Сарлыбаева Л. М., Аскарова Ш. К

ЗЕРТХАНАЛЫҚ Ж ¥М Ы С №13
Тақырыбы: Ерігіш заттарды шыгаруда көкөпістерді 
жылумен өвдеу
Көкөністердің құрамында ақуыз затгары өте аз (0,4-тен 
1,5% дейін). Ақуыздар цитоплазманың, мембрананың, 
ядроның, жасушалы шырынның құрамына кіреді.
Жасушалы элементгер (органеллар) цитоплазма мен 
мембранадан бөлек, өнімді өткізіп жіберу немесе ұстап қалу 
қасиетгері бар.
Вакуольдер жай мембраналармен қоршалған (кернеу 
деп аталатын), екі ақуьгздан құралған.
Ақуыздардың мембраналарын жылыту денатурациясы 
кезінде, олардың бұзылуьша экеліп соғады. Нәтижесінде 
ерігіш заттың клеткасы қоршаған ортаға оңай тарайды.
Бояғыш қызылша заттары жасушасында болады. Суда 
сақгау кезінде дымқыл қызылшалар өтіп кете алады, ал 
сұйықтықпен қоршалған торлар тек зақымдалған кесу кезінде 
өте алады. Зиянсыз торлардан қызылшаны суда жыпыту 
арқылы арыламыз және осы кезде бояғьпн заттардың 
диффузиясы ұлғаяды.
Жұмыс мақсаты - жасушалы ерігіш затгардың таралу- 
жолдары, жылы көкөністердің аспаздық өңцеуі кезінде ақуыз 
мембраналарының өзгеруіне әкеліп соғады.
Жұмысты орындау тәртібі
Сурет 10 - Диффузия жылдамдығын анықгайтын құрал
199

Құрал-жабдықтар: Бірінші нұсқа үшін: сыйымдылығы 
100 мл өлшеуіш цилиндр, пышақ. Екінші нұсқа үшін: 
рефрорактометр жэне жарық беру құралы, су моншасы, 
сыйымдьшығы 100 мл екі химиялық стақан, екі шыны 
таяқшалар, сыйымдылығы 50 мл екі өлшеуіш колба, екі 
варонка, сыйымдьшығы 50 мл өлшеуіш цилиндр, пьшіақ, 
100°С-қа арналған термометр.
Бірінші нұсқа. Қызылшаның кішкентай кесегін кесіп 
аламыз (ұзындығы 1 см). Жасушашырынының ерігіш затта- 
рын, жасушаның сыртқы қабығын, қызылшаны тазартып 
жэне кесу кезінде зақымдалған жерлерін жуамыз. Қызылша 
салқын суда тұрған кезде боялғыштығы тоқтатылады. Жууды 
тоқгатып, жуъшған қызылша кесегін стақанға салып, үстіне 
80 мл су құйып, су моншасында қыздырамыз.
Стакандағы 
судың температурасын термометрмен 
өлшейміз.Қыздыру үрдісі кезінде бояғыш затгардың жэне 
судың боялуын бақылаймыз. Бояғыш затгардың пайда бола 
бастаған кездегі температурасын белгілейміз.
Екінші нұсқа. Шикі жэне жыльггьшған көкөністердің 
ерітіндіге 
айналған 
затгарының 
мөлшерін 
теңестіру 
ұсынылады. 
Ерітіндідегі 
құрғақ 
заттардьщ 
құрамын 
рефрактометрмен тез анықтауға болады. Қызьшшаны жуьш, 
тазартып, оны екі бірдей квадратгық пластинка ретінде 
өлшемі 3,0x3,0x2,0 см болатындай кесеміз. Екі пластинканы 
қызғылт түске айналмағанша жуамыз. Содан қызылшаны 
сүзгіленген қағазда сүзіп жэне технохимиялық таразьща 
өлшейміз. Пластинкаларды стақандарға салып, эр қайсысына 
45 мл дистилденген су құямыз.
Бір стақанды су моншасына қойып, 70°С-қа дейін 
қыздырамыз. Осы температурада 15 минут ұстап, содан кейін 
салқындатамыз.
Бірінші және екінші стақандардағыларды сыйымды- 
лығы 50 мл өлшеуіш колбаға салып сүзгіден өткіземіз.
200

Дистилденген суды белгіленген жерге дейін құйып, 
фильтрап ар құрамындағы құргақ затгарды рефрактометрмен 
анықгаймыз.
Құрғақ заттардың құрамындағы зертгелген сұйықтықты 
біле тұра, олардың өнімдерінің мөлшерін, алынган дымқьш 
жэне жылы қызылша өнімінің көпшілігінің пайыздарының 
формуласы
8
мұңдағы а - температураны біле отырып, енгізілген 
мәндер бойынша құрғақ затгар мөлшері, %;
V - өлшемі бар колбаның көлемі, мл.;

жүктеу/скачать 7,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: