Сатова А. К. 1, Ингайбекова Т. А

ISSN 2520-2634                                          Journal of  Educational  Sciences. №3 (56). 2018

eISSN 2520-2650

65

Сатова А.К., Ингайбекова Т.А.

№

Бөлімдер мен 

тақырыптардың атауы

Ортақ мақсат

 

 Мақсаты

логопед

Психолог

3

Мені тыңдайтын 

байланыстағы 3 құпияны: 

есту-түсіну

Әңгімелесушіні 

тыңдау, бақылауды 

үйрену қабілетін 

дамыту

Есту қабілетін дамыту, 

фонемалық тыңдау, кешірім 

жасау белсенді қорының 

құрылымын енгізу, еске алу, 

түсіндіру

Назарды дамыту, 

коммуникациялық серіктеске 

қызығушылығын арттыру

4

Мен және сен – әртүрлі 

үш құпияны қамтамасыз 

ету

Білімді дағдыларды 

шоғырландыру

Білімді дағдыларды 

шоғырландыру

Білімді дағдыларды 

шоғырландыру

5

Нормалар мен ережелер 

4 қатынас құпиялары: 

сыпайы болу

Құрметтеу, 

адамдарға құрметпен 

қарау

Белсенді сөздікке сыпайы 

сөздерді енгізу, назар 

аудару және ұстап тұру 

құрылымдары, сөйлесудің 

аяқталуы

Толеранттылықты дамыту, өзін-

өзі тану және сипаттамалары 

үшін толеранттылықты 

қалыптастыру

6

Әлемге күлімсіре және ол 

да күлімсірейді 5-қатынас 

құпиясы: мұқият болыңыз 

– көп нәрсені білесің

Өзара құрмет сезімін 

дамыту

Қызмет көрсетудің белсенді 

сөздік қорына кіріспе, 

сөйлесудің аяқталуы

Серіктестіктің назарын аудару, 

коммуникациялық серіктеске 

деген қызығушылығы

 

2-кестенің жалғасы

Нәтижелер мен талдау 

Театрландырылған  ойындар  ойын-қойы-

лымдары болып саналады, бұл жерде балаларға 

арналған  көркемдік  шығармаларды  сахналық 

қойылымдарға  айналдырып,  оларды  кейіпкер 

ретінде  қатыстырудың  маңызы  зор.  Балалар-

ды  сахнада  кейіпкер  ретінде  ойната  отырып, 

оның жеке тұлғасын жан-жақты дамыту. Оның 

бойында  әдебиетке,  мәдениетке,  өнерге  деген 

құштарлықты ояту. Оқушылар сахнада рөлдерді 

ойнау  арқылы  байланыстыра  сөйлеуге,  әдемі 

киініп, жинақы жүруге, үлкендермен және өзге 

де  оқушылармен  тіл  табыса  білуге  үйренеді. 

Жетілген диалог балалардың өз пікірін жеткізе 

білуге  жетелейді.  Театрландырылған  ойын-

дар  балалардың  ой-өрісін  кеңейтеді,  балалар-

ды  әңгімеге  араласуға,  спектакль  туралы  ата-

аналарына,  жолдастарына  әңгімелеп  беруге 

итермелейді. Бұның бәрі сөйлеу қабілетінің да-

муына, диалог түрінде сөйлеп жеткізуге септігін 

тигізеді (Чурилова, 2001).

Жалпы  театрландырылған  ойындарда  бала-

лардың  шығармашылық  қабілет-мүмкін діктері 

айқын  аңғарылады.  Бұған  пайдаланылатын 

шығарманың  сюжеті  мен  ойындық  қимылдары 

оның  мазмұны  бойынша  анықталады,  ал 

рөлдерді орындау тәсілдері мимика, интонация, 

дене қимылдары арқылы жасалып, іске асырыла-

ды. Бұл ойындарда оқушыларға шығармашылық 

жағдайлар  жасауға,  өздеріне  тапсырылған 

ролдерді  толық  игеріп,  кірісіп  кетулеріне  көп 

көңіл аудару. Олардың тиісті бейнелерді дұрыс 

жасаулары үшін іс-әрекет, қимылдарын көрсетіп, 

жетілдіруіне  көмектесіп,  кейіпкерлердің  сөз-

дерін,  көңіл-күй,  сезімін,  мінез-қалпының 

қандай болуы керектігін түсіндіріп, ұғындырып 

отыру.  Сөйтіп  ойын  барысында  олардың  тар-

тымды бейнелер жасай білуіне қол жеткізу.

Л.С.  Выготский  баланың  пьесасын  синкре-

тикалық  көркемдік  іс-әрекет  ретінде  қарастыра 

отырып, «суретші, көрермен, пьесаның авторы, 

декоратор және техник бір адамға біріктірілді», 

яғни  шығармашылық  әрекет  баланың  мінезіне 

әсер етеді.

П.П.  Блонский,  П.Ф.  Каттаев,  Р.И.  Жуков-

ская, Н. Карпинская, Л.С. Фурмань, Э. Медведе-

ва және т.б. ғалымдар «театрландырылған және 

ойын-сауық  іс-әрекеттері  дамып  келе  жатқан 

балалардың  когнитивтік  белсенділіктерін,  эмо-

ционалдық  қабілетін,  шығармашылығын  дамы-

туға үлкен үлес қосады» – дейді. 

Бала  дамуындағы  жетекші  рөлді  саусақтың 

кіші  моторикасы  атқарады,  психикалық  дамуы 

баяу,  ақыл-ойы  артта  қалған,  сөйлеуі  бұзылған 

балалар  осы  моторика  арқылы  бұлшықет  то-

нусын  ретке  келтіреді.  Бұл  өзін-өзіне  уқалау 

процесі,  саусақтарды  қозғалтудың  коорди-

нациясын,  қолдың  бұлшықеттерін  қатайтуға 

көмектеседі.  Коррекциялық-дамытушы  тап-

сырмаларды  реализациялау  көбіне  педагогтың 

оқушының  ерекшеліктерін  аңғаруымен  және 

соған  сай  потенциалды  мүмкіндіктерді  қолда-

нуына  байланысты  болып  табылады.  Соны-

Хабаршысы. «Педагогикалық ғылымдар» сериясы. №3 (56). 2018

66

Зияты зақымдалған балалардың әлеуметтік-коммуникативтік дағдыларын ...

мен  қатар,  көркемдік-қолөнер  еңбегі  және 

көркемдік  мәдениет  дамуында  кемшілігі  бар 

оқушылардың  еңбек  және  көркемдік  мәдениет 

қалыптастырады.

Музыка,  адам  дамуында  айрықша  рөлге 

ие.  Музыка  дыбыстық  көріністерді  бейнелей 

отырып,  адамның  ішкі  жан  дүниесін  ашып, 

өмірінде  болып  жатқан  құбылыстарға,  қуаныш 

пен қайғыға, армандар мен күмәндарына қарым-

қатынас  жасауына  көмектеседі.  Ақыл-ойы 

кешеуілдіген,  психикалық  дамуы  артта  қалған 

оқушылардың қабылдау белсенділігі, музыканы 

қабылдау  қабілеттілігі  төмен  болады.  Балалар 

музыкадағы ең басты нәрсені түсіне алмай, жеке 

пікір,  өзіндік  көзқарас  бере  алмайды.  Деген-

мен, балаға коррекциялық бағыттағы тәсілдерді 

қолдана  отырып  балаларда  музыка  тыңдауға 

ықпал жасасақ, әңгімелерді тыңдатып, бақылау 

жасап,  иллюстрацияларды  көрсете  білсек  бұл 

бала  дамуында  оң  нәтижесін  береді  (Шушар-

джан, 2002).

Бастауыш  сынып  оқушыларының  музы-

калық  тәрбиесінде  музыканы  қабылдау  жеке 

бөлім ретінде және музыкалық қызметтің басқа 

түрлерінің  (ән  айту,  музыкалық-ырғақтық  қоз-

ғалыс,  аспапта  ойнау)  құрамдас  бөлігі  ретінде 

болады. Өлең айтар алдында бала әуенді қабыл-

дайды,  музыкаға  билер  алдында  бала  алдымен 

оның  ерекшеліктерін  (екпінді,  ырғақты  және 

т.б.)  қабылдайды,  содан  кейін  оны  қозғалыста 

көрсетеді.  Бұл  жағдайда  қабылдау  баланың 

музыкалық  қызметтің  басқа  түрінде  әрекетінен 

бұрын  болады.  Бала  халық,  классикалық  және 

қазіргі заманғы музыкалық шығармаларды тың-

даған  және  оларды  бағалауға  үйренген  жағ-

дайда  қабылдау  іс-әрекетінің  белсенді  түріне 

айналады. 

Балалардың  музыканы  қабылдауы  белсенді 

болу  үшін  арнайы  оқыту  талап  етіледі,  бұл 

ретте  баланың  дамуындағы  ауытқудың  нақты 

нұсқасына тән ерекшеліктер ескеріледі. 

Осылайша,  зияты  зақымданған  бала лар -

дың  психикалық  функциялардың  жетілме-

гендігі,  зейіннің  тұрақсыздығы,  жоғары 

алаң датушылық,  әлсіз  шоғырлануы  тыңдау 

кезінде  музыкалық  материалға  шоғырлануға 

қиындық  туғы зады.  Ал  эмоционалды-ерік 

аясының  жетіл  ме гендігі  вокалдық  және 

аспаптық  шығар маларды  қабылдау  кезінде 

эмоционалдық  жауап сыздықты,  сәйкессіз 

эмоционалдық  реакцияларды  тудырады.  Осы 

санаттағы  балаларда  музыкалық-есту  диффе-

ренциациясы  нашар  көрінеді,  дыбыстардың 

күші  (динамикасы),  ұзақтығы  (ырғағы) 

бойынша,  дыбыстардың  биіктігі  бойынша 

айырмашылықтары жеткілікті сақталған кезде 

ажыратылуы қиынға соғады.

Мұндай балалармен уақытылы түзету жұмы-

сы  жағдайында  мектепке  дейінгі  балалық  шақ-

та  музыкаға  эмоционалдық  қайырымдылықты 

дамытуда,  есту  сезімдерін  қалыптастыруда 

елеулі  өзгерістер  байқалады.  Бұған  музыкалық 

шығармалардың  биіктігін,  тембрін,  ырғағын, 

динамикасын,  сипатын  ажыратуға  бағытталған 

музыкалық-дидактикалық ойындар ықпал етеді. 

Баланың  музыкалық  қабылдауын,  эмоциялық 

реакцияларын  дамыту  әртүрлі  ойын  тәсілдерін 

пайдаланумен,  зияты  зақымданған  және  ақыл-

ой кемістігі бар балалармен музыка тыңдау ал-

дында сөздік және көрнекі әдістердің үйлесімін 

қолданумен  қамтамасыз  етіледі.  Сонымен 

қатар  ойыншықтарды  көрсету,  музыкалық 

шығарманың  мазмұны  бойынша  иллюстрация-

лар,  мини-әңгімелесуді  тыңдау  алдында  өткізу 

тек қызығушылық пен уәждеме ғана емес, соны-

мен қатар баланың жағымды эмоционалдық реак-

циясын тудырады. Ал тәрбиешінің іс-әрекетімен 

(«қуыршақ жағажайда», «қуыршақ ұйықтайды») 

немесе  ойыншықпен  балалардың  өздерінің  іс-

әрекеттерімен сүйемелденетін музыканың сипа-

ты бойынша қарама-қарсы (қуанышты және ты-

ныш) тыңдау оны тұрақты етеді. Бұл жағдайда 

қабылдаудың  әртүрлі  компоненттерінің  жұқа 

есту-көру байланыстары пайда болады (Бапаева, 

2007).

жүктеу/скачать 309,88 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: