Сборник материалов VIІІ международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука и образование 2013»

332 

 

Химиялық реакция бағытын негізінен Гиббс энергиясының ӛзгеруі арқылы анықтайды 

(



G



  0),  ол  энтальпия  (



Н)    мен  энтропияның  (Т



S)  байланысын  сипаттайды.  Бірақ  бҧл 

шама реакция жылдамдығы туралы еш мәліметтер бермейді, ал реакция жылдамдығы оның 

механизмімен тығыз байланысты. Сондықтан, термодинамикалық  мҥмкіншілік пен реакция 

жылдамдығын сипаттау ҥшін  орташаэлектрондық және орташаатомдық Гиббс функциялары 

есептелінді /6/.  

Кесте 3 

 

 Висмутиттердің орташаэлектрондық және орташаатомдық                                                                                  

Гиббс функциясы 

 

Қосылыстар 

-



G

0

298

, 

кДж/молъ 

Реттік нӛмір, 

Z 

-



G

0

298

,  

кДж/молъ ∙ 

ат 

-



G

0

298

,  

кДж/молъ ∙э 

LaCaBіO

4

 

607,22 

57 

86,74 

3,1626 

NdCaBіO

4

 

597,83 

60 

85,40 

3,0658 

SmCaBіO

4

 

592,51 

62 

84,64 

3,0077 

EuCaBіO

4

 

511,55 

63 

73,07 

2,5836 

GdCaBіO

4

 

580,84 

64 

82,97 

2,9188 

DyCaBіO

4

 

600,18 

66 

85,74 

2,9859 

HoCaBіO

4

 

624,39 

67 

89,19 

3,0910 

ErCaBіO

4

 

611,24 

68 

87,32 

3,0110 

TmCaBіO

4

 

609,36 

69 

87,05 

2,9871 

YbCaBіO

4

 

606,97 

70 

86,71 

2,9608 

LuCaBіO

4

 

604,55 

71 

86,36 

2,9347 

LaSrBіO

4

 

618,90 

57 

88,41 

2,9471 

NdSrBіO

4

 

609,52 

60 

87,07 

2,8616 

SmSrBіO

4

 

604,19 

62 

86,31 

2,8102 

EuSrBіO

4

 

523,24 

63 

74,74 

2,4224 

GdSrBіO

4

 

599,65 

64 

85,66 

2,7634 

DySrBіO

4

 

611,87 

66 

87,41 

2,7939 

HoSrBіO

4

 

636,07 

67 

90,86 

2,8912 

ErSrBіO

4

 

622,93 

68 

88,99 

2,8187 

TmSrBіO

4

 

621,05 

69 

88,72 

2,7975 

YbSrBіO

4

 

618,75 

70 

88,39 

2,7747 

LuSrBіO

4

 

622,43 

71 

88,91 

2,7787 

 

Егер  барлық  висмутиттердің  орташаэлектрондық  және  орташаатомдық  Гиббс 

функциясының  лантаноидтардың  реттік  нӛміріне  тєуелділігін  қарастыратын  болсақ,  Eu  

арқылы  екі  бӛлікке  бӛлуге  болады.  Бірінші  жартысы  лантаноидтар  қатарында  атом 

радиусының  тӛмендеуіне,  иондану  потенциалының  ӛсуіне,  сонымен  қатар,  белгілі 

лантаноидтық  сығылуға  сәйкес  атомдану  энергиялары  мен  балқу  температураларының 

ӛсуіне келісімді сипат береді. 

Осылайша,  лантаннан  бастап  европийге  дейін  лантаноид  висмутиттерінің 

орташаэлектрондық  және  орташаатомдық  Гиббс  функциясының  осы  аралықтағы 

лантаноидтарды сипаттайтын қасиеттерге толық сәйкес келетіндігі байқалады. Керісінше, 

екінші бӛлігі немесе жартысы гольмийге келгенде максимумға айналады.  

 

 

 

333 

Қолданған әдебиеттер тізімі  

 

1.

 

Глушко В.П. Термические константы веществ // Справочник. – Москва: ВИНИТИ, 1979.-

Вып. ІХ. 

2.   Алдабергенов М.К., Балакаева Г.Т. Расчет стандартных термодинамических функций 

боратов // Журнал физической химии. – 1993.-Т.67, №3.  

3.

 

Алдабергенов М.К., Касенов Б. Қ. Қолданбалы термодинамиканың химиядағы әдістері.-

Алматы: Рауан, Демеу,1993.-213 б.  

4.

 

Касенов Б.К., Жамбеков М.И., Едильбаева С.Т., Касенова Ш.Б. Оценка 

термодинамических функций арсенитов и висмутитов щелочных, щелочно-земельных и 

некоторых переходных (3d-. 4f- ) металлов.//Журнал физической химии.-1998.-Т.72. 

5.

 

Кумок В.Н. Проблема согласования методов оценки термодинамических характеристик.// 

Прямые и обратные задачи химической термодинамики.-Новосибирск: Наука, 1987. 

6.

 

Алдабергенов М.К., Балакаева Г.Т., Булекбаева Г.Р. Определение устойчивости                                                          

     полимерных силикатов по значению среднеэлектронной энергии Гиббса//Вестник    

     КазНУ.-2004. №4 (36).         

 

 

ӘОК 541.12.00 21 

ХИМИЯ ПӘНІН ОҚЫТУШЫСЫНЫҢ  ЗАМАНАУИ АҚПАРАТТЫҚ 

ҚҦЗІРЕТТІЛІГІНІҢ МАҢЫЗЫ 

 

 Әліппаева Д., 

marzhan85@mail.ru

 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Алматы 

Ғылыми жетекші - х.ғ.к. М.А. Нұрбекова  

 

ХХІ  ғасыр  –  жаңа  ақпараттану  ғасыры.  Сондықтан  бҥгінгі  таңда  адамзатқа 

компьютерлік сауаттылық ӛте қажет, әрі міндетті.[1,3] 

Білім  берудің  негізгі  мақсаты  –  білім  мазмҧнын  жаңартумен  қатар,  окытудың  әдіс-

тәсілдері мен әр тҥрлі қҧралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Сонымен 

қатар  заманауи  талаптарға  сәйкес  сабақ  жҥргізу  –  мҧғалімнің  басты  мақсаты  болуы  қажет. 

Осы мақсатты жҥзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рӛл атқарады. 

Осы  орайда  ел  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  халыққа  жолдауындағы  «оқу  ҥрдісінде 

ақпараттық технологияларды білім беру саласын жақсартуда қолданыс аясын кеңейту керек» 

деген сӛзін басшылыққа ала отырып, сабақта жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға 

жаппай  кӛшуіміз  керек.  Ақпараттық  технологияларды  сабақта  пайдаланудың  негізгі 

мақсаты:  Қазақстан  Республикасында  біртҧтас  білімдік  ақпараттық  ортаны  қҧру,  жаңа 

ақпараттық  технологияны  пайдалану  Қазақстан  Республикасындағы  ақпараттық  кеңістікті 

әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыру болып табылады.[1] 

Кӛптеген  жаңа  технологиялармен  қатар  соңғы  кездері  химия  пәні   сабақтарында 

ақпараттық  технологиялар  жиі  қолданылуда.  Заттардың  қҧрамы  мен  қҧрылымын, 

қасиеттерінің  қҧрылымына  тәуелділігін,  қасиеттері  белгілі  жаңа  заттар  мен  материалдар 

алуды, химиялық ӛзгерістердің заңдылықтары мен оларды басқарудың жолдарын зерделеу- 

мектепте  химия  пәнін  оқытудағы  негізгі  мәселелер.  Заттар  әлемін  (олардың  қҧрамын, 

қҧрылымын,  бір  заттың  басқа  затқа  айналуын)  зерделей  отырып,  оқушылар  практикалық 

қызмет ҥшін тиянақты білім алуы тиіс. Осыған байланысты  кҥнделікті сабақта мультимедия 

(видео,  аудио  қондырғылары  мен  теледидарды,  электрондық  оқулықтарды),  зертханалық 

тәжірибелер,  компьютер  (компьютерлік  бағдарламалар,  интерактивті  тақта),  анықтамалық 

мәліметтер  (сӛздік,  энциклопедия,  карта,  деректер  қоры),  интернет  және  т.б.  кӛрнекі 

материалдарды пайдалану айтарлықтай нәтиже береді. Мҧндай қондырғылар оқушылардың 

қызығушылығын  арттырып,  зейін  қойып  тыңдауға  және  алған  мәліметтерді  нақтылауға 

мҥмкіндік  береді.  Оқушылардың  сабаққа  деген  қызығушылығын  ояту  мҧғалімнің  сабақ 

334 

ӛткізу  тәсіліне  де  байланысты.   Қазіргі  таңда  оқудың  интерактивті  әдіс-тәсілдері  ӛте  кӛп. 

Педагогикалық ғалым мен озық тәжірибенің  бҥгінгі даму деңгейінде белгілі  болған оқыту 

әдіс-тәсілдерінің бәрін  де еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай ең тиімдісін таңдап 

алу  және  олардың  бірнешеуінің  жиынтығын  тҥрлендіре  тиімді,  ҥйлесімді  әрі 

шығармашылықпен қолдану- сабақтың сәтті ӛтуінің кепілі. Осы ретте мына мәселелерге баса 

назар аударуға болады: 

1.  Мҧғалім сәтсіз ӛткен сабақтарға ӛзіндік талдау  жасап ӛз кемшілігін іздеуге  әрекет 

жасау керек. 

2.  Білім  мен  тәрбие  беруде  жариялылық,  педагогикалық,  ынтымақтастық,  ғылыми-

әдістемелік, тың ізденістерге сҥйене отырып жаңашылдыққа талпыну қажет. 

3.  Мҧғалім  кҥнделікті  әр  сабағына  шығармашылықпен  дайындалуы  керек.  Ӛйткені, 

сабақ-мҧғалімнің ӛнері, шығармасы. Сондықтан әр сабақты тиімді ҧйымдастыруда оқушыны 

жалықтырмайтын, қабілетін арттыратын жағдай туғызуға ықпал етуміз керек. 

Ақпараттық  технология  негіздері  тҧлғаның  химия  пәнінен  алған  білім  сапасы  мен 

сауаттылығын кеңейтуге жәрдемдеседі, мысалы: интернет сайты арқылы жоғары деңгейдегі 

кӛрнекіліктерді  пайдалануға  болады.  Заман  ағымына  қарай  сабаққа   видео,  аудио 

қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану оқушының дҥниетанымын кеңейтеді. 

Әсіресе,  оқулықтағы  тарауларды  қорытындылау  кезінде  оқушылар  қосымша  материалдар 

жинақтап,  білімдерін  кеңейтіп,  танымдық  белсенділігін  арттырып  қана  қоймай,  қисынды 

ойлау  жҥйесін  қалыптастырып,  шығармашылығын  дамытады.  Тестік  тапсырмалар 

орындайды.  Компьютер  кӛмегімен  оқыту  оң  нәтижелер  береді.  Ақпараттық  мәдениет 

дегеніміз-  тек  компьютермен  дҧрыс  жҧмыс  істей  білу  ғана  емес,  кез-келген  ақпарат  кӛзін: 

анықтамаларды, химиялық формулалар, сӛздіктерді, теледидар бағдарламаларын т.с.с. дҧрыс 

пайдалана білу деген сӛз. Мысалы, бір ғана химиялық формуланың ӛзінен кӛп ақпарат алуға 

болады. Химиялық формула-химиялық тілдің ең маңызды бӛлігі болып  есептелінеді, себебі 

сол заттың химиялық қҧрамын ажыратып береді. 

Жаңа  ақпараттық  технологияның  негізгі  ерекшелігі  –  бҧл  оқушыларға  ӛз  бетімен 

немесе  бірлескен  тҥрде  шығармашылық  жҧмыспен  шҧғылдануға,  ізденуге,  ӛз  жҧмысының 

нәтижесін  кӛріп,  ӛз  ӛзіне  сын  кӛзбен  қарауына  және  жеткен  жетістігінен  ләззат  алуға 

мҥмкіндік  береді.  Ол  ҥшін  мҧғалім  ӛткізетін  сабағының  тҥрін  дҧрыс  таңдай  білуі  қажет. 

 Сабақты  

сәтті   ҧйымдастырудағы   басты   мақсат  -оқушының   сабаққа   деген   

қызығушылығын  арттырып, бҥгінгі  заман  талабына  сай  білім  беру. Сабақтың  сәтті  ӛтуі  

біріншіден,  мҧғалімнің   біліміне,  іскерлігіне,  тәжірибесіне   байланысты   болса,   екіншіден,  

сабақ   материалына,   ал   ҥшіншіден,    сынып   типіне,    тӛртіншіден   мҧғалім   мен   

оқушының   кӛңіл  –  кҥйіне   де   байланысты.    Сабақты   тартымды   әрі   сәтті   ӛткізе   білу  

мҧғалімдер  қауымынан  кӛп  ізденуді, білімділікті, қабілеттілікті және тапқырлықты қажет  

етеді. Сабақты сәтті  ҧйымдастырудың  бірнеше  алғышарттарын ҧсынуға болады:   

-  Сабақтың  тақырыбына   сай  сабақ   жоспарын   жасау.  Сабақ   жоспары    нақтылы  

жҥзеге   асатындай   етіп   жасалынуы   қажет.   Дҧрыс   қҧрылмаған   сабақ   жоспары   жақсы  

нәтиже  бермейді. 

-  Тақырыпқа  сай  сабақ  тҥрін,  оның  әдіс-тәсілдерін  тҥрлендіріп  отыру. 

- Қосымша  материалдарды  тақырыпқа  сай  шығармашылықпен іріктеп  ала  білу. 

-  Дидактикалық,  техникалық   қҧралдарды,  электрондық   оқулықтарды   мақсатқа  сай,  

оқушы сезіміне әсер  ететіндей  тҧрғыда  пайдалану. 

-  Сабақта  алдыңғы  қатарлы   озық   іс-тәжірибелер   мен   жаңа   технологияларды  

пайдалану.  Бҧл   орайда   инновациялық   технологияларды   пән   бойынша   қандай   тарауға, 

қай   тақырыпқа   пайдалану    тиімді   болатынына   зерттеу,   салыстырып   жҥргізіп   отыру  

қажет.   Сонымен   бірге   оқушының   бастапқы  білім   деңгейін,  жаңа   технологияны  

пайдалану   барысында   қаншалықты  білім   алып   шыққанын,  не   ҥйренгенін   айқындап,  

диагностикалап   отыру   да   артық   болмайды.   Ӛйткені   мҧғалім   тарапынан   білімі   мен  

іскерлігі  тексерілмеген  оқушылар  біртіндеп  ҥлгермеушілер  қатарына  қосылады. Бҧл  ӛз  

кезегінде  сабақтың  сәтті  ӛтуіне  зиянын  тигізбей  қоймайды. 

335 

Ақпараттық  технологиялардың  бірі  –  интерактивтік  тақта,  мультимедиялық  және 

он-лайн  сабақтары.  Оқыту  ҥрдісін  компьютерлендіру  мақсатында  интерактивті  тақтамен 

жҧмыс жасау тиімді. Қазіргі уақытта Қазақстанның жалпы орта білім беретін мектептерінің 

барлығы дерлік интерактивті тақтамен қамтамасыз етілген.  

 Интерактивті  тақтаны  пайдалану  аркылы  оқушылардың  білімін  тексеру  ҥшін  әр 

тарауды  аяқтаған  кезде  немесе  жаңа  сабақты  бекіткен  уақытта  тестілеу  әдісін  қолдануға 

болады.  Оқушылардан  бір  уақытта  жауап  алуға  мҥмкіндік  береді.  Тестілеудің  нәтижелерін 

қҧрылған  график  арқылы  тексеріп,  сол  уақытта  бағалауға  болады.  Жауап  нәтижелерін 

бақылап  және  оқушылардың  материалды  тҥсіну  деңгейін  анықтауға  мҥмкіндік  береді. 

Интерактивті  тақтаны  пайдалану  арқылы  тестілеген  кезде  мҧғалім  оқушылардың  білім 

деңгейін  анықтай  алады.  Оқушыға  тест  сҧрақтарына  жауап  беруі  ҥшін  уақыт  беріледі.  Бҧл 

жҥйе тҧйық оқушылардың ойын білдіріп, жалқау оқушылардың қызығушылығын арттырады. 

Оқушылар жауаптарын қҧпия тҥрде бере алады. 

Ақпараттық технологияларды жҥзеге асырудағы  тағы бір мҥмкіндігі – ол электронды 

оқулық.  Электрондық  оқулық  -   бҧл  дидактикалық  әдіс  –  тәсілдер  мен  ақпараттық 

технологияны  қолдануға  негізделген  тҥбегейлі  жҥйе.  Электронды  оқулықпен  оқыту  

оқытушының  оқушымен   жеке  жҧмыс  істегендей  болады.  Электрондық  оқулық  тек  қана 

оқушы  ҥшін  емес,  мҧғалімнің  дидактикалық  әдістемелік  кӛмекші  қҧралы  да  болып 

табылады. 

Қазіргі  заманның  даму  қарқыны  мҧғалімдерден  шығармашылығын  жаңаша,  ғылыми-

зерттеу бағытында қҧруды талап етеді. Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы 

жасалып жатқан оқыту процесі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырады. Бҥгінгі 

таңдағы  ақпараттық  қоғам  аймағындағы  оқушылардың  ойлау  қабілетін  қалыптастыратын 

және компьютерлік оқыту ісін дамытатын жалпы заңдылықтардан тарайтын педагогикалық 

технологиялардың  тиімділігі  жоғары  болмақ.  Жаңа  ақпараттық  техникаларын  пайдалану 

соңғы уақытта мектептегі білім беру жҥйесінде маңызды бағыттардың бірі болып табылады. 

Мультимедиялық  технологиялар  кӛбіне  компьютерлік  сыныптарда  қолданылады.  Қазіргі 

уакытта  сабақ  материалына  байланысты  кӛптеген  компакт-дискілер  бар.  Мектептегі  химия 

сабағын  компьютердің  кӛмегіне  сҥйеніп  ӛткізуге  кӛп  мҥмкіндіктер  жасалған.  Жаңа 

материалды  тҥсіндіруде  интерактивті  компьютерлік  графиканы  пайдалануды  кӛздейтін 

аппараттық-бағдарламалық  қҧралдарды  пайдалануға  болады.  Компьютерлік  графикалық 

материал  презентациялық  монитор  кӛмегімен  кӛрсетіледі.  Химия  пәні  бойынша 

компьютерлік  тестілеуді  қолдану  оқушылардың  интеллектуалдық  танымын  арттырады. 

Оқушылар бір тестілеуден жақсы нәтижеге жеткенше бірнеше қайтара ӛтеді. Бҧл тестілердің 

барлығы  химия  бойынша  минимум  талаптарына  сәйкес  келеді.  Келесі  бір  маңызды  жағдай 

уақытты  ҥнемдеу.  Аз  уақыттың  ішінде  бағдарламаның  кӛптеген  киын  сҧрақтарын 

формулалар мен эксперименттер кӛрсету арқылы тҥсіндіріліп, бекітіледі. [2] 

Есте  сақтау  қабілетін  шыңдауға,  ғылым  мен  техника  жетістіктеріне,  білімге  деген 

қызығушылығын  арттыруда  сыныптан  тыс  шаралардың  маңызы  зор.  Оқушылардың 

химиялық  сауаттылығын  арттыру,  алған  білімдерін  тиянақты  болуын  қадағалау  ҥшін 

сыныптан  тыс  жҧмыстар  жҥргізіп,   оқушыны  қызықтыратындай  химиялық  ойындар 

викторина шешу, кроссворд қҧрастыру, логикалық есептер шығарту арқылы ой-ӛрісін, пәнге 

қызығушылығын арттырып, пән аралық байланысты нығайту қажет. Әр тарауды ӛткен соң, 

химиялық диктант, ӛздік жҧмыс, тақырыптық есеп, бақылау жҧмыстары, тестік тапсырмалар 

ӛткізу  арқылы  тақырыпты  қаншалықты  меңгергенін  тексеріп,  тақырыпты  толық  меңгере 

алмаған оқушылармен  қосымша  сабақтар,  сыныптан тыс жҧмыстар  жҥргізуге болады. Тест 

тҥрлері  оқушы  білімін  бекітуге  қайталауға,  жҥйелеуге  мҥмкіндік  береді.  Сонымен  қоса 

мҧғалім  мен  оқушылардың  уақытын  ҥнемдеуге  оқу  жҧмысын  ҧйымдастыруға  жағдай 

жасайды.  

Жалпы  оқушылардың  ақпараттық технология негіздерінен алған білімі арқылы: 

1. Оқушының пәнге деген қызығушылығы артады, қҧлшынысы оянады. 

2. Шығармашылық қабілеттері артады. 

336 

3. Жылдам ойлауға машықтанады, білім сапасы артады. 

4.Оқушылар ӛз бетімен жҧмыс жасауға дағдыланды. 

5. Экологиялық сауатты болуға ҥйренеді. 

6.Тағамның  химиялық  қҧрамының  зияндылығын  іс-тәжірибелер  барысында  

анықтайды. 

7. Химиялық технологияны меңгеруге ҧмтылыс пайда болады. 

Ақпараттық  технологияның  мҧғалім  жҧмысына  ең  тиімдісі  –  оқушылардың  білім 

олқылықтарына  ҥнемі  зерттеу  жасап,  тҥзету  жҧмыстарын  жҥргізуге  пайдасы  бар.  Қазіргі 

заманның даму қарқыны мҧғалімдер шығармашылығын жаңаша, ғылыми-зерттеу бағытында 

қҧруды  талап  етеді.  Сондықтан,  ХХІ  ғасыр  –  информатика  ғасыры,  яғни  ақпараттандыру 

технологиясы дамыған заманда мемлекетіміздің болашағы – жас ҧрпаққа заман талабына сай 

білім  беріп,  жан-жақты  дамуына  ықпал  ету  мҧғалімнен  шығармашылық  ізденісті,  ҥлкен 

сҧранысты талап етеді.  

Компьютер  және  ақпараттық  технологиялар  арқылы  жасалып  жатқан  оқыту  процесі 

оқушының  жаңаша  ойлау  қабілетін  қалыптастырып,  оларды  жҥйелік  байланыстар  мен 

заңдылықтарды  табуға  итеріп,  нәтижесінде  –  ӛздерінің  кәсіби  потенциалдарының 

қалыптасуына  жол  ашады.  Бҥгінгі  таңдағы  ақпараттық  қоғам  аймағындағы  оқушылардың 

ойлау  қабілетін  қалыптастыратын  және  компьютерлік  оқыту  ісін  дамытатын  жалпы 

заңдылықтардан тарайтын педагогикалық технологиялардың тиімділігі жоғары деп есептеуге 

болады.  

Пайдаланған әдебиеттер тізімі  

 

1. Н.Ә.Назарбаев «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті.50 елдің қатарына 

кіру стратегиясы». 

 2. «Химик анықтамалығы» журналдары. №1 (15),2012 жыл, №2 (16), 

2012 жыл. 

3.Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2020- Мемлекеттік бағдарламасы. 

 

 

ӘӚК 541.12.038.2 +017                  

 

АПРОТОНДЫ, ПРОТОНДЫ ЕРІТКІШТЕРДЕ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОСПАСЫНДАҒЫ 

ПОЛИМЕР-ТҦЗ АРАСЫНДАҒЫ КОМПЛЕКСТЕР 

 

Нұрбекова М.А., 

marzhan85@mail.ru

 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Алматы 

       

      Полимер  мен  тӛмен  молекулалық  тҧздардың  комплекс  тҥзуіне  арналған 

жҧмыстардың  кӛптігіне,  жекелей  еріткіштерде  зерттеу  жҧмыстарының  жҥргізілгендігіне 

қарамастан  аралас  еріткіштердің  комплекс  тҥзу  ӛніміне  тигізетін  әсері  кең  кӛлемде 

зерттелмеген.  

Протонды  еріткіштер  –  қҧрамында  еріген  бӛлшектермен  сутектік  байланыс  тҥзуге 

қабілетті    қозғалғыш  сутек  атомы  бар  сҧйықтықтар.  Апротонды  еріткіштер  екіге  бӛлінеді: 

аполярлы  және  диполярлы  апротонды  еріткіштер.  Олар    диэлектрлік  ӛтімділігі  жоғары 

немесе  тӛмен  болатын,  сол  шамадағы  диполь  моментіне  ие  сҧйықтықтар.  Апротонды 

еріткіштер тобына нитрилдер, карбон қышқылдарының амиді, нитроалкандар, әртҥрлі циклді 

эфирлер және жай эфирлер жатады [1]. 

Зерттеу  жҧмысына апротонды еріткіш  ретінде ацетонитрил, протонды еріткіш  ретінде 

этанол,  яғни  этил  спирті  алынды.  Олар  қайнау  және  балқу  температуралары  мәндерінің  

ӛзара жақын болуына байланысты алынды. Себебі, еріткіштер буланған кезде бірдей немесе 

шамалас уақытта булануы тиіс. Біреуі ӛте тез, екіншісі кеш буланған жағдайда комплекс тҥзу 

процесінде бастапқы қҧрам ӛзгеріске ҧшырайды. 

337 

 Тӛмендегі 1-кестеде алынған еріткіштердің физикалық шамалар кӛрсеткіші берілген.  

Кесте-1  Зерттеуге алынған протонды және апротонды еріткіштер этанол мен 

ацетонитрилдің кӛрсеткіштері. 

 

№ 

Еріткіш 

М 

Т

балқу

 

о

С 

Т

қайнау,

о

С 

ε 

μ 

1 

Этанол 

46,07 

159 

351 

24,35 

1,69 

2 

Ацетонитрил  41,05  224,32 

354,75 

35,95 

3,45 

 

Кӛп  жағдайда  полиэтиленгликоль  (ПЭГ)  пен  сілтілік  жер  металл  тҧзы  арасындағы  

комплекстер  ион  ӛткізгіштік  және  фотосезімталдық  қасиеттер  кӛрсетеді.  Ортада 

комплекстердің    тҥзілу  процесін  және  олардың  қасиеттерін    зерттеу  мақсатында 

полиэтиленгликоль  мен  натрий  тетрафенилбораты  (NaB(C

6

H

5

)

4

)    арасындағы 

комплекстердің тҥзілуі протонды-апротонды  еріткіштер қоспасы этанол : ацетонитрилдің  

50:50  кӛлемдік қатынасының әсері зерттелді. [3] 

 

жүктеу/скачать 15,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: