроль әдісі қандай? Пайдаланған әдебиеттер: Негізгі: 1.Спорт физиологиясы. Оқу құралы. Лесбеков Р.Б. Алматы, 2007 2.Спорт физиологиясы. Оқу құралы. Смайл М. Талдықорған, 2008 3.Спорттық физиология. Қазақ спорт және туризм академиясы. Оқу құралы ТайжановС.Қ.2006 Қосымша: 1.Спорттық физиологияның әдістері. Қазақ спорт және туризм академиясы. Әдістемелік құрал. Қарақов А.2007 2.Бұлшықет жиырылу механизмі. Қазақ спорт және туризм академиясы. Оқу құралы 2008 3 №4 Лекция Сабақтың тақырыбы:. Күшті және шапшаңдықты – күшті жаттығулардың сипаттамасы. Сабақтың жоспары: 1.Күштену кезіндегі ағзада болатын өзгерістер. 2.Нысанды жаттығулар. 3.Баллмен бағаланатын қимыл- қозғалыстардың сипаттамасы. Сыртқы қарсылықты жеңу немесе бұлшық ет көмегі арқылы оған қарсылық көрсетуді күш дейді. Күш 3 түрлі бұлшық ет жұмысы тәртібінде пайда болады.1. Жеңу тәртібінде бұлшық ет жиырылады. 2.Көну тәртібінде бұлшық ет созылады. 3. Қозғалмайтын (статикалық) тәртіпте бұлшық еттің ұзындығы өзгермейді. Күштің пайда болу түрлері: өз күш мүмкіншілігі - статикалық кезінде (дене қалыбын ұстау) және ақырын қозғалыс кезінде пайда болады. Күш жылдамдығының мүмкіншілігі – тез жылдам қозғалыста пайда болады. (секіру, лақтыру т.б.) Адам денесі күштің пайда болу процесінде үлкен маңыз атқарады. Адам қозғалысқа өз дене салмағын есептемей көрсеткен күшін – абсолютті күш дейді. Әр қилы салмақтағы адамдардың күшін салыстыру үшін салыстырмалы күш деген ұғым пайдаланады. Бұл 1кг адам салмағына келетін күш мөлшері. Спортшылардың салмағының өсуімен бірге абсолюттік күш көбейеді. Ал салыстырмалы күш азаяды. Жаттығушылар абсолюттік немесе салыстырмалы күштерін спорт түрлеріне байланысты дамытады. Мысалы жеке сайыстағы спортшыларға (ауыр салмақ дәрежесіндегілер), лақтырушыларға (найза, граната) абсолюттік күш қажет, ал гимнастикамен айналысатындарға, акробаттарға, палуандарға, штангашыларға (жеңіл салмақ дәрежесіндегілер) салыстырмалы күш керек. Ол күш неғұрлым көп болса, соғұрлым спортшылардың дене қуатының дайындығы жоғары болады. Күшті дамыту үшін жоғары қарсылық жаттығулары қолданады. Олар екі топқа бөлінеді. 1. Сыртқы қарсылық жаттығулары. Сыртқы қарсылықтарға: әр түрлі спорт құралдарының салмағы, серігінің қарсы әрекеті, сыртқы ортаның қарсылығы жатады. 2. Өз салмағының ауырлығын басқару жолдары (кермеде тартылу, отырып – тұру, секіру т.б.) Ауырлық шамасын білу үшін спортшы қанша рет көтере алатындығы белгілі салмақ қолданады. Ол салмақ қайталау максимумы –ҚМ деп аталады. Мысалы.2 ҚМ дегеніміз – спортшы 2ден артық көтере алмайтын салмақ.Дене тәрбиесінің тәжірибесінде мынадай кең тараған күш дамыту әдістері бар. Максималдық күш салу әдісі. Жаттығушыларды аса ауыр заттармен орындау сипаты: ауыр салмақты штанганы көтеру, салмақ қосып тартылу т.б. жүйкені бұлшық ет аппаратының жұмысын шегіне жете қолдануға, сол арқылы күштің көп өсуіне мүмкіндік береді. Алайда бұл әдіс психикалық ауруға әкеліп соғады, сондықтан да балалармен жұмыс істегенде бұл әдісті байқап қолдану керек. Қарсыласу шамасы 1-4 ҚМ, бір жаттығу сабағында 3-4 бөлімнен орындалады. Бөлім аралығында тынығу толық бастапқы қалыпқа келгенге дейін 3-5 минут созылады. Қайталап күш салу әдісі. Бұл әдіс екі негізгі ауырлық шегі аймақтарына бөлінеді. Әр бір аймақта жаттығу әбден болдырғанша немесе шамасы келмей қалғанша орындалады. Бұл жағдайда соңғы әрекеттерде күш түсірудің шегіне жеті әсері байқалады, жаттығуға көптеген бұлшық еттер саны қатысып, көмектесе бастайды. Бірінші аймақ: жаттығу сабағында қарсыласу шамасы 4-12ҚМ (максимумнан 30-70), 3-6 сериямен орындалады. Серия арасындағы тынығу 2-4 минут. Мұнда ағза толық бастапқы қалпына келмейді: бұл жерде абсолюттік күш және төзімділігі дамиды. Екінші аймақ: қарсылық шамасы 15-25 ҚМ (максимумнан 30) 15 сериядан артық орындалады. Серия аралығындағы тынығу 2-4минут. Мұнда күш төзіміділігі дамиды. Жаттығу өте тез қарқында орындалса, күш жылдамдығы қасиеті өседі.Қайталап күш салу балаларды зақымдандырмайды, тәсілді жақсарту жұмысын жеңілдетеді, зат алмасу процесін жақсартады, бұлшық етті өсіртеді. Жеке бұлшық ет топтарын дамыту үшін қолдануға болады. Статикалық (қозғалмайтын) күш салу әдісі: балалар мен жасөспірімдердің күшінің өсу қарқыны сүйек бұлшық ет жүйелерінің морфофункциялық өзгеруіне, ағзаның жалпы биологиялық жетілуіне, қозғалыс белсенділігі деңгейіне т.б. көптеген себептерге байланысты. Сүйек бұлшық ет аппараты өзінің даму шегіне 18-20 жасында жетеді. Сондықтан, бастауыш және орта мектеп жасындағы оқушылардың күшін дамытуды жылдамдатуға болмайды. Статикалық жаттығуларды шектеп, жалпы қозғалыс сипатындағы жаттығуларды көп қолдану қажет. 2.Бастауыш және орта мектеп жасындағы балалардың күшін жетілдірудің негізгі міндеттері: барлық бұлшық ет топтарының үйлесімді дамуы, дененің түзу, дұрыс қалыптастыру, берік «бұлшық ет белдемесін» құру. 7-8 жастағы балалардың күшін жетілдірудің қарапайым амалдары: гимнастикалық қабырғаға, сүйенбелі сатыларға өрмелеу, кіші доп лақтыру, секіру, жеке сайыс элементтері бар қозғалмалы ойындар ойнау және т.б. қолданылады. 12-13 жаста күшті арттыру амалдарын көбейтуге болады. Бұл жастағыларға арнайы құрастырылған, бұлшық ет топтарына арналған, ұсақ ауырлықтармен қозғалыс сипаттағы күш жаттығуларының кешенін беруге болады. 14-15 жастағы жасөспірімдердің денеге күш түсіретін жаттығулар жасауына шамалары жетеді. Осы жастан күшке бағытталған жаттығу беруге әбден болады. Абсолюттік күштің табиғи өсуі бозбалларда 16-17 жаста, қыздарда 10-11 және 16-17 жаста айқын байқалады. Осы кезеңдерде жүргізілген оқушылардың күш дайындығының жедел жетілуіне көмектеседі. Дене тәрбиесі сабағының тығыздығы, ол оқушыларға мұмкіншілік болғанынша көбірек жаттығулар орындату, оларды бос, тыныштық күйінде көп болдырмау. Дене тәрбиесі мен спорт тәжірибесінде сабақтың жалпы және қозғалтушы тығыздығы болады. Сабақтың бүкіл ұзақтығы кезінде педагогикалық тұрғыдан дұрыс пайдаланылған уақытты сабақтың жалпы тығыздығы дейміз. Педагогиқалық тұрғыдан дұрыс пайдаланылған уақытқа жататындар: дене тәрбиесі жаттығуларын орындау, мұғалімді тыңдау, көрсетілген жаттығуды бақылау, түсінгенді ұғыну, сабақ өтер орынды дайындау, тынығу және т.б. Педагогикалық ақталмаған уақытқа жататындар: мұғалімнің немесе оқушылардың сабаққа кешігуі, снарядтарға ауысқан кездерде болатын ұзақ бос тұрып қалушылықтар, тәртіп бұзуға байланысты үзілістер, құрал-жабдықтардың істен шығуы, мұғалімнің спорт залдан себепсіз шығуы және т.б. Сабақтың жалпы үзақтығы кезінде дене тәрбиесі жаттығуларын орындауға кеткен уақытты қозғалтушы тығыздық дейміз. Қозғалтушы тығыздық сабақтың негізгі бір өнімділігін. сапасын көрсететін көрсеткіш. Дене тәбиесі сабағында жүктеме мөлшерін анықтау, тамыр соғысын өлшеу, тіркеу хаттамасын жүргізу. Ол үшін сабақта белсенді, тәртіпті, дене тәрбиесі сабағында орташа үлгіретін бір оқушының тамыр соғуын әрбір 3-5 минут сайын 9-16 рет есептеп, хаттамаға тіркеп отырамыз. Әрбір 3 минут сайын тамыр соғысын өлшеулер орындалып, хаттама толық толтырылып, сабақ біткеннен кейін біз алынған мәліметтер бойынша оқушы ағзасындағы физиологиялық жүктеме өзгерістерінің қисық сызықтары графигін сызамыз. Дене тәрбиесі мұғаліміне педагогикалық талдау және бағалау екі түрлі мақсатта қажет болады. Бірінші - өзінің сабақ беруін, қандай дәрежеде бере алатынын бағалау, қандай мәселелерге назар аудару керек екенін білу. Екінші - әріптестерінің сабақ өткізулерін талдау, бағалау. Қазіргі кезде мектеп мұғалімдері білетін бірнеше педагогикалық сабақ талдау әдістері бар, ол әдістер көптеген әдебиеттерде жазылған. Соның бірі дене тәрбиесі сабағының гистограммасы ең бір оңай, дене тәрбиесі сабағының қалай өткенін тез анықтайтын әдіс. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|