Тема урока:  «Действительные и страдательные причастия»

94 
 
4.  Творческая  работа.  Составить  рассказа  по  картине,  используя  действительные  и  страдательные 
причастия. 
6. Работа на тренажере.VI.Обобщение. VII. Комментирование оценок. VIII. Домашнее задание. 
                                                   Ход урока 
I.
 
Оргмомент. 
II.
 
Опрос домашнего задания 
          Первая станция «Проектная»  
А) Защита презентации «Причастие как часть речи» ( Ергешбаев Айбек) 
            Б) Анализ предложения. 
Калиныч  отворил  нам  избушку,  увешенную  пучками  сухих  душистых  трав.  Море,  омывающее  скалы, 
бурлило и пенилось. 
Покинутая всеми лодка качалась на разъяренных волнах. 
Укажите    действительные  и  страдательные  причастия.    Графически  выделите  суффиксы  причастий  и 
причастные обороты. 
           В) Разбор словосочетаний: сделавший работу мастер, работа, сделанная мастером 
III.
 
Закрепление домашнего задания. 
Вторая станция «Теоретическая» 
Игра «Да, нет» 
1.
 
Причастие- это особая форма глагола? Да. 
2.
 
Причастия образуются от имен существительных? Нет. 
3.
 
Причастия бывают действительные и страдательные? Да. 
4.
 
Суффиксы –ущ-, -ющ-, -ащ-, ящ - - это суффиксы страдательных причастий? Нет. 
5.
 
–ом-, -ем-, им-, енн-, нн-, т- суффиксы действительных причастий? Нет. 
6.
 
Причастия в предложений бывают разными членами предложения? Да. 
7.
 
Причастия могут быть настоящего, прошедшего, будущего времени?Нет. 
IV.
 
Объяснение новой темы       
Третья 
станция 
«Словообразовательная»                                                                                                            
«Словообразование причастий» 
V.
 
Закрепление. 1.Опираясь на таблицу, образовать действительные и страдательные причастия. 
Видеть, расположиться, принимать, развешивать, прибирать 
Действительные причастия  
Страдательные причастия 
настоящего времени         прошедшего времени 
настоящего  времени           прошедшего времени 
Видеть -          видящий     -          видевший 
видимый                           - 
расположиться    - --              расположившийся 
    -                                    - 
принимать  -  принимающий -   принимавший 
принимаемый -                    --- 
вырастить   ---                  вырастивший  
---------                            выращенный 
прибирать –    прибирающий -    прибиравший 
прибираемый  
     Четвертая станция «Исследовательская»                     
1.Работа с текстом.  
а) выразительно прочитать текст, определить тип, основную мысль текста, стиль речи; 
     б)  найдите      из  текста  (по  вариантам)    причастия  с  определяемыми  словами,  дайте  им      
морфологическую характеристику.  
             Пятая станция «Пунктуационная» 
    Уровневая работа по карточкам 
    Шестая станция «Творческая» 
          1.  Распределите  словосочетания  в  соответствующую  колонку,  обозначьте          суффиксы,  укажите 
время причастий. 
Надвигающаяся  опасность;  корабль,  потерпевший  крушение;  нахлынувшая  волна;  терпящие  бедствие 
матросы; увлекаемый быстрым течением; выкачанная из трюма вода; разрушенный корабль; в бушующем 
море. 
Д 
С 
 
 
 
      Проверка (слайд № 3)   
 2. Творческая работа (Слайд № 4/1) 
1) Рассмотрите картину. Как она называется? Кто автор картины? 

95 
 
(«Девятый вал», И.К. Айвазовский) 
Это  одна  из  самых  знаменитых  картин  всемирно  известного  художника  Ивана  Константиновича 
Айвазовского. 
Художник изображает море после сильнейшего ночного шторма и людей, потерпевших кораблекрушение. 
Лучи  солнца  освещают  громадные  волны.  Самая  большая  их  них  -  девятый  вал,  готова  обрушиться  на 
людей, спасающихся на обломках мачты. 
2) (Слайд № 4/2) 
Составьте  связный  текст  со  словосочетаниями  из  таблицы  на  тему  «Шторм»    (по  картине  И.К. 
Айвазовского «Девятый  вал»),  используя  действительные  и  страдательные  причастия,  причастные 
обороты. Обозначьте графически причастные обороты и суффиксы причастий. 
4.
 
Уровневая работа по карточкам. 
Уровень первый 
                Карточка 1 
Найдите  действительные и страдательные причастия, выделить суффиксы, определите время. 
       Играющий  ребенок,  посадивший  дерево,  решаемая  мною  задача,  забытое  правило,  сорванные  цветы, 
бегущие дети. 
Уровень второй 
                                           Карточка 2 
Пользуясь  словами  каждой  из  групп,  составьте  по  2  словосочетания,  образуя  от  глагола  сначала 
действительное,  а  затем  страдательное  причастие.  Образец:  Солнце,  земля,  обогревать.  Солнце, 
обогревающее землю. Земля, обогреваемая солнцем. 
1.  Человек, дерево, сажать. 
2.  Мяч, окно, разбить. 
3.  Каменщики, дом, построить. 
4.  Хозяйка, обед, приготовить. 
5.  Библиотекарь, книга, рекомендовать. 
 Уровень третий  
                                                            Карточка 3 
                                           Причастный оборот 
Образуй синонимичные конструкции с причастными оборотами. Запиши их в тетрадь. 
Образец:  Галикарнасский  мавзолей,  который  был  причислен  к  семи  чудесам  света,  очень  интересен.  – 
Галикарнасский мавзолей, причисленный к семи чудесам света, очень интересен. 
1.
 
Это ш…девр архитектуры, который был возведен в 4 веке до нашей эры. 
2.
 
По  некоторым  свидетельствам,  он  был  построен  Артемисией,  которая  являлась  родной  сестрой  и 
одновременно женой карийского царя Мавсола. 
6. Работа на тренажере. (компьютерная обучающая программа «Фраза») 
VI. Обобщение. VII. Комментирование оценок. VIII. Домашнее задание. Упр. 
VII. Комментирование оценок. VIII. Домашнее задание. 
     Содержание урока: 
 
№  Слайд 
Содержание 
1 
 
Организационная часть 
2 
 
Сегодня  мы  продолжим  изучение  причастий,  вспомним  о 
первом снеге. 
3 
  Всё  в  природе  находилось  под 
властью 
молодого, 
недавно 
выпавш…   снега. 
Земля      покрыт…    белым  ковром  
блестела на солнце.  
  Деревья,  скамьи  на  бульварах, 
крыши  –  всё  было  мягко,  бело, 
холодно. 
   Прочитайте и выполните следующие задания   

 
допишите окончания;  

 
все  ли  знаки  препинания  на  месте,  мотивируйте 
постановку; 
выпишите причастные обороты с определяемыми словами в 
тетрадях. 
4 
 
Обратите,  пожалуйста,  внимание  на  причастия.  Они 
относятся к разным разрядам, об этих разрядах и поговорим 
мы  сегодня  с  вами  на  уроке,  научимся  их  различать.  Итак, 
тема  нашего  урока  «Действительные  и  страдательные 
причастия». 

96 
 
5 
Недавно выпавшего снега                     
 Земля, покрытая белым ковром  
 
Работа над словосочетаниями, выписанными в тетрадь. 
Ребята, как вы думаете. Снег сам совершает действие? 
  Первое  причастие  показывает  признак  предмета,  который 
сам  совершает  действие.  (Сам  совершает  действие    -- 
действительное) 
А  земля?  Сама  покрылась  белым  ковром  или  её  прикрыли, 
т.е.  испытывает  на  себе  действие?  (Испытывает  – 
страдательное) 
6 
 
А  теперь,  обратимся  к  картине    И.  Попова  «Первый 
снег»,  где,  мне  кажется,  спрятались  действительные  и 
страдательные  причастия.  Представьте,  что  вы  с 
восхищением  увидели  в  окошко,  как  все  преобразилось 
вокруг,  потому  что  выпал  первый  снег.  Правда,  это  всегда 
бывает похоже на сказку? 
Ребята,  внимательно  посмотрите  на  эту  картину  и 
придумайте 
предложения 
с 
действительными 
 
и 
страдательными  причастиями. Работа по развитию речи. 
7 
искрящиеся лучики; 
снежинки, блистающие на солнце; 
крыши домов, засыпанные снегом;  
играющие девочки 
снежинки, танцующие в воздухе;  
А  ещё  обратите  внимание  на  то,  как  образовались  эти 
причастия.  
Используя  подсказку,  расставьте  буквы    около  тех 
причастий, где эти суффиксы встречаются, и угадайте, какое 
слово прячется под этими суффиксами и запишите примеры 
в тетрадях. 
 
Солнце, обогревающее землю.  
Земля, обогреваемая солнцем. 
Солнце само обогревает землю – действительное причастие. 
Земля обогревается солнцем – испытывает действие солнца, 
страдательное причастие. 
8 
искрящиеся  лучики                     –                                
они искрятся (д)  
снежинки, 
блистающие 
на 
солнце -   
 они блестят (д) 
крыши  домов,  засып анные 
снегом –                        их засыпали 
(с)   
снежинки, 
танцующие 
в 
воздухе –                они танцуют (д) 
    играющие  девочки          -  они 
играют (д)                                                                                                                                                                                                    
-ЯЩ; -ЮЩ; -Ш  - суффиксы действительных причастий 
- ИМ; -НН - суффиксы страдательных причастий. 
 Более подробно о них мы поговорим на следующих уроках. 
-  Составьте  и  запишите  предложение,  используя  одно  из 
данных словосочетаний, в тетрадь.  
 
 
 
Домашнее  задание.  Написать  сочинение  на  тему:  «Чудо 
первого снега» или «Картина И. Попова «Первый снег». 
Можно  использовать  причастия,  которые  встретились 
сегодня на уроке. 
 
 
-  Какие  причастия  называются    действительными,  а  какие 
страдательными? 
Выставление оценок. 
 
 
 
 
 
 
 
                   

97 
 
 
 
 
  Махамбетова Жұма Серәліқызы    
I санатты,  жоғары білімді бастауыш сынып мұғалімі                    
Байқоңыр қаласы  
Тоқмұхамедов Қ.Қ.атындағы жалпы  
білім беретін №14 орта мектеп 
 
 
 
 
Тақырыбы:       Ы.Алтынсарин «Бала,бала,бала!» деп 
 
Ана тілі пәні,  1- сынып   
Сабақтың мақсаты: 
а)білімділігі: оқушыларды өлеңнің мазмұнымен таныстыра отырып, өлеңдегі  
негізгі  ойды  ұғындыру,  мәнерлеп  оқу  дағдыларын,  қызығушылығын  арттыру,  белсенді,  ынталы  оқуға 
үйрету; 
ә)  дамытушылығы:  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  арттыру,  тапсырмаларды  орындау 
арқылы оқушылардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту; 
б)тәрбиелік:  оқушыларды  ұйымшылдыққа,  ізденімпаздыққа,  анаға  деген  сүйіспеншілігін  арттыру, 
аналарын сыйлауға, құрметтеуге тәрбиелеу; 
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ 
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту 
Сабақтың әдіс-тәсілдері: әңгімелеу, түсіндіру, сұрақ-жауап,  хабарлау, салыстыру 
Сабақтың  оқыту  технологиясы:  сын  тұрғысынан  ойлау,  МОТ-ның  элементтері,  дамыта  оқыту 
технологиясы. 
 Көрнекілігі:  автор портреті, қима қағаздар  т.б.  
ТСО: мультимедиа 
Сабақтың барысы: 
                                       І.Ұйымдастыру кезеңі 
а) пихологиялық дайындық 
Шаттық шеңберіне жиналып, тілек айту. 
Топқа бөліну.(қызғалдақ,сарғалдақ, бәйшешек, райхан гүлдер)  
Топты қорғау: Гүлдер,гүлдер, көп гүлдер, 
                      Қызыл ,сары,көк гүлдер. 
                      Тұра берші ырғалып, 
                      Тұра берші нұрланып. 
                      Сол тұрғаның ұнайды, 
                      Құлпырғаның ұнайды. 
-
 
Мұғалім:  отыра  қойыңдар,балалар!  Олай  болса,  осындай  әдемі  гүлдердің  иесі  –  Аналар  мерекесі 
құтты  болсын!  Мерекелік  сабағымызды  бастаймыз.Бүгінгі  сабақ  барысында  алған  білімімізді  тиянақтап, 
жаңа білім меңгеретін боламыз. Олай болса, үйге қандай тапсырма берілді. 
 
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау 
1.Мәтіннің мазмұнын сұрау  (смайликпен бағалау) 
2.Сахналау   (бармақпен бағалау) 
3. «Менің анам» эссе (бағдаршаммен бағалау) 
4.Қорытынды:  әр  адамға  өз  анасы  бәрінен  де  жақсы  болып  көрінеді  екен.  Ол  солайда.Себебі,  ана  – 
қасиетті жан. 
5. «Сөздер банкісі» арқылы үй тапсырмасын бекіту 
6. Сергіту сәті   «Апатайым анашым» әні 
5. Қызығушылығын ояту     «Мағынаны таны» 
                          Өлең                           Мәтін 
1.
 
Бір адам он жасар баласын ертіп, егіннен жаяу келе жатты... (мәтін) 
2.
 
«Кел,балалар, оқылық!»   (өлең) 
3.
 
Бір кішкене қыз көшеде шешесінен адасып қалыпты. (мәтін)  

98 
 
-
 
өлең  ұйқасқа құралады, мәтін қара сөзбен беріледі.Мәтін үш бөлімнен тұрады. 
Кіріспе    Негізгі  Қорытынды  (оқушылар ережесін  айтады) 
-
 
Ал  біз  бұл  әңгіме,  өлеңдермен  бұрыннан  таныспыз.  Бұлар  кімнің 
шығармалары?  (Ы. Алтынсарин).  
-
 
Олай  болса,  Ыбырай    Алтынсарин  кім?  Ол  қазақ  балалары  үшін  не  істеген. 
Бүгінгі сабағымызда Ыбырай атамыздың тағы бір өлеңімен танысамыз. 
                              ІІІ.Жаңа сабақ 
1.
 
ТСО: Автормен таныстыру 
2.
 
Тақырыпты ашу 
  Мұғалім:  балалар,  кез  келген  адамның,  ол  жазушы  ма,  ақын  ба,  бәрінде  де  ана  болады.  Анасын  
құрметтемейтін  адам  болмайды. Ол құрметін әркім әрқалай білдіреді. Ақын өлеңімен, жазушы әңгімемен, 
суретші суретімен. Ал ақын  Ыбырай атамыз мынадай ой қозғапты. 
3.
 
Мұғалімнің оқуы 
4.
 
Сөздік жұмыс 
Түн ұйқысын төрт бөлу – түні бойы дамыл көрмеу, ұйықтамау, көз ілмеу. 
Талпынтқан – өсірген. 
Жұпар – хош иіс. 
5.
 
Оқулықпен жұмыс 
-
 
іштей оқу (бәрі) 
-
 
тізбектей оқу 
-
 
тұтас оқу  
-
 
мәтінге ат қою 
-
 
Ой тастау сұрақтары: 
-
 
Ана неге түнде шошып оянған? 
-
 
Неге ана ғана түн ұйқысын төрт бөліп балаға қарайды деп ойлайсыңдар? 
6.
 
Дәптермен жұмыс 
 Күн реті, көркем жазу  Бб,  С. сх  
 Баға, бал, белгі, бор, байлық, бала, бас, биші. 
7.
 
Анаға мінездем жазу. Ана - ...  
8.
 
 123-жаттығу.  Сурет бойынша әңгіме құрастыру (ауызша)      (ТСО)  
 10. Сергіту сәті  (ТСО) 
 11. Топтық тапсырма:  
І  топ: «Анашым» сөзін қима  қағаз арқылы шығару, буынға бөлгізу(ереже сұрау) 
ІІ топ: құт2222тық3333тай5555мыз6666 жаңа сөз шығару (ереже) 
ІІІ топ: мерекеңізбен сөзін тасымалдату (ереже) 
ІҮ топ: Шашылған әріптерден сөз құрату. Ізідс  (ереже) 
(құралған сөйлемді барлық топқа хормен оқыту) 
  12. Бекіту. «Сиқырлы қалам» әдісі арқылы бекіту. 
-Қандай өлеңмен  таныстық? 
-Өлең кім туралы айтылған? 
-Ана қандай жан? 
                             ІV. Қорытынды 
Мұғалім сөзі: Балалар, Біз бүгін қандай өлеңмен таныстық. Өлең сендерге ұнады ма? Олай болса, бәріміз 
анамызды сыйлап, құрметтей білейік. 
                            V . Үйге тапсырма 
1.
 
Өлеңді мәнерлеп оқу 
2.
 
Өлеңнің 1-шумағын көшіріп жазу,дыбыстық талдау жасау. 
                          VІ. Бағалау 
Анаға тілек айту  
 
 
 
 
 
 
 
 

99 
 
 
 
Байқоңыр қаласы 
Тоқмұхамедов Қ.Қ.атындағы жалпы  
білім беретін №14 орта мектеп 
Нұржаубаева Марина Сайлауқызы 
I санатты жоғары білімді бастауыш сынып мұғалімі 
Математика пәні,3-сынып. 
 
 
Тақырыбы: Қалдықпен бөлуді бекіту 
 
Сабақтың тақырыбы:  Қалдықпен бөлуді бекіту 
Сабақтың  мақсаты:а)  білімділігі:  оқушылардың  қалдықпен  бөле  білу  дағдысын  ,  қалдықтың             
бөлгіштен кіші болатыны туралы қорытынды тұжырым жасауды бекіту. 
б) дамытушылығы: дұрыс әрі шапшаң есептеу дағдысын, өз пікірін қысқа              жеткізе білуді дамыту. 
в) тәрбиелік: сыныптастарын тыңдай отырып, сыни ойлауға, топта жұмыс жасай білуге тәрбиелеу. 
Сабақтың типі: бекіту. 
Сабақтың түрі : дәстүрлі емес. 
Сабақтың әдісі: СТО әдісі. 
Сабақтың көрнекілігі:түрлі –түсті қағаздар, қаламдар, бағалау белгілері т.б. 
Техникалық құрал: интерактивті тақта. 
Сабақтың барысы: 
1-кезені. Қызығушылықты ояту. 
    1.1.Психологиялық дайындық: 
                                Саламатсыз ба? 
                                Амансыз ба? 
                                Есенсіз бе? 
                                Біздің мектепке қош келіпсіз! 
   1.2. Мұғалімнің сөзі: 
   -Балалар бізде қазір кандай сабақ? 
    -Математика. 
   -Балалар, қазір біздің көніл күйіміз қандай екенін түстер арқылы білейікші? 
  Түсініктеме   (түстер бойынша). 
  Ашық түстер. 
 
  -ашық жасыл: өмір қуанышын сезіну; 
  -ашық қызыл: қандай да бір жақсылықты күту; 
  -ашық сары:  күтпеген қуаныш; 
  -күлгін түсті: кереметті, ғажайыпты күту. 
Топтасу (пішін бойынша) 
-таңдаған пішіндерімізге қарай төрт топқа бөлінейік. 
1.3. Бағалау парақтары. Дәстүрлі емес түрде сабақ өтеміз. Бағалауды әр тапсырмада топ басшылары түстер 
бойынша белгі беріп отырады. Ол үшін алдымен топ басшыларын сайлап алайық. Әр топта бір оқушы топ 
логикалық тапсырма немесе тапсырмалар шешсе, сол оқушы топ басшысы болады. 
*Сымбат  пен  Меруерт  апалы  сіңілі  қыздар.  Сымбат  айтты  ,  менің  2  інім  бар  деді,  Меруерт  те  2  інім  бар 
деді. Меруерт пен Сымбаттың  отбасында неше бала бар?  (4 бала) 
*Жомарт 6 жаста, інісі 5 жаста, 8 жылдан кейін інісінен неше жас үлкен болады? ( 1 жас) 
*Есепте, айырықша өрнекті тап:  27+30 
                                                          20+37 
                                                          50+7 
                                                          34+23 
                                                          15+23 
                                                           45+12 
                                                            40+16 
*Тапқырлыққа тапсырма. 

100 
 
Сурет  салуға  арналған  дәптер  мен  қарындаш  15р.  тұрады.  Оля  өзінің  барлық  ақшасына  1  сурет  дәптерін 
немесе 4 қарындаш сатып ала алады. Оляның қанша ақшасы бар? Таңдау тәсілімен шығар. 
15: (4+1)=3                    4*3=12 (сурет дәптері)          1*3=3 
1.4. «Миға шабуыл» 
І топ: «Жаңа сөз» шығармашылық тапсырмасы. 
Мақсаты:оқушылардың ойлау қабілетін анықтау. 
Шарты: әр сөзден бір буын алып жаңа сөз құрау. 
Тапсырма: қалта, сандық.  «Қалдық» сөзін шығару. 
2 -топ.  «тұжырымдау кестесі» 
Мақсаты:оқушылардың ойын жинақтап тұжырымдама жасауға үйрету. 
Шарты: берілген тапсырманы орындау, түсіндіру. 
Тапсырма: 7:3, 14:3, 21:2, 16:5; 
3-топ.  «Қиындыны құрастыр»  
Мақсаты:оқушылардың ойлау қабілетін дамыту. 
Шарты: топ оқушыларына қиындылар беріледі. Қиындыны құрастыра отырып, берілген сұрақтарға жауап 
беру. 
Тапсырма: 
1.Ұзындық өлшем бірліктерін ата. 
2.қосу амалын немен тексереміз? 
3.Шаршы дегеніміз не? 
4.Тік төртбұрыштың периметрі дегеніміз не? 
5.Жазуды оқы: 17:3=5( 2 қалд.) 
6.Компоненттерін атап оқы:42:6=8 (1қалд.) 
4 топ.    «Рөлдік» ойыз қалдықпен бөлуді бекіту.ын. 
Мақсаты: оқушылардың сыни ойлау қабілетін байқау. 
Шарты: берілген тапсырманы қалған топтарға рөлге еніп қимылмен түсіндіру. 
Тапсырма: 8:3; 7:4 
1.5.Мұғалім сөзі: бүгін сонда біздің тақырыбымыз қалдықпен бөлуді бекіту. Енді дәптерімізді ашып бүгінгі 
күн  ретін,          көркем  жазуды  жазайық.  Топ  басшылары  әр  тапсырманы  орындаған  оқушыларды  бағалап 
отыру. Енді біздің екінші кезеңіміз мағынаны тану. 
2-кезең. Мағынаны тану. 
1)«Сиқырлы сұрақтар» әдісі. ( интерактивті тақта.) 
Мақсаты:оқушылардың қалдықпен бөлу бойынша білімін анықтау. 
Шарты: таңдаған түс бойынша тапсырма беру. 
                                 а) орындарында орындау. 
                                 ә) түстер топтасады. 
                                 б) бір-бірін тексереді. 
                                 в) бір оқушы дәлелдеп сөйлейді. 
Тапсырма:  
1.2.Егер    19  құймақ  пісірілген  болса.  Онда    3  құймақтан  неше  порция  шығады?  (қызыл  түсте)    19:3=6  (1 
қалд.) 
1.2. Егер құймақ пісірілген болса. Онда 3 құймақтан неше порция шығады? 
 (сары түсте) 16:3=5 (1қалд.) 
1.3.Егер  құймақ пісірілген болса. Онда 3 құймақтан неше порция шығады? 
 (жасыл түсте) 25:5=8 (1 қалд.) 
1.4. Егер  құймақ пісірілген болса. Онда 3 құймақтан неше порция шығады? 
 (күлгін түсте) 28:3=9 (1 қалд.) 
«19-ды  3-ке бөлгенде  6 шығады және қалдықта 1 қалады» Бөлгенде қалдық әрқашан бөлгіштен кіші болу 
керек.» 
«Бөлінгіш 16, бөлгіш 3, бөлінді 5, қалдық 1» 
2.2. Сергіту сәті: 
2.3.  «Ротация» әдісі. №2, №3,№4, №6 
Мақсаты: әр топ өздеріне берілген тапсырмаларды орындау. Топтарға жылжытып отыру. Түсіндіру. 
Шарты:  оқулықтағы  №2,  №3,  №4,  №6  ватманға  жазылады.  Белгі  бойынша  сағат  тілімен  орындап 
алмастырып отырады. 
Тапсырма:  №2,  №3,  №4,  №6  Әр  топ  өздеріне  берілген  тапсырмаларды  орындау.  Топтарға  жылжытып 
отыру. Түсіндіру. 

101 
 
1-топ №6 тапсырма. Есептемей –ақ, мәндері бірдей өрнектержұбынтеріп жаз; есептеу арқылы тексер. 
4*7      9*3      1)топ: 4*7=7*4 
8*5     8*9       2)топ: 8*5=5*8 
3*9     7*4       3)топ: 3*9=9*3 
9*8     5*8       4)топ: 8*9=9*8 
    2-топ №2  тапсырма. 
1)
 
Бір терезеге бірдей 3 әйнек қажет. Егер осындай 10 әйнек; 20әйнек болса, неше терезеге жетеді? 
1)топ: Бір терезе- 3әйнек. 
           10 әйнек -? т. 
           20 әйнек -?т. 
 2)топ:10:3=3т. ( 1қалд.) 
3)топ: 20:3=6т. ( 2қалд.) 
4)топ:Жауабы:10әйнек 3терезеге жетеді, 20әйнек 6 терезеге жетеді. 
3-топ.№3тапсырма. 
1)топ.53-ке дейінгі қандай үлкен сан 9-ға қалдықсыз бөлінеді?45 
2)топ.53-ке дейінгі қандай үлкен сан 8-ге қалдықсыз бөлінеді?48 
3)топ.53-ке дейінгі қандай үлкен сан 7-ге қалдықсыз бөлінеді?49 
4)топ.53-ке дейінгі қандай үлкен сан 6-ға қалдықсыз бөлінеді?48 
4-топ.№4 тапсырма. 
Есепте және бөлуді көбейтумен тексер: 
1)топ.99:33=3     2)топ.  84:7=12       3)топ.56:2=28     4)топ.  72:3=24 
           33*3=99                12*7=84                28*2=56                 24*3=72 
 
2.4. «Зигзаг» белгісі. №5 тапсырма. (интерактивті тақтада орындау.) 
Мақсаты:өз бетінше жұмыс жасау дағдысын дамыту. 
Шарты:1-топ шартын жазу, 2-топ шешуін жазу, 4-топ күрделі өрнекті жазу,3-топ жауабын жазады. 
Тапсырма:  Сәрсенбі  күні  кітаханадан  34  адам  ,  ал  бейсенбі  күні  одан  25  адам  кем,  жұма  күні  бейсенбіге 
қарағанда  3 есе көп адам болды. 
1-топ.Есепті оқып не туралы екенін түсіндіру. 
2-топ. Сұрақ қою. Жұма күні қанша адам? 
4-топ. 34-25 өрнегі нені білдіреді. Бейсенбі күні қанша адам? 
3-топ. (34-25)*3 өрнегі нені білдіретінін түсіндір және олардың мәндерін есепте.  Жұма күні қанша адам? 
1-топ Шартын жазу. 
Сәрсенбі -34 адам 
Бейсенбі ?,25адам кем 
Жұма -?,3 есе көп 
2-топ.Шешуін жазу. 34-25=9 (адам) 
3-топ.Шешуін жазу. (34-25)*3=27 (адам) 
4-топ. Жауабын жазу.Жауабы: бейсенбі күні 9 адам, жұма күні 27 адам болды. 
3-  кезең.  «Ой  толғаныс».  Бүгінгі  сабақта  қандай  есептер  шығардық  байланысты  ой  толғаныс  жасап  «5 
жолды» өлең  құрастырайық. 
а) «5 жолды» өлең. 
Зат есім. (1) Қалдық 
Сын есім. (2) Көп, аз. 
Етістік. (3) Қалады,шығады,артылады. 
Сөйлем. (4) Қалдыққа байланысты есептер шығардық. 
Мәндес сөз. (1) Артық. 
 Бағалау. Әр тапсырмада белгілерің бойынша қанша жинадық? Барлық түстен жинаған оқушы «5», ал екі 
түстен жинасақ «4», бір түс болса онда «3» болады.  
 Үйге тапсырма : №6 тапсырма: 3,4 бағаны. 
5*7+5                    7*3+7                 8*9-8                   5*9-5 
3*10-3                   8*7+8                 7*5-7                   3*8+3 
Балалар сабақ соңында көңіл-күйлеріне қарай ұнаған түстерін топтастырады. 
VІ. Қорытынды.Бүгінгі сабақта қандай есептер шығардық? Не үйрендік? 
 
 
 

102 
 
Байқоңыр қаласы 
Тоқмұхамедов Қ.Қ.атындағы жалпы білім беретін №14 орта мектеп 
Өмірзақова Оразкүл Жұманқызы  
І санатты ұстаз,бастауыш сынып мұғалімі 
 
 
Сабақтың  тақырыбы: 30-7  түріндегі  жағдайлар  үшін есептеу  тәсілдері. 
 
Сабақтың  мақсаты:а)  білімділік:  оқушыларға  екі    таңбалы  саннан    санды  азайтудың  тәсілдерін 
ұғындыру,  сандарды азайту мен қосуда игерген білімдерін бекіту,есептерді шығару дағдыларын арттыру. 
ә)дамытушылық: ойлауға, салыстыруға, байқағыштыққа баули  отырып, логика-лық ойлау біліктіліктерін  
дамыту,шығармашылыққа  баулу. 
б)тәрбиелік    мақсаты:балалардың    пәнге    қызығушылығын  арттыру,өз  ойын,еркін  айтуға 
қалыптастыру,ауызбіршілікке, ұйымшылдыққа  тәрбиелеу. 
Сабақтың түрі: біріккен дәстүрлі сабақ 
Сабақтың  типі:аралас  сабақ 
Сабақтың  әдісі:топтастыру,ой қозғау,  түсіндіру. 
Көрнекілігі:  мультимедиа, слайдтар,тапқырлыққа  тапсырмалар, ойындар, дидактикалық  материалдар. 
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру  кезеңі. 
а) Шаттық  шеңберіне  жиналу,бірі  – біріне  жақсы   көңіл  күй  сыйлау.   
Қуанамын  мен де,                    Қуанамыз  бәріміз, 
Қуанасың  сен де,                      Арайлап  атқан  күнге! 
                           ә)Фигуралар  арқылы топқа бөлініп, ойларын  ортаға  салу. 
б) «Байқоңырға -60 жыл» -туған қаламыздың  мерейтойына жақсы  біліміміз  бен 
тапқырлығымызды арнаймыз. 
ІІ.Ауызша  есептеулер. 
1.Тиісті  санды және  таңбаны  қою.(слайд  арқылы) 
50 * ? = 67               48* ? =30         19  *? = 99               80 *? = 8 
2.Логикалық  есеп. Қорапта  10 қызыл және 6 көк моншақ  сыяды. Қай  моншақ майда? Қызыл ма, көк  пе? 
3.Тапқырлыққа    тапсырма.Маймылдың  адымы  25см,  ал  тотықұстікі    одан    20  см  қысқа,пілдің      адымы  
маймылдың  адымынан  30см артық.Тотықұстың адымы  пілдікінен  неше  см қысқа?  (50см қысқа) 
                    4. «Сұрағын қоям, жауап  бер!» ойыны. 
1.Сағат ,минут.             3. Жақша ,амалдар.       5.Ондық, бірлік. 
2.М,см,дм,мм.               4. 20+6, 6+20                 6. Фигура,  Р. 
5.Сандарды толық  ондықтармен алмастыр: 50=40+10,  70=60+10,   100=90+10   
6.Үй  тапсырмасын тексеру.№6-мысал  (ауызша) 
ІІІ.Өткен  материалды қайталау, тексеру  кезеңі. 
1.Көркем  жазу. 7   70  7  70  7  70 
2.Графикалық математикалық  сынақхат. (оқушылар  сызықтар сызу арқылы  жұмыс  жасайды) 
ІV.Жаңа сабақты  түсіндіру.  (дидактикалық материалдармен  жұмыс) 
1. 30-7  түріндегі  азайту  тәсілдері. .  (дидактикалық материалдармен  жұмыс) 
 
  30- 7= 20+(10-7)=23    
                       
2.Оқулықпен жұмыс.  №2-мысал 
50-6= 40+(10-6)=44            90-3= 80+(10-3)=87               100- 9=90+(10-9)=91 
VІ.Бекіту  кезеңі. 
1.Топ  бойынша  жұмыс.     №3 –мысал 
70-5=60+(10-5)=65     100-4=90+(10-4)=96        52+8=50+(2+8)=60     43-2=40-(3-2)=41 
2.Сергіту  сәті.  
                         
3.Есептер  шығару. № 4-есеп            
 Бояушы -10п. 
Шәкірті -?, 3 п. кем                10 +(10- 3) =17(п) 
 Барлығы -? п.                           Ж: барлығы  17 парта. 
                          
№5-есеп  (ауызша)                                                                                                                                             
  Кресло – 2 

103 
 
Орындықтар-?,4-еуі артық          2+(2+4)=8(ж) 
Барлығы -?                                    Ж:барлығы  8 жиһаз 
4.«Ротация»   кезеңі. Топ  бойынша  сағаттың  тілімен  тапсырмаларды   кезектесе  
орындайды. 
VІ.Сабақты  қорытындылау,бағалау. 
- Бүгінгі  сабақта саған  қандай  тапсырма  қызықты  болды? 
-Сабаққа  қатысуыңды қалай бағалар едің?  
VІІ.Үйге  тапсырма:№6- тапсырма. 
 
 
 
 
 
 
 
Cарсенбаева Ляззат Өтегенқызы 
I санатты,  математика пәнінің мұғалімі                    
Байқоңыр қаласы  
Тоқмұхамедов Қ.Қ.атындағы жалпы  
білім беретін №14 орта мектеп 
Геометрия пәні,11- сынып   
 
Сабақтың тақырыбы: Призма көлемі 
 
Сабақтың  мақсаты:  
а) білімділік: оқушылардың   призма   туралы    түсініктерін    кеңейту,призма   көлемінің  формуласын  
оқып  үйрену  және    есептер  шығаруда    призма  көлемінің  формуласын  қолдана  білуді  үйрету  
ә)  дамытушылық:        оқушылардың            ойын            элементтері            арқылы    пәнге            қызығушылығын      
арттырып,     есеп      шығару     дағдысын  қалыптастыру,   формуланы   тиімді    қолдана   білуді   меңгерту,   
есеп  шығаруда      ойлау,  ауызша    есептеу,      ой      қорыту   қабілеттерін    дамыту. 
б)  тәрбиелік:    тақырыпты  өмірмен,  шығу    тарихымен    байланыстыра    отырып,  оқушыларды  
ізденімпаздыққа, жауапкершілікке, алғырлыққа,шапшаңдыққа  тәрбиелеу 
Түрі:  жарыс  сабақ 
Типі: білім бекіту сабағы 
Әдісі:  деңгейлеп  -  саралап  оқыту,  өз  бетімен  жұмыс      жасау,  репродуктивті,  топтық  жұмыс,  өзін-өзі 
бағалау, сұрақ – жауап әдісі 
Көрнекілігі:   «Көкпар  ойыны»    суреттері, семантикалық   карта,   геометриялық фигуралар   макеттері,  
сызғыш, циркуль.  
Техникалық   құрал - жабдықтар:  интерактивті  тақта 
Сабақтың барысы: 
І. Ұйымдастыру кезеңі 
Оқушылармен  сәлемдесу,  сабаққа  қатысын  тексеру,  оқу  –құралдарын  дайындату.  Топтардың  аттары,  топ 
жетекшілері  анықталып,  сабақтың  жоспары  түсіндіріледі.Топ  жетекшілеріне  сабақтың  соңында  топ 
мүшелерін бағалау тапсырылады. 
«Ойқозғау» 
стратегиясы 
- 
Қазақтың 
қандай 
ұлттық 
ойындарын 
білесіңдер? 
- 
Бүгін 
сабағымызды 
«Көкпар» 
ойыны 
арқылы 
бастаймыз. 
-«Көкпар»    ойынының    ойын  ережесін  көріп  жүрсіздер,  олай  болса  «Тұлпар»  және  «Сәйгүлік»      тобы   
болып 
 
 
жарысып, 
 
 
білімдерімізді 
 
 
сарапқа 
 
 
саламыз. 
-  Абай    атамыз,    «Тегінде  адам    баласы    адам    баласынан    ақыл,    ғылым,    ар,     мінез  деген      нәрселермен   
озады»  деген  екен.  Біз  бүгін  шынайы көкпар тартпасақ та, білімімізді жарысқа саламыз. 
ІІ. «Шабандоздар  жарысы». Үй  тапсырмасын  тексеру 
1. 
Призма 
жасап 
әкелу  
2. №11, №12 есептерді шығару. Әр топ өз тапсырмаларын орындап ұпай жинайды.  
№ 11 есеп  
Берілгені: тік бұрышты параллелепипед 
а = в = с = 30 см 

104 
 
Табу керек: V - ? 
Шешуі: 30 см = 3 дм 
V = авс =3 * 3 * 3 = 27 (
дм
3
) = 27 л 
Жауабы: 27 л  
№ 12 есеп  
Берілгені: куб  
??????
тол
= 600см
2
 
Табу керек: V - ? 
Шешуі: 
??????  =   ??????
3
     
600 см
2
 ÷ 6  = 100 см
2
     
 ?????? = √100 = 10(см)      ?????? = (10 см)
3
= 1000 см
3
= 1 дм
3
 
 Жауабы: 1 дм
3
  
ІІІ. «Көкпар тарту». Өткен сабақ бойынша оқушылардың теориялық білімдері тексеріледі. 
Сурет арқылы анықта!  Әр дұрыс жауап 5 ұпай. 
 
   
  
  
 
 
•
 
Призманың бүйір қырлары (А).    Призманың табандары.(Ә)  
•
 
Призманың биіктігі.(Б)                  Тік призманы тап.  
•
 
Көлбеу призманы тап.                     Дұрыс төртбұрышты призманы тап.  
•
 
Призманың диагоналдық қимасы.(Ә) Призманың диагоналы.(Ә)  
•
 
Призманың бүйір жағының диагоналы.(А)  
•
 
Призманың бүйір бетінің ауданы.(В) Призманың толық бетінің ауданы.(Б)  
•
 
Призманың толық бетінің ауданы.(В) 
ІV. Жаңа сабақ. Призма көлемі. 
Анықтама. 
Призманың  көлденең  қимасы  деп  призма  мен  оның    табанына    параллель    жазық-  тықтың  қиылысуы 
аталады.           
Теорема. 
Үшбұрышты  призманың  барлық  көлденең  қималарының  бәрі  де табанына тең. 
 
            В                  С                                                                                    В                    α 
                                                    
      А                   Д                                                                           А                             С 
                   
           В
2
                   С
2
                                                                               В
2         
   α
2 
                                           
α   А
2
                   Д
2
                                                                     А
2                                             
С
2
 
           В
1
                     С
1                                                       
                                              
                                                                                                                        В
1                                 
  α
1 
      А
1
                      Д
1                      
                                                         А
1
                             С
1
       
                           
 
       
Теорема.  
Призманың   барлық  көлденең  қималарының  аудандары  тең. 
Яғни, фигуралар тең болса, аудандары да тең. 
Теорема.  
Призманың 
көлемі 
оның 
табаны 
мен 
биіктігінің 
көбейтіндісіне 
тең. 
??????
призма
= S
таб
∙ H 
Дәлелдеу. 

105 
 
S 
таб
 - призманың табанының ауданы,  Н - призма биіктігі    
        С                        Д 
   А  
 
 
 
 
                                  
Д
1
  
                                   
А
1
                           В
1
 
 
 
 
Алдымен    АВСА
1
В
1
С
1
  үш  бұрышты  призманы  қарастырамыз.  Оны  суретте  көрсетілгендей  етіп, 
АВДСА
1
В
1
Д
1
С
1
    параллелепипедке  дейін  толықтырамыз.  Сондықтан  толықтырылған  призма  бастапқы 
призмамен  симметриялы.  Ендеше,  көлемі  бастапқы  призманың  көлеміне  тең  болады.  Сонымен,  салынған 
параллелепипедтің 
көлемі 
берілген 
призманың 
екі 
еселенген 
көлеміне 
тең. 
Параллелепипедтің  көлемі  табан  ауданын  биіктігіне  көбейткенге  тең.  Оның  табан  ауданы  АВС 
үшбұрышының  екі  еселенген  ауданына  тең,  ал  биіктігі  бастапқы  призманың  биіктігі  тең.  Бұдан  бастапқы 
призманың  көлемі  табан  ауданын  биіктігіне  көбейткенге  тең  болады  деген  қорытынды  шығарамыз. 
Енді көлбеу призма қарастырайық. 
Екі призманың  көлденең қималарының аудандары бірдей S. Кавальери  принципі бойынша екі призманың 
көлемдері    тең.    Тік  бұрышты    параллелепипедтің    көлемі   
?????? ∙ ??????-қа  тең,  демек,  призманың  көлемі  де 
осындай.  
 
 
                                         H                             H    
 
 
 
 
 
 
 
 
??????
парал
= ?????? ∙ ??????                            ??????
призма
= ??????
таб
∙ ??????       
V. «Дода».   Интерактивті  тақтада  жұмыс. 
Призмалардың   макеті   бойынша   көлемін   табу.  
«Тұлпар»  тобына тікбұрышты  үшбұрышты призма, дұрыс  бесбұрышты  призма. 
«Сәйгүлік» 
тобына 
төртбұрышты 
призма, 
дұрыс 
алтыбұрышты призма.  
VІ. 
«Тақым 
тартыс». 
Оқулықпен 
жұмыс.( 
тақтаға 
шығарып 
орындайды) 
Ең мықты дегендердің жекпе-жегін тақым тартыс дейді.  
«Тұлпар» тобына»  -  №16  есеп 
Берілгені: тең қабырғалы үшбұрышты көлбеу призма 
a = 4 дм      
АА
1
= АВ 
< АА
1
Д =   60
0
                                                                                    В            
Табу керек: 
??????−?                                            
Шешуі:                                                                                 А                          С 
 
?????? = ??????
таб
??????                                    
S
таб
=
√3??????
2
4
=
√3∙16
4
= 4√3                                                                                             
< А
1
АД =   30
0
                                                                А
1                         
          С
1 
??????
1
Е =
1
2
АА
1
= 2 дм 
?????? = АЕ = √А А
1
2
− А
1
Е
2
= √16 − 4  = √12 = 2√3 
?????? = 4√3 ∙ 2√3   = 24 
В 
 
С
1 
  
S 
  
S 
В
1 
Д 
  
Е 

106 
 
Жауабы: 24 дм
3 
«Сәйгүлік» 
тобына 
- 
№17 
есеп 
Берілгені: тікбұрышты параллелепипед 
а = 60см      в = 1м = 100 см    с = 36см 
??????
парал
= ??????
куб
 
Табу керек: х-? 
Шешуі: 
??????
парал
= ??????
куб
 
авс = х
3
 
60 ∙ 100 ∙ 36 = х
3
 
х
3
= 216000       х = 60см = 6 дм 
Жауабы: 6 дм 
VІІ.  «Бапкерлер  жарысы».  ҰБТ  есептерінде  призманың  көлемін  табуға  кездесетін  есептер  шығару. 
Топ  жетекшілерін  «Бапкер»  деп  атаймыз.  Қай  топтың  бапкері  есепті  тез  әрі  дұрыс  шығарса,  сол  топтың 
тұлпарлары 
жақсы 
бапталған 
болады. 
«Тұлпар» тобына 4176-нұсқа №23 есеп 
Берілгені: шарға іштей сызылған 4-бұрышты призма 
?????? = 5см         а = 6 см 
Табу керек:
 ??????−? 
Шешуі:                 
 
АС = 6√2             А
1
С = 2R                              
                                                       
?????? = ????????????
1
= √??????
1
??????
2
− ????????????
2
                                              
 
?????? = 2√7 ??????м                             
Жауабы:   
2√7 ??????м                                                   
                                                           
                          
 
«Сәйгүлік» тобына 9-нұсқа  №24 есеп                                   А
1
                                В
1
                                                                
Берілгені:      АВС- дұрыс 
А
1
О- биіктік                                                                         12                          
О-табан центрі                                                                                                                                                                                                                        
‹ А
1
 АО=30
0 
Табу керек: 
??????−?                                                          А                                  В                                                                                                                                                              
Шешуі:                                                                                                
 А
1
О=6дм          АО
2
=108    АО=
6√3 
АЕ=
9√3                                                                                                                            АВ=18 
 S
таб
=
√3??????
2
4
=
√3
4
∙ 324 = 81√3              
?????? = 81√3 ∙ 6 = 486√3 
Жауабы: 
486√3 
 
VІІІ. Мәреге жету. Көпбұрыштың аудандары. Семантикалық карта. 
 
 
??????
= ??????
2
 
 ??????
= ???????????? 
 ?????? = ???????????? sin ??????  S
=
√3??????
2
4
  
 ??????
=
1
2
??????ℎ 
  
?????? =
????????????
2
4 tg
1800
??????
 
 ??????
=
1
2
??????
1
??????
2
 
  
?????? =
3√3
2
??????
2
 
  
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
  
Д 
 
А 
А
1 
 
В 
 
В
1 
Д
1 
 
С
1 
 
С 
С
1 
О 

107 
 
Дұрыс  
п-бұрыш 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
IХ. 
Үйге 
тапсырма.  
1- 
тапсырма: 
№14, 
№15,№18 
2- тапсырма: ҰБТ-де призманың көлемін табуға кездесетін есептер шығару. 
Х.Оқушыларды 
бағалау.  
Жеңіске 
жеткен 
топ 
марапатталып, 
оқушыларды 
бағалаймыз. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ГБОУ СОШ № 14 им.Токмухамедова К.Х. город Байконур 
Учитель русского языка и литературы I категории 
Шукирова Зайра Сейтжановна 
 
 
 
 

жүктеу/скачать 9,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: