Сақтарда негізінен, әскери қоғам болды
жүктеу/скачать 57,04 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Үйсіндердің көрші халықтармен байланысы.
| Әлеуметтік қатынастары. Ежелгі үйсін қоғамында әлеуметтік теңсіздіктің болғандығы еш күмән туғызбайды. Үйсіндерде құлдар бола тұрса да, құл еңбегі өндіріс негізі болған жоқ. Құлдар негізінен соғыс тұтқындары болған. Жазба деректердің бірінде «б.з.б. І ғасырда үйсін гуньмосы Вэн Гуйми ғұндарға тұтқиылдан шабуыл жасап, 40 мың адамды айдап алып кетті» делінген, бірақ патриархалды-рулық қатынас күшті болған жерде еркін ұсақ өндірушінің құл болуы өте сирек болады. Әдетте құлдар мырзаны және оның отбасын күтуші малайлары болған.
Қоғамдағы теңсіздіктің тағы бір дәлелі, Жетісу жеріндегі үйсіндердің заманынан қалған мыңдаған обалар. Обалар негізінен көлемі жағынан үш түрге бөлінеді. Бірінші түрінің диаметрі 50-80 м және биіктігі 8-12 м болады. Мұндай үйінді астында жерленген адамдардың жанына көптеген алтын әшекей бұйымдар, ыдыс-аяқтар мен қару-жарақтар қойылған. Бұған мысал ретінде Шығыс Жетісудағы Теңлік обасын, Батыс Жетісудағы Қаракөл және Буранин обаларын айта аламыз. Обалардың екінші түрінің диаметрі 15-20 м, ал биіктігі 1-1,5 м болады. Мұндай обалар жүзге тарта үйінділері бар қорымдарда топталған. Салынған заттар арасында көбінесе қару-жарақтар, ыдыс-аяқтар, қола әшекейлер және ішінара алтын әшекейлер де кездеседі. Ал үшінші обалардың диаметрі 5-10 м, биіктігі 30-50 см болады. Ондай обаларда мәйіт жанында бір-екі ыдыс, ішінара қола әшекейлер кездеседі, бір ерекшелігі мұндай обаларда қару-жарақ кездеспейді. Негізгі шаруашылығы төрт түлік мал өсіру болған соң меншік төрт түлікпен бірге жайылым жерлерге де тарады. «Цянь Ханьшу» жазбасында «бай үйсіндер 4000-5000 жылқы ұстайды» делінген. Осыдан кейін үйсіндерде байлықтың негізгі көзі шаруашылықтағы жылқының саны болған деуге болады. Үйсіндердің көрші халықтармен байланысы. Чжань Цзянь жазғаны мен кейінгі грек-римдік жазбаларда «ғұн-усундер» деп бірге атаулары олардың аралас-құралас қатынасын білдіреді. Б.з.б І ғасырдың екінші жартысында үйсіндер ғұндар мен қаңлылардың біріккен шапқыншылығына ұшыраған. Түбі бір үйсіндер мен ғұндар арасында соғыстардың шығуын б.з.б І ғасырдағы «Халықтардың Ұлы қоныс аударуынан» кейін жайылым жерге таласу нәтижесінде туындаған деуге болады. Осы уақытта өмір сүрген Хань империясы билеушілерінің әрекеттерінен өздеріне қауіп төндірген көшпенді елдерді бір-біріне біріктірмей, керісінше «көшпенділерді көшпенділердің өз күшімен талқандау» саясатын ұстанғанын көруімізге болады. Бұл жолда Хань билеушілері ештеңе аямаған, көбіне құдаласу тәсілін қолданған дейді зерттеуші Н.Бичурин. Хань императорлары үйсіндермен одақтасып «ата жауы» болған ғұндарды бір жола талқандауды көздесе, ал үйсін билеушілерінің осындай әскери одақ құрудағы мақсаты, Хань империясына арқа сүйеп аймақта саяси, әскери үстемдікке ие болуды көздеді. Деректерден құдаласудың салдарынан, б.з.б.64-51жылдары Хань әулетінің сарайы үйсіндердің ішкі ісіне, тіпті тақ мұрагерін тағайындау ісіне дейін араласқан. Бұл жағдай халық бұқарасының қарсылығын туғызды. Қалың бұқара ғұндармен одақтас болуды қаласа, сарайдағы билеушілер Хань империясының одағы болуды қалады. Біріншіден, қаңлылар мен үйсіндердің өзара қатынасы, этникалық туыстығы, шаруашылығы мен тұрмыс-тіршіліктерінің жақындығы болса, екінші жағынан екі елді басып өтетін «Ұлы Жібек жолының» дамуына екі жақ та мүдделі болды. Осындай жағдай екі елден де көп жағдайда бейбіт және достық қарым қатынасты талап етті. жүктеу/скачать 57,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|