ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЯЗЫК КАК ОСНОВА СТАБИЛЬНОСТИ

24
100  этносов.  Конечно,  чтобы  всё  это  этническое  многообразие  стало 
единой нацией, нужен хороший цемент. И сегодня главным фактором, 
цементирующим  нацию,  является  казахский  язык  –  язык  государства. 
Именно поэтому, несмотря на разные мнения и суждения, стало необхо-
димым законодательно закрепить статус казахского языка. В Конститу-
ции Республики Казахстан, принятой на республиканском референдуме 
30  августа  1995  года,  статья  7  гласит:  «В  Республике  Казахстан  госу-
дарственным является казахский язык». Основываясь на Конституции, 
был принят Закон «О языках в Республике Казахстан». Согласно Закону 
«О языках» в статье 4 говорится о том, что «государственным языком 
Республики Казахстан является казахский язык».
Изучение  государственного  языка  –  это  вопрос  национальной 
безопасности,  социальной  стабильности  и  интеллектуальной  развито-
сти страны, который призван объединять граждан страны. В этой связи 
необходимо,  прежде  всего,  сформировать  реальную  востребованность 
государственного языка, создать потребность в его использовании, сде-
лать  его  привлекательным  и  престижным.  Процесс  сохранения  и  раз-
вития государственного языка должен идти одновременно с развитием 
других языков республики. Решение данного вопроса – это прежде все-
го забота о будущем казахской нации, о судьбе других наций, населяю-
щих республику, попытка сохранения дружбы и единства между ними 
как залога процветания нашей общей Родины – Республики Казахстан. 
Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев, проводя взве-
шенную  языковую  политику,  говорит  о  необходимости  формирования 
единой социально-культурной общности, выраженной понятием «казах-
станец», чтобы представители этносов, населяющие нашу страну, осоз-
навали и ощущали себя гражданами нового суверенного государства и 
были ее истинными патриотами. Президент страны  в своем Послании 
народу  выдвинул  новый  политический  курс  государства  –  Стратегию 
«Казахстан-2050»: «уже к 2025 году казахский язык станет главенство-
вать во всех сферах жизни, станет языком повсеместного общения. Наш 
суверенитет, наша независимость наконец-то обретет то, что скрепляет 
нацию,  цементирует  ее,  –  это  родной  язык.  Это  главный  бриллиант  в 
короне суверенности нашего государства». Казахстан – одна из немно-
гих стран, которая разрешила проблемы языковой политики без острых 
коллизий и конфликтов. В стране реализуются Закон «О языках», Кон-
цепция языковой политики и новая Государственная программа функ-
ционирования и развития языков на 2011-2020 гг.
Раздел 1. 
Государственный язык как основа 
табильности независимого государства

25
Надо отметить, что сегодня все большее число молодежи нека-
захской национальности демонстрирует знание государственного язы-
ка,  участвуя  в  рамках  его  месячников,  интересных  встреч,  конкурсов, 
телепередач и других мероприятий.  Возможно, это связано с тем, что 
с момента принятия Закона о языках, согласно которому казахский стал 
государственным, произошли большие изменения не только в демогра-
фическом  и  общественном  плане,  но  и  в  сознании  людей.  Сегодня  в 
стране более 60 процентов школьников обучаются на государственном 
языке, во всех школах введено его изучение. На сегодня востребован-
ность казахского языка является фактом, который не требует аргументов 
или  каких-либо  доказательств.  Также  среди  учащихся  средних  школ, 
колледжей,  студентов  вузов  отмечается  стремление  овладеть  государ-
ственным  языком.  В  свою  очередь  и  государство  создает  все  условия 
для освоения языка. Это говорит о том, что уровень преподавания  ка-
захского языка в школах достаточно высокий, что сегодня востребованы 
детские сады и школы с казахским языком воспитания и обучения и в 
них много детей неказахской национальности. Это означает, что родите-
ли будущее своих детей связывают с нашей общей Родиной – Республи-
кой Казахстан.  Знание государственного языка дает человеку большое 
преимущество,  создает  комфорт  и  в  повседневной  жизни,  в  общении 
с  людьми  в  разных  ситуациях.  Кроме  этого,  знание  языка  формирует 
положительное отношение к ним со стороны его носителей, и это тоже 
важно. Согласитесь, явное преимущество имеет человек, который мо-
жет смотреть интересные телепередачи и фильмы на казахском, читать 
поэзию Абая, М. Жумабаева, М. Макатаева на языке оригинала, который 
не только понимает, но и проникается глубиной лирических казахских 
песен. Это здорово! Это трудно передать словами! Ради этого стоит при-
ложить усилия и выучить казахский язык. Газет и журналов на казах-
ском языке печатается достаточно много, выбор периодических изданий 
разнообразен.  Существует  много  каналов,  ведущих  свои  трансляции 
полностью на казахском языке. Сегодня в Казахстане созданы все усло-
вия для изучения казахского языка, в первую очередь есть бесплатные 
курсы для всех жителей, хорошо поставлено обучение в языковых цен-
трах, в книжных магазинах очень много самоучителей, разговорников 
и словарей, создаются условия для дистанционного изучения государ-
ственного языка с помощью Интернет-технологий. Казахский язык все 
больше начинает играть консолидирующую роль. Так и должно быть: 
ведь казахский язык – это государственный язык. Мы делаем упор на 
Муканова К.Ж.
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЯЗЫК КАК ОСНОВА 
СТАБИЛЬНОСТИ НЕЗАВИСИМОГО ГОСУДАРСТВА

26
обучение государственному языку, потому что Глава государства поста-
вил перед нами ясные и конкретные цели, чтобы к 2020 году достичь 
95-процентного владения государственным языком. Знание казахского 
языка откроет новые перспективы, дает возможность понимать духов-
ный мир казахов, их культуру, менталитет. Это и будет основой взаимо-
понимания и взаимоуважения между народами. Знание государственно-
го языка и владение несколькими языками становится фактором личной 
конкурентоспособности граждан страны. Кроме этого, становится оче-
видным, что параллельно с повсеместным овладением государственным 
языком возрастет роль и значение казахского патриотизма, основанного 
на чувстве национальной гордости. Известно, что патриотизм проявля-
ется в политической культуре граждан и становится источником силы, 
единства народа и целостности государства. Это осознают и многие со-
отечественники, понимая, что знание государственного языка является 
патриотическим долгом.
«Отношение к языку – на самом деле отношение к народу. По-
этому мы не должны оставаться равнодушными. Когда казахский язык 
превратится в язык всеобщего использования и поднимется на уровень 
истинного государственного языка, мы будем называть свою страну ка-
захское государство», - отметил Первый президент Казахстана – лидер 
нации Нурсултан Назарбаев.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
1. Конституция Республики Казахстан, Конституция принята на респу-
бликанском референдуме 30 августа 1995 г., Ведомости Парламента Ре-
спублики Казахстан, 1996 г., № 4, ст. 217.                                                             
2. «О языках в Республике Казахстан», Закон Республики Казахстан от 
11  июля  1997  года  №  151,  Ведомости  Парламента  Республики  Казах-
стан, 1997 г., № 13-14, ст. 202.                                                                                                                    
3. Абдыгалиев Б. Государственная политика и межнациональные отно-
шения в Республике Казахстан. – Алматы, 1996 г.
4. Озаева О.В. Этнонациональное измерение языковой правовой поли-
тики:  автореферат  диссертации  на  соискание  ученой  степени  к.ю.н.  – 
Ростов-на-Дону, 2008 г. – 28 с.
5. Сартаев С.С. Корень жизни // Ленинская смена. – 1989 г. 10 ноября. 
Раздел 1. 
Государственный язык как основа 
табильности независимого государства

27
Омиртаева Е.Ш., 
КМҚК «№ 9 «Айгөлек» ясли-бақшасы», Семей қаласы
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ 
ОҚЫТУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ
Ана  тілін  қастерлеген  адам  өз  халқының  тарихын,  тұрмыс 
жағдайын, тыныс – тіршілігін жақсы біледі. Тіл білген адам – мəдени, 
рухани,  жан  ызығы  мол  адам.  Адамның  ойы  оның  тілінен  көрінеді, 
ал  тідің  сөзі  адам  психологиясын  байқататын  құрал.  Тіл  –  қоғамдағы 
адамдардың  бір-бірімен  пікір  алысып,  қарым-қатынас  жасайтын 
құралы,  қоғамдағы  өндірістің,  ғылым  мен  техниканың,  əдебиет  пен 
мəдениеттің  шарықтап  өсіп,  кемеліне  келуі  тілдің  жемісі  екені  мəлім. 
Тілдің  қоғамдағы  алатын  орны  туралы  Жүсіпбек  Аймауытов  «...  ата 
тілі  халық  болып  жасалғаннан  бері  жан  дүниесінің  айнасы,  өсіп  – 
өніп  түрлене  беретін,  мəңгі  құламайтын  бəйтерегі»  деген.  Сондықтан 
балабақшадан бастап өз ана тілімізде сөйлеп, өз халқымыздың  қадыр 
– қасиеті рухани құндылығымызды біліп өссек, болашақ ұрпақ өз тілін 
қадір тұтады деп ойлаймын. Біз балабақшада бала бойына Отанына де-
ген сүйіспеншілік қасиетті сəби шағынан бастап сіңіреміз. Осылай біз 
тіліміздің құндылығын бала жүрегінде сақтаймыз.
Баланың  мектепке  дейінгі  кезі  –  оның  жеке  қасиеттерінің 
қалыптасып, дамитын кезеңі, сондықтанда бала өз ана тілінде сөйлеуі 
қажет.  Баланың  жағымды  мінез  –  құлық  əрекеттері  3-4  жасқа  дейін  – 
ақ қалыптасқан, тұрақтала бастайды. Сондай-ақ оның физиологиялық, 
психологиялық  жақтары  да  жедел  дамып  жетіледі.  Біз  Қазақстан 
Республикасының  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру  стан-
дартына  сəйкес  коммуникативтік-тілдік  құзыреттілік  саласы  бойын-
ша  жұмыс  атқарып  жатырмыз.  Осы  стандарттың  «Қатынас»  білім 
саласының мазмұнына сəйкес бүлдіршіндердің тіл мəдениетін дамыту 
жұмыстарын  қазақ  халқының  ғасырлар  бойы  жинаған  ауыз  əдебиет 
негізінде  ұйымдастыру  тиімді  тəсілдердің  бірі.  Өйткені,  ертеден  мұра 
болып келе жатқан халық ауыз шығармашылығы – ғажайып ертегілер, 
мақал-мəтелдер,  жұмбақтар,  жаңылтпаштар  –  осының  барлығы  – 
таптырмайтын  өнер  көзі.  Балалардың  тіл  мəдениетін  тəрбиелеуде 
жұмбақтар  үлкен  рөл  атқарады.  Балаға  айтылған  жұмбақтар  оны 
байқағыштыққа, тапқырлыққа баулиды, ойын ұштастыруға ерекше əсер 
етеді. Қоршаған орта заттары (ойыншықтар, жануарлар, тағамдар т.б.) 
Омиртаева Е.Ш.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕДЕ МЕМЛЕКЕТТІК 
ТІЛДІ ОҚЫТУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ

28
туралы жұмбақтарды жасырып отырса, балалардың сөздік қоры мола-
яды. 
Балабақша  бағдарламасы  тіл  дамытудың  негізгі  міндеттерінің 
бірі – балалармен сөздік жұмысын жүргізуді көздейді. Біз балабақшада 
қазақ  тілінен  ұйымдастырылған  оқу  іс-əрекетінде  балаларды  мынаған 
баулимыз:
Сөздік қорын молайту:
-  айналадағы  дүниені,  табиғатта  бақылату,  таныту  арқылы  сөз 
қорын жаңа сөздермен байытамыз, баланың ауызша сөйлеген сөздерін 
тыңдап, өзыне қойылған сұраққа диалог түрінде жауап беруге үйретеміз;
- заттың атын айтуға үйретеміз;
- заттың сынын, түр-түсін, пішінін, іс-əрекетін білдіретін сөздерді 
меңгертемін.
Дыбыстарды дұрыс айту.
Сөйлеген кезде дұрыс дем алып, деп шығара білуге үйрету. Қазақ 
тілінің ауызекі дыбыстарын дұрыс, таза айтуға жаттықтыру.
Сөздің грамматикалық жағын меңгеру.
Зат  есімге  іс-əрекетті  білдіретін  сөздерді  қосып  сөйлем  құрату. 
Сөздерді жекеше, көпше түрде айтуға дағдыландыру.
Байланыстырып сөйлеуді дамыту.
Күнделікті  өмірде  көргенін,  ертегілер  мазмұнын,  өзінің  сүйікті 
ойыншықтары туралы ауызша, сұрақтар арқылы қысқа əңгіме құрастыру. 
Мнемотехниканы қолдану арқылы тақпақтар жаттау.
Сонымен  қатар  айналасындағы  заттармен  таныстырып,  атын 
атай білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы  
ұғым,  түсініктерін  қарым-қатынас  жасай  білуге  үйретемін.  Мектеп 
жасына  дейінгі  балалардың  сөздік  қорын  дамытуда  ойын,  тапсырма 
жаттығулардың орны ерекше.
Баланың  тілін  дамыту  жұмысының  негізгі  мазмұны  –  сөздің 
жалпы ұғым беретін жағын меңгеруге көңіл бөліп, ойлау қабілеттерін 
дамыту, өз ойын еркін жеткізу, қоршаған орта мен айналасындағы адам-
дармен еркін қарым-қатынасқа түсу, сөйлеу қабілеттерін қалыптастыру. 
Балабақшада  оқыту  мен  тəрбиелеудің  ең  маңызды  ісінің  бірі  ол 
көрнекіліктерді пайдалану. Қолданылатын көрнекіліктер оқу əрекетінің 
тақырыбына сəйкес, көлемі үлкен, əдемі безендірілген болу керек.
Мектеп  жасына  дейінгі  баланың  тілін  дамыту  үшін  келесі 
əдістерді қолданамын:
- əңгімелесу, 
Раздел 1. 
Государственный язык как основа 
табильности независимого государства

29
- қоршаған орта заттарын бақылау,
- сурет бойынша əңгіме құрастыру,
- фонетикалық жаттығулар қолдану,
- дидактикалық, ұлттық қимылды ойындар ойнату.
Ұйымдастырылған  оқу  іс-əрекетінде  тек  əдіс-тəсілдерді 
қолданып қоймай, балалардың тілдік даму деңгейлерін жүйелі диагно-
стика түрде бақылап, тексеру жүргізіп отырамын. Осы тексеру арқылы 
мен баланың бағдарламалық материалдарды қандай дəрежеде меңгеріп 
жатқанын анықтаймын. Егер бала төмен білім деңгейін көрсетсе, мен 
онымен жеке – жіктеу жұмысын өткіземін. Осы  əрекет барысын жеке 
жұмыс дəптеріне белгілеп, келесі өткізілетін жеке сабаққа тақырыпты 
меңгермеген баламен жұмыс түрлерін белгілеп, алдыма  мақсат қойып, 
жоспарлаймын.
Балалардың  коммуникативтік-тілдік  құзыреттілігін  арттыруда 
байланыстырып  сөйлеуді  қалыптастыру  үшін  мен  ұйымдастырылған 
оқу  іс-əрекетінде  тілек  айтқызып,  қысқа  тақпақтар  жаттатқызып,    2-3 
сөйлемнен тұратын диалог айтқызамын. 
Коммуникативтік-тілдік  құзыреттілікті  арттырудағы  бүгінгі 
күннің талабы – ол жан-жақты тұлға тəрбиелеу. Мектеп жасына дейінгі 
балалар  түсінгенін,  қабылдағанын,  естігенін,  көргенін,  қиялын,  ойын 
тіл арқылы жеткізеді. Сондықтан біз баланы өз  ана тіліне баулу үшін 
оның ұлттық сана сезімін оятып, қазақ тілінің озығымен тəрбиелеуіміз 
керек. 
Осы  жұмысты  бүгіннен  бастасақ  біз  келешекте  саналы  ұрпақ 
өсіреміз деп ойлаймын.
Касенова С.Б., КММ «№ 24 орта мектебі», Өскемен қаласы
БАСТАУЫШ БУЫН ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТІЛДЕСІМ БІЛІМ-
БІЛІКТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
ЖƏНЕ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
Тіл  арқылы  оқушы  болмысының,  психикасының,  мінез-құлық, 
адамгершілік  қасиеттерінің  көрінетіндігін,  білім-білік  деңгейлерінің 
танылатынын  əрдайым  ескеріп,  оны  нақты  жұмыстарда  дəлелдеп 
отыру  коммуникативтік  қарым-қатынасты  қалыптастырудың  бір  ар-
насы. Қазақ тілі сабақтарында «сауат ашу, қарым-қатынас шеберлігін, 
Касенова С.Б.
БАСТАУЫШ БУЫН ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТІЛДЕСІМ 
БІЛІМ-БІЛІКТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
ЖƏНЕ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

30
мəдениетін үйретумен қатар, оны белгілі бір этникалық топтың мүшесі 
ретінде тəрбиелеу, қалыптастыру» мəселесі де коммуникативтік қарым-
қатынасқа негізделіп жүргізілуін талап етеді [4].
Тілді оқытудың басты факторларының бірі болып табылатын ау-
ызша  сөйлеу,  жазу  мəдениетін  қалыптастыру  мəселелерін  арнайы  сөз 
етіп,  осы  саланы  жетілдірудің  қажеттілігін  негіздеп  арнайы  жазылған 
еңбектер бар.
Қазақ  тілін  оқыту  əдістемесінде  тарихи  қалыптасқан  жəне 
ғылыми  негізделген,  үйретуші  мен  үйренуші  іс-əрекетін  анықтайтын 
бастапқы қағидалар бар: мəселен, профессор Н. Оралбаеваның пайым-
дауынша, мынадай дидактикалық ұстанымдардың жеке түрлерін қазақ 
тілін оқыту барысында басшылыққа алуға болады:
- оқу материалын сапалы меңгерту;
- оқу материалының ғылымилығы;
- дидактиканың жүйелік жəне жалғастық ұстанымы;
- материалды оқытудың қабылдауға сəйкестік ұстанымы;
- жеңілден ауырға ұстанымы;
- теория мен тəжірибенің байланыстылығы;
- көрнекілік ұстанымы;
- оқу мен тəрбие ісінің бірлігі [4].
Осы  орайда  зерттеудің  объектісі  ретінде  қабылдап  алып 
отырған  3-сынып  оқу  бағдарламасындағы  «Нешінші?  Какой?  Кото-
рый?»  тақырыбы  бойынша  оқушылардың  білім-білік  дағдыларын 
қалыптастыру  барысында  осы  аталған  ұстанымдардың  қалай 
сақталатынына тоқтала кетсек:
1.  Оқушылар  айналадағы  дүниелердің  сандық  мөлшері  бар 
екендігін, олардың өз орналасу реті бар екендігін саналарында ұстайды.
2.  Жалпы  сан  атаулары,  көлем,  мөлшер,  рет  көрсеткіштерінің 
грамматика  саласындағы  «Сан  есім»  сөз  табына  жататындығын  жəне 
сан есім түрлерінің өзіндік сұрақтары мен жалғанатын қосымшалары, 
яғни  жұрнақтардың  болу  шартын  білуі,  тағы  басқа  ғылыми  ережелер 
жүйесін игеруі қажет.
3.  3-сынып  оқушыларының  жас  ерекшеліктерін,  қабылдау 
ерекшеліктерін  ескере  отырып,  «сан  есім»  сөз  табының  элементар 
ұғымдары  мен  түсініктерін  ғана,  қарапайым  құлаққа  қонымды  сөзбен 
жеткізу шарт.
4.  «Сан  есім»  сөз  табының  ережелері,  түрлеріне  сəйкес 
жалғанатын  жұрнақтары,  қойылатын  сұрақтары  бойынша  теориялық 
Раздел 1. 
Государственный язык как основа 
табильности независимого государства

31
ұғым  қалыптастырған  соң,  оларды  бекіту  мақсатында  жаттығуларды 
орындату  теория  мен  тəжірибенің  ұштастығын  сақтау  ұстанымына 
əкеледі. Мысалы: «Нешінші? Который?» аталған тақырыбын игерту ба-
рысында мен атауын атамас бұрын, бірнеше жеміс-жидек, атап айтқанда, 
алма  муляждарын  кəрзеңкеге  толтырдым.  Əр  алманың  бетінде  белгілі 
бір сан  жəне  оған қосылған  -ыншы,  -інші,      -ншы,  -нші жұрнақтарын 
бейнеледім.  Балалармен  бірлесіп,  кəрзеңке  ішіндегі  алмаларды  са-
нап  шықтық.  Ендігі  кезекте  балаларға  «Кəрзеңкеде  неше  алма  бар?» 
сұрағын  қойдым.  Олар  дұрыс  жауап  берді.  Əр  алманы  əр  оқушының 
алдына  ұсындым,  олар  реттік  санды  оқып,  жадыларында  сақтады. 
Ең  соңында  кəрзеңкеден  «Нешінші?  Который?»  тақырыбы  жазылған 
қағазды алып шықтым. Əлбетте, оқушылармен ары қарайғы түсіндіру, 
жаттығу  жұмыстары  қиындық  туғызбайды.  Осылайша  балалардың 
сөйлесім білім-біліктіліктері жылдам дамиды.
Сөйлесім  білім-біліктіліктерін  дамытудың  ең  басты  шарты  – 
сөздік қорды байыту [3]. Оқушының сөздік қорының мардымсыздығынан 
ешбір коммуникативтік құзыреттілікті жетілдіру мүмкін емес. Осы рет-
те  əр  сыныптың  қазақ  тілі  оқу  бағдарламасының  əр  модулі  бойынша 
сөздік  (лексикалық)  минимумды  қолда  ұстау  əрі  ыңғайлы,  əрі  жүйені 
қалыптастыруға көп көмегін тигізеді. Мысалы 2007-2008 оқу жылында 
біздің, яғни, № 24 – орта мектебінің қазақ тілі ұстаздары бірлесе оты-
рып, əр сынып бойынша модульдік «Лексикалық минимум» жасадық, 
ол жинақ болып басылып, Қалалық Білім Басқармасында бекітілді. Сол 
жинаққа мен 2-сыныпқа арналған сөздік минимумды жасап енгіздім.
Оқушы  –  сабақта  белсенді  іс-əрекетке  түсуші  субъект.  Оқу 
материалының мазмұнын логикалық позиция мен көңіл-күй тұрғысынан 
мазмұндау  (Кім?  Не?  сұрақтарынан  Қандай?  Қай?  Қашан?  Қалай? 
сұрақтарына ойысу).
1. Метафораларды жасау, жаңа мағыналармен байыту.
2.  Өзара  қарым-қатынасты  көрсетуге  лайықталған  ойын 
жағдаяттарын туғызу.
3. Рөлдік ойындар.
4. Сыныптан тыс іс-шараларды қолдану.
5. Оқушылардың шағармашылығын қолдану.
Мысалы: 3-сынып оқу бағдарламасы «Отбасы» модулі бойынша, 
оқушылар  2-сыныпта  игерген  сөздерін  жаңа  лексикалық  ұғымдармен 
ұштастыра  отырып,  отбасы  мүшелерінің  аттары,  жастарын,  қандай 
қызмет  атқаратындығын,  немен  шұғылдануды  ұнататындықтарын, 
Касенова С.Б.
БАСТАУЫШ БУЫН ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ТІЛДЕСІМ 
БІЛІМ-БІЛІКТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
ЖƏНЕ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

32
сүйікті  тағамдарын,  тағы  басқа  түсініктерді  қалыптастырып,  өз 
тілдерімен жеткізе алады. Осыған орай төмендегі мониторингті келтіріп 
отырмын. Бұл мониторингте оқушылардың өткен оқу жылының «Отба-
сы» модулінің соңында монологтық  əңгімелеу сынақ сабағы нəтижесі 
жəне биылғы оқу жылындағы «Отбасы» модулі бойынша монологтық 
əңгімелеу сынақ сабағының нəтижесі салыстырылады. 
Осылайша,  мониторингте  аталған  модуль  бойынша  білік-білік 
сапасы  жəне  өз  беттерінне  қанша  сөйлем  шамасында  монолог  құра 
алатындықтары келтірілген.
 
 
 
3а/4а 
3б/4б 
3в/4в 
8 
с 
ө 
й 
л 
е 
м 
6 
с 
ө 
й 
л 
е 
м 
7 
с 
ө 
й 
л 
е 
м 
15 
с 
ө 
й 
л 
е 
м 
13 
с 
ө 
й 
л 
е 
м 
14 
с 
ө 
й 
л 
е 
м 
3а/4а 
3б/4б 
2в/3в 
68% 
66% 
65% 
74% 
70% 
72% 
 
Сөйлесім  əрекетін  іске  асыру  барысында  əртүрлі  тəсілдер  мен 
жағдаяттарды қолданамын:
1. Үлгі бойынша қайта жаңғырту. 
Жұп арасында бекіту – ойын жағдаятында бекіту.
2. Диалог құру.
Бұл сұрақ – жауапқа құрылған қарапайым сұхбаттар.
3. Жауап репликаны жаттықтыру.
Бұл мақсатта қосымша көмек жағдайларды жасаймын:
- көрнекілікке назар саламын;
- бір сұраққа бірнеше оқушының түрлі жауап берулерін ұсынамын;
- ойын жағдаяттарын таңдаймын;
- мəтін бойынша алдын-ала дайындық жасаймын.
4. Сұрақ-жауапты күрделендіру.
Осы орайда тірек сызбалар мен басқа да көрнекіліктерді қолдану 
тиімді.
Қазақ  тілін  оқытудың  бастауыш  сатысы  диалог-суреттеулерді 
құруды  құптайды.  Мысалы,  ойыншықтар  туралы  айтқанда,  балалар 
Раздел 1. 
Государственный язык как основа 
табильности независимого государства

33
ойыншықтың барынша көп сипаттамасын беруге шарт алады.
5. Оқушылардың көңіл-күйін көтермелеуге арналған жағдайларға 
оларды ертеден үйретемін.
Əдетте, бұл қандай да бір əрекетті орындау. Балалар қуана-қуана 
сергіту сəттерін орындайды.
Кейіннен  бұл  сұрақ-мақұлдау  диалогтық  бірлігіне  ойысады. 
Бір  оқушы  «мұғалім»  ролінде  сыныпта  емін-еркін  жүріп,  кез-келген 
сұрақтар қояды. «Мұғалім» роліндегі оқушы барынша білім-біліктілігін 
көрсетуге тырысады.
Тілдесім құзыреттіліктерін қалыптастыру мен дамыту бойынша 
коммуникативтік технологияны қолдану жұмысымның ерекшеліктерін 
жалпылай отырып, келесі маңызды сəттерді анықтауға болады:
1.  Тілдесім  іс-əрекеттің  бір  түрі  ғана  емес,  коммуникативтік 
құзыреттіліктің ең маңызды құрамдас бөлшегі.
2.  Тілдесімді  қалыптастыру  мен  дамыту  ойын  жағдаяттары 
арқылы іске асырылады.
Осылайша, тілдесімді кешенді түрде жетілдіру коммуникативтік 
құзыреттілік негіздерін қалыптастыруға көмектеседі.

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: