«Ҥш қиян», 29.09.2000       5.5

 
247 
дейтін  жел  сҿзділерге  еретіндерді  ойландырлықтай  жан
-
жақты 
дҽлелдермен бекітілген еңбек болды. 
 
 
Ендігі жерде болашақ деген сҿзді естігенде Қазақстанның шығар 
шыңы,  жетер  мақсаты  толық  анықтала  бастады.  Сол  мақсатқа  жету 
ҥшін таңдап алынған жолдың бҧраң емес даңғыл екеніне, басқалардың 
таптаурын жолы емес біздің ҿз елімізге ғана тҽн жол екеніне кҿз жетті.
 
Осылайша  арманымыз  анықталған  шақта,  оған  жетер  даңғыл 
салынған  шақта  еліміздің  ҿзіміз  арман  ететіндей  ел  болуы  ҥшін  бір
-
нҽрсе  қажет.  Ол  Президенттің  де,  ҿкімет  басшыларының  да  қолында 
емес, ол мына біздердің, біздер мен сіздердің, халықтың қолында. 
 
 
Ел  тағдыры  қолымызда  дейтініміз,  жҧртымыздың  бірлігі  мен 
берекесі  біздің  бір  жеңнен  қол,  бір  жағадан  бас  шығаруға 
тырысуымызға  байланысты.  Жан
-
жақты  бақылай  отырып  біз  ҿкімет 
басшылары  мен  ел  азаматтарының  сҿзінен  ҥндестік,  саясатынан 
ауызбірлік кҥтеміз. Сол елімізді Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы белгілеген межеге 
тезірек жеткізер негізгі қозғаушы кҥш болар еді десек қателеспейміз.  
 
Біздер  бҧрынғы  заманда  ойымызды  біреу  ойлап,  сҿзімізді  біреу 
сҿйлеп,  біздер  ҥшін  барлық  мҽселелерді  басқалар  шешіп,  ҿзіміздің 
ешкім  емес  екенімізге  дағдыланған  елдің  адамдарымыз.  Қалыптасқан 
сол  дағдымен  ҽлі  кҥнге  ҽркімнің  аузына  қарап,  ҿз  ойымызды  еркін 
ашып  айта  бермейміз.  Енді  сол  ҽдеттен  қҧтылатын  уақыт  жеткеніне, 
тіпті ҿтіп бара жатқанын байқай бастадық.
 
 
Біраз уақыт бір шама халық ДВК деген партия сойылын соғамыз 
деп  шатасты.  Енді  біреулері  ―Ақжол‖  деп  аузын  ашты.  Бҧ  кҥндері  ол 
партиялар  бет
-
перделерін  сыпырып,  жҧртқа  ҿздерінің  ҿң
-
тҥстерін 
кҿрсетті. Ел билемек тҥгіл ауыз біріктіріп бір жиынға жиналғандардың 
басын қосып ҧстай алмайтынын байқатып алды.
 
 
Сондықтан да ҽр қазақстандықтың, ҽр қазақтың Президентіміздің 
осы  Жолдауы  Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлы  арман  еткен  дҽрежеде  іске  асуы 
ҥшін  мен  не  істей  аламын,  менің  қолымнан  не  келеді  деген  сҧрақ 
қойғаны дҧрыс болар еді.
 
 
Ҽрине,  мамандығы  бойынша,  табиғиғат  берген  қасиеті  бойынша 
ҽркімнің тындырар ісі де ҽртҥрлі.
 
 
Испан  данышпаны  Сервантес:  ―Ең  арзанға  тҥсетін,  ең  қымбат 
бағаланатын бір нҽрсе бар, ол –
 
кішіпейілділік‖ –
 
деген екен. 
 
 
Сол  айтқандай  біздердің  де:  ―Ҿз  қолымыздан  еш  шығынсыз 
келетін, бірақ елімізді шексіз бақыт пен байлыққа жеткізетін бір нҽрсе 
бар,  ол  –
 
ауызбірлік!‖.  Президентіміздің  Жолдауындағы  істерді 
тындыруға атсалысу, Президент саясатын қолдау –
 
ел тыныштығы. Ел 
тыныштығы ел экономикасының басты қҧралы.
 
 
Сондықтан  да  біз  Аллатағаладан
 
Нҧрекеңе  ҧзақ  ғҧмыр  бергей, 
халқымызға ермешілдік емес ой мен парасат бергей деп тілек тілейміз. 
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы ҿз кемеңгерлігін танытты. Елдің елдігі мен бірлігін 
ҧйымдастыра алды,  байлығы мен берекесін қорғай алды. 
 
 

 
248 
 
Ендігі кезек біздікі. 
 
 
Ендігі  жерде  біздер,  қазақстандықтар,  халқымыздың  бақытына 
туған осындай ҧлдар дарынын толығырақ ел мҥддесі ҥшін пайдалана 
тҥсудің мҥмкіншілігін пайдалануымыз қажет секілді.
 
 
Уақыттың  адал  сарапшы  екеніне  кҿз  жетті.  Мемлекет  пен 
Мемлекет  басшылары  атына  кір  жаға  сҿйлейтіндерді  ойланбастан 
қостай  кететін  қолынан  іс  келмейтіндіктен  ызалылар  мен  байлыққа 
бҿккенмен билікке қолы жетпей кҥйікті болып жҥргендердің шашпауын 
кҿтергеннен 
ҿз 
басыңызға, 
ошағыңызға, 
Отаныңызға 
не 
табатыныңызды ойланыңыздар...
 
 
Еліміздің  бҥгінін  қамтамасыз  еткен,  борлашағына  жарық  нҧр 
тҥсіріп тҧрған Президентіміздің бҧл жылғы Жолдауы еліміздің бақытты 
болашағына жасалған сҽтті қадамдардың бірі болды деп есептеймін.
 
 
 
5.6. 
Ел бақыты –
 
сӛзін ҧстар ҧлында 
 
 
 
Еңбексҥйгiштiгi  мен  iскерлiгi  атын  елге  танытып,  Аллатағаланың 
назарына iлiнiп басына бақ қонған, қолына тҧтас 6ip елдiң ноқтасы мен 
тiзгiнi  тиген  мемлекет  басшысы  басқару  жҥйесiн  ҿз  елiнiң  негiзгi 
тҧрғындарының  традициялық  демократиясына,  ҿз  ҧлтының  сан 
ғасырлар  бойы  кҥткен  арман
-
мҥддесiне  сҽйкестендiре  алса,  онда  ол 
ҿз атын, сҿз жоқ, Қасым мен Есiм, Тҽуке мен Абылай деңгейiне кҿтере 
алары сҿзсiз. Заңдары мен қаулыларын ҽдiлеттiлiк атты қасиеттi ҧғым 
мағынасына  шендестiре  алған,  сол  ҽдлеттiлiктi  iздеу  жолында  ғана 
объективтiк,  субъективтiк  қателерге  ҧрынған  ҥкiмет  —
 
жерiн  жҧмаққа 
айналдырар, елiн бақытк,а жеткiзер.
 
 
Бiз  бҧл  жерде  Жер  атын  Ел  атынан  ҽдейi  бҧрын  атадық.  Адам 
баласының  (шындығында  жалпы  тiршiлiк  иелерiнiң  —
 
адам,  жануар, 
ҿсiмдiк)  жер  бетiнде  пайда  болғандағы  басты  функциясы  —
 
тек  қана 
жақсы  ғҧмыр  сҥру  емес,  жақсы  ғҧмыр  сҥре  артына  жақсы  ҧрпақ 
қалдыру.  Осы  басты  мақсатын  орындау  жолында  жануарлар  мен 
ҿсiмдiктердiң  сан  қырлы  сыры  ашылып  адам  пендесiне  ҥлгi 
боларлықтай тҽжiрибе жинақталды. Бҥкiл адамзат отауы —
 
Жер. Олай 
болса  "ҽуелi  отауыңды  сайла"  деген  қазақ  даналығы  ҿзiң  ҿмiр  cҥpiп 
отырған Отауыңды, ертеңгi ҧрпағыңның Отанын кҥтiмдi кҿзбен қарауға, 
оның тек қана бҥгiнгiлерге емес ертеңгiлерге де жайлы болуына назар 
аударуды  мiндет  етедi.  Ҽрине,  керегенiң  кҿрiктiлiгi,  босағаңның 
берiктiгi басында бейбiт заман тҧрғанда ғана жҥзеге аспақ.
 
 
Тҽуке  хан  заманында  қазақ елi  жарты  ғасырға  жуық  жат
-
жаумен 
соғыссыз  бейбiт  ҿмiр  кешiп,  ел  арасында  болып  тҧратын  рулық 
қақтығыстардан да арылып, "кой ҥстiне бозторғай жҧмыртқалаған" 6ip 
тамаша қогам орнапты.
 
 
Оған Тҽуке хан қалай қол жеткiзген?...
 

 
249 
 
Ҽдебиетiмiздi,  тарихымызды,  елдiк  жадымызды  аударып
-
тҿңкерiп  қарасақ  сол  заманда  барлық  шешiм  ҥштiк  билiкке  бағынып, 
ҥш бидiң тезi мен талқысынан ҿткеннен соң қабылданған секiлдi.
 
 
Қазақ  халқының  тарихи  сҽттiлiк  кезеңi  сол  кезде  ел  басында 
парасаты мол Тҽуке хан отырса, билiк басында Тҿле, Қазыбек, Ҽйтеке 
билердiң мҽртебелi болуына сҽйкес келген болса керек.
 
 
Ҽдiлеттiлiкпен басқарылған елдiң ҽрбiр адамы —
 
ол  Кiсi. Бҧл —
 
ел бақыты!...
 
 
Жерге  —
 
Жер 
- 
Ана  деп,  болашақ  ҧрпағымның  алтын  6eciгi  деп 
қарасаң ғана, жер жҧмаққа  айналмақ. Бҧл —
 
Жер бақыты!...
 
 
Билеушi топ келер ҧрпақ қамын ҿздерiнiң қара басының қамынан 
кем қоймаса —
 
ол мҽңгiлiк белгiсi.
 
 
Бҧл келер ҧрпақ бақыты!...
 
Мiне  осы  ҥш  қағида  жердi  Жер  етедi,  елдi  Ел  етедi,  пенденi  Адам 
етедi.
 
 
Бағы  жанып  ел  билiгi  қолына  тигендердiң  (олардың  жҽй 
адамдардан  тек  қана  бағы  артық,  ал  басқа  қасиеттерi  кейде  артық  
кҿбiне  басқалардан  бiрде  тең  бiрде кем  тҥсiп  жатады)  негiзгi  мақсаты 
осы  ҥш  қағиданы неғҧрлым  жоғары сатыға  кҿтеру  болса  онда  тыныш 
ҥйқтап, тыныш ҿмiр сҥрiңе болар.
 
 
Жай  билiктiлердiң  ел  ҥшiн  тер  тҿгуi  керек  болса,  ел  басшысы 
ҥшiн  ол  жеткiлiксiз.  Олар  ҥшiн  ең  бастысы  —
 
қай  жолға  тҥсу,  қандай 
жолмен  бару?..  Тҿккен  тер  мен  аққан  қан  қай  жол  топырағын 
суармақ?
... 
 
Айтылып  келген —
 
"мақсатқа  жеткiзер  барлық  жол  да  дҧрыс"  —
 
атты  қағида  ҿзiнiң  тiршiлiк  заңына  сҽйкес  еместiгiн  дҽлелдедi.  Ол 
қағида  —
 
дiнсiздер  қағидасы.  Мен  бҧл  жерде  дiн  сҿзiнiң  мағнасын 
кеңiрек толғап тҥсiнгендi қалар едiм.
 
 
Бiз  бҧл  оймен  бақытқа  жеткiзер  буддистер  жолы  мен 
мусылмандар жолының  ҽр  тҥрлiлiгiн  айтпақпыз.  Ҥндi  халқы  мен  қазақ 
халқы  ҥшiн  бiрдей  жолды тандап  алуға  бола  қоймас. Қазақ  халқының 
сан ғасырлық  ҿз соқдағы  бар  ел,  осы  ҿту  кезеңiнде  де  тек  қана ҿзiне 
сҽйкес жолы бар екенiн дҽлелдеп жату қажет бола қоймас.
 
 
Жаратылыстың  ақыл  жетпес  сан  қырлы  қҧпиялы  екендiгi,  ол 
туралы  дҽлелденген  ғылыми  тҧжырымның  жоқтығы,  ал  айтылып 
келген  кейбiр  пiкiрлердiң  тҥп
-
тҧқиянымен  кҥйреуi,  ҿмiр  бойы  солар 
туралы  ойланып
-
толғанып  жҥрген  саналы  кiсiнi  тек  қана  бiр
-
ақ  жолға 
бастайды,  сонда  апарады.  Ол  жол 
- 
Қҧдайды  мойындау,  оның 
ҧлылығына  бас  ию.  Ол  —
 
ҽрбiр  қате  басқан  қадамыңа,  тiптi  ойлаған 
арам  ойыңа  ертеңгi  кҥн,  Ақырет  кҥнi  жауаптысың  деген  тҥсiнiктi 
мойындау. Ҽрине тек қана жiберген кетелiгi ҥшiн емес, тiптi жаман ойы 
ҥшiн  жауапты  болатынын  сезiнген  пенде  олардан  аулақ  болуға 
тырысуы заңды нҽрсе. Сондықтан да сенушiлер барлық ic
-
ҽрекетiн —
 
осы iсiм қҧдай жолына сҽйкес келе ме, келмей ме деген пiкiр талдауы 
арқылы iске асырмақ..
 

 
250 
 
Аллатағала  жолына,  имандылық  жолына  тҥскен  адам  халык, 
даналығы  деген  ҧғымды  аттап  кетуi  мҥмкiн  емес.  Ондай  адам  киын, 
кҥрделi мҽселелерге кездескен кезде бҧл жҿнiнде халық не деген, дiн 
уағызы  қандай  ақыл  бередi,  неден  сақтандырады  деген  ойлар 
синтезiнен ҿткiзiп барып ҽрекет етпек. Ондай кiсiге халықтың дана ой 
тҥйiндерi,  мақал
-
мҽтелдерi  шешушi  ҽсер  етсе  ел  iшi  тыныштыққа 
бҿленер.  Тапсырған  iстi  қайта
-
қайта  бҥлдiрген  кiсi  ендiгi  жерде 
қателеспейтiнiне  ант  iшiп  отырғанда:  "Бiр  сынаған  жаманды  екiншi 
қайтiп  сынама"  деген  халық  даналығын  есiне  алып  барып  шешiм 
қабылдаған мҽртебелi кiсi шындықтан алыс кетпес болар.
 
 
Кейбiр  ҧлы  тҧлғалар  —
 
Жаратушының  бар  екенiн  бiле  тҧра, 
мойындай  тҧра  ҿз  басының,  жеке  басының  атағы  ҥшiн  барша  елдi 
қасiретке ҧшыратқан, жердi қанға бҿктiрген. Бҧлар, ҽрине, дiнсiздер.
 
Бҧдан туындайтын бiр
-
ақ сҧрақ —
 
дiнсiз адам мемлекет басшысы бола  
ала ма?... Оның сенерi жоқ. Оның мҽңгiлiк болашақ ҿмiрден кҥтерi жоқ. 
Сондықтан да оның қағидасы бҥгiн жеп қал, алып қал, кҿрiп қал.
 
 
Сондай  ой  салдары  ондай  жандарды  ҥлкен
-
ҥлкен  тҥзетiлмес 
қателерге  аяқ  бастырады..  Қортындысында  ел    қасiретке  ҧшырайды, 
Жер жаралы болады, ҥмiт ақталмайды.
 
 
Жаралы  Жер  мен  қacipeттi  Елден  бiрден  бақытты  ҧрпақ  ҿмiрге 
келе қоюы екi талай нҽрсе. Демек, ҽрбiр қатесi ел қасiретiне айналар, 
ҽр шешiмнiң
 
аржағында халық тағдыры тҧрған мансапқа дiнсiз жанды, 
имансыз кiсiнi  жақындатуға болмас.
 
 
Қазақ елiнде демократиялық қоғамның алғы шарттары бар қоғам 
орнады. Қоғам мҥшелерiнiң денi мҧсылмандар. Демек елiмiз мҧсылман 
мемлекетi.  Қҧдайға  шҥкiр,  кейбiр  қиындықтар  мен  экономикалық 
сҽйкессiздiктердi  екiншi  жолға  шығарсақ,  рухани  болмысымызға  нҽр 
берерлiктей бастау бар секiлдi. Тҽуелсiздiк туын кҿтердiк. Ҧлттық тҧр
-
сипатымызды  сҧратпай  танытар  белгiлерi  бар  қоғам  орнап,  ҧлттық 
сана
-
сезiм жандана бастады. Егер соңғы сан ғасырлар тарихын талдап 
қарасақ,  қазақ    халқының  ел  ретiнде,  тҽуелсiз  мемлекет  ретiнде  ең 
бақытты шағы осы мезгiл болса керек.
 
 
Ой  бостандығы,  сҿз  бостандығы  орныға  бастады.  Мiне  соның 
арқасында  бiз  ойымызға  келген  кейбiр  ой
-
тҥйiндерiн  ел  назарына 
ҧсынсақ пе деген қортындыға келдiк.
 
 
Бҧл  ой  тҥйiнi  негiзiнен  алғанда  ел  басқару  жҥйесiн  жасақтайтын 
институттарға, ел басқаруға араласып жҥрген  азаматтарға арналады. 
Бiздiң ҧсынғалы отырған ел баскару жҥйесiнiң ҿмiршеңдiгiн мойындау 
ҥшiн  оқырманның  мiндеттi  тҥрде  тҿмендегi  ҥш  шартты  қажеттiлiктi 
мойындауы қажет.
 
 
1.  Алғы  шарт  —
 
ол  Аллатағаланың  қҧдiретiн,  оның 
жаратушылығын мойындау. Кез
-
келген мансап иесi жеткен дҽрежесiне 
тек  қана  ҿзiнiң  ҧлылығының,  ақылдылығының  арқасында  ғана  емес, 
Аллатағаланың  мейiрi
 
тҥсуiне  де  байланысты  екендiгiн  мойындау. 
Қарауындағы  мыңдаған  адамы  бар  облыс,  миллиондаған  елi  бар 

 
251 
республиканы  басқару  жолында  Аллатағаланың  аддында  жауапты 
сезiну.
 
 
2.  Елдi  басқарушы  (облыс,  Республика  басшылары)  ел  басқару 
жҥйесiн  ҧйымдастыру  барысында  Аллаға  сҥйiктi  нҽрселерге  кҿңiл 
бҿлуi. Алла жаратқан нҽрселердiң ерекше қасиеттiлерi де бар, екенiн 
ескере  жҥру  (қасиеттi  сҿз,  қасиеттi  кҥн,  қасиеттi  сан,  тағысын 
тағылар...)
 
 
3. Соңғы шарт —
 
санғасырлық  ҿмiр тҽжiрибесiн мойындау. Адам 
баласы  ҧзақ  ғҧмырында  он  сегiз  мың  ғаламның  барлық  қасиетiн 
анықтап  болған.  Бҧған  дҽлел 
- 
тiлi,  дiлi,  дiнi  ҽртҥрлi  халықтардың 
кейбiр нҽрсеге, уақиғаға, қҧбылыска сенiмiнiң сҽйкес келуi.
 
 
Бҧл  шарттарды  мойындаған  мансаптылар  ҿздерше  сҽйкес 
келетiн,  сҽттi  кҥндерде  шешiм  қабылдап,  қасиеттi  сҿздер  мен  сандар 
арқылы  жҥйе  қҧрып  ел  басқарып,  ҿзiнiң  басқан  ҽрбiр  қате  қадамы  бу 
дҥниеде  елдi,  жеке  адамдарды  қасiретке  душар  ететiнiн,  о  дуниеде 
ҿзiнiң  алдынан  шығатынын  6ip  сҽт  естен  шығармай,  Алла  атымен  ic 
бастап, елiн бақытты ҿмiрге жеткiзерiне сенiмдi болмақ.
 
 
Ойға  алған  мҽселенi  тҥсiндiру  ҥшiн  кipicпe,  алғы  шарттар  6ip 
жоба  тҥсiнiктi  етiп  баяндалған  секiлдi,  ендi  Қазақ  Елiн  басқару 
мҽселесiне  Тоқтамыс  Сайын  Назарбекҧлының  қияли  жҥйесiне 
тоқталып кҿрелiк.
 
 
Алла  жалғыз.  Жалғыздық  тек  қана  Аллаға  жарасқан.  Бiр  —
 
қасиеттi  сан.
 
 
Адам  –
 
пенде,  Аллатағала  жаратқан  пенде.  Сайтанның 
азғыруына  epiп  талай
-
талай  Ҧлы  адамдардың  қате  қадам  басқаны 
тарихтан  белгiн.  Бiз  осыларды  ойлай  келе  бҥкiл  Ел  тағдырын  жеке 
кiсiге сенiп тапсыру –
 
адам баласының ғҧмырындағы басты қателерiнiң 
6ipi деп есептеймiз. Сол қатенi тҥзетсек пе деген ойға берiлдiк. Бiздiң 
тҥсiнiмiзде,  елдi  рухани  бостандыққа,  экономикалық  тҽуелсiздiкке 
жеткiзу  жолы,  ол  билiктi  жеке  кiсiнiң  қолынан  алып  қасиеттi  ҥштiкке 
тапсырса.    Олай  болса,  Байтақты    ҥш  адамнан  қҧралған    ҧйым 
басқаруы қажет. Кез
-
келген шешiм сол ҥш адамның, бipeyi келiспеген 
жағдайда екеуiнiң келiсiмiмен қабыдануы шарт. Ҥштен кейiнгi! қасиеттi 
сан –
 
жетiлiк. Осы ҥш пен жетi арқылы Ел басқару жҥйесiн қҧрастырса 
–
 
ол Аллаға сҥйкiмдi ic болар едi.
 
 
Бiздiң
 
ғасырымыздан  бҧрынғы,  бiздiң  ғасырымыздағы  ел 
басқарған  ҽр  тҥрлi  мансап  иелерiнiң  қабылдаған  шешiмдерiнiң  ҿмiр 
қағидаларына  сҽйкес  келмеуiнiң  қырсығынан  жеке  елде,  бҥкiл  дҥние 
жҥзiнде  адам  ақылына  сыймайтын  аштықтар,  қырғын  соғыстар, 
қаруланулар,  бомба  жарулыр,  6ip  елдi  ел  ретiнде,  халық  ретiнде 
жойып жiберу қадамдары жасалды.
 
 
Жеке  кiсi  басқарған  елде,  жеке  кiсi  жалғыз  ҿзi  шешiм  қабылдай 
алған  жағдайда,  елдi  қаншылқты  демократиялық  ел  деп  атағанымен 
ол ел толық қанды демократиялық ел болуы мҥмкiн емес. Билiктi адам 

 
252 
қалай болғанда да ҿз дегенiн iстете алады, шығарған заңдарын ҿзiнiң 
қалаған ниетiне бейiмдей алады.
 
 
 
Осыларды  ескере  отырып  бiз  тҿменде  баяндалатындай  басқару 
жҥйесiн ҧсынамыз.
 
 
1.  Жетi  қасиеттi  сан.  Ҽсiресе  қазақ  халқы  жетi  санына  қатты 
сиынған. Келесi ғасырымыздың жетiншi жылында яғни, 2007 жылы ел 
билейтiн кiсiлер сайлауы, жетi жыл бҧрын, 2000
-
жылы ҿткiзiледi. Бҥкiл 
халықтық  сайлауда    Қазақстанда  туып  ескен,  жасы  36  (ҥш  мҥшел)  48 
(тҿрт  мҥшел)  жас  арасындағы,  денсаулығын  растайтын  куҽлiгi  бар, 
халық  таныған  ғылыми  еңбегi,  ҿндiрiстiк  жетiстiгi,  iзгiлiк  қасиеттерi, 
қайырымдылық  қадамдары  елдiң  игiлiгiне  айналған,  тындырған  iстерi 
елдiң  рухани  жҽне  мҥлiктiк  байлығының  кҿбеюiне  ҥлес  қосқан,  шын 
мҽнiнде Ел Азаматы атанған жетi кiсiнi тандап алады.
 
 
2. 2007-
жылы Жаңа
-
жыл (қазақша) кҥнi ел билiгiн қолына алатын, 
2000-
жылы бҥкiл халықтық  сайлауда    iрiктелiнiп алынған  жетi  кiсi  осы 
жетi  жьш  аралығында  тек  қана  ҿз  елiнде  емес,  бҥкiл  дҥние  жҥзiнде 
тҽжiрибе жинақтап, тiл ҥйренiп, ҽр тҥрлi саладағы (саясат, тарих, заң, 
экономика,  ел  басқару,  философия...)  пҽндердi  тауысып,  еңбектер 
жазып, ел басқаруға дайындықтан ҿтедi.
 
 
3.  2007-
жылы,  2014
-
жылы    ел  билейтiндер  сайлауы  ҿткiзiлiп 
жатқан  шақта,  жетi  жыл  бойы  тҽжiрибе  жинақтаған  жетi  адам 
ортасынан ҥш адамды iрiктейдi, оларды ел басшылары етедi.
 
 
Осы  жетi  адамның  қатысуымен  сайлау  ҿтедi.  Олар  ҿз  дауысын 
тек қана басқа кiсiге бередi. Қалған тҿрт адам ҿте жоғары мансаптарға 
ие  болады.  Ел  басқару  барысында  ҥштiктiң  бiрiн  ауыстыру  қажет 
болған жағдайда осы тҿрттiктiң бiрi жоғары ҥштiкке ҿтедi.
 
 
Сайлаудан  ҿткен  жетi  кiсi  осы  он  тҿрт  жыл  бойы  мемлекет 
қамқорлығында  болады.  Осы  мезгiл  iшiнде  жеке  шаруашылық 
iстермен айналыспайды. Мерзiмi ҿткен шақта бҧл адамдарға атқарған 
iсiне сҽйкес мемлекет орташа  дҽулет бҿлiп бередi.
 
 
Ҽуел  баста,  ҿзiмiз  айтқандай,  бҧл  қияли  жоба.  Ендi  қияли 
ҿмiрден  кҥнделiктi    тiршiлiгiмiзге  ортақтасар  болсақ,  ол  туралы  ой 
қозғар  болсақ,  онда  мен  ҿз  ойымды,  ҿз  тiршiлiгiмдi  6ip  мақал 
мағынасына бағындырар едiм.
 
 
...Ҿсер
 
елдiң жiгiтi  бipiн
-
бipi батырым дер!..
 
 
Мағнасын талдау қажет пе?.. Тҥсiнiктi ме?..
 
 
Сҿз жоқ, бҽрiмiз бiрдей тҥсiнiктi деп шу ете қалар ек.
 
 
...Ал  мен  қажет  дер  едiм,    Қажеттiлiгiн  дҽлелдеп  те  беруге 
болар...
 
 
...  Бiр  кҥнi  теледидарды  қосып  қалсам  Рҽтбек  қажының  қимылы 
мен  сҿзiн  аудармай  ойнап  жатқан  бip  сайқымазақ  дiн  басын,  сол 
арқылы  бҥкiл  қазақ  халқын,  бҥкiл  Мҧхаммед  пайғамбар  ҥмбетiн 
масқаралап жатыр екен. Артын кҥттiм. Ең болмаса 6ip адам: "Бҥкiл 6ip 
ҧлт,  тҧтас  мҧсылман  қауымының  арына  тиер  iске  неге  бардындар, 
қажының  иманды  болындар  дегеннен  басқа  не  жазығы  бар  едi"  –
 

 
253 
дейме  деп  дҽметтiм.  Ҽттең,  ешкiм  шықпады,  қайта  бҽрi  жырқылдай 
кҥлiсiп,  тырқылдай  тарасып  кете  барды.  Менiң  қажыға  жаным 
ашымайды,  менiң  сол  қажы  арқалы  ел  табынар  дiнге  жаным  ашиды.
 
Мен қажының арын емес дiн жолын арлап отырмын. "Ҽуелi Алланды, 
сосын  патшанды  сыйла".  Бҧл  менiң  сҿзiм  емес,  қҧран  сҿзi.  Бiздiң 
қоғамның  дiнге  қҧрметi  жаңағыдай  болғанда  мемлекет  басшысына 
қҧрметi  қандай?
 
 
...
Кеше ғана  "желтоқсан" уақиғасы не ҥшiн болып едi?..
 
 
...Неге  бiр  қырғыз  бала  "желтоқсан"  уақиғасы  ҥшiн  берген  Кеңес 
ҥкiметiнiң алғысына қарсы болып едi?..
 
 
Жақында  бiр  тҽжiк  жоддасымды  кезiктiрдiм.  Ҥйреншiктi  "хал 
қалай"  деген  сҧраққа  менiң  берген  жауабыма  наразьшық  бiлдiре:  
"Бақытты  екендерiндi,  тiптi  бҥкiл  Қазақ  халқының  бақытты  ел  екенiн 
бiлмейсiндер  ғой"  —
 
дегенi.    Ол:  "Бҧрын  қазақпын  деген  сҿздiң  ҿзi 
басқа  ел  адамына  сiздерге  сенiммен  қарауға  итеретiн.  Ал  қазiр  мына 
қилы заманда ел басына Назарбаевтай ҽрi бедел иесi,  ҽрi ақыл  иесi 
кiсiнiң  отыруы  —
 
ол  да  ел  бақыты.  Тек  сол  бақытты  бағалай  бiлу 
қажет" —
 
деп едi.
 
 
Аталарымыз  надандығы  ҥшiн  халық  жауы  атанған,  ҽкелерiмiз 
соғыста  тҧтқынға  тҥскенi  ҥшiн  Отан  жауы  атанған  ҧрпақпыз.  Ҿзiмiз  
қатыспасақ  та  соғыс  қасiретiн,  бейбiтшiлiк  бағасын  бiлгендей  болған 
ҧрпақпыз.  Сондықтан  да,  кiсi  бақытты  дегеннiң  аш  кҿздене  жиған 
байлық та, басына қонған бақ та емес екенiне кҿз жеткен. Елiм деген 
кiсiге ел бақыты да, адам бақыты да —
 
ел басындағы бейбiт  ҿмiр.
 
 
Қазақ  халкының  ҿз  еркiмен  дауыс  берiп  тҧңғыш  рет  ҧлттық 
мемлекетiне  ҧлт  ҿкiлiнен  ҿз  Ел  басын  сайлап  алуы,  ғасырлар  бойы 
бабаларымыз  болашақ  бостандық  ҥшiн  жан  қиған  арман  мемлекетi 
орнауы —
 
мҧратына жеткен шағы емес пе?..
 
 
...
Ендi  не  болды?..  Бiреуiмiздiң  демократиялық  бағыт  деген 
жалған  жалауды  жамылып,  ҿзге
 
ҧлт  ҿкiлдерiмен  ниеттес  болып  Ел 
басына қарсы шығуын қалай тҥсiнемiз?..
 
 
Соларға не керек?.. Ҽрине, сҧрай қалсақ бҽрi де ел бақыты ҥшiн 
кҥресуде. Ал ел бақыты деген не?..
   
 
Мысалы:  "Қазаққа  мал  ҿcipiп  не  қажетi  бар,  ет  керек  болса 
Австралияның қойының етiн ҥйiп тастаймын" –
 
деген кiсiнi қазақ жанын 
тҥсiнедi  деп дҽметуге бола.ма?..
 
 
Мектептер жабылып жатыр деген журналистке: "Менiң мектеппен 
айналысатын  уақытым  жоқ"  –
 
деп  жауап  қатқан  ҥкiмет  басшысынан 
қазақ болашағын ойлайды деп ҥмiт етуге бола ма?.. Бiз сондайлармен 
елдi бақытты ете аламыз ба?..
 
 
Немесе  тiкелей  эфирден  берiлiп  жатқан  парламент  мҽжiлiсiнде 
Россия  мемлекетiнiң  ҽр  басқан  қадамын  ҥлгi  етiп,  алға  тартып 
отырғандардан не кҥтуге болар?..
 

 
254 
 
Кеше  ғана  парламент  ҥйiн  атқылаған  солар  емес  пе  едi?.. 
Олардың  талай  патшасы  қастандықпен  ҿлтiрiлiп,  талай  мемлекетi 
орынсыз ойранға  ҧшырамап па едi?..
 
 
Аллатағала  бақ  берiп,  ел  басына  туған  кҥрделi  кезенде  халық 
қамын  ҿз  мойнына  алған,  Нҧрсҧлтан  Ҽбiшҧлы  Назарбаев  бiздiң 
замандастарымызға қайдам, ал болашақ ҧрпаққа  Қасым мен Есiмдей, 
Тҽуке мен Абылайдай абыройлы болары сҿзсiз. Олай деуге бiздiң мол 
дҽлелiмiз  бар.
 
 
Аталарымыз  бiрiншi,  екiншi,  ҥшiншi  байлық  деп  мақалдапты.  Бiз 
бiрiншi, екiншi, ҥшiншi бақыт деп мақалдағымыз келiп отыр.
 
 
Мен,  елдiң  бiрiншi  бақыты
 
–
 
бостандық,  екiншi  бақыты  –
  
бейбiтшiлiк,  ҥшiншi  бақыты  –
 
бiрлiк    дер  едiм.  Ҽрине,    ел  бақыты  –
  
елдiң сҿзiн ҧстар ҧлдарына да тiкелей байланысты.
 
 
Тҧңғыш    Президентiмiз  бiз  алғашқы  екi  бақытқа  ие  болғанда  ел 
басқаруды қамтамасыз еттi.
 
 
Елдi  ҥшiншi  бақытқа  ие  ету,  кҿбiне,  елдiң  ҿз  қолында.  Ол  ҥшiн 
елдiң  сҿзiн  ҧстар  зиялылар  деп  жҥрген  қарындастарымыздың 
санасына  зерде,  пейiлiне  қанағат  қажет
-
ақ.  Ел  басы  дҽрежесi    бiреу. 
Ол барлық  лайықтыларға  жете бермейдi.
 
 
Сондықтан  да  ҽркiмнiң    қанағат  сезiмi  —
 
елдi  ел  етер  жалғыз 
қасиет.
 
 
Бҧл  менiң  шындығым.  Ҽркiмнiң  ҿз  шындығы  бар.  Бiрақ 
мойындамауға  болмайтын  бip  шындық,  керек    десең  ақиқат,  ол  –
 
Қазақстан Республикасының егемендiгi, азаматтығымыздың азаттығы, 
басымыздың  бостандығы.  Ал  осы  қасиеттi  сҿздер  ҥшiн,  ел  басына 
орнаған  бейбiт  заман  ҥшiн  ҽркiм  қанша  ҥлес  қосканын  ойлап  қарауы 
қажет  болар.  Ел  бақыты  —
 
Ел  атынан  сҿйлейтiн  президенттiң  жеке 
басының  қасиеттерiне  тiкелей  байланысты.  Сондықтан  да,  не  ҿнерде 
не  ел  билеуде  кҿзге  тҥспеген,  не  жақсылықта  не  iзеттiлiкте  ауызға 
iлiнбеген  кiсiлердiң  орынсыз  таққа  таласуы,  соның  қырсығынан  туар 
алауыздық  халықты  жақсылыққа  жеткiбейдi.  Қазiргi  айтылып  жҥрген  –
  
конституцияға  енгiзiлмек,  кез
-
келген  кiсiнiң  ҿзiн
-
ҿзi  президенттiкке 
ҧсынуға мҥмкiндiгi,  ақылды шешiм деп айта алмаймыз.
 
 
Демократиялық принцип те ақылға бағынуы қажет болар.
 
 
Тағы  да қайталай кетелiк –
 
Ел бақыты ел сҿзiн ҧстайтын ҧлында. 
Менiң тҽжiк танысым айтқандай –
 
қазiр қазақ халқының басынан ондай 
бaқыт тая қойған жоқ.
 
 
Бастарындағы бақыттарына сақ болыңыздар, ағайын!
 
 
Елдi  бақытқа  жеткiзер  сатының  бipi  бiрлiк  екенiн,  оның  берiк 
болуы ҽрқайсымыздың қолымызда екенiн ҧмытпалық!
 
 
...Бостандық!
 
 
...Бейбiтшiлiк!
 
 
...Бiрлiк!
 
 
 

 
255 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: