Сайын Назарбекҧлы

 
141 
 
қойғанның
 
ӛзiнде  оныншы  оқып  жүргендердiң  есептерiн  шығарып 
беретiнi түскен едi. Әбiштi математикаға нашар едiң деп бетiне бастық. 
Сол кезде оның
: 
 
–
 
Әй,  математиктер!  Бiлгiш  болсаңдар  айтыңдаршы  –
 
тригонометрия  мен  геометрия  ненi  зерттейдi,  планиметрия  мен 
алгебра  ненi  зерттейдi?,  –
 
деп  қойып    қалғаны.  Қапелiмде  сасып 
қалған
 
бiздерге математиканың салалары туралы жарты сағат лекция 
оқып  берген
-
дi.
 
Бақсақ,  ол  математиканы  бiлмейдi  емес,  бiлгiсi 
келмейдi екен.
 
 
 
Мҧқағали
  
 
 
Бiр сәттi күнi Әбiш екеумiз ―Аққу‖ кафесiнiң аллеяларының бiрiнде 
сӛйлесiп  келе  жатқанбыз.  ―Әбiшжан‖  деген  дауыс  бiздi  елең  еткiздi. 
Ұзын
 
бойлы,  қапсағай,  иықты  бiр  жiгiт  қолдасып
 
амандасып,  кезек 
бермей  нӛсерлете  тӛге  сӛйлеп,  еркiндi  игере,  ыңғайына  бағындыра 
бiздердi  ―Аққу‖  кафесiнiң  түрегелiп  тұрып  дәм  тататын  жерiне  алып 
келдi.  Ол  жерде  де  бұйыра  сӛйлеп,  ӛзiмсiне  басқарып,  кӛздi  ашып
-
жұмғанша  екi  шампанды  қатар  ашып  бокалдарға  толтыра,  тiлек 
батасын  айта,  бiрiнен
-
бiрiн  ұзатпай  ыдыстарды  босата,  ендi  ес 
жиғанша қоштасып та үлгерген. Кетiп бара жатырған жұмбақтау жанға 
артынан  таң  қала  қарап  (қасындағы  кiм  деп  Әбiштен  сұраған  да  жоқ) 
қалыппын. Әбiш сонда маған:
 
 
–
 
Мұқағали деген ақын
 
осы, –
 
деген едi. Мен сол кезде оның атын 
да  естiмеппiн.  Бұ  күндерi  сол  ұлы  ақынның  сӛзiн  тыңдап,  қасында 
азғантай уақыт ӛткiзгенiмдi ӛзiме бiр жетiстiк санаймын.
 
 
 
Сәбит
 
Мҧқанов 
 
 
 
Әбiш  ұзақ  жылдар  Фурманов  кӛшесiндегi  екi  бӛлмелi  үйiнде 
тұрды.  Әулеттiң  2
-
3  жастағы  шағы  болу  керек,  екеумiз  екi  қолынан 
жетектеп Киров кӛшесiмен келе жаттық.
 
 
Бiр  кӛлеңкелi  орындықта  Сәбит  Мұқанов  отыр  екен.  Баланы 
тастай сала екеумiз де ұмтылысып Сәбеңнiң қолын алысып жатырмыз. 
Сӛйтсек,  ӛз  кезегiн  күтiп  Әулет  те  қолын  ұсынып  тұр  екен.  Жарықтық 
Сәбең  баланың  маңдайынан  сүйiп  бата  берiп,  арасына  қосқан  екi 
сӛйлемi  есiмде қалыпты. 
 
 
–
 
Баланы  екi  жақтап  сүйрегенше  бәтеңкесiнiң  бауын  байлап 
берсендер  еттi.  Сәбең  Әулеттiң  шешiлiп  кеткен  бәтеңке  бауын 
асықпай, ықтияттап байлап бердi де Әбiшке сығырая қарап:
 
 
–
 
Мынадай қап
-
қара
 
баладан да осындай аппақ адам туады екен
-
ау, ғажап
-
ай! –
 
деген едi.
 

 
142 
 
 
 
Әулет ырымдары 
 
 
 
Мол бет пiшiнiне сәл кiшiлiк етер жанарын одан сайын қыса түсiп, 
қиял
 
жетпес алысқа қӛз тастағаннан мұндана түсер мұнарлы жанарын 
жасаурауға  жеткiзер  ой  әлемiне  кiрiп  кетер,  қасындағы  отырған 
сенiмен  сәл  басын  изеп  қойып,  басқа  бiр
 
дүбiрлi  әлемнiң  ортасынан 
шыға  алмас  шақтарына  жиi
-
жиi  куә  болғанмын.  Әбiштiң  ой  мен 
жазудан  басқа  ештеңеге  қыры  жоқ,  iстеуге  құлқы  жоқ.  Оның  бағына 
жұбайы  Клара  ханым  ерiн  ерiнбей  күтетiн,  оның  дұрыс,  терiс 
мiнездерiн  кӛп  сынап,  мiнеп  жатпайтын  кiсi  боп  шықты.  Бар  ӛмiрiн 
Әбiшке  арнаған  Айсәуле  ананың  орнын  басып,  оны  айрықша 
мейiрмен, айрықша ықыласпен күте бiлдi. Оның сол мiнездерi барлық 
баласына  түгел  дарып,  олар  шын  мәнiндегi  әке  балалары  болып 
тәрбиелендi.
 
 
Айекең  бiр  күнi  ортасы  толып,  ойлағаны  болған  жалғызынан 
кӛрген  немересiн  бӛлейтiн  бесiк  iздестiре  бастады.  Бүкiл  Алматыдан 
iздегенi табылмай ақыры маған тапсырма берген болатын! Жатақхана 
комендантынан иiндi орындықтың арқаларын сұрап алып, ызбырайым 
аздау болса да бiр бесiк жасап бердiм. Бiрақ бесiгiм сәл кiшiлеу болып 
шығып  жасы  бiрге  толар
-
толмаста  Әулеттiң  сирағы  сыртқа  шығып 
жататын. Бесiк құтты болып, кейiн кӛптеген жазушылардың балалары 
жатып шықты.
 
 
Сол бесiк себеп болды ма, әлде маған деген ықыласы ӛзгешелеу 
ме едi, әйтеуiр Айекең Әулеттiң
 
барлық ырымдарын маған iстеттi.
 
 
Мен  бесiк  жасап  алып  келгесiн  бiр
-
екi  күн  жӛргегi  мен  түбегiн, 
таңғышы мен жапқышын дайындап, Әулет тыштырмайын жасап, мәре
-
сәре  болып  қалғанбыз.  Алып  мемлекеттiң,  дархан  даланың  Алматы 
астананың  бiр  нүктесi  елдiң  ұмыта  бастаған,  жүрекке  жылы  бiр 
ырымын  еске  түсiрiп  едi.  Кейiн  қырқынан  шығарып  ит  кӛйлек 
тастағанымызда  тым  қызық  уақиға  болған
-
ды.  Әбiштiң  iнiсi  Аманқос, 
Әбиев
 
Әжен, Нұрлаев Жомарт, мен, Лебен мен келiншегi Әбзелхан… 
бiраз  адамдар  ―ит  кӛйлек‖  тойына  жиналдық.  Ит  кӛйлек  етегiне  бiр 
коньяк  оралып,  жеңiне  25  сом  түйiлдi.  Мойнына  байлар  ит  табылмай 
дағдарған шақта мен алып қашпақ болдым. Құғыншылардан сәл бұрын 
шығып  үлгерген  мен  бiрден  далаға  қашпай  жоғары  қабатқа  кӛтерiлiп 
кеттiм  де  куғыншылар  менi  кӛшеден  iздеп  жүргенде
 
мен  үйге  қайта 
оралғанмын…
 
 
- 
Әбiш
-
ау! Ана итiң жоқ! –
 
деп олар үйге қайтқанда Әбiш екеумiз 
коньяктың тығынын ашып, зәрiнен ауыз тиiп те үлгерген болатынбыз.
 
 
Басымызға бостандық алған заманда қазақ халқының ойланбай
-
толғанбай ата
-
баба ғұрпын қайтадан жалғастырып кете беруiнiң ең бiр 

 
143 
 
басты  себебi  ортамызда  азбайтын,  тозбайтын  –
 
Меккенiң  қара 
тасындай анамыз Айсәуле сияқты жандардың жеткiлiктiлiгiнде болар.
 
 
Әулет
 
ӛте
 
қызық
 
бала болатын. Оны сүндетке отырғызбақ болып 
мен  бiр  хирург  досымды  шақырып  үйде  күтiп  отырғанбыз.  Есiк 
коңырауы  шырылдағанда,  Әбiш:  ―Әулет  хирургiң  келдi
-
ау  деймiн,  есiк 
ашшы‖  –
 
десе,  есiк  ашқан  Әулет:  ―Так  точно!‖  –
 
деп  қуанғанын  кӛп 
уақыт  әңгiме  етiп  жүрiп  едiк.  Ұл  балалардың  пiштiрiлу  сәтiн 
қорқынышпен
 
күтетiнi  бәрiмiзге  белгiлi
 
нәрсе  ғой,  ал  Әулет  болса  ӛзi 
столдың үстiне шығып алып, болыңдар деп бiздердi асықтырған
-
ды.
 
 
Үй
 
адамдарынан  ешкiмнiң  қарап  тұруға  дәтi  шыдамай  шаруаны 
хирург екеумiз тындырған болатынбыз.
 
 
 
Дәулет
 
 
 
Әбекеңнiң  балаларының  аттары  әрi  әдемi,  әрi  мағыналы 
қойылған
 
деп ойлаймын. Әулет, Зәузәт, Сәулет, Дәулет. Бiлмейтiндер 
Әбекеңдей
 
кiсi  балаларының  атын  әрине  солай  қояды  ғой  дер.  Ал 
шындығында  Әбекең  бiр  де  бiр  баласының  атын  қойған  кiсi  емес. 
Әулеттiң атын ақын Дүйсенбек Қанатбаев қойыпты. Перiште құлағына 
сыбырлаған болар. Жақсы қойған ғой. Клара перзентханаға түсiптi, қыз 
балалы болыпты деген хабарды естiп ―құтты болсын‖ айтуға жиналған 
қазақтың
   
не  бiр  жақсылары  мен  жайсаңдарының  ортасынан 
суырылып  шығып  Хамит  Ерғалиев:  ―Шырағым,  Әбiш,  ұлыңның  аты 
Әулет
 
екен,  ат  қойған  кiсi  сенiң  жалқылығыңды  ескерiп,  әулетi  
ӛркендер
 
деп дәмеленген болар. Бiзде сол тiлекпен мына перзентiңнiң 
атын  Зәузәт  қойғалы  отырмыз‖  –
 
дептi.  Үшiншi  баласын 
перзентханадан  алып  келген  күнi  қалжаға  жиналған  Асқар 
Сүлейменовтiң анасы –
 
Ақтоты, Қайрат Жұмағалиевтiң анасы –
 
Жаңыл 
сияқты  Айекеңнiң    достары:  ―Бiр  баланың  атын  бiздер,  әжелер 
қоймаймыз
 
ба‖ –
 
деп отырғанда ақын Қайрат Жұмағалиевтiң анасының 
―Сәулет‖ деген сӛзi бәрiне ұнап қалса керек.
 
 
Ал Дәулеттiң аты ӛзi туылмай тұрғанда қойылған. Әбiштiң немере 
ағасы Мұқыр. Мұқырдың анасының аты Клара келiнiнiң дуалы аузымен 
―Мақұл  мама‖  аталады.  Сол  ―мақұл  мама"  Алматыға  телефон 
соқтырып:  ―түс  кӛрдiм,  түсiмде  атам  аян  бердi,  келiн  ұл  туады,  соның 
аты Дәулет болады‖ дептi.
 
 
Сонымен аты белгiлi бала да жарыққа келдi. Хабарды ести сала 
мен де жеттiм. Үйде бiраз кiсiлер жиналып қалыпты.
 
 
Сол  кезде  Әбiштiң  үйiне  анда
-
санда  небiр  атақтылар  жиналып 
қалатын.  Кешiгiңкiреп  Асқар  (жаны  жәннатта  болғыр)  келдi.  Үйге  тiке 
кiре алмайды. 
 
...Тұңғышы Әлiшердi алып елiне барыпты. Баласына атқа мiн десе жас 
бала қорықса керек. Қара әкеңе, қалай атқа отыру қажет екенiн ұғып ал 

 
144 
 
деп  қарғып  мiнген  атын  қамшылай  ұмтылғанда  оқыс  шапшыған 
жамалдатқырдан қамсыз отырған ер жiгiт түсiп қалып екi қолын бiрдей 
жарақаттап  алса
 
керек.  Дәрiгерлер  екi  қолын  самолеттiң  екi 
қанатындай
 
етiп  қылқитып  берiптi.  Құс  тұмсық  қос  қанатты  жiгiт 
самұрықтай  боп  сол  күнi  ерекше  кӛрiнген,  бiраз  әзiлге  арқау  болған, 
тiптi  сонша  жазушының  ортасында  мен  де  бiр  ауыз  әзiл  айтып 
үлгергенмiн.  Менiң:  ―Айналайын  дәрiгерлер
-
ай,  Асекеңнен  тым
-
тәуiр 
самолет жасап шығарыпты
-
ау‖ –
 
деген сӛзiмдi Әбiштер әлi күнге күле 
еске алады.
 
 
Ой,  дүние
-
ай!  Сол  күнi  ешқандай  шақырусыз  жинала  қалған 
соншама жанның бiразы мәңгiлiкке сапар шегiп те кетiптi ғой. Әбiштiң 
анасынан  басқа  аналар...  Есақаң  (Естӛре),  Шәкең  (Шайқы),  Жұмекен, 
Меңдекеш, Санбай, Асқар, Мекерия, Маршал, Берекет…
 
 
Аллатағала барлығыңның да жандарына жәннаттан орын бергей
-
дағы.
 
 
 
Әбіш офицер
 
 
 
Мен Әбiштi кез
-
келген қызметтегi ер жiгiт түрiнде кӛруге даярмын.
 
Бiрақ, сымдай тартылған, «дәл солай» деп тақылдап тұратын, қасынан 
ӛтiп  бара  жатқан шенi  үлкендерден  кӛз  айырмай  аяқтарын  қаздандай 
басып бара жаткан әскери адам түрiнде емес.
 
 
Жасы отызға тақап, екi балалы болған шағында оны аяқ астынан 
Қытаймен
 
соғысып жатқан Совет әскери күштерi қатарына алып кеткен 
болатын. Бiздер аз ғана адамдар 70 разъезге шығарып салып қайтқан 
едiк.
 
 
Кейiн  екi  жыл  әскери  борышын  ӛтеп  қайтқан  кезiнде  Әбекеңнiң 
Әбдiжәмiл  Нұрпейiсов  ағасына  соншама  ренiшпен  ӛзiн  әскерден 
қалдыра
 
алмағанына, бұның екi жыл ӛмiрiн жоққа шығарғанына айтқан 
ӛкпесiн естiп едiм.
 
 
Үлкен
 
Әбекең
: 
 
–
 
Ойбай
-
ау,  Әбiшжан
-
ау!  Сол  шаруаны  ұйымдастырғандар  бiзге 
түк  iстеттiрмей  кеттi  ғой.  Сенi  әскер  қатарына  шақырғасын  әскери 
комиссариат,  министрлiк  деп  есiк  тоздырып  жүргенде,  бас
-
аяғы  бiр 
жетi  iшiнде  ӛзiңдi  алып  кеттi  емес  пе?    Сол  шаруаны  
ұйымдастырғандардың
 
ең  керемет  тындырған  бiр  iсi  сенiң  iс  қағаз 
(личное  дело)  құжатыңды  Москваға  жiберiп  қойыпты  да,  бiздер  мына 
жақта  таба  алмай  жатқанда  сенiң  кететiн  күнiң  жетiп  қалды  емес  пе? 
Үлкен
 
Әбекең
 
кiшi  Әбекең  алдында  шәкiрт
-
балаша  ақталып, 
сасқалақтап отырғанына куә болып едiм. Бiрақ мен Әбiштiң екi жылын 
босқа  кеттi  дегенiне  iштей  келiсе алмаймын.  Әбiштi сол  жақта  партия 
қатарына
 
қабылдапты.  Ол  кезде  еркiн  ойлап,  еркiн  сӛйлейтiн 
жазушыға  партияға  мүше  болу  мүмкiн  емес  болатын.  Партияға  мүше 

 
145 
 
болмаса  Әбiш  қызмет  бабындағы  шыққан  биiктерiне  жете  алмаған 
болар  едi.  Соның  арқасында  ол  етекте  қалмай,  әлi  күнге  әлемге, 
ӛмiрге  биiк  шың  басынан  кӛз  салуда,  сол  биiк  арқылы  оның  әлемге 
кӛзқарасы шындыққа жақынырақ болуға әсер деп есептеймiн.
 
 
Әскери
 
мiндетiнiң  соңғы  жылын  Алматыдағы  әскери  штаб 
офицерi  болып  ӛтеп  едi.  Оның  ӛмiрде  соншама  ауыр,  соншама 
қиналып
 
атқарған  iсiн  кӛргенiм  сол  болар.  Кештетiп  жұмыстан  келедi. 
Клара шинелiн шешiп iлiп жатады. Әулет есiк алдына орындық әкелiп 
қояды.  Әбiш–офицер  сол  орындыққа,  ―уһ‖  деп  отырады:  Әулет  бiр 
аяғын әкесiнiң екiншi етiгiне тiреп алып, қос қолдап мықшыңдай тартып 
етiгiн шешiп алады. Айекеңнен бастап үйдiң бар адамы, қонақтары бұл 
iске үрпиiсе қарап тұратын. Әрқайсысының бойында сол кезде дырдай 
совет офицерiне деген аяныш сезiмi оянатын едi
-
ау деп ойлаймын.
 
 
Әбiш  әскер  қатарынан  босап,  үйiне  келген  күн  менiң  ӛмiрiмде 
үлкен
 
iз қалдырған күн болды.
 
 
Үлкен
 
зал.  Жерге  жасалған  қазақ  дастарханы.  Толы  ақындар, 
жазушылар.  Жейтiн  тағам  да,  iшетiн  iшiмдiк  те    жетiп  жатыр,  сӛйлеп 
жатыр.  Iше
-
iше,  сӛйлей
-
сӛйлей,  керiсе
-
керiсе  ақыры  кейбiреулерi 
Әбiштi  жекпе
-
жекке  шақырған.  Перiштелер  ұясындай  кӛретiн  жазушы 
қауымының
 
мағынасыз  да,  нәрсiз  әңгiмелерiн  естiп,  желбуаз  сӛздi, 
желiккен  түрлерiн  кӛрiп,  соншалық  шошынған  болатынмын.  Сол  кеш 
ең  соңында  тӛбелеспен  аяқталған  едi.  Олардың  кiсiлiкке  шақырар 
тамаша  ӛлеңдерiн,  адамгершiлiк  үлгiсiн  бейнелер  образдарын  есiме 
түсiре  мен  сол  күнi  мына  жазушылар  шеттерiнен  ӛтiрiкшi  де  екен
-
ау 
деген ойға да бой алдыра жаздаған едiм...
 
 
Әбiшке  лайық  емес  нәрсе  тек  қана  офицерлiк  емес  екен. 
―Жазушыдан  бәрiн  күтуге  болады‖  –
 
деп  мақтанып  Әбекең  аз  ғана 
үйренiп  алып  ӛзiнiң  жекеменшiк  ―Волга‖  машинасының  ролiне 
отыратынды шығарды. Бiр сәттi күнi алдынан бiр бала жүгiрiп шығып, 
(сау  болғыр)  Әбекең  жап
-
жаңа  Волганы  терекке  соғып  барып, 
шофырлығын аяқтаған. Қатеден қорытынды шығаратын кiсi ғой, содан 
қайтып
 
рӛлге отырмай кеттi.
 
 
 
Әбіш немересі 
 
 
 
Бұл кеш Әбекендi ерекше бақытқа бӛлеген күндердiң бiрi болар. 
Әбекең
 
немерелi  болып,  келiнi  перзентханадан  шаңырағына  оралған. 
Үйге
 
бүкiл  жақын
-
жуығы,  ағайын
-
тумасы,  кӛршi
-
кӛлемi  жиналған. 
Барлығының  да  Әбекең  немересiне  ат  қоюдан  дәмесi  бар.  Iштерiнде 
Әбекеңнiң  ӛте  сыйлы  тумалас  ағалары  –
 
Есақаң,  Шәкең,  қаламдас 
ағалары –
 
Тахауи, Әбдiжәмiл… аты жоқ адамның нағашылары.
 
 
Менiң де дәмем болатын. Сол дәмемдi оңашалап Айекеңе арыз 
етiп айттым.
 

 
146 
 
Айеке, осы Әулеттiң барлық ырымдарын жасаған кiм?
 
Сенсiң ғой, жарығым.
 
Сiздерден соңғы Әулетке шын жүрегiмен тiлек тiлейтiн кiм?
 
Ӛзiң ғой, жарығым.
 
Олай болса Әулеттiң тұңғышына ат қоюға алдымен кiмнiң жолы бар ?
 
Жол сенiкi ғой, жарығым.
 
Айеке! Олай болса осы сӛзiңiздi қазiр жұрт  алдында ӛзiңiз айтыңыз.
 
Жарайды, жарығым.
 
Осылай қаруланып алып мен оңаша
 
Әбiшпен сӛйлестiм.
 
Ойымда  екi  ат  бар.  Әуелгiсi  Әбiшке  онша  ұнамағандай  болды  да, 
екiншiсiне ден қоятынын байқатты.
 
 
Шәй iшiлiп, дастархан жиналып болған сәт. Әркiм де ат қою жолы 
ӛзiнiкi  екенiн  дәлелдемек  болып  қаршығадай  қомданып  дайындала 
бастаған  шақ.  Дастархан  билiгiн  қолынан  шығармай  отырған    Боқай 
ағай жаңа келелi сӛзiн бастағалы оңтайлана берген. Айекең:
 
 
–
 
Шырақтарым!  Бұ  шаңыраққа  бүгiн  ер  кiндiктi  азамат  келiп 
жатыр.  Әбiштiң  әкесi  Кекiлбай  ойын
-
сауық  пен  домбыраға  құмар 
болғанмен,  шаруаға  қырсыз  едi.  Бiрақ  жалғыз  ұлының  бесiгiн  ӛз 
қолымен
 
жасап  бӛлеткiзген  болатын.  Оның  баласы  Әбiш  те  әкесi 
секiлдi шаруда шаруасы болмады. Тұңғыш ұлының бесiгiн мына Сайын 
жасап және Әулеттiң барлық ырымдарын да ӛз қолымен атқарып едi. 
Ендi  Әулеттiң  баласының  атын  қоюды  мен  мына  Сайынға  бергелi 
отырмын. Ал Сайынжан, жол сенiкi, –
 
дедi.
 
 
Барлығы да ―болсын, болсын‖ деп қоштай кеттi.
 
 
Мен орнымнан тұрып ойлап қойған әдемi сӛздерiмдi тӛгiп
-
шашып 
сӛйлеп кеттiм.
 
 
- 
Бұ  баланың  аты  бiрiншiден  ―А‖  әрпiнен  басталуы  шарт  деп 
ойладым.  Әкесiнiң  де,  атасының  да  аттары  сол    әрiптен  басталады. 
Екiншiден,  бiздiң  адай  халқын  атақты  еткен  екi  кiсi,  екi  ӛнер  иесi  бар 
екен.  Екеуiнiң  аты  да  Абыл.  Абыл  ақын  мен  Абыл  күйші.  Үшiншiден, 
Әбекендi де атақты еткен романының бас кейiпкерi Әбiлхайыр болса, 
сонда бұл баланың аты Абыл болғаны дұрыс сияқты. Бiрақ мен асқар 
таудай  Әбiлхайыр  атамыздың  атының  жартысын  далаға  тастай 
алмаймын  ғой,  бұлардың  екiншi  ұлдарының  аты  Қайыр  болатын 
болсын. Келiссеңiздер баталарыңды берiңiздер!
 
 
Барлығы  да  келiстi,  баталарын  бердi,  құран  оқылды,  баланың 
құлағына
 
аты үш қайтара айтылды. Әбiштiң немересiнiң аты –
 
Абыл.
 
 
Ол ақылды, кӛркем жiгiт болып ӛсiп келе жатыр. Әбекең оған ―ақ 
қошақаным‖ деп емiренiп отырады.
 
 
Бiр  жетiден  соң  баласына  ат  қойған  бiздi  арнайы  қонаққа 
шақырды. Бәрiмiз де кӛңiлдiмiз. Қонағасы желiнiп, дастархан жиналып 
болды.
 
 
Клара  әже:  ―Баламызға  әдемi  ат  қойғаның үшiн‖  –
 
деп  маған  бiр 
қымбат
 
костюм ұсынды.
 

 
147 
 
–
 
Шақ па екен, киiп қара –
 
дейдi Клара.
 
–
 
Қалай
 
киемiн, кӛйлегi жоқ –
 
деймiн мен.
 
–
 
Кӛйлегiн әкел дейдi –
  
Әбекең
. 
–
 
Айнаға қара –
 
дейдi Клара.
 
–
 
Қалай
 
қараймын, галстугi жоқ –
 
деймiн мен.
 
–
 
Әй, галстук әкелiңдер –
 
дейдi Әбекең.
 
–
 
Ал ендi қара, –
 
дейдi Клара әже.
 
–
 
Аяқ киiмiм жоқ, айнаға қалай барамын –
 
деймiн мен.
 
–
 
Мынаған туфли әкелiңдер, –
 
дейдi Әбекең.
 
–
 
Ӛзiңе алғандай шап
-
шақ екен, ал ендi не дер екенсiң, –
 
дейдi, Клара.
 
–
 
Бас киiмiм тозып жүр едi –
 
деймiн мен.
 
–
 
Әй, оттама! Бас киiмдi ана Абылыңның алғашқы айлығынан
 
аларсың, –
 
дейдi, Әбекең.
 
"Әбiштiң ӛзi баяғы бiр заманда алғашқы гонорарымды берем
 
деп  бермей  кетiп  едi,  балалары  ӛйтпейтiн  болар.  Жан  жетсе  киерміз,  
әлi, ол бӛрікті –
 
деп келіскен рай танытып жатырмыз...
 
 
 
Әбіш сараңдығы 
 
 
 
Санбай    Қилыбаев  –
 
әрi  құрдасым,  әрi  досым  болатын.  Оның 
мiнезi  мен  қылығынан,  кiсiлiгi  мен  парасатынан  бiр  кемшiлiк 
кездестiрмеппiн.  Сол  досымның  әкесi  қайтыс  болды  да,  бiздiң 
ошағымыз  оларға  арналған  ―кӛңiл  шайға‖  Әбiштердi  де  ортақ  болсын 
деп  ұйғардық.  Зайыбым  Қантӛре  демалыс  күнi  түскi  мезгiлдi  белгiлеп 
менi  шақыруға  жұмсады  да,  ӛзi  ас  үй  мен  ауыз  бӛлменi  ақтап  алмақ 
болып  iске  кiрiсiп  кеттi.  Ол  кезде  бiздiң  пәтерде  телефон  болмайтын. 
Әбiштiң үйiне келiп Санбайға телефон соқсам жексенбiде қол тимейдi, 
бiзге  сенбi  қолайлырақ  дейдi.  Ал  Әбiштерге  керiсiнше  болып  шықты. 
Менiң  қиналыңқырап  отырғанымды
 
байқаған  Әбiш  Санбайдың 
телефонын тердiрттi де: ―Санбай, осы Назарбеков маған ертең, саған 
арғы  күнi  деп  жүрiп  екеумiздi  де  алдап  қатыруға  айналды.  Бұның 
қулығын
 
iске асырмайық. Қазiр жинал, бұның үйiне дәл бүгiн, тап қазiр 
баралық‖  –
 
деп,  Санбайдың  сәл  қиқақтағанына  да  кӛнбей,  мәселенi 
шеше салғаны, Мен мына тосын жайға бұрынғыдан да қатты қиналып: 
―Әбеке,  бiр  қойдың  етiнен  басқа  ештеңе  де  жоқ,  үйiмiз  қонақ 
қабылдауға
 
дайын  емес  едi‖  –
 
деппiн.  Сонда  Әбекең  Клараға  қарап: 
―Әй,  Клара!  Мына  кiсi  не  деп  тұр
? 
Манағы  түсте  үйде  болған 
қонақтарыңнан
 
қалған
 
сарқыттарыңды  қоржыныңа  сал  да  жолға 
дайындал‖ –
 
дегенi.
 
 
Жолдан  Санбай  үйiне  соғып,  дәл  түнгi  сағат  11
00
-
де  бiздiң  үйдiң 
қоңырауын
 
бастық. Есiк тез ашылды, оған себеп Шаңырақ қожасының 
қоңырау
 
басуына  Ошақ  иесi  дәл  есiк  алдында  тұрып  жауап  берiптi. 

 
148 
 
Басында  шыт  орамалы,  бет
-
ауызы  әк
-
әк,  күнi  бойғы  тынбай  iстеген 
жұмыстан  шаршаған  жұбайым  менiң  қасымдағы  кiсiлердi  кӛргенде 
қолындағы
 
әктеген
 
құралын
 
жерге  тастап  жiбердi.  О  кiсiнi  әзер 
жұбатып алып, жабылып үй жинауға кiрiстiк.
 
 
Ол  менi  ас  үйге  тығып  қойып  сазайымды  тарттырып  жатқанда 
Клара дастарханды жайнатып қойыпты. Жетпейтiнi ыссы қуырдақ пен 
күрең  шәй.  О  да  келiп  қалды.  Әңгiме
-
дүкенмен  шәй  iшiлу  рәсiмi  де 
аяқталды.  Әбiш  екеумiз  тоғызқұмалақ  ойнауға  отырдық.  Бiр  кезде 
Әбекеңнiң  бiр  құмалақты  бермегiсi  келiп,  ұзағырақ  ойланып  қалғаны. 
Әбiштiң  жаңай  руынан  екенiн  ескере,  адайлар  iшiнде  жаңай  руының 
сараңдығы туралы айтылар әзiлдi естерiне сала мен бiр құмалақ үшiн 
сонша  ойланған  Әбiштi  және  сараң  атағы  шыққан  жаңайларды 
қағытпақ
 
болып:  ―Япырмай,  жаңайлардың  сараң  атағы  шығып  жүргенi 
рас болмасын, Әбекеңнiң бiр құмалаққа бола сонша ойланғанын
-
ай‖ –
 
деппiн,  ӛз  сорыма.  Әбекең  Клараға  қарап:  ―Әй,  Клара!  Жинастыр 
қоржыныңды, кӛрелiк бұл Жарылардың (біздің ру атымыз)  мырзалығы 
мен  байлығын‖  –
 
дегенi.  Бәрiмiз  күлкiден  қырылып  жатырмыз.  Түнгi 
сағат  он бiрден таңғы  беске  дейiн  жалғасқан  бiр  әдемi  отырыс  болып 
едi сол күнi.
 

жүктеу/скачать 1,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: