Сборник статей международной учебно-методической конференции



Pdf көрінісі
бет72/99
Дата30.03.2017
өлшемі8,74 Mb.
#10601
түріСборник
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   99

Əдебиеттер

 

1.http://www.akorda.kz/kz/category/poslaniya_narody. 



Қазақстан 

Республикасы 

Президентінің Ресми сайты.  

2. Солташұлы Ы. Заман Талабы ــ Көп Тілді Болу. // Ақиқат. 26 қараша- 2012 ж. № 11. 14-15 

б.  

3. Қ.Р «Білім туралы» Заңы- http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z070000319 



4. Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. – M.: Слово/  Slovo, 2008. С– 

264-270 


5.Ж.Ералина. Инновациялық технология жəне шет тілі. // Ақиқат. желтоқсан - 2012 ж. № 

12. 128-129 б.  

 

 

 



КƏСІБИ ҚАЗАҚ ТІЛІ АРҚЫЛЫ КӨПТІЛДІ 

ТОП СТУДЕНТТЕРІНІҢ КОММУНИКАТИВТІК 

ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ДАМЫТУ 

 

Нұржанова Қ.Қ. – ҚарМТУ, педагогика ғылымдарының магистрі 

Түсіпбекова Э.Қ. – ҚарМТУ, педагогика ғылымдарының магистрі 

 

 



Қазақстан  əлемге  бəсекеге  қабілетті,  үш  тілді  меңгерген  жоғары  білімді  ел  ретінде 

танылуға  тиіс.  Сондықтан,  Елбасымыз  білім  беру  жүйесінің  алдына  бірнеше  тіл  меңгерген, 

бəсекеге  қабілетті  маман  даярлау  міндетін  қойып  отыр.  Көп  тілдік – бүгінгі  күннің  талабы.  

Елбасы  Н.Ə.  Назарбаев  атап  көрсеткендей: «Халықаралық  тəжірибелерге  сүйене  отырып,  қазақ 



486 

 

тілін  оқытудың  қазіргі  заманға  сай  бағдарламалары  мен  əдістерін  əзірленіп,  енгізу  қажет. 



Мемлекеттік  тілді  тиімді  меңгерудің  ең  үздік,  инновациялық  əдістемелік,  тəжірибелік  оқу 

құралдарын,  аудио-бейнематериалдарды  əзірлеу  қажет.  Сондықтан,  тіл  үйрету  əдістемелерін 

қазіргі заманға сай жетілдіру қажет. Жаңа əдістерді пайдалану – бүгінгі күннің талабы» [1, 35].   

Білім  беру  жүйесі – өте  күрделі  əрі  кең  ауқымды  құрылым.  Болашақ  мемлекет 

қайраткерлерін  білімі  жан-жақты  жетілген,  ақыл  парасаты  мол,  мəдени-ғылыми  өрісі  озық  ойды 

азамат  етіп  тəрбиелеу – біздің  қоғам  алдындағы  борышымыз.  Оқытушының  алдында  тұрған 

міндет – студенттерге  қажетті  білімді  игеріп  қана  қоймай,  əр  студенттің  танымдық  қызметін, 

ғылыми ойлау саласын, шығармашылық қабілетін дамытуға бағыттау.  

Осы  тұрғыда  жоғары  оқу  орындарының  студенттерді  оқытудағы  мақсаты – Қазақстан 

Республиксының  бүгінгі  білім  сапасының  деңгейі  мен  болашақ  бағытын  анықтауды,  əлемдік 

өркениетке жетудің жолын айқындауды қамтамасыз етер білімді де мəдениетті, білікті де саналы 

дара  тұлға  тəрбиелеу  болып  отыр.  Бұл – ана  тілінің  сөздік  қорын  жетік  игерген;  ұлттық  мұраны 

жете меңгерген; адамзатқа ортақ құндылықтарды білетін; өз ұлты мен тілін қастерлейтін, жері мен 

елін  қадірлейтін;  Отанын  сүйетін  дүниетанымы  кең,  ізденгіш,  іскер,  еңбекқор,  зиялы  ұрпақ 

қалыптастыру  деген  сөз.  Мұндай  тəрбиелі  ұрпақтың  негізі – бүгін,  қазіргі  білім  беру  мен  оқу 

үрдісінде қаланатыны сөзсіз.  Тілдік білім берудің мақсаты тіл меңгерген тұлғаны қалыптастыру 

болып табылады. Тіл меңгерген тұлға – бұл  тілдік-құрылымдық тұрғыдан күрделенген деңгейде 

ерекшеленетін  тілдік  шығармаларды  (мəтіндерді)  оқу  жəне  құрастыруға  негізделген,  адамның 

қабілеттілігі  мен  сипаттамасының  жиынтығы.  Тіл  меңгерген  тұлғаның  дамуын  анықтайтын  ішкі 

жəне  сыртқы  факторлар  болады.  Тіл  меңгерген  тұлғаны  қалыптастыруда    сырттан  əсер  ететін 

сыртқы  факторларға  қоғам,  отбасы,  қарым-қатынас  ортасы,  мектеп,  БАҚ,  жалпы  мəдениетті 

жатқызса, ішкі  факторларға адамның жынысы, жасы, темпераменті, психологиялық  сипаттамасы 

жатады. 

Қазіргі  таңда  тілдерді  оқу  барысында  «полиязычие», «многоязычие», «глобализация» 

терминдері көп қолданылып жүр.  Еуропа мемлекеттерінде көптілділік принципі кеңінен таралған, 

яғни  Еураопалықтар: «Біздің  əрқайсымыз  өз  ана  тілімізде  сөйлейміз,  бірақ  біз  бір-бірімізді 

түсінеміз» деген тұжырымды ұстанады. Осыдан «көптілділік» деген терминнің екі мағынасы бар 

екенін  түсінуге  болады: 1) Арнайы  бір  əлеуметтік  қоғамда  бірнеше  тілді  қолдану; 2) 

Коммуникациялық  жағдайларға  сəйкес  жеке  тұлғалардың  бірнеше  тілді  меңгеруі.  Осыдан 

шығатын түйін «көптілділік – бұл берілген бір аймақтағы жəне қоғамдағы бірнеше тілдің жүзеге 

асырылуы  немесе  тілдердің  алуан  түрлілігі  емес,  бірнеше  тілді  білуі  деп  түсіну  қажет  екендігін 

білдіреді.  Осындай  қажеттіліктердің  негізінде,  қазіргі  таңда  өзге  ұлт  өкілдерінің  қазақ  тілін 

үйренуде, олардың тілдік дайындығының нəтижесі – оның мəдениаралық байланыста екінші тілді 

меңгерген тұлғаны қалыптастыру болып табылады.                                                                                                                 

ЖОО  студенттеріне  көптілді  меңгеру  барысында  қазақ  тілін  коммуникативтік  тұрғыдан 

үйрету көптеген міндеттер мен мақсаттарды қажет етеді:  

-

 

халықаралық стандарт деңгейінде білім беру; 



-

 

 студенттерге қазақ тілін өзінің ана тілі мен тарихын, мəдениеті арқылы меңгерту; 



-

 

коммуникациялық қарым-қатынсаты еркін жүзеге асыру; 



-

 

көптілді меңгеру арқылы қоғамда өз орнын табуға жетелеу; 



-

 

өзін-өзі үнемі жетілдіріп отыруға үйрету. 



Берілген  міндеттерді  жүзеге  асыру  арқылы  көптілді  тұлға  тəрбиелеу  барысында  қазақ 

тілінің  доминанттық  ролін  іске  асыра  отырып,  тілді  меңгертудің  тиімді  əдістемесі  мен  жұмыс 

жүргізу оқытушыға жауапты міндеттерді жүктейді. 

Тілді  коммуникативтік  тұрғыдан  үйрету  педагогикалық  үдерістің  жан-жақты  жүргізілуін 

қамтамасыз етеді. 

Педагогикалық  үдеріс  бұл    –  оқыту  мен  тəрбиеленудің  құралдарын  пайдалана  отырып, 

білім  мазмұнын  терең  меңгеру  үщін  ұйымдастырылған  педагог  пен    тəрбиеленушілердің  өзара 

əрекеті.  Педагогикалық  үдерістің  нəтижелі  болуы  тіл  үйренуші  мен  тіл  үйретушінің  бірлескен 

коммуникативтік  əрекетіне  байланысты.  Коммуникативтік  өзара  əрекеттестік  процесі 

оқытушының жəне тіл үйренушінің біртұтас коммуникативтік əрекетінен тұрады. 

Оқытушының  коммуникативтік  мəселесі  мына  мəселелерді  қамтиды:  перцептивтік  білік, 

коммуникативтік қабілет, педагогикалық техника.  

Перцептивтік  білік – тіл  үйренушіні  түсіне  білу,  оның  өзіндік  ерекшелігін  тану,  өзіндік 

қасиетін бағалау, əлеуметтік көзқарасына түсіністікпен қарау. 



487 

 

Коммуникативтік  қабілет – тіл  үйренушімен  дұрыс  қарым-қатынас  жасау  білу,  тіл 



үйренушінің  істеген  əрекетін  таразылау,  оған  əсер  ететін  мотивті  аңғару,  олардың  əр  түрлі 

жағдайда өзін-өзі ұстай білуін бақылау, өзара түсінікті қалыптастыру. 

Педагогикалық  техника  бұл – тиімді  əдістер  мен  тəсілдерді  пайдалану,  қарым-қатынас 

жасауда  дұрыс  сөйлеу  мəнерін  таңдау,  тіл  үйренушінің  назарын  қажетті,  өзекті,  тиімді 

мəселелерге аудара білу [2, 33]. 

Əрбір  ұлттың  өзіндік  болмысын,  табиғи  бітімін,  ерекше  мінез-құлқын,  шаруашылық 

кəсібін,  рухани  қазынасын  ашып  көрсететін  бірден-бір  белгі – оның  тілі.  Əлемдік  өркениетке 

жетудің  бірден-бір  жолы  білім  десек,  саналы  жас  ұрпақ  тəрбиелейтін  орын – оқу  орны,  ал  оның 

тірегі – оқытушы.  Оқытушы  студенттің  білім  деңгейіне,  оның  өтілген  тақырыпты  меңгеру 

дəрежесіне  қарай  материалдың  ауыр-жеңілдігіне  байланысты  тақырыптарды  іріктеп, 

топтастырады. Əр сабақтың өз дəрежесінде тартымды да қызықты етіп, студенттерді тіл сабағында 

жалықтырмайтын  əсер  қалдыру  үшін  оқытушы  шебер,  білімді,  жан-жақты  жаңа  инновациялық 

технологиямен  қаруланған,  сабағында  оқытудың  түрлі  əдіс-тəсілдерін  қолданатын  маман  болу 

қажет. 


Қазақ  тілін  игерудің  негізгі    мақсаты – сөйлеуге  үйрету,  сондықтан  сөздердің  айтылу 

ерекшеліктеріне  көңіл  аудару  дұрыс  саналады.  Осы  тұрғыдан  коммуникативтік  ұғым  пайда 

болады.  

Тілді меңгерудің коммуникативтік мақсаттары мен міндеттері концептуалды жəне базисті 

болады. Бакалавриат студенттері коммуникацияның ғылыми ортаға байланысты жаңа дағдыларды  

қалыптастыра  отырып,  тілдесу  арқылы  қосымша  тілдік  дағдылары  мен  шеберліктерін  жетілдіре 

алады.  

Коммуникативтік  құзыреттік – күрделі  коммуникативтік  дағдыларға  ие  болу,  жаңа 

əлеуметтік құрылымдарда қажетті біліктіліктерді қалыптастыру, сөйлеу барысында мəдениеттілік 

пен сыпайылықты сақтау, сөйлесу саласында этикет пен дəстүрден жақсы хабардар болу, сөйлесу 

барысында  белгілі  бір  ұлтқа,  менталитетке  тəн  ерекшеліктерді  ескеру  болып  табылады. 

Техникалық  жоғары  оқу  орындары  студенттерінің  қазақ  тілі  пəні  бойынша  коммуникативтік 

құзыреттілігін  қалыптастырып  дамыту  үшін  қолайлы  жағдай  жасалып,  олардың  біліктілігі  мен 

білімдерін жетілдірудің əртүрлі формаларын ұйымдастыру жұмыстары жүргізілуде. 

Қазақ  тілін  қатынас  құралы  ретінде  «Машина  жасау»  мамандығы  бойынша  оқитын 

студенттерге  үйретуде  олардың  берілген  мəтінді  дұрыс  оқуына,  мəтін  бойынша  берілген 

тапсырмаларды дұрыс жазуына, алынған ақпараттарды ұғатындай таңдауына, оның сыртқы ортаға 

сөйлесім  арқылы  шығуына  көңіл  бөлінеді.  Дұрыс  оқу  қазақ  тіліндегі  орфографиялық, 

орфоэпиялық ерекшеліктерді ескеріп оқытумен байланысты жүзеге асырылуда. 

Мамандыққа  қатысты  студенттерге  терминдерді  меңгерту  барысында  тіл  үйренушінің 

сөздік қоры дамып, оқу техникасы қалыптасып, дұрыс сөйлеуге, сауатты жазуға, ойлау шеберлігін 

арттыруға,  термин  сөздерді  ажырата  білуге  үйрету  болып  табылады.  Мəтінді  іріктеу  барысында 

оқытушы  мəтіннің  кəсіптік  бейіміне,  пəндік  маңызына,  таным  сипатына,  түпнұсқаға 

жақындығына,  тақырыпқа  сəйкестігіне,  студенттерге  түсініктілігіне  назар  аударады.  Сол  сияқты 

студенттің  тілді  қаншалықты  меңгергендігі  (қазақ  тілінде  еркін  сөйлеуі,  қазақ  тілін  нашар 

меңгеруі, қазақ тілін мүлдем білмеуі) ескеріледі. 

Жаңа  сабақ  студенттерді  мəтінмен  таныстырудан  басталады.  Алдымен  оқытушы  мəтінді 

нақышына  келтіріп  оқып  береді.  Содан  соң  студенттерге  алдарындағы  мəтіннен  жаңа  термин 

сөздерді  теру  тапсырылады.  Теріліп  алынған  терминдерді  студенттерге  бірнеше  рет  оқытып, 

мағынасын  түсіндіріп,  оқу  сөздіктеріне  жаздыру  тиімді  жұмыс  болып  саналады.  Ал  оны  есте 

сақтау  мақсатында  сол  жаңа  терминдермен  сөз  тіркестерін  немесе  күнделікті  тұрмыста  қолдана 

алатын  сөйлемдер  құраса,  тіл  дамыту  жұмысының  тиянақтылығы  аңғарылады.  Мəтіндерді  игеру 

барысында  сөздікті  пайдаланып,  қазақша-орысша  аудармасын  салыстырса,  сөз  тіркесін  құраса, 

түрлі  грамматикалық  формаларға  түрлендірсе,  жаңа  сөздер    қарастырса,  сол  терминге  қатысты 

шағын əңгіме құрастырса студент жадында сақталуға мол пайдасы тиеді [3, 275]. 

Тіл  үйрету  барысында  студенттердің  жеке  ерекшелігін,  зейінін,  ойлау  жəне  қабылдау 

қасиеттері  де  ескеріледі.  Себебі,  əр  студенттің  қабылдауы  мен  ойлауында  өзіндік  ерекшелігі 

болары  анық.  Сондықтан  кез-келген    сабақта  қай  студент  нені  білмейтінін  жəне  оған  көмектесу 

үшін не істеу керек екенін жүйелі түрде есепке алып отырған жөн. Сонда əр студенттің жекелей 

жұмыс түрін жүргізудегі мүмкіндіктері анықталады. Əсіресе, мұндай жұмыстың əсері тілді нашар 

білетін  студенттерге  көп  септігін  тигізеді.  Адамның  жеке  қабілетін  ескеру,  студенттің  істеген 

жұмысын тексеру не бағалау кезінде оның кемшіліктерінен гөрі жетістіктеріне көбірек көңіл бөлу 



488 

 

керектігін қажет етеді. Тіл үйренушінің жеткен жетістіктерін, табысын атап өту арқылы оқытушы 



оның ынтасын, қабілетін, өзіне деген сенімділігін арттырады. Осы аталған жұмыстардың орнымен 

жүргізілуі студенттің қарым-қатынас құзыреттілігін арттырары сөзсіз.  

Қорыта  келгенде,  ғалым  Ф.Ш.  Оразбаева  айтуынша, «Қазақ  тілін  үйретуде  қатысымдық 

əдісті пайдаланудың ең тиімді жолы – оның тіке байланыста негізделіп, адам мен адамның тікелей 

қарым-қатынасы арқылы тілді үйретуде жүзеге асыруында». Осы тұрғыда қатысым əдісінің негізгі 

мақсаты – тіл үйренушілерді бірінші сабақтан бастап сөйлесім əрекетіне баулу болып табылады. 

Сөйлесімнің  түрлерін  (айтылым,  жазылым,  тыңдалым,  оқылым,  тілдесім)  меңгерте  білу,  қазақ 

тілін  коммуникативтік-танымдық  əдіс  арқылы  меңгерту – бүгінгі  күннің  талабынан  туындап 

отырған мəселе екенін айтқымыз келеді. Аталған əдіс-тəсілдердің тиімділігін өмірдің өзі дəлелдеп 

көрсетуде. 

                               

 Əдебиеттер: 

 

1.

 



Айтбаева  Б.М.  Көп  тілділік  жағдайдағы  қазақ  тілінің 

рөлін арттыру. «Жоғары  мектеп  жүйесінде көптілді  білім  беру: өзекті  мəселелері  мен  болашағы» 

халықаралық ғылыми-тəжірибелік конференция материалдары. Астана-қарағанды, 2008. - 35 б. 

2.

 



Оразбаева  Ф.Ш.  Көптілді  меңгеру  барысында  қазақ 

тілін  коммуникативтік  тұрғыдан  үйрету. «Жоғары  мектеп  жүйесінде  көптілді  білім  беру:  өзекті 

мəселелері мен болашағы» халықаралық ғылыми-тəжірибелік конференция материалдары. Астана-

қарағанды, 2008.                   - 32 б. 

3.

 

Хангалиева  Г.Х. «Мұнай  жəне  газ»  мамандығы 



студенттерінің  коммуникативтік  құзыреттілігін  кəсіби  ағылшын  тілі  арқылы  дамыту  жолдары. 

«Жоғары  мектеп  жүйесінде  көптілді  білім  беру:  өзекті  мəселелері  мен  болашағы»  халықаралық 

ғылыми-тəжірибелік конференция материалдары. Астана-қарағанды, 2008. – 275 б. 

 

 



 

ПОЛИЯЗЫЧИЕ И МУЛЬТИКУЛЬТУРАЛИЗМ 

КАК ВЗАИМОСВЯЗАННЫЕ АСПЕКТЫ СОВРЕМЕННОГО МИРА 

 

Иванова Н.А., Воронежский филиал Российского экономического университета 

им.Г.В. Плеханова 

 

 



Язык  был  и  остается  основным  инструментом  ведения  коммуникации.  В  области 

международных  коммуникаций  в  третьем  тысячелетии  ведущая  роль  принадлежит  английскому. 

Начиная с 90-х годов XX века он уверенно доминирует в области политики, экономики, прессы, 

рекламы,  радио,  кино  и  развлекательной  музыки,  путешествий,  безопасности,  системы 

коммуникации,  а  также  приобрел  статус  общего  языка (lingua franca) новой  экономики  и 

интернета, став, таким образом, важнейшим языком международного общения. В настоящее время 

знание  английского  стало  необходимым  не  только  на  среднем  и  высшем  уровне  корпоративной 

иерархии, но  и  в  его  низовом  звене.  В  соответствии  с этими процессами  другие  языки  развитых 

стран имеют тенденцию к сокращению.  

Процесс  глобализации  и  усиления  в  связи  с  этим  роли  английского  языка  хорошо 

отображается в документообороте Евросоюза, в котором на 1 января 2014 г. официально признано 

24  языка,  в  частности,  Т.Ф.  Голик  приводит  пример  о  том,  что  в 60-е  годы  прошлого  века 80% 

текстов  Еврокомиссии  издавались  на  французском  языке,  а  к  концу  столетия  объем 

франкоязычных текстов сократился до 40% и продолжает снижаться. [1] 

Процесс  продолжается  и  в  новом  тысячелетии.  Английский  уверенно  занял  лидирующие 

позиции  среди  языков,  на  которых  составляются  документы  Европейской  комиссии.  Динамика 

произошедших на рубеже веков изменений представлена ниже в таблице, составленной по данным 

Службы переводов Еврокомиссии. 

 

 


489 

 

Год 



Франц

узский 


Англи

йский 


Немец

кий 


Другие 

языки, % 

1986 

56 


26 

11 


1989 


49 

30 


12 


1991 

48 


35 

11 



1996 

38,5 


44,7 

5,1 


11,7 

1997 


40,4 

45,3 


5,4 

8,9 


1998 

37 


48 

10 



1999 

35 


52 



2000 

33 


55 



2001 

30 


57 



2002 

29 


57 



2003 

28 


59 



2007 

12,3 


73,5 

2,4 


11,8 

2008 


11,8 

72,5 


2,7 

13 


В частности, Управление службы переводов Еврокомиссии приводит следующий факт: В 

2008  году  службой  перевода  было  переведено  1 805 689  страниц,  из  которых 72,5% входящих 

текстов было изначально составлено на английском, 11,8% - на французском, 2,7% - на немецком 

и оставшиеся 13% - на других языках. [8. C.5].  

С  другой  стороны,  нельзя  не  признать,  что  каким  бы  важным  и  популярным  ни  был 

английский  язык,  на  нем  говорят  и  его  понимают  подавляющее  меньшинство  людей  нашей 

планеты.  

Обратимся к некоторым данным. Согласно данным, которые приводит Д. Кристал в 2006 

году,  людей,  говорящих  на  английском  как  на  родном,  в  мире  насчитывается  порядка 400 000 

человек, еще столько же тех, для кого английский является вторым языком общения, к ним автор 

добавляет  еще  примерно 600 000 – 700 000 человек  тех,  кто  использует  английский  в  качестве 

иностранного языка [10], что в итоге составляет более одного миллиарда тех, кто в той или иной 

степени  может  вести  коммуникацию  на  английском  языке.  В  британской  языковой  школе St. 

George International полагают,  что,  с  учетом  всемирных  процессов  и  активного  изучения 

английского  языка  по  всему  миру,  по  состоянию  на 2015 год  цифра  составляет  более 1,5 

миллиарда человек [11]. Но даже если допустить верность этих оценок, то и тогда получается, что 

количество  англоговорящих  во  всем  мире  представляет  собой  примерно  пятую  часть  населения 

Земли, 


которое 

в 2016 году 

составило 7,4 миллиарда 

человек 


(http://www.geohive.com/earth/population_now.aspx). То есть 80% населения всего земного шара не 

понимают  английский  язык  ни  в  письменной,  ни  в  устной  форме,  а  используют  для  ведения 

коммуникации другие языки. 

Итак,  с  одной  стороны,  в  мире  наблюдается  усиление  роли  английского  языка  как lingua 

franca,  но  с  другой  стороны,  культурное  многообразие  и  многоязычие  рассматриваются  людьми 

как  абсолютные  ценности,  нуждающиеся  в  защите,  сохранении  и  развитии  в  контексте 

происходящей  глобализации.  Приведенные  выше  данные  по  ситуации  с  развитием  и 

распространением  английского  языка  не  опровергают  отчетливую  современную  тенденцию, 

направленную  на  повышение  роли  полиязычия  человеческого  общества,  которое  в  целом 

стремится расширить свой инструментарий взаимодействия с миром посредством языка.  

В  настоящее  время,  когда  мир  стал  гораздо  более  открытым,  а  общество – динамичным, 

реальностью для большинства стала жизнь в среде, где люди говорят более чем на одном языке. 

Это явление называют по-разному: полиязычие, мультилингвизм, многоязычие, полиглоссия – все 

эти термины встречаются в научной литературе и не имеют устоявшегося четкого разграничения, 



490 

 

поскольку  используются  специалистами  в  соответствии  с  устоявшейся  традицией  той  или  иной 



субдисциплины или группы.  

Лингвистический  энциклопедический  словарь  определяет  многоязычие  (мультилингвизм, 

полилингвизм)  как  «употребление  нескольких  языков  в  пределах  определенной  социальной 

общности (прежде всего государства); употребление индивидуумом (группой людей) нескольких 

языков, каждый из которых выбирается в соответствии с конкретной коммуникативной ситуацией. 

Оба явления взаимосвязаны (потребности коммуникации порождают в многоязычном сообществе 

многоязычие  какой-то  части  его  членов),  но  не  детерминированы  жестко:  преобладающее 

одноязычие общества не исключает многоязычия отдельных его членов, и наоборот, многоязычие 

государства  может  согласовываться  с  преобладающим  одноязычием  населения  в  пределах 

языковых общин» [4].  

Словарь  приводит  в  качестве  примера  Швейцарию,  где,  несмотря  на 4 государственных 

языка, в некоторых регионах жители могут говорить только на одном из них. Нам представляется 

не  менее  ярким  пример  Российской  Федерации,  в  государственных  границах  которой 

сосуществуют 190 языков.  Согласно  Конституции  РФ,  государственным  языком  нашей  страны 

является  русский,  но  в  соответствии  с  п.7  ст.1  Закона  о  русском  языке  «Обязательность 

использования  государственного  языка  Российской  Федерации  не  должна  толковаться  как 

отрицание  или  умаление  права  на  пользование  государственными  языками  республик, 

находящихся  в  составе  Российской  Федерации,  и  языками  народов  Российской  Федерации» [6]. 

Ст.68  Конституции  РФ  гласит,  что  «Республики  вправе  устанавливать  свои  государственные 

языки.  В  органах  государственной  власти,  органах  местного  самоуправления,  государственных 

учреждениях  республик  они  употребляются  наряду  с  государственным  языком  Российской 

Федерации».  Таким  образом,  в  России  много  регионов,  где  жители  говорят  на  двух  языках 

(Татарстан, Якутия, Чечня и др.), но немало и таких, где жители используют для общения только 

русский язык. 

В  этих  условиях,  безусловно,  меняется  и  само  общество,  становясь  поликультурным  и 

приобретая  как  универсальные,  глобальные  характеристики,  так  и  стремясь  к  сохранению 

самобытной  культуры  каждой  отдельно  взятой  этнической  или  национальной  группы.  Диалог 

различных культур в мировом сообществе, их взаимовлияние и проблемы сохранения языкового и 

культурного  многообразия  мира  ставят  на  повестку  дня  актуальный  вопрос  о  формировании  в 

этих  условиях  так  называемой  поликультурной  языковой  личности.  Термин  «поликультурная 

языковая личность» вошел в отечественную науку в середине первого десятилетия XXI века. Л.П. 

Халяпина рассматривает его в своем диссертационном исследовании, опираясь на идею о том, что 

целью  обучения  иностранному  языку  является  не  набор  конкретных  умений  и  не  получение 

отдельных  знаний  о  культуре  страны  изучаемого  языка,  а  формирование  такой  языковой 

личности,  которая  будет  способна  к  активной  и  продуктивной  жизнедеятельности  в  глобальном 

поликультурном  обществе,  поскольку  для  ведения  эффективной  деятельности  в  условиях  такого 

мира недостаточно изучать и понимать лишь культуру страны изучаемого языка (что характерно 

для существующей системы обучения иностранным языкам) [7]. 

В  разных  странах  и  регионах  ищут  пути  решения  этого  вопроса.  Так,  в  Евросоюзе 

провозгласили  девиз «L'Unité dans la diversité» («Единство в разнообразии») и стремятся к тому, 

чтобы граждане этого сообщества кроме родного языка владели еще не менее чем двумя языками 

Евросоюза.  В  соответствии  с  программными  документами Еврокомиссии,  достижение  этой  цели 

должно быть обеспечено реализацией следующих принципов:  

1)

 



изучение языков в течение всей жизни (Life-long language learning); 

2)

 



улучшение преподавания языков (Better language teaching); 

3)

 



создание  среды,  комфортной  для  изучения  языков (Building a language-friendly 

environment),  

каждый  из  которых  предусматривает  внедрение  программы  конкретных  мер, 

направленных на достижение требуемого результата. [9]. 

Огромное  значение  этой  проблеме  уделяет  известная  международная  организация 

«Инициативы  перемен» (Initiatives of Change) (http://www.iofc.org/), созданная  в 1920-е  годы 

американским  лютеранским  священником  Фрэнком  Бухменом  как  «Оксфордская  группа»  и 

получившая свое современное название в 2001 году, став широким международным сообществом 

людей разных убеждений, вероисповедания и национальности. С 2009 года организация проводит 

ежегодные международные конференции «Learning to live in a multicultural world» (Как научиться 



491 

 

жить  в  мультикультурном  мире),  участники  которых  стремятся  к  решению  этого  сложного 



вопроса. 

Идеи  мультикультурализма  активно  развиваются  в  таких  многонациональных 

государствах, как Канада, США, Казахстан и др., поскольку важность этой концепции, несмотря 

на  острую  критику  с  разных  сторон,  не  утрачивает  своих  позиций  и  признается  в  большинстве 

государств. 

В последние годы в области среднего образования России также происходят значительные 

изменения в этом вопросе. Министр образования и науки РФ Д. Ливанов в интервью Российской 

газете от 31.08.2015г. сказал, что с 1 сентября этого же года пятые классы переходят на обучение 

по  новому  стандарту,  где  зафиксирован  второй  иностранный  язык  как  обязательный  элемент 

школьной программы. Министр высоко оценил роль изучения иностранных языков, отметив, что 

«иностранные  языки  занимают  достойное  место  в  объеме  школьной  программы.  Это  не  просто 

средство  общения,  но  и  средство  развития  памяти,  интеллекта  ребенка».  Министр  уточнил,  что 

этот  переход  на  новый  стандарт  будет  происходить  поэтапно,  в  течение  пяти  лет,  а  учебным 

заведениям, которые пока не готовы к этому, дается переходный период для адаптации. Также Д. 

Ливанов  напомнил,  что  соответствующее  решение  было  принято  еще  в 2010 году  вместе  с 

принятием нового образовательного стандарта. [2]. Обязательное изучение второго иностранного 

языка в неязыковых вузах пока не предусмотрено, хотя, по нашему мнению, было бы логично и 

обоснованно  продолжить  реформу  и  в  этом  направлении,  придав  ей  максимально  гибкий  и 

адаптивный к индивидуальным потребностям студентов характер. 

Соглашаясь  в  целом  с  актуальностью  этого  аспекта  реформы  образования,  отражающей 

необратимые  общемировые  тенденции,  считаем  необходимым  обратить  внимание  на  выработку 

такого  подхода  к  формированию  языковой  личности,  который  базировался  бы  на  когнитивном 

уровне  осмысления  как  универсальных  культурных  концептов,  имеющих  общечеловеческую 

ценность,  а  также  на  понимании  специфического  культурного  характера  выражения  данных 

концептов  в  различных  этнокультурах.  В  результате  это  способствовало  бы  формированию 

поликультурной  языковой  личности  студентов,  обладающей  должными  характеристиками 

коммуникативной компетенции, а именно позволило бы студентам учитывать особенности разных 

культур в ходе дальнейшей профессиональной деятельности. 

Мир как совокупность культур становится познаваемым только через аутентичные реалии 

каждой  из  этих  культур,  закодированные  системой  иного  языка  как  иной  реальности, 

выступающей единственным ключом к ней. Соответственно, на основе такого знания для ведения 

речевой  деятельности  человек  становится  способным  совершать  речевые  поступки,  переходя  на 

более  высокий  уровень  структуры  своей  вторичной  языковой  личности  с  более  широким 

кругозором  и  диапазоном  потенциальных  и  интенциональных  устремлений,  то  есть  становясь 

поликультурной языковой личностью.  

Задачей преподавателя иностранного языка в этом контексте мы видим поиск и внедрение 

таких  решений  и  подходов,  которые  обеспечили  бы  достижение  этого  результата.  Вслед  за  И.Г. 

Кожевниковой  считаем  важнейшими  из  них  разработку  учебных  технологий  для  развития 

коммуникативной  и  социокультурной  компетенций  и  создание  благоприятной  обстановки  для 

повышения  мотивации  изучения  иностранного  языка  на  базе  методически  обоснованных 

материалов [3. С.53].  

Так,  в 2015/2016 учебном  году  темой  «Домашнего  задания»  ежегодной  межвузовской 

студенческой олимпиады стала «Жизнь в мультикультурном пространстве». В рамках подготовки 

к выступлению студентам был предложен формат проведения пресс-конференции на английском 

языке на профессионально-значимую для них тему «Global Marketing» («Глобальный маркетинг»), 

что  потребовало  от  них  глубокого  изучения  и  осмысления  таких  аспектов  современной  жизни  в 

мультикультурном  мире,  как  значение  в  различных  культурах  тех  или  иных  жестов,  форма 

отношения к времени и собеседнику, способы создания рекламы с учетом религиозных убеждений 

и национальных особенностей основных клиентов, а также возможные скрытые ловушки, которые 

вместо  продвижения  товара  или  услуги  могут  привести  к  обратному  результату,  и  другие 

проблемы.  Студенты  распределили  между  собой  роли  экспертов  по  соответствующим  аспектам 

проблемы и провели пресс-конференцию, отвечая на вопросы и приводя примеры особенностей и 

актуальных  вопросов,  существующих  в  современном  мультикультурном  мире,  в  котором  им 

предстоит жить и работать. 

Проведенная  работа  стала  интересным  опытом  и  показала,  что,  во-первых,  эта 

проблематика  вызывает  у  студентов  большой  интерес  в  силу  ее  актуальности  в  их  дальнейшей 



492 

 

профессиональной  деятельности;  во-вторых,  в  результате  проведения  учебной  работы  в  такой 



форме  студенты  демонстрируют  более  высокий  уровень  когнитивного  осмысления  культурных 

реалий. Это позволяет сделать вывод о том, что при обучении иностранному языку важно изучать 

не только культуру изучаемого языка и знать культурное наследие своих стран, обычаев и нравов 

[5],  но  и  рассматривать  особенности  других  культур  в  их  взаимодействии  между  собой  и  с 

культурой изучаемого языка, поскольку именно этот аспект учебной работы, безусловно, способен 

внести ощутимый вклад в формирование их поликультурной языковой личности. 

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   99




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет