Саясат қоғамдық өмірдің саласы ретінде
Қазіргі демократиялық қоғамдағы партилардың маңызды міндеті
жүктеу/скачать 200,78 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Партиялық жүйелер және оның түрлері
- Билік үшін күреске қатысып жүрген саяси партиялардың саны жағынан олар көппартиялық, екіпартиялық және бірпартиялық болып топтастырылады. Көппартиялық
- Екіпартиялық
- Бірпартиялық
| Қазіргі демократиялық қоғамдағы партилардың маңызды міндеті – азаматтық қоғам мен мемлекеттің арасындағы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әр түрлі әлеуметтік топтар өздерінің саяси талаптарын мәлімдейді. Бұрынғы әлеуметтік-экономикалық саясатты одан әрі жүргізу немесе оны өзгерту керектігі жөнінде өздерінің көзқарастарын білдіреді. Соның арқасында қоғамның саяси саласындағы қайшылықтардың басы ашылады, әлеуметтік қопарылысқа соқтырарлық өткір, ойда жоқ шиеліністердің мүмкіншілігі азаяды.
Партиялық жүйелер және оның түрлері: Саяси процестерге қатысуға және мемлекеттік органдарды қалыптастыруға нақтылы мүмкіндіктері бар партиялар жинақтап келгенде қоғамның партия жүйесін құрайды. Партия жүйесінің құрылымы әдетте елдегі қалыптасқан тарихи дәстүрлер, оның әлеуметтік– экономикалық даму сипаты, коғамның саяси сауаттылығының кемелділігінің деңгейі, оның саяси саналылығы мен мәдениеті, әлеуметтік күштердің өзара арақатынасы, ұлттық құрамы, халықтың дінге сену дәрежесі арқылы анықталады. Сайып келгенде, қоғамдағы партия жұйесі - ол өзара қарым–қатынасы мемлекеттік билік үшін тең бәсеке немесе біріккен күресі арқылы көрініп отыратын партиялардың жиынтығын білдіреді. Билік үшін күреске қатысып жүрген саяси партиялардың саны жағынан олар көппартиялық, екіпартиялық және бірпартиялық болып топтастырылады. Көппартиялық деп мемлекеттік билік үшін күрес барысында бірнеше саяси партиялардың әр түрлі мүдделері мен пікір алалығын пайдалана отырып басқаруын айтады. Онда үш және одан артық партия қатысады. Бұл – адамзаттың қоғамдық басқаруда ойлап тапқан өркениетті түрі. Бұл құрылым қазір әлемнің отыздан астам мемлекеттерінде жұмыс істейді. Екіпартиялық жүйеде (бипартизм) басқа да кішігірім партиялар болуы мүмкін, бірақ билік үшін нағыз бәсекелестік ең ірі екі партияның арасында жүреді. Мұнда жалпыға бірдей тікелей сайлау екі партияның бірі өзінен өзі автоматты түрде парламентте көпшілік орынды қамтамасыз етеді. Ол Министрлер Кабинетінің орнықтылығын қамтамасыз етеді. Себебі, ол үкіметті заң бойынша көрсетілген мерзімі біткенше қызметін атқаруына мүмкіндік береді. Ол мемлекет басшысын сайлауға жіберілген қаржыны да үнемдейді. Өйткені ол орынға сайлауда жеңіске жеткен партияның серкесі ие болады. Бипартиялық көппартиялықтағы сияқты өзінің жіберген қателіктерін бірге билеген басқа партияларға аудара салмайды. Саяси күреске басқа да партиялар араласады. Бірақ, әдетте, олар шешуші рөл атқармайды және жеңіске жетерлік мүмкіндіктері де жоқ. Дегенмен, мұндай жүйенің өміршендігін аты аталған елдердің өмірі дәлелдеп отыр. Дүниежүзілік тәжірибеде екі партиялы жүйенің екі түрі бар. Біріншісі – классикалық түрі. Мұнда басты партияларды сайлаушылардың басым көпшілігі қолдайды. Мұндай жүйеге Ұлыбритания мен АҚШ – тағы партия жүйесін жатқызуға болады. Екі партиялы жүйенің екінші түрі ұсақ саяси партиялардың маңызының артуымен байланысты. Мәселен, Канада мен Австрияда «үшінші» париялар белгілі бір деңгейде потенциалды саяси күш ретінде өздерін көрсете алуына жағдайы бар. Олар қоғамда альтернативтік күш бола алады. Бірпартиялық жүйе өзінен басқа, әсіресе бәсекелес партияларды болдырмайды. Ол тоталитарлық және авторитарлық қоғамдарға тән. Мұндай тәртіпте басқарушы партия бақылаушы және сынаушы оппозициалық партиялардың жоқтығын пайдаланып, саяси билікті бүтіндей қолына алып, басқа мемлекеттік органдарды ығыстырады. Ондай партия бұрын КСРО-да болды, қазір Қытай,КХДР,Кубада бар. жүктеу/скачать 200,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|