Сайын Назарбекҧлы

 
225 
 
46. ДАНЫШПАН МЕН КЕМЕҢГЕР
 
 
Ата,  сен  үйге  келген  атаға:  "Сен  Данышпан  адамсың  дедiң.  Ал 
әжем
 
ол  кiсi  данышпан  емес,  тiптi  хат  танымайды  дедi  ғой.  Хат  оқи 
алмаса ол қалай данышпан болады?
 
Балам,  мен  саған  бiр  данышпан  кiсiнiң  данышпандық  туралы 
айтқанын айтып берейiн бе?
 
–
 
Айтшы, ата.
 
–
 
Данышпан дегенiмiз –
 
аз бiлсе де, қажеттiнi бiлген кiсi. Ол ата ӛзiне 
керектiнiң бәрiн бiледi және әр iсiн ӛте жақсы тындырады.
 
–
 
Ата, жаңағы сӛздi кiм айтқан?
 
–
 
Эсхил деген кiсi айтыпты.
 
–
 
Ол кiсi тағы не айтыпты?
 
Ол кiсiнiң кемеңгерлiк туралы айтқан бiр сӛзi маған ӛте
 
ұнайды.  Дәптерiме  жазып  қойғанмын.  Мiне,  таптым.  ―Кӛп  бiлген  кiсi 
кемеңгер емес, бiлгенiнен елге пайда келтiрген кiсi кемеңгер‖.
 
 
 
47. ҦЛЫ АДАМ
 
 
Ата, дәптерiндi бере тұршы. Мен де оқиын. Мынау қандай жақсы 
сӛз  едi.  ―Кiм  болам  десе  сол  болу  –
 
ұлы
 
адамның  iсi  де,  қолынан 
келгенi болу –
  
әр
 
адамның iсi‖. В.Гюго.
 
Жақсы  ӛсиет  балам.  Қолыңнан  келмейтiн  iске  ұмтылма,  елге
 
зияның  тиедi,  ӛзiң  жақсы  iстей  алатын  кәсiппен  айналыссаң  елге 
пайдаң  тиедi.  Ал  ұлылардың  ерекшелiгi  –
 
олар  кез
-
келген  iстi  жақсы 
iстей алады.
 
 
–
 
Ата,  мына  сӛздi  Вильсон  деген  кiсi  айтыпты.  ―Кiтапсыз  үй  –
 
терезесiз бӛлме‖. Қандай ғаламат. Кiтап  оқысаң, санаңа  жарық  түседi 
дегенi ғой. Мен ендi кiтапты кӛп оқитын боламын.
 
 
 
48. ДӚРЕКIЛIК
 
 
–
 
Ата, бiздiң сыныпта бiр
 
дӛрекi бала бар. Дӛрекiлiк туралы
 
ӛсиет
 
сӛздер бар ма, мен жазып алып оған оқып берейiн.
 
–
 
Қазiр қарап кӛрелiк. Ал жаз.
 
Дӛрекi  болу  –
   
ӛз
 
басыңның  қадiр
-
қасиетi  туралы  ұмыту  деген 
сӛз. Н.Г.Чернышевский
 
Дӛрекiлiк –
 
рухани осалдық.
 
Күллі  ғажайыптың  iшiндегi
 
ең  тамашасы  –
 
жақсы  тәрбиеленген 
адам. Эпикет
 
Әйтеуiр  сӛйлей  беру,  ештеңенi  тыңдағысы  келмеу  –
   
мақтаншақтықтың белгiсi. Демокрит.
 
Тәкаппарлық –
 
қай
 
тiлде болса да қасиетсiз сӛз. Ахмед Югнаки.
 

 
226 
 
Жаны  дӛрекi  адамның  құлағы  да  ӛтiрiкшi,  кӛзi  де  ӛтiрiкшi.  
Гераклит.
 
Ащы шарап кӛп iшуге жарамайды. 
 
Дӛрекiлiк келелi кеңеске жарамайды. Пифагор
 
Даңғойды құтыртсаң қызбен күреседi
 
(қазақ мәтелi)
. 
Тентек кӛпке тоқтайды, 
 
Жомарт жоққа тоқтайды. 
 
Қылыш
 
қынға
 
тоқтайды, 
 
Арлы шынға тоқтайды, 
 
Дӛрекiнi ешнәрсе тоқтата алмас
 
(қазақ мәтелi)
. 
Құл құтырса құдыққа қармақ салады (қазақ мәтелi)
. 
Ӛмiр теңiз. Жүзем онда демеңiз, 
 
Iзгiлiктен жасалмаса кемеңiз. Рудаки.
 
Батырлықты 
алаңғасарлықпен, 
ашықтықты 
ұятсыздықпен 
шатастыруға болмайды. Ж.Ж.Руссо.
 
Кiшiпейiлдiлiктiң кемдiгi –
 
ақылдың жетiмсiздiгi.  А.Поп
 
Нақұрысқа  iстеген  жақсылығың  –
 
теңiзге  су  құйғанмен  бiрдей.  
М.Сервантес
 
Тәкәппарлықты тәңiрi сүймес. Қорқыт Ата
 
Жақсы келсе, ортаңа бiрлiк кiрер, 
 
Жаман келсе бүйiдей дүрлiктiрер. Х.М.
 
Берекелi адам қанағатшыл келер, 
 
Дӛрекi надан балағатшыл келер. Тоқтамыс Сайын
 
Ниетiн түзеткен –
 
иманың күзеткен. Тоқтамыс Сайын
 
 
49. ЕҢ ҚЫМБАТ НӘРСЕ
 
 
–
 
Ата, дүниедегi ең қымбат нәрсе не?
 
–
 
Мысалы мен үшiн ең қымбат –
 
ол сен!
 
–
 
Жоқ, ата, ол туралы ақылдылар не деген?
 
–
 
Мысалы, Аристотель деген дана: ―Платон –
  
менiң досым,
 
алайда, ақиқат –
  
одан қымбаттырақ‖, –
 
дептi.
 
 
50. ҦЯТ
 
 
–
 
Ата, сiз ылғи ұят болады дейсiз. Сол ұят деген не нәрсе?
 
–
 
Сен атаңды қинап тастайтын қиын сұрақтарды қайдан
 
тауып аласың 
осы. Мен, әуелi, саған бiр
-
екi ұят туралы мақал айтайын. 
 
―Ұятты жан иттен де ұялады‖   А.Чехов
 
―Адамдар  алдында  ұялу  жақсы  сезiм,  бiрақ  ең  жақсысы
-
ӛзiңнен  ӛзiң 
ұялу‖  Л.Н.Толстой
 
 
Осы  даналардың  сӛзiне  қарағанда,  ұят  деген  сезiм.  Адамда 
қуаныш
 
сезiмi, ренiш, мақтаныш, таң қалу сезiмдерi сияқты ұят атты да 
сезiм бар. Ол сенiң кiсiлiгiңнiң жобасына байланысты. Елiң үшiн туған 

 
227 
 
ер болсаң, қайыршыны кӛргенде ұяласың, бейтаныс бiреу алдында бiр 
танысыңның  орынсыз  қылығы  үшiн  ұяласың.  Кей
-
кейде  шайтан 
азғырып санаңа бiр жаман ой жүгiрсе, ӛзiңнен ӛзiң ұяласың. Ұят деген, 
шырағым, ол –
  
жақсы сезiм, адамдық жобада ұстап тұру үшiн, адамды 
тәрбиелеу үшiн керек сезiм.
 
–
 
Сен сабақтан үш алып қалсаң ұяласың ба?
 
–
 
Ұяламын
. 
–
 
Мiне, ұят сезiмi сенi бiлiктi кiсi етiп тәрбиелеуге септiгiн
 
тигiзiп жатыр.
 
 
51. АУЫЛ БАЛАСЫ МЕН АДАМ БАЛАСЫ ТУРАЛЫ
 
 
–
 
Ата, бүгiн базарда сӛйлесiп отырған екi кiсiнiң бiрi екiншiсiн:
 
―Ер туған жерiне, ит тойған жерiне‖ деп келеке еттi. Сонда қалай, осы 
мақалдан қорқып әркiм туған ауылынан шықпауы керек пе?
 
–
 
Ау, ӛзiң нағыз ―саққұлақ‖ болып алыпсың ғой. Ал олардың сӛзi 
жеңiл
 
кӛбiк  қалжың  ғой.  Бұл  мәселе  туралы  салмақты  сӛздi  орыс 
ғұламасы
 
В.Г.Белинский  айтқан.  Сол  кiсiнiң  ―Кто  не  принадлежит 
своему  народу,  тот  не  принадлежит  человечеству‖  –
 
деген  сӛзiн 
қазақшалап
 
кӛрсек:  ―Ӛз  ұлтының  ұлы  бола  алмаған,  адамзатқа  бала 
бола  алмайды‖  болып  шығады.  ―Iзгiлiк  пен  Парыз‖  жолына  түскен,  ӛз 
iсiмен  ―Мен  қазақпын‖  деп  айта  алатын  кiсi  қайда  жүрсе  де  тек  қана 
қазақ
 
халқының  емес,  бүкiл  адамзат  баласының  ұлы  болып  қала 
алады.  Сонда  мәселе  сенiң  қайда  жүргенiнде  емес,  iсiңде  деген  сӛз 
шығады.
 
 
52. ЛАУАЗЫМ  ЖӘНЕ  ЖАМАН  ДОС
 
 
 
–
 
Ата,  мына  сӛздi  тыңдашы,  қандай  керемет.  ―Сколько  друзей  и 
родственников
 
рождается  в  одну  ночь  у  нового  министра‖    
Ж.Лабрюйер.
 
 
Ал  Абай  атаң:  ―Жаман  дос  –
 
кӛлеңке.  Басынды  бұлт  шалса  –
 
iздеп  таба  алмайсың,  алса  –
 
қашып
 
құтыла
 
алмайсың‖,  –
   
деп  бұл 
мәселенiң табиғатын дәл тапқан.
 
 
 
 
53. ЕЛ БiРЛiГi ТУРАЛЫ
 
 
–
 
Ата, радио теледидар дегендер, ел бiрлiгi деп қақсайды да
 
жатады, ол не?
 
 
–
 
Мен  саған  бiраз  мақал  айтайын,  жазып  ал  да,  жаттап  ал.  Ел 
бiрлiгi туралы содан кейiн сӛйлесемiз.
 
 

 
228 
 
Құланды
 
жиып мал қылған,
 
Құраманы
 
жиып ел қылған.
 
 
Отты үрлей берсең ӛшiрерсiң,
 
Кӛршiнi күндей берсең кӛшiрерсiң.
 
 
Әдiл айтсаң, ағайынға жақпайсың,
 
Әзiл айтсаң, маңайыңа жақпайсың.
 
 
Ынтымақсыз елдi –
 
ұрысы
 
билейдi,
 
Ынтымақты елдi –
 
дұрысы билейдi.
 
 
Жұрт келгендей жиын болсын,
 
Жұмылған қолдай ұйым болсын.
 
 
Бiр кiсiнiкi мақұл,
 
Екi кiсiнiкi –
 
ақыл.
 
 
Тiрлiк басқа болса да тiлегi бiр,
 
Бармақ басқа болса да бiлегi бiр.
 
 
Жерiң азса, тоқшылыққа орын жоқ.
 
Ерiң азса, ынтымаққа орын жоқ
 
 
Жақсы менен дос болсаң, алдыңнан шығар ӛбектеп,
 
Жаманменен дос болсаң, сыртыңнан жүрер ӛсектеп.
 
 
Досың мың болса да аз
 
деп бiл,
 
Жауың жалғыз болса да аз емес.
 
 
Мейiрiмдi болу оңай,
 
Әдiл болу қиын.
 
 
Жақындатпа ӛсекшiнi, жырынды,
 
Кӛрiп
-
бiлiп елге жаяр сырыңды.
 
 
Ӛз
 
бойында жоқ қасиеттi ӛзiне,
 
Жатқызатын кiсiнiң аты
- 
кӛлгiр.
 
 
Балам, соңғы сӛз Әль
-
Фараби бабаңның сӛзi. Қалған сӛздер
 
иелерiн  осы  тақырыпқа  арнаған  дәптерiңе  сӛз  жинақтағанда,  тауып 
жазып аларсың.
 
 
 

 
229 
 
54. ЕҢ ҤЛКЕН  ҚАТЕ
 
 
–
 
Ата, бүгiн мен қатты қателестiм
-
ау деймiн.
 
–
 
Балам, мүмкiн  қателескен боларсың, бiрақ қатты қате емес.
 
Бiр 
Т.Картейль деген данышпан: ―Ең үлкен қате
 
–
 
ешқашан қателеспеймiн 
деп  ойлау‖  –
 
деген  екен.  Қатесiн  мойындаған  адам  оншалықты  қатты 
қателеспейд
i. 
 
55. ЕҢ  ЖАМАН  ҚАРҒЫС
 
 
–
 
Ата, бiздiң бiр апайымыз кейде бiздердi қарғайды.
 
–
 
Онысы ұят екен. Бiрақ ол кiсi қарғыстың ең жаманын
 
бiлмейтiн 
болар.
 
–
 
Ең жаман қарғыс қандай?
 
–
 
Қазақ
 
атаң қарғыстың ең жаманы –
 
―ӛзiң бiлме, бiлгеннiң
 
тiлiн алма‖  –
 
дептi.
 
 
56. ЖАМАН АДАМ
 
 
 
–
 
Ата, кiсiлер ―жаман бала, жаман адам‖ деп ұрысып жатады,
 
солар қандай болады?
 
–
 
Тентек  бала  болса  болар,  жаман  бала  болмайды.  Ал  жаман 
адам  туралы  Жамбыл  атаң:  ―Жаманның  кӛңiлi  кӛкте,  басы  жерде‖  –
 
дептi ғой.
 
 
57. 
ҦСТАЗДЫҚ
  
ПЕН  ШӘКIРТТIК
 
 
–
 
Ата, сiз маған ылғи бiр нәрселердi айтып үйретiп отырасыз,
 
сонда сiз де менiң ұстазымсыз ба?
 
–
 
Әрине, ӛмiрде ұстаздар бар ғой. Бiрақ мен тек үйрете аламын 
дегендер  мықты  ұстаз  бола  алмайды.  Ұстаздар  кейбiр  мақалдарды 
жақсы түсiнгенде ғана жақсы ұстаз бола алар.
 
Мысалы:
 
Ӛзгелердi үйрете жүрiп, ӛзiмiз де үйренемiз. Сенека.
 
Үйрет
 
те, iзгiлiкке үйрен. Фалес.
 
Ӛзiнiң ақыл
-
ойын артықша бағалайтын адамды
 
үйреткiсi
 
келген адам уақытты босқа шығындайды. Демокрит
 
Адам кӛбiне табиғатынан гӛрi машықтанудың арқасында
 
жақсы бола алады. Демокрит
 
 
58. 
ЕҢБЕК
 
 
–
 
Ата, бiз бүгiн мектеп ауласында ағаш отырғызып едiк, қолым
 
күлбiреп қалыпты.
 

 
230 
 
–
 
Қап
 
әттеген
-
ай, ендi ыссы нанды қайдан табамын?
 
–
 
Ол неге керек?
 
–
 
Бiр кезде мен де бала болғанмын, менiң де қолым
 
күлбiреген. 
Сонда  әкем табадан  шыққан  ыстық нанға  қолымды басып,  күлбiреген 
терiнi  қатайтып  берген.  Мен  кейiн:  ―Жұмыстан  қолың  iссе  емi  бар  –
 
ыстық нан, үйқыдан кӛзiң iссе емi жоқ –
  
мастықтан‖ деп сол уақиғаны 
есiме түсiргенмiн. Ал ӛзiңе ұнайтын жұмысты iстеу ол жұмыс емес, ол 
рахат. Бұл туралы: ―Еңбек етейiк, ӛйткенi еңбек  –
 
ләззаттың атасы‖, 
- 
дептi Стендаль деген ақылды.
 
 
Ал  атақты  А.Эйнштейн  болса:  ―Адам  естiгенiмен,  сӛйлегенiмен 
емес, еңбегiмен адам болып қалыптасады деп тұжырымдаған‖.
 
–
 
Ата, бiздiң аталарымыз еңбек туралы не айтты екен? 
 
–
 
Бiздiң даналар: ―Еңбек етсең, ерiнбей, тояды қарның тiленбей‖, 
–
   
дептi,
 
шырағым.  Ал  мен  ―Еңбек  ету  –
 
тiршiлiктiң  белгiсi,  ал  ӛзiң 
жақсы  iстей  алатын,  сүйiспеншiлiкпен  атқара  алатын  iспен  айналысу 
бақыттылықтың белгiсi‖, –
  
дер едiм.
 
 
59. 
АРАҚ ТУРАЛЫ
 
 
–
 
Ата, ӛткенде бәрiмiз барған тойда сӛйлеген кiсiлердiң бәрi
 
―сол 
үшiн  iшелiк‖    деп  жатқанда,  сiз  ―менiң  сӛзiм  үшiн  ешкiмнiң  де  iшпеуiн 
сұраймын‖ –
 
дедiңiз. Сiз араққа неге жаусыз?
 
–
 
Жоқ,  балам,  араққа  тек  қана  мен  емес  басқа  кiсiлерде  жау
 
болған. Мысалы:
 
 
Арым таза болсын десең жалғанда,
 
Арақ құйма ақылы аз жандарға, Нәсiр Хисрау.
 
 
Арақ iш деп зорлаған кiсiнi досым деме, Назарбек Сәрсенұлы.
 
 
Осы сӛздер арқылы ӛзiң iшпе, ешкiмге iш деп айтпа деп ӛсиет
 
таратады.
 
 
Ал iшiп алған кiсiлерге тиiстi сӛздер мыналар:
 
 
Аузына келгендi сӛйлеу –
 
наданның iсi,
 
 
Аузына келгендi жеу –
 
хайуанның iсi. Әлiшер Науаи.
 
 
Ақылсыздықты екi қасиетiнен тануға болады:
 
 
Ол  ӛзiне  пайдасы  жоқ  сӛздi  айтады,  не  бiреудiң  iсiне  жӛнсiз 
араласады. Платон.
 
 
 
60. 
ТАҒЫ ДА АРАҚ  ТУРАЛЫ
 
 
–
 
Ата!  Қай  үйге  барса  да  үлкен  кiсiлер  бiр
-
бiрiне  ―iш
-
iш‖  деп
 
жалынып жатады. Бiздiң үй ешқашан дастарханға арақ қоймайды ғой, 
себебi не?
 

 
231 
 
–
 
Балам, бiр заманда адамдар қазiргiден де кӛп iшетiн.
 
Халыққа 
үлгi болар ма екен деп, ӛз ұлым сенiң әкең, араққа үйiр болмас па екен 
деп, үйiме достарымды шақырып ант еткенмiн. Антым үш сӛйлемдi едi:
 
Бүгiннен бастап ешкiмге ешқашан арақ iш деп айтпаймын.
 
Бүгiннен бастап ӛзiм ешқашан арақ iшпеймiн.
 
Бүгiннен бастап ӛз дастарханыма ешқашан арақ қоймаймын.
 
Қазiр бiздерден үлгi алған оннан астам ошақтар ӛз
 
дастарханын 
арақтан  таза  ұстайды.  Кейбiр  менi  сыйлайтын  жастар  мен  барғанда 
дастархандағы iшiмдiктерiн жинап
 
тастап жүр. Сен де жүрген жерiңде 
жалықпай  қазiргi  заманда  қазақ  халқының  бiрiншi  жауы  –
 
арақ,  екiншi 
жауы  –
 
жалқаулық,  үшiншi  жауы  –
 
күншiлдiк  деген  атаңның  сӛзiн 
үгiттей жүр.
 
 
Бiрiншi байлық –
 
бостандық,
 
 
Екiншi байлық –
 
бейбiтшiлiк,
 
 
Үшiншi байлық –
   
бiрлiк.
 
 
Осы үшеуi басында  бар халық –
   
бақытты.
 
 
61. 
ЫНТЫМАҚ
 
 
–
 
Ата, ынтымақ деген не? Мен кеше: ―Ынтымақсыз елдi ұрысы
 
билейдi,  ынтымақты  елдi  дұрысы  билейдi‖  –
 
деген  сӛз  оқыдым.  Бiрақ 
мағынасын толық түсiнбедiм.
 
–
 
Балам,  қазақ  аталарың  қай  заманда  да  кӛп  пiкiрiне  бағынған. 
Қазiргi  заман  түгiл  ерте  замандарда  да  әр  рудың  атақты  билерi 
жиналып,  хандықтан  үмiтi  бар  сұлтандарға  жасырын  дауыс  берiп  хан 
сайлаған.
 
Ынтымақ деген –
 
мәселенi ақылдасып шешу, кӛптiң қостаған
 
нәрсесiне  қарсы  шықпау,  ел  бiрлiгiне  зиянын  тигiзетiнiн  байқасақ  тiптi 
қате
 
шешiмге де қосылып, оны ақылмен түзетуге тырысу.
 
 
62. 
ҚАЗАҚ
  
ҚАНДАЙ
 
ЕЛ?
 
 
–
 
Ата,  жұрт  Қытай  деп,  Жапон  деп,  Америка  деп  аузын  ашып,
 
кӛзiн жұмып жатады. Ал осы ӛзiмiз қандай елмiз?
 
–
 
Менiң  кiшкентай  ғана  балапаным
-
ау,  Абайым
-
ау,  сенiң
 
жасыңдағы  баласы  осындай  сұрақ  қоя  бiлген  ел  қандай  болушы  едi! 
Сенiң  елiң  дүниедегi  ең  ежелгi,  ең  батыл,  ең  қарапайым,  ең  дана,  ең 
iзгi ел!
 
–
 
Ата, асыра мақтап кеткен жоқсыз ба?
 
–
 
Жоқ, дәлелдеп берейiн бе?
 
–
 
Әрине
. 
–
 
Олай болса тыңда.
 

 
232 
 
Бiрiнш
i, 
ең  ежелгi  дедiк.  Мен  бұл  сӛзiмдi  дәлелдеп  шығу  үшiн
 
саған  бiр  сұрақ  қояйын.  Аллатағаланың  ӛзi  жаратқан  алғашқы  адам, 
алғашқы Пайғамбардың аты кiм?
 
–
 
Адам.
 
–
 
Олай болса қазақтың ең ежелгi екенiнiң дәлелi осы.
 
Бiздерден  басқа  ұлттардың  барлығы  да  Адам  атаған
 
жаратылысқа  ӛз  тiлдерiнде  әр  түрлi  атақ  берген.  Алғашқы  Адам, 
алғашқы Пайғамбар ӛз атын бiзге сыйлап кетiптi. 
 
Екiншi, ең батыл, ең батыр ел екенiне дәлел шығыста қытайдан, 
батыста орыс жерiне дейiнгi байтақ жерге ие болу үшiн сан ғасырлар 
бойы  жат  дұшпаннан  сақтап  қалу  үшiн  елдiң  тек  қана  сондай 
қасиеттерi болуы шарт. 
 
Ҥшiншi,
 
ең  қарапайым,  ең  аңқау  халық  та  бiзбiз.  Сондықтан  да 
болар  аталар  ӛздерiнiң  аңғалдығын:  ―Астындағы  атын  алты  ай 
қарайтын‖ –
 
деп мысқылдаған. Кездескен ӛзге ұлт ӛкiлдерiн ӛздерiнен 
жоғары  қойып,  соларға  iзетпен  қарау  бiздерге  ата  салтымен 
қанымызға
 
сiңген қасиет
.  
Тӛртiншi,
 
ең  дана  әрине,  барлық  халық  та  дана.  Бiздiң  елдiң 
даналығын  дәлелдейтiн  бiрнеше  дәлелдер  бар:  әлемге  алғаш  рет 
арба жасап берген бiз, доңғалақ берген бiз, жылқы жуасытқан бiз, оған 
ауыздық  салған,  ер  салып,  үзеңгi  таққан  бiз,  дүниедегi  ең
 
ыңғайлы 
тұрғын  үй  жасаған  бiз,  ең  мағыналы  мақал  шығарған бiз,  ең  бай  тiлдi 
бiз, бiр естiгенде, бiр дастанды жаттап қалатын бiз, бiр құланның етiн 
бiр ӛзi жейтiн бiз, құдыққа түсiп кеткен түйенi суырып алатын бiз, тасқа 
ойып  тарих  жазған  бiз,  дауысын  алты  қырдан  асыра  ән  салатын  бiз, 
ботасы ӛлкен нарды идiретiн
 
күй тарта алатын бiз, алғашқы сауыт киiп 
соғысқан бiз, алғашқы окоп қазып соғысқан бiз, арақ iшпеген бiз, арам 
жемеген бiз. 
 
Бесiншi, 
 
ең  iзгiлер  де  бiз.  Келiн  тiзесiн  бүгiп,  ата
-
анаға  сәлем 
берсе  –
   
ол  iзгiлiк  емес  пе!  Кiшi  жақындап  қалған  үлкен  алдын  кесiп 
ӛтпесе
 
–
  
ол iзгiлiк емес пе! Сан ғасыр тарихында түрме салмай ӛткен 
бiздiң  бабалар  емес  пе!  Аталы  сӛзге  тоқтап  атасының  құнын  кешетiн 
де бiз емес пе? Мiне, балам ұлтың осындай. Қай жерде де ӛз ұлтыңды 
мақтан  тұтуға  болады.  Ешқашан  есiгiне  құлып  салмай,  қызын  құрмет 
тұтып, анасын ардақтап, баласын жетiм қалдырмай келген елдiң ҧлы 
екенiңдi мақтан тҧт, ұлым!
 
 
63. 
ЕҢ БАСТЫ ЖҦМЫС, ЕҢ БАСТЫ АДАМ
 
 
Тек  қана  орыс  халқының  ғана  емес,  бүкiл  адамзат  данасы
 
Л.Н.Толстой:  ―Ӛмiрiңдегi  ең  басты  адамың
 
–
 
қазiр  сӛйлесiп  отырған 
адамың‖  –
 
дептi.  Бұл  мақал  сӛздiң  әрбiр  түйсiгi  бар  кiсiнi  сыпайы 
қарым
-
қатынасқа, iзгiлiкке бастайтыны сӛзсiз.
 
 

 
233 
 
 
64. 
ЖАРЫҚ ЖҦЛДЫЗДАР
 
 
–
 
Ата, кӛптеген ұлы кiсiлердiң ӛмiрден тез ӛтетiнi қалай?
 
Бұл сұраққа Наполеон сӛзiмен жауап қайтарған дұрыс
 
секiлдi.  Ол  кiсi:
 
―Барлық  ұлы  адамдар  аққан  жұлдыздар,  олар  әлемге 
жарық беру үшiн ӛзiн
-
ӛзi жағып ӛтедi‖, дептi. Демек жарық жұлдыздар 
екi түрлi. Бiрi –
  
ӛмiр бойы жарқыраумен ӛтедi, сол сияқты даналар да 
ұзақ
 
ғұмырында
 
әлемдi  таң  қалдырумен  болады.  Аққан  жұлдыздай 
адамдар
 
да  болған,  мысалы:  Шоқан,  Саттар,  Тӛлеген,  Пушкин, 
Лермонтов…
 
 
65. 
АҚЫЛ ТУРАЛЫ
 
 
–
 
Ата, ақылдылар бақытты ғой?
 
–
 
Балам,  бұл  ӛте  күрделi  сұрақ.  Ақылдылардың  ӛзiн  екi  түрге 
бӛлуге
 
болады.  Ақылы  заманына  сәйкес  келетiндер  және 
келмейтiндер.  Ӛмiрде  ақылдылардың  екiншi  түрлерi  кӛбiне  бақытсыз 
боп ӛтедi.
 
 

жүктеу/скачать 1,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: