Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»

458

 

 

Қалыптасқан  жағдай  аймақтық  бағдарламалау  мен  бюджеттеуді  үнемі  

жетілдіру  қажеттігін  анықтайды (9).  

Аймақтарды  дағдарыстан  шығару  және  оларды  тұрақтандыру  бойынша  

қысқа  мерзімді  әрекет  ету  жоспарларын  орындау  аймақтық  инвестициалық  

рыноктың  қалыптамуының  маңызды  тапсырмасы  болып  табылады.  

Аймақтық  инвестиция  рыногі  капитал  рыногінің  құрамды  бөлігі  бола  

отырып,  аймақ  эокномикасының  өндірістік  және  өндірістік  емес  сферасын  

инвестициалануға  кеткен  бөлікті  көрсетеді (10).  

Областардың    экономикалық    потенциалын    ары-қарай    көтеру  тікелей  

нақты    бағдарламалардың    каржылық    қолдауына    байланысты.    Қазақстан  

аймағында    инвестициалау    процесінің    трансформациасы    жүріп    жатыр.  

Аймақтық    экономикалық    өсуі  мен    рыноктық    трансформация    процестері  

жалғасып  жатқан  құрылымдық  инвестициалық  дағдарысқа  байланысты  алға  

жылжымай  отыр.   

Аймақтағы    инвестициалық      жағдайды    сипаттау    мақсатында  

инвестициалық    құлдырауды    сандық    бағалау    жүргізілді.    Негізгі    капиталға  

салымдардың    аймақтық    кесіндісі    экономикалық    көтерілуімен    халықтың  

өмір    денгейін    өсіру    үшін    ірі    инвестициаларды    талап    ететін    дипресивті  

аймақтарда  инвестиция   көлемі  төмендеп  кеткенін  көрсетеді.  Мемлукеттік  

бюджеттің    қаржылық    мүмкіндіктерінің    азайуы    елдің    артта    қалған  

аймақтарын  дәстүрлі  тікелей  әрі  жанама  мемлекеттік  қолдаудың  әлсіреуіне  

әкеліп,    олардың    жағдайын    тіптен    жамандатып    жіберді.    Мысалы,    Семей 

обласында    негізгі    капиталда    қаржыландыпудың    барлық    кзздері    есебінен  

инвестиция    2011  жылы    1990  жылмен    салыстырғанда    7,9  %,    Жамбыл  

обласында  -  2,7 ;  Қостанайда –9,2 ;  Солтүстік  Қазақстан  обласында – 4,3 ;  

Оңтүстік  Қазақстан  обласында – 3,3   қана  құрады (кесте).  

Аталып  кеткен    аймақтарда    инвестиция    көлемінде    төмендеу    деңгейі  

мәнді    болғандықтан,      инвестицианың    жалпы    көлемінде    олардың    үлесі  

қатты    төмендеді.    Терең    инвестициалық    дағдарыс    өнер  –  кәсіптің  

диверсификациаланған    салалық    құрылымы      бар,    халық    тұтынатын      және  

басқа    өнім    өндірісі    дымыған    аймақтарда    да    байқалды.    Оның    себебі  

инвестициалық    және    тұтынуға    арнаоған    соңғы    өнімге    төлеуге    қабілетті  

сұраныстың  бірден   төменлеуіне   байланысты  өндірістің  құлдырау,  сонымен  

қатар    ашық    экономикаға    бейімделу    жолдарындағы    оның    толық    бәсеке  

қабілетсіздігі  болып  табылды.   

Аймақтардың      экономикасын    инвестициалау    сферасындағы    жағдайды  

талдау  терең  инвестициалық  дағдасыстың  бар  екенін  көрсетеді.   Оның  ары-

қарай    төмендеуі    өндірістің    қайтіп    орнына    келмес    құлдырауына    әкеоуі  

мүмкін.    Аймақтарда    осы  күнге    дейін    өзінің    жеке    өндірістік    потенциалы  

мен    өндірістік    емес    сферасын    дамытуды    жаңарту    үшін    нақты    бағытта  

жасалмаған.    Республика    мен    салыстырғанда    жеке    аймақтардың  

эокномикасындағы    капитал      салымдарын    аслыстырмалы      өсуі,      негізінен,   

экологиялық  шикі  зат  және  отын  энергетикалық  секторы  есебінен  өскен  

болатын.   

459

 

 

Мұндай  жағдай  аймақтардың   экономикалық  потенциалын  көтеру  үшін  

игіліксіз    болып    табылады.    Сондықтан    да      аймақтық    саясатты    дұрыстау  

экономикалық  потенциалды   көтерудің  алғы  шарте болып табылады.  

 

Әдебиеттер 

1 Казахстан – 2050. Послание Президента страны народу Казахстана. –  

2  Саиров  Е.Б.  О  региональном  развитий  и  региональной  политике  в 

Казахстане //Саясат/февраль 2001 г стр 7-9 

3  Дорогов  Н.И.  Управление  хозяйством  в  условиях  инигообразия  форм 

собственности:  региональный  аспет.  Иванава:  Ивановский  государственный 

университет, 1997г с.61 

4  Палымбетов  Б.  Экономика  области:  совершенствования  системы 

управления// саясат/июль 2001 г. стр 10-13. 

5 Региональная политика //Экономика и права Казахстана, №5,2001 г. стр 

21 

 

 

ҚР-НЫҢ ЖЕҢІЛ ӨНЕРКӘСІБІ САЛАСЫНЫҢ: ЖАҒДАЙЫ МЕН 

ДАҒДАРЫСТАН ШЫҒУ ЖОЛЫ 

 

Өтеген А. 

Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық зерттеу техникалық университеті 

Алматы қ. Қазақстан Республикасы 

E-mail: zh.dildebaeva@mail.ru 

Ғылыми жетекші э.ғ.к., доцент Дильдебаева Ж.Т. 

 

 

ҚР-ның  жеңіл  өнеркәсібі  (Қазақстан  Республикасы  Ұлттық  экономика 

министрлігі  Статистика  комитеті  мәліметтерінде жеңіл  өнеркәсіп  саласы жеке 

қарастырылмағандықтан  бұл сала бойынша тоқыма өнімдерінің өндірісі, киім 

өндірісі, былғары және оған байланысты өнімдер, жиһаздан басқа ағаштан және 

тоздан  жасалған  бұйымдарды  өндіру,  сабаннан  және  өруге  арналған 

материалдан жасалған бұйымдар өндіру, қағаз және қағаздан жасалған өнімдер 

өндіру  қарастырдық)  ұлттық  экономиканың  әлеуметтік  бағытталған 

салаларының  бірі  болып  табылады,  оның  басты  міндеті  халықтың  өмір  сүру 

деңгейін арттыру және қажеттіліктерін қанағаттандыру. Жеңіл өнеркәсіп халық 

тұтынуындағы  әртүрлі  тоқыма,  тігін,  трикотажды,  былғары  және  аяқ-киім 

салаларына  қажет  заттармен  түсіндіріледі.  Бұл  сала  Республиканың  әрбір 

экономикалық  аймағында  кешенді  дамудың  негізгі  буыны  болып  табылады. 

ҚСРО  кезінде  Қазақстанның  экономикалық  өңірінде  жеңіл  өнеркәсіп  саласы 

бюджеттік түсімдердің 30% құраған және 140 мыңнан астам адамды жұмыспен 

қамтыды. Ал егемендік алғаннан бері барлық қолайлы жағдайларға қарамастан, 

жеңіл  өнеркәсіп  Республикамызда  дамымай  келеді.  Ішкі  нарықтың 

қажеттіліктері  тоқыма  және  тігін  өнеркәсібінде  тек  10%  құрайды,  ал  аяқ-киім 

460

 

 

өнеркәсібі  1%  құрайды.  Жеңіл  өнерпәсіп  саласының  даму  тенденциясына 

талдау елдегі өнеркәсіп көлемінің үлесі аз екенін 1-кестеден көруге болады.  

 

Кесте-1 Өнеркәсіптік өнімнің республикалық көлемдегі қызмет түрлерінің 

үлес салмағы, пайызбен (2010-2014жж.) 

жылдар 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

Кен өндіру өнеркәсібі 

және карьерлерді қазу  61,3 

63,3 

60,8 

60,0 

59,7 

Өңдеу өнеркәсібі  

31,7 

30,1 

32,3 

32,8 

32,9 

оның  ішінде  (негізгі 

жеңіл 

өнеркәсіп 

саласы): 

тоқыма  бұйымдарын 

өндіру 

0,2 

0,1 

0,1 

0,2 

0,1 

киім өндіру 

0,1 

0,1 

0,2 

0,2 

0,2 

былғары  және  оған 

жататын  

өнімдерді өндіру 

0,03 

0,02 

0,03 

0,02 

0,04 

жиһаздан 

басқа 

ағаштан  және  тоздан 

жасалған 

бұйымдарды  өндіру; 

сабаннан  және  өруге 

арналған материалдан 

жасалған  бұйымдар 

өндіру 

0,1 

0,1 

0,1 

0,1 

0,1 

қағаз  және  қағаздан 

жасалған 

өнімдер 

өндіру 

0,2 

0,2 

0,2 

0,2 

0,2 

 

ҚР-ның Статистика Агенттігінің мәліметі  бойынша құрылды [1] 

 

Елдегі  жеңіл  өнеркәсіп  өз  өнімімен  тұрғындардың  сұранысын 

қанағаттандыра  алмайды.  Атап  айтқанда  Қазақстан  мақта,  қағаз,  жіп 

маталарын,  былғары  аяқ-киім  мен  трикотажды  өнімдердің  өндірісін  өте  аз 

қамтамасыз  етеді.  Осы  және  басқа  да  көптеген  өнімдер  басқа  елдерден 

импортталады. 

Отандық  жеңіл  өнеркәсіпті  дамыту  үшін  негізгі  3  мәселені  шешу  керек: 

ішкі  нарықтың  қорғалмауы,  заңдылықтың  жетілмеуі  және  өндірілген  өнімнің 

жоғары өзіндік құны. Дегенмен саланың басты мәселесі болып инвестицияның 

тартылмауы  болып  табылады,  ол  жобалардың  төмен  рентабентілігімен  және 

ақтау  мерзімінің  ұзақтығымен  кәсіпорындардың  айналым  қаржыларының 

жеткіліксіздігімен түсіндіріледі, сонымен қатар тоқыма кәсіпорындардың ауыл 

461

 

 

шаруашылық  өндірушілерімен  тәуелділігі,  негізгі  өндірушілер  мен  шикізат 

жеткізушілерден тұрады. 

 

2-кесте  Өнеркәсіп  салалары  бойынша  негізгі  капиталға  салынған 

инвестициялар, млн теңге (2009-2013жж. ) 

жылдар 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

Өнеркәсіп - барлығы 

2 248 899 

2 586 800 

2 653 463 

2 864 313 

3 069 814 

соның ішінде: 

Кен  өндіру  өнеркәсібі 

және карьерлерді қазу 

1 493 091 

1 651 953 

1 593 634 

1 599 703 

1 769 433 

Өңдеу өнеркәсібі (ӨӨ) 

377 912 

413 146 

481 934 

610 666 

686 852 

ӨӨ ішінде:  

тоқыма 

бұйымдарын 

өндіру 

10 739 

10 070 

3 872 

2 072 

4 962 

киім өндіру 

719 

1 032 

1 044 

657 

700 

былғары 

және 

оған 

жататын өнімдерді өндіру  344 

498 

96 

24 

68 

жиһаздан  басқа  ағаштан 

және  тоздан  жасалған 

бұйымдарды 

өндіру; 

сабаннан 

және 

өруге 

арналған  материалдардан 

жасалған 

бұйымдар 

өндіру 

4 717 

449 

505 

1 473 

2 443 

қағаз 

және 

қағаздан 

жасалған өнімдер өндіру 

987 

731 

1 741 

1 139 

855 

*ҚР-ның Статистика Агенттігінің мәліметі бойынша құрылды  

 

Зерттеулер көрсеткендей жеңіл өнеркәсіп салаларының негізгі капиталына 

инвестициялар  көлемі  басқа  экономиканың  отандық  базалық  салаларына 

қарағанда анағұрлым төмен. Оны 2-кестеден көруге болады [1]. 

  

 

 

Өңдеу  өнеркәсібіне  салынған  инвестицияның  2%  төмен  бөлігі    жеңіл 

кәсіпорындарға салынған. Әрине ол бұл сала үшін өте жеткіліксіз (1-сурет) ал 

4,63 

3,09 

1,51 

0,88 

1,31 

0,00 

1,00 

2,00 

3,00 

4,00 

5,00 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

Сурет 1 Өңдеу өнеркәсібіндегі жеңіл 

өнеркәсіпке салынған инвестиция 

бөлігі, % 

462

 

 

бұл  бүгінгі  таңда  жұмыссыздықтың  өсуін,  халықтын  әл-ауқатының 

таяздауының себептерінің бірі.  

Қазақстандық  экономиканың  экономикалық  өсуі  отандық  тұтыну 

тауарларын өндіруді қалпына келтіруінсіз мүмкін емес, мұнда шаруашылықтың 

нарықтық механизмі маңызды рөлге ие. Елдің кәсіпорындары өз алдына өңдеу 

стратегияларын мақсат етіп қояды. Стратегия негізінде жиынтық шығындардың 

тиімділін қамтамасыз ету, өнімдер мен қызметтердің жоғары сапасы, өнімдерді 

өткізудің  оңтайлы  арналарын  таңдау,  сонымен  қатар  маркетингтік  стратегия 

мен  баға  саясаты  жатады.  Маркетингтік  стратегияның  тиімділігін  таңдау  ең 

алдымен  технология  тиімділігмен  байланысты.  Біздің  кәсіпорындардан 

шығарған өнімдерінің сапасын жақсартудың негізгі факторларының бірі болып 

ассортиментті  жаңарту  және  кеңейту  болып.  Әрине,  кәсіпорындардың  басты 

жұмыс  бағыты  өнім  ассортименттерін  жаңарту-бұл  өндіріс  қалдықтарынан 

ресурстарды шығару және халық тұтынуындағы жаңа тауарларды шығару. 

Заманауи  жағдайларда  елдің  өнеркәсіптік  өндірісін  шешу  мәселелері 

әлемдік  шаруашылық  орта  өзгерістерімен  байланысты,  сондықтан  әлемдегі 

геоэкономикалық  және  геосаяси  жағдайларды  ескеру  қажет.  Ендеше 

өнеркәсіптік  өндірісті  тұрақтандыру  табысы  кешенді  салалардың  ғылыми-

техникалық мүмкіндіктеріне,жоғары технологияларға байланысты. 

Осылайша өнеркәсіптік өндірісті тұрақтандыру мәселесі жаңа көрініске ие 

болды.  ҚР  өнеркәсіптік  өндірісін  дамыту  жаңа  теориялық  ізденістер  мен 

қағидаларды  қажет  етеді.  Экономикалық  дағдарысқа  байланысты  тұтасымен 

ұлттық  экономика  инновациялық  және  инвестициялық  қызметтерді 

белсендіруге  негізделген.  Инвестицияларды  көбейту  өсімді  тұрақтандыру 

кезеңінен  теориялық  негіздемеге  әкеп  соғады.  Осыған  байланысты 

макроэкономика  тұрғысында  Кейнстің  мультипликаторы  пайда  болады. 

Мультипликатордың базалық теңдігі келесідей түрде болады [2]:  

 

,

1

1











С

Y

 

 

мұндағы  ∆Y-  экономикалық  белсенділік  көрсеткішінің  өсімі,  ∆Х  -

инвестициялар  көлемінің  өсімі,  С  -  тұтынуға  халықтың  шекті  икемділік 

параметрі. 

Егер,  халық  өз  табыстарының  өсімін  өндірістік  инвестицияларға 

бағытталған жинақтарға айналдырса, онда С → 0 теңдеуі 

1

1

1





С

  және өндіріс 

көлемі инвестиция шамасына қарай өседі. Мультипликатордың әсері табыстың 

өсімі  тұтынуға  кеткен  жағдайда  пайда  болады.  Егер,  қосымша  табыс  киім 

немесе  аяқ-киімге  жұмсалатын  болса,  ғни  бір  бөлігіне,  онда  бұл  тауарды 

өндірушілер  мен  сатушылардың  табыстары  сәйкесінше  артады.  Қосымша 

табыспен  жабылатын  материал,  еңбек,  энергия  ресурс  шығындары  тек  өзінің 

қызметкерлерінің  табысын  арттырып  қоймай,  былғары,  тоқыма  және  басқа 

материалдық  ресурстарды  өндірушілерге  мүмкіндік  береді.  Ал  қалған  табыс 

бөлігі  автоматтандырылған  жүйе,  материалдар  сатып  алуға  жұмсалады. 

463

 

 

Осының  арқасында  компьютерлік  техникамен  бағдарламалық  құралдар 

өндірушілерінің  табысы  артады.  Өндіріске  қатысушылардың  барлығында 

экономикалық үрдістің соңғы өнімі былғары мен тоқымашылардың, химиктер 

мен машина құрылысшыларының өндірісіне әсер етеді. 

Осылайша, алғашқы инвестициялар тұтынушының соңғы өнімді жинақтау 

табысы есебінен қосымша өндіріске өндірістік-техникалық бағытта күш береді. 

 

 Әдебиеттер 

1  http://www.stat.gov.kz 

2    Туманова  Е.А.,  Шагас  Н.А.  Макроэкономика.  Элементы  продвинутого 

подхода:    Учебник.  —М.:  ИНФА-М,  2004.  –  400с.  –  (Учебник 

экономическеского факультета МГУ им.М.В.Ломаносова) 

 

 

АНАЛИЗ ВЛИЯНИЯ МОНЕТАРНОЙ ПОЛИТИКИ НА 

ЭКОНОМИЧЕСКИЙ РОСТ И МЕЖДУНАРОДНУЮ ТОРГОВЛЮ 

 

Раимбеков К.Ж. 

Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, магистрант 

г. Астана, Республика Казахстан 

e-mail: 

r.kuanysh@gmail.com

 

Научный руководитель: к.э.н., доцент Есмагулова Н.Д. 

 

 

Уравновешивание  баланса  международных  расчетов  входит  в  число 

главных  целей  экономической  политики  государства  наряду  с  обеспечением 

темпов  экономического  роста,  борьбой  с  инфляцией  и  безработицей.  Анализ, 

сделанный  на  основе  платежного  баланса,  позволяет  сделать  вывод  о  том, 

насколько эффективно страна способна управлять своей внешнеэкономической 

деятельностью. Поэтому вопросы состояния платежного баланса, равновесия в 

нем являются наиболее актуальными для Республики Казахстан. 

Конъюнктура мировых цен на сырьевые товары, корректировка обменного 

курса национальной валюты, операции банков и небанковских организаций по 

выпуску  долговых  ценных  бумаг  на  зарубежных  рынках,  динамика 

иностранных  активов  Национального  фонда  и  казахстанских  банков  стали 

определяющими  факторами,    повлиявшими  на  состояние  платежного  баланса 

Казахстана в 2014 и 2015 годах.  

В  течение  2014  года  нефтяные  котировки  демонстрировали  стабильно 

высокий  уровень  (выше  100  долл.1  за  баррель)  до  сентября,  достигнув  своего 

пика в 111,9 долл. За баррель в июне, и стремительное падение в 4 квартале до 

62,2 долл. В декабре 2014  года. в среднем за 2014 год мировая цена на нефть 

сорта  brent  составила  98,9  долл.    за  баррель,  что  на  9,1%  ниже  ее  среднего 

уровня в 2013 году.  

В  таблице  1  приведены  основные  итоги  внешнеэкономической 

деятельности резидентов за пятилетний период [1]. Значительное поступление 

464

 

 

ресурсов  от  экспортных  доходов  обусловило  превышение  предложения 

иностранной  валюты  над  ее  спросом  —  положительное  сальдо  по  операциям 

платежного баланса (в аналитическом представлении) составило за 2014 г. 4,6 

млрд. долл. 

 

 Таблица 1 - Основные показатели внешнего сектора Казахстана 

  

 

  

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

1 

Сальдо  счета  текущих  операций 

(млрд. долл.) 

4,4 

1,4 

10,2 

1,1 

0,9 

4,6 

2 

- в % к ВВП 

3,8 

0,9 

5,4 

0,5 

0,4 

2,2 

3 

Экспорт  товаров  и  услуг  (млрд. 

долл. за период) 

48,2 

65,5 

89,5 

91,8 

90,7 

85,4 

4 

- в % к ВВП 

41,9 

44,2 

47,6 

45,1 

39,1 

40,2 

5 

Импорт  товаров  и  услуг  (млрд. 

долл. за период) 

39,0 

44,3 

51,3 

61,5 

63,0 

56,2 

6 

- в % к ВВП 

34,0 

29,9 

27,3 

30,2 

27,2 

26,5 

7 

Прямые  иностранные  инвестиции 

(нетто-поток)  (млрд.  долл.  за 

период) 

10,2 

-3,7 

-8,6 

-11,9 

-7,9 

-5,9 

8 

- в % к ВВП 

9,3 

-2,5 

-4,6 

-5,8 

-3,4 

-2,8 

9 

Международные 

резервы 

НБК 

(млрд. долл. на конец периода) 

23,1 

28,3 

29,3 

28,3 

24,7 

28,9 

10 

- в месяцах импорта товаров и услуг  7,1 

7,7 

6,9 

5,5 

4,7 

6,2 

11 

Национальный  Фонд  РК  (млрд. 

долл. на конец периода) 

24,4 

31,0 

43,7 

57,9 

70,8 

73,2 

12 

Экспорт 

нефти 

и 

газового 

конденсата (млн. тонн) 

67,3 

67,6 

69,6 

68,1 

70,7 

68,2 

13 

Мировые  цены  на  сырую  нефть 

сорта  Brent  (спот  USD/баррель,  в 

среднем за год) 

61,9 

79,6 

110,9 

112,0 

108,9 

98,9 

14 

Биржевой обменный курс KZT/USD 

(средний за период) 

147,5 

147,3 

146,6 

149,1 

152,2 

179,5 

15 

Изменение 

индекса 

реального 

эффективного  обменного  курса  (в 

% к декабрю предыдущего года) 

19,1 

7,9 

3,5 

0,1 

-0,3 

6,2 

 

Справочно:  ВВП  в  текущих  ценах 

(млрд. долл., за период) 

 

148,1 

188,1 

203,5 

231,9 

212,2 

 

- реальный рост (%) 

 

7,3 

7,5 

5,0 

6,0 

4,3 

  

Данные  таблицы  1  показывают,  что  в  Казахстане  экспорт  (строка  3) 

превышает  импорт  (строка  5).  Причем,  если  по  импорту  наблюдается 

определённая стабильность, то показатели экспорта резко изменяются из года в 

год. Заметно, что к 2009 г. произошло понижение экспорта с 76,4 до 48,2 млрд. 

долл.  Вызвано  это  было  начавшимся  финансовым  в  мире,  когда  иностранные 

компании  не  могли  продолжать  покупать  сырьевые  ресурсы  в  том  же 

количестве. В результате правительство Казахстана пошло на крайнюю меру в 

такой ситуации - девальвация в феврале 2009 г. Результаты девальвации видны 

по  цифрам  биржевого  обменного  курса  тенге  к  (строка  14).  Данная  мера 

465

 

 

приводит к удорожанию иностранной валюты, что, в свою очередь, ведёт к уве-

личению выгодности экспорта, а значит и к росту самого экспорта. 

Такая же ситуация прослеживается и по иностранным инвестициям (строка 

7), которые уменьшились именно во время начавшегося мирового финансового 

кризиса.  Однако  ситуация  не  улучшилась.  Данные  таблицы  показывают,  что 

эти  инвестиции  продолжают  уменьшаться,  что  также  влечет  ухудшение 

инвестиционной ситуации в стране, которая оказывает влияние и на состояние 

платежного баланса. 

В  зависимости  от  развития  экономической  и  финансовой  ситуации  в 

стране и мировой экономики все правительства на том или ином этапе проводят 

макроэкономическое  регулирование  путем  использования  имеющихся  в  их 

распоряжении  инструментов  денежно-кредитной,  налогово-бюджетной  и 

валютной  политики.  Целями  регулирования  являются  обеспечение  внешней  и 

внутренней сбалансированности в экономике и пути их достижений. 

Политика  регулирования  расходов  предусматривает  управление  спросом 

посредством  маневрирования  инструментами  денежно-кредитной  и  налогово-

бюджетной  политики.  Жесткая  денежно-кредитная  политика  проводится  с 

целью  сжатия  денежной  массы  в  реальном  выражении  и  повышения 

процентных  ставок,  мягкая  —  осуществляется  с  помощью  увеличения 

денежной  массы  и  снижения  процентных  ставок.  Рестрикционная  налогово-

бюджетная  политика  означает  сокращение  государственных  расходов  и  рост 

налогов. Она приводит к падению внутреннего производства и импорта [2]. 

Перспективы  развития  платежного  баланса  Республики  Казахстан  в 

первую  очередь  связаны  с  проведением  валютной  политики,  не  допускающей 

переоценки курса тенге. 

В то же время поддержание конкурентоспособности экономики не может 

решаться  только  за  счет  курсовой  политики.  Основную  роль  в  этом  должны 

выполнять  меры  по  повышению  производительности  труда,  качества 

продукции,  структурной  перестройке  экономики  в  направлении  увеличения 

выпуска  продукции  с  высокой  добавленной  стоимостью,  а  также 

диверсификации экспорта. 

Одной  из  составляющих  монетарной  политики  является  определение 

допустимого уровня инфляции, не препятствующего экономическому росту.  

Более  высокие  темпы  инфляции  могут  оказать  негативное  влияние  на 

темпы  реального  уровня  производства  в  силу  снижения  эффективности 

выполнения  национальной  валютой  функций  масштаба  цен  и  средства 

накопления. Более низкие темпы инфляции оказывают угнетающее воздействие 

на  экономическую  активность  в  результате  снижения  в  экономике  избытка 

денежных  ресурсов,  необходимых  для  безболезненной  структурной 

перестройки экономики. 

К  перспективам  развития  платежного  баланса  относится  инфляционное 

таргетирование  [3].  В  последние  годы  некоторые  индустриально  развитые 

страны  отказались  от  традиционных  методов  сдерживания  инфляции  и 

сосредоточили  свое  внимание  на  инфляционном  таргетировании  денежно-

кредитного  регулирования  экономики.  Центральный  банк  этих  стран 

466

 

 

устанавливает  плановый  уровень  инфляции  и  использует  все  инструменты 

денежно-кредитного  регулирования  для  его  достижения.  Это  помогает 

повысить  эффективность  поведения  денежно-кредитной  политики  по 

сравнению  со  стандартными  приемами  регулирования  денежно-кредитной 

сферы. 

В  настоящее  время  многими  признается,  что  таргетирование  инфляции 

представляет  собой  значительный  прогресс  в  развитии  денежно-кредитной 

политики  по  сравнению  с  предыдущими  режимами  валютной  политики  и 

другими видами таргетирования [4]. 

Девальвация  тенге  в  феврале  2015  года  усилила  торговый  баланс  и 

временно  улучшила  ценовую  конкурентоспособность  (рентабельность) 

казахстанских  предприятий,  но  это  преимущество  исчезло  после  повышения 

зарплат.  Но в то же время, девальвация привела к утрате доверия к денежно-

кредитной политике национального регулятора и не решила ключевых проблем 

монетарной политики Казахстана. 

Усилились 

все 

негативные 

последствия 

негибкости 

режима 

фиксированного курса: долларизация обязательств и демонетизация экономики, 

отсутствие 

долгосрочного 

фондирования 

в 

тенге, 

процикличность, 

периодически  возникающие  кризисы  ликвидности,  потеря  доверия  к 

национальной валюте.  

Денежно-кредитная  политика  стала  еще  более  жестко  привязана  к 

обменному  курсу.  Официальный  коридор  сузился  менее  чем  до  3%, 

фактическая волатильность курса практически не наблюдалась. 

В  2014  году  экономический  рост  Казахстана  замедлился  за  счет 

негативной  динамики,  как  со  стороны  совокупного  предложения,  так  и  со 

стороны совокупного спроса. 

В  январе-декабре  2015г.  темпы  роста  экономики  не  изменились,  за  счет 

продолжения  роста  в  обрабатывающей  отрасли,  сельском  хозяйстве, 

строительстве  и  связи.  Позитивные  процессы  произошли  в  обрабатывающей 

отрасли (за счет металлургической), сельское хозяйство, связь и строительство. 

В январе-декабре 2015г. в сфере промышленности отмечалось снижение за 

счет  горнодобывающей  отрасли,  снижение  как  экспорта,  так  и  импорта 

обусловило сокращение внешнеторгового оборота. 

В Казахстане традиционно основным драйвером роста выступали расходы 

домашних хозяйств. Доля их вклада в прирост экономики составляла 65-90% в 

2010-2013 годы, в 2014 году этот показатель сократился до 5%. 

Между тем, доля вклада государственных расходов в экономический рост 

превысила 31% в 2014 году. Это свидетельствует о значительном росте влияния 

государственных  расходов  на  экономику  Казахстана.  Но  на  этом  фоне  темпы 

роста  экономики  снижаются,  что  свидетельствует  о  недостаточной 

эффективности  предпринимаемых  усилий  государства  по  поддержанию 

внутреннего спроса. 

Таким  образом,  на  фоне  роста  вклада  государственных  расходов 

наблюдается снижение вклада домохозяйств в экономический рост страны.  

467

 

 

В связи с замедлением роста кредитования потерял свой импульс и другой 

важный  источник  долгосрочного  экономического  роста:  инвестиции 

замедлились с 6,9% в 2013 году до 3,9% в 2014 году. 

Как видно, на фоне замедления экономического роста расходы домашних 

хозяйств  не  могут  продолжительно  расти  и  ослабили  свое  влияние  на 

экономический рост.  

Необходим поиск новых путей стимулирования экономического роста.  

Основным  инструментом  контрцикличной  экономической  политики  на 

среднесрочный  период  станет  реализация  Государственной  программы 

инфраструктурного  развития  «Нұрлы  жол»,  которая  обеспечит  нивелирование 

влияния негативных внешних факторов. 

В ближайшее время сложно ожидать возвращения благоприятных условий, 

которые сформировали модель «нефтяного роста» 2000-х гг. 

Проблемы  экономики  носят  хронический  и  фундаментальный  характер  и 

не  могут  быть  решены  точечными  мерами,  такими  как  смягчение  денежно-

кредитной политики или корректировка бюджетных расходов. Эти меры могут 

принести краткосрочный успех [5]. 

Причины  вышеуказанных  проблем  заключаются  в  слабости  рыночной 

среды, 

вызванной 

доминированием 

после 

кризиса 

2008-2009гг. 

государственного  регулирования  рыночной  среды  («ручное  управление»)  и 

разрастанием квазигосударственного сектора и институтов развития. 

Основой  новой  модели  экономического  роста  должно  стать  создание 

сильной  мотивации  к  повышению  эффективности  как  для  бизнеса,  так  и  для 

системы  госуправления.  Необходимо  ослабить  бремя  госрегулирования  и 

обеспечить абсолютную защиту прав собственности.  

Необходимо гарантировать жесткую и равную рыночную ответственность 

всех  компаний  за  результаты  своей  деятельности  независимо  от  их 

принадлежности, к какому либо сектору экономики.  

Основным  направлением  в  области  денежно-кредитной  политики  в 

среднесрочной  перспективе  должно  стать  поэтапное  внедрение  нового 

трансмиссионного 

механизма. 

Это 

потребует 

усовершенствования 

существующих  и  внедрения  новых  инструментов  денежно-кредитной 

политики, 

изменены 

подходы 

к 

постоянным 

механизмам 

по 

предоставлению/изъятию ликвидности, операциям на открытом рынке. 

 

жүктеу/скачать 7,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: