Сақтарда негізінен, әскери қоғам болды
Қаңлылардың басқа елдермен қарым-қатынасы
жүктеу/скачать 57,04 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қаңлылардың шаруашылығы.
| Қаңлылардың басқа елдермен қарым-қатынасы. Қаңлылар көрші Үйсін, Ғұн, Парфия елдерімен қатар Қытай, Рим, Сирия, Индия, т.б. шет елдермен сауда экономикалық байланыста болған. Мұндай байланысқа себеп болған Қаңлы мемлекетінің геосаяси орны және Ұлы Жібек жолының бір тармағы «Дала жолы» осы өңірмен өтуші еді. Хань империясының батысқа жасаған басқыншылығына қарсы болғандардың бірден-бірі қаңлылар болды. Қытай-Ферғана соғысының барысында қаңлылардың тікелей араласуының арқасында, соғыстың нәтижесі қытайлар үшін сәтсіз болды. Б.з.б. І ғасырда Хань императорының Батыс өлкесіндегі наместнигі императорға «Кангюй әміршісі өркөкірек, батыл және біздің елшілерімізге ешбір бас июге көнбейді. Ол біздің елшілерімізді усундерден төмен отырғызды. Тамақты әуелі усундерге тартты, кейіннен барып қана, ең соңынан біздің елшілерге тартты» деп хабарлаған. Осыған қарағанда қаңлылар көршісі үйсіндерді жақын тартатындығын, олармен жақсы қарым қатынаста болуды көздейтіндерін көрсеткен. Үйсіндермен этникалық, шаруашылық, экономикалық жағынан жақын қаңлылар бірде тату болса, бірде араздас көрші болған. Көп жағдайда екі ел арасындағы қатынасқа Хань сарайы араласып отырған. Б.з.б. 47-46 жылдары қаңлылар мен ғұндардың біріккен әскері үйсіндердің жеріне жорық жасайды. Қаңлылардың билеушілері ғұндардың шаньюй Чжи-Чжимен әскери одақ құрудағы мақсаты шығыстан төнген қауіпке бірге төтеп беру болды. Бірақ бұл одақ ұзаққа бармады, оған себеп: 1) Ғұндар Талас өзенінің бойында қала салып, қаңлылардан тәуелсіз болуды көздеді. 2) Чжи-Чжи бір жанжалда қаңлы билеушісінің қызын, сондай-ақ атақты адамдарын өлтірді. Көп ұзамай ғұндардың Чжи-Чжи шаньюй құрған мемлекетін Үйсіндер мен Қытай әскерлері құлатып, Чжи-Чжи шаньюйді жақындарымен бірге тұтқынға түсіріп, бастарын алады. Қаңлылардың Қытаймен қарым-қатынасы бір қалыпты қала бергенін б.з. 85 жылы қолбасшы Бань Чжао әскеріне қарсы, Шығыс Түркістандағы көтерілісшілерді қолдап әскер жібергенінен көруге болады.
Қаңлылардың шаруашылығы. Ежелгі Қытай деректерінде қаңлыларды көшпелі ел деп жазған. Бірақ қаңлылар мекендеген жердің табиғи зоналары алуан түрлі болғандықтан оңтүстігінде дәстүрлі егін шаруашылығы жақсы дамыған отырықшы аймақ болды. Ал солтүстік-батысында жартылай көшпелі мал шаруашылығымен қатар суармалы егін шаруашылығы жоғары дәрежеде дамығандығы бүгінде бізге мәлім. Осы солтүстік-батыс аймағында, табиғи жағдайды шебер пайдаланып, тұрақты емес тасыған өзендерді, су жайылған тоғандарды, көп еңбек күшін жұмсамай, шағын суландыру жүйелерін пайдаланып, көлдете жайып суару әдісімен егістерін суарды. Бір ғана Отырар алқабында қаңлылардың жиырмадан астам қалаларының болғанын ескерсек, қазақ даласындағы қалалық мәдениеттің бастауы сол заманда қалыптасты деуге болады. Сондай-ақ, археологиялық деректерге сүйене отырып, қаңлылар өндірушілер ретінде б.з. ІІ-V ғасырларда өздерін өздері барлық қажетті өнімдермен, оның ішінде шикізатпен қатар қолөнер бұйымдарымен қамтамасыз ете алды деп айтуға толық негіз бар. Қазба жұмыстары кезінде күнделікті тұрмыста металл ыдыстармен қатар керамика ыдыстарын кеңінен қолданғаны белгілі болды. Осы күнге дейін мамандар қаңлылар соққан 1300 мыс тенгені тапқан, мұндай теңгелер көбіне ішкі сауда айналымында жүрген. Осылайша, қаңлыларда қалалардың өсуіне бірден-бір себепші болған сыртқы саудамен қатар ішкі сауда да жоғары дамыған. жүктеу/скачать 57,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|