Үш тілді білім беру тәжірибесін жақсарту үшін зерттеулер нәтижелерін енгізу мониторингі

53 
 
10.4 
«Модели  усвоения  родного  языка  (на  материале  детской  речи)»  - 
жетекшісі Қапалбек Бижомарт Сейсенбекұлы; 
10.5 
«Основные правила модернизации казахской языковой системы при 
переходе на латиницу: национальный принцип и опыт тюркоязычных стран» - 
жетекшісі Оспанова Баянды Рамазанқызы; 
10.1
 
зерттеу  нәтижелері  бойынша  бір  оқу  құралы,  екі  мақала 
жарияланды: 
−
 
«Мемлекеттiк тiлде iсқағаздарын жүргiзу: оқу құралы / Әбутәлiп О.М., 
Жағыпарова  М.М.;  Халықаралық  бизнес  академиясы.-  Алматы,  2014.-  1 
электрон. опт. Диск (CD-ROM): электрон. 12 см.- (Электронды кiтап); 
−
 
«Қазақша ай аттарының зерттелуi» // ҚР ҰҒА хабарлары. Тiл, әдебиет 
сериясы - Известия НАН РК. Сер. филологиялық.- 2007. - № 2.- 50-53 б.; 
−
 
«Үркерлi  айдың  бәрi  қыс»  //  Ана  тiлi.-  2015.-  5  –  11.02  (№  5).-  11  с. 
Халық күнтiзбесi туралы. 
Бұдан басқа, зерттеу нәтижелері мынадай семинарлар мен конференциялар 
ұсынымдарында көрсетілген:  
–
 
«Қазақ  тілін  оқытудың  жаңа  технологиялары»  атты  Республикалық 
семинар. Халықаралық Бизнес Академиясы. ҚР, Алматы. 2012ж. 15-16 қараша; 
–
 
«А.Байтұрсынұлы  -  қазақ  тіл  білімінің  көшбасшысы»  атты 
халықаралық  ғылыми-әдістемелік  конференция.  Әл-Фараби  атындағы  Қазақ 
ұлттық университеті. ҚР, Алматы. 2012ж. 30 қараша; 
–
 
Ахмет  Байтұрсынұлы  –  қазақ  руханиятының  көсемі»  атты 
Халықаралық  ғылыми-теориялық  конференция.  А.Байтұрсынов  атындағы  Тіл 
білімі институты. ҚР, Алматы. 2013 ж. 19 ақпан; 
–
 
«Қазақстан халықаралық білім беру кеңістігінде» жас ғалымдардың V 
Халықаралық  ғылыми  конференциясы.  Абай  атындағы  Қазақ  ұлттық 
педагогикалық университеті. ҚР, Алматы. 2013 ж.  
10.2 
зерттеу нәтижелері бойынша 9 оқулық, 19 оқу-әдістемелік құралдар, 
бір типтік оқу бағдарламасы жарияланды:  
–
 
Орыс  тілі.  Қазақ  тілінде  оқытатын  жалпы  білім  беретін  мектептің  4-
сыныбына арналған оқулық. – Алматыкітап, 2015. – 136 б.; 
–
 
Қазақ  тілінде  оқытатын  11  жылдық  жалпы  білім  беретін  мектептің  3-
сыныбына арналған оқулық, А.: Алматыкiтап, 2011. – 135 б.; 
–
 
Қазақ тілінде оқытатын жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-
математикалық  бағыттағы  11-  сыныбына  арналған  оқулық,  Астана:  «Арман-
ПВ», 2014. – 128 б. 
–
 
Орыс  тілі.  Қазақ  тілінде  оқытатын  жалпы  білім  беретін  мекептің  7- 
сыныбына арналған оқулық, Астана: Арман-ПВ, 2013.- 320 б 
–
 
Орыс тілі. Оқыту орыс тілінде емес жалпы білім беретін мектептің 9- 
сыныбына арналған оқулық, Астана: Арман-ПВ, 2013.- 224 б.; 
–
 
Орыс  тілі.  Қазақ  тілінде  оқытатын  жалпы  білім  беретін  мектептің 
жаратылыстану-математикалық  бағыттағы  10-сыныбына  арналған  оқулық. 
Астана: Арман-ПВ, 2014.- 128 б.; 

54 
 
–
 
Хрестоматия. Қазақ тілінде оқытатын 11 жылдық жалпы білім беретін 
мектептің 3- сыныбына арналған, Алматы: Алматыкiтап, 2011. –151 б.; 
–
 
Қазақ  тілінде  оқытатын  11  жылдық  жалпы  білім  беретін  мектептің  3- 
сыныбына арналған оқулық, А.: Алматыкiтап, 2011. –135 б.; 
–
 
Оқу құралы. Қазақ тілінде оқытатын жалпы білім беретін мектептің 7- 
сыныбына арналған 7- сыныбына арналған, Астана: «Арман-ПВ», 2012. – 88 б.; 
–
 
Орыс тілі. Дидактикалық материалдар. Оқыту орыс тілінде емес жалпы 
білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқу құралы - Астана: Арман-ПВ, 
2013. – 
96 б.; 
–
 
Орыс тілі. Дидактикалық материалдар. Жаратылыстану-математикалық 
бағытында қазақ тілінде оқытатын жалпы білім беретін мектептің 10-сыныбына 
арналған оқу құралы. Астана: Арман-ПВ, 2014.- 120 б.;  
–
 
Орыс  тілі.  Дидактикалық  материалдар.  Қоғамдық-гуманитарлық 
бағытында қазақ тілінде оқытатын жалпы білім беретін мектептің 10-сыныбына 
арналған оқу құралы. Астана: Арман-ПВ, 2014.– 120 б.;  
−
 
Оқу-әдістемелік құрал. Алматы: КазАТК, 2013. – 140 б 
−
 
4-
сынып  мұғалімдеріне  арналған  әдістемелік  құрал.  Қазақ  тілінде 
оқытатын  11  жылдық  жалпы  білім  беретін  мектептерге  арналған.  Алматы: 
Алматыкiтап, 2012. – 56 б.; 
−
 
Әдістемелік  құрал.  Қазақ  тілінде  оқытатын  11-жылдық  жалпы  білім 
беретін  мектептің  3-сынып  мұғалімдеріне  арналған.  Алматы:  Алматыкiтап, 
2011. – 
147 б.; 
−
 
Диктанттар  мен  мазмұндамалар  жинағы.  Қазақ  тілінде  оқытатын  11-
жылдық  жалпы  білім  беретін  мектептің  4-сыныбына  арналған.  Алматы: 
Алматыкiтап, 2012. – 72 б.; 
−
 
Орыс  тілі.  Әдістемелік  құрал.  Оқыту  орыс  тілінде  емес  жалпы  білім 
беретін мектептің 9-сыныбына арналған. Астана: Арман-ПВ, 2013.- 80 б.; 
−
 
Орыс  тілі.  Дидактикалық  құрал.  Қазақ  тілінде  оқытатын  11-жылдық 
жалпы  білім  беретін  мектептің  4-сыныбына  арналған  оқу  құралы.  Алматы: 
Алматыкiтап, 2015. – 87 б.; 
−
 
Оқу  құралы.  Жаратылыстану-математикалық  бағытында  қазақ  тілінде 
оқытатын  жалпы  білім  беретін  мектептің  11-сыныбына  арналған.  Астана: 
Арман-ПВ, 2014. – 120 б.  
−
 
Оқу-әдістемелік құрал /ред. Исмагулова Б.Х. – Алматы: КазАТК, 2010. 
– 171 
б.;  
−
 
Оқу-әдістемелік құрал/ Алматы КазАТК, 2013. – 140 б.  
−
 
Әдістемелік  құрал.  Қазақ  тілінде  оқытатын  11-жылдық  жалпы  білім 
беретін мектептің 4-сыныбына арналған. Алматы: Алматыкiтап, 2015. – 72 б.; 
−
 
Орыс  тілі.  Оқу  құралы.  Жаратылыстану-математикалық  бағытында 
қазақ  тілінде  оқытатын  жалпы  білім  беретін  мектептің  11-сыныптары 
мұғалімдеріне арналған Астана: Арман-ПВ, 2014. – 80 б.; 
–
 
Кәсіби  орыс  тілі.  5В071300  –  Транспорт,  транспорттық  техника  и 
технология мамандығына арналған типтік оқу бағдарламасы. Алматы – 2014. 

55 
 
10.3 
Зерттеу  нәтижелері  бойынша  бір  ғылыми-әдістемелік  құрал 
жарияланды: 
–
 
Аударманың  өзекті  мәселелері  //  Құраст.:  С.Құлманов.  –  Алматы: 
«Palitra-Press». – 
2015, 296 б. 
   
Нәтижелер жаңалығы анықталады: 
–
 
қазақ тілінде іс-қағаз жүргізу саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстары 
хронологиялық  тәртіппен  және  жылдар  бойынша  үш  бағытқа  бөлінеді:  1)  іс 
қағазын жүргізудің тақырыптық әртүрлілігін зерттеу; 2) іс қағаздарын жүргізу 
жанрын  арнайы  зерттеу;  3)  іс  қағаздарын  жүргізуде  жекелеген  мәселелерді 
зерттеу; 
–
 
іс  қағаздарын  жүргізуді  зерттеулер  бойынша  жанр  атаулары  әртүрлі 
болады: ресми іс-қағаздары, ресми іс-қатынас қағаздары; іс-қағаздары, ресми 
хат-хабарлар,  қарым-қатынас  қағаздары;  ресми  іс  қағаздары,  документтер 
тілі,іс қағаздары; іс қағаздары; 
–
 
қазақ  тіл  біліміндегі  хронологиялық  тәртіппен  ғылыми-практикалық 
зерттеулерді қарастыра отырып, келесідей шешімге келді: 1) жіктеуге арналған 
іс-жүргізуде жалпы ұқсастық та, бірақ өзіндік ерекшеліктері де бар; 2) осындай 
ерекшеліктеріне  байланысты  іскерлік  қағаздар  жіктеуіне  әртүрлілік  тән;  3) 
жіктеу  атаулары  әртүрлі  қолданылады;  4)  кейбір  ресми-іскерлік  қағаздар 
бірнеше топта аталады, ал кейбір жағдайларда ресми-іскерлік қағаз орналасқан 
бірнеше  топтарда  болады;  5)  кейбір  зерттеулерде  жіктеу  авторлары  мазмұны 
және  қызметі  бойынша  дұрыс  берілмеген;  6)  жіктеулерді  орыс  тілінен  қазақ 
тіліне аударғанда сәйкессіздік кездеседі; 
–
 
орыс тіл біліміндегі ресми стильге арналған ғылыми-практикалық 
–
 
зерттеулерді  хронологиялық  тәртіппен  қарастыра  отырып,  келесідей 
шешімге келді: 
–
 
ғалымдардың  іскерлік  қағаздарды  түрлі  сипаттамалары  бойынша 
жіктеуі  негізінен  ұқсас  болғанымен,  өзіндік  ерекшеліктері  бар;  2)  осындай 
айырмашылықтарға  байланысты  жіктеу  санында  да  айырмашылықтар 
байқалады;  3)  кейбір  құжаттар  бірнеше  топта  көрсетілген,  ал  бірдей  іскерлік 
қағаздар  әртүрлі  топта  орналастырылған;  4)  жіктеу  саны  қазақ  тілі  саласына 
қарағанда орыс тілінде көп;  
–
 
аударма  түрлерін  психолингвистикалық  жіктеуге  сүйене  отырып 
ресми-іскерлік  стиль  мәтіндерін  ауызша  және  жазбаша  аудару  ерекшеліктері 
анықталды; 
–
 
ресми-іскерлік стилінің ерекшеліктеріне сәйкес бастапқы және аударма 
мәтіндерінің  құрылымдық-семантикалық  белгілері  өзіне  тән  ерекшеліктерімен 
анықталды; 
–
 
мәтіндердің ресми-іскерлік  стилінің нақты  түріне байланысты:  ресми-
құжаттық немесе күнделікті-іскерлік стилі анықталды; 
–
 
осы  түрлердің  әрқайсысының  аударылатын  мәтіндеріне  қойылатын 
талаптар сипатталған; 
–
 
аудармашы  жұмысының  кезеңдері  мен  заңнамалық  және  заңдық 
сипаттағы  құжаттар  мәтіндерінің  фонетикалық,  лексикалық,  грамматикалық 

56 
 
құрылымдары,  сол  сияқты  іскерлік  хат  алмасу  процесіндегі  мәтіндердің 
ерекшеліктері талданды; 
–
 
бастапқы  және  аударма  мәтіндерінің  баламалылық  деңгейін 
анықтайтын 
мәдениетаралық 
және 
аудармашылық 
құзыреттілікті 
қалыптастыруға ықпал ететін факторлар анықталды; 
–
 
қазақ  тілінің  терминдер  айналымына  канондық  аударма,  расталған 
аударма,  аутентикалық  аударма,  апостиль  терминдері  енгізілді,  олардың 
дифференциалды белгілері сипатталды.  
 
Зерттеу  нәтижелерін  жоғары  оқу  орындарында,  мемлекеттік 
органдарда  «Іс  қағаздарын  мемлекеттік  емес  тілде  жүргізу»  элективті  курсын 
оқытуда  және  мемлекеттік  қызметкерлерді  мемлекеттік  тілге  оқытуда, 
мемлекеттік  қызметкерлердің  мемлекеттік  тілде  іс  жүргізуде  пайдалану 
ұсынылады.  
10.4 
зерттеу нәтижесі бойынша 5 оқу құралы жарияланды: 
−
 
«Қазіргі қазақ тіліндегі синтаксистік парадигмалар»; 
−
 
«Қазақстандағы мемлекеттік тілдің қазіргі ахуалы»; 
−
 
«Жұмсалымды грамматика»; 
– 
«Развитие и функционирование государственного языка в суверенном 
Казахстане»; 
–
 
 
«Түркі тілдері». 
Зерттеу нәтижелері ЖОО, колледждер жүйесі масштабында енгізілді. 
Нәтижелер  жаңалығы  анықталды,  яғни  қазақ  тіл  білімінде  балалар  тілі 
материалында  осыған  дейін  мұндай  зерттеу  ешқашан  жүргізілмеген.  Бұл 
жобаның  үлкен  өзектілігін  растайды.  Екіншіден,  осы  жобада  баланың  қандай 
тілдік  тәсілдер  көмегімен  қазақ  тілінің  сематикалық  санаттарын  меңгергені, 
қазақ тілінің нормаларына сәйкес морфологиялық формаларын қолдануы және 
бала тілінде сөздердің мағынасын шектеу білігінің көрінуі терең зерттелген. 3-9 
жастағы  балалардың  ауызекі  материалдары  жиналады  және  кешенді 
лингвистикалық талдаудан өтетін болады.  
Функционалдық  грамматиканың  негізгі  мақсаты  –  адам  санасында 
болмысты  түсінуі  барысында  қалыптасқан  ойды  жеткізуде  тілдің  басқа 
деңгейлерінің бірліктерімен өзара әрекетте грамматикалық бірліктерді қолдану 
заңдылықтарын сипаттау. 
Осыған  байланысты  зерттеудің  басты  мақсаты  қазақ  тілінің 
функционалдық  грамматикасын  қалыптастыру,  зерттеу,  функционалдық 
грамматика  теориясы  негізінде  қазақ  тілінің  барлық  санатын  зерттеу  болып 
табылады.  Осы  зерттеудің  айырмашылығы  мен  оның  ғылыми  маңыздылығы 
мынада: ол көптілде сөйлейтін балалар материалына негізделген.  
Зерттеу  нәтижелерін  жоғары  оқу  орындарының  филология  факультетінің 
студенттерін,  жалпы  білім  беретін  мектептердің  қазақ  тілі  мен  әдебиеті 
мұғалімдерін,  филология  және  басқа  ғылымдар  саласы  Phd  докторларын 
оқытқанда,  сондай-ақ  ғылыми  зерттеулерде,  тіл  және  әдебиет,  басқа  да 
гуманитарлық  ғылымдар  бойынша  ғылыми  зерттеулермен  айналысатын 
ізденушілер, лексикология, фразеология, семасиологии, этимология курстарын 

57 
 
оқытқанда,  қазақ  тілінің  этимологиялық  сөздіктерін  құрастыруда, 
терминологиялық  сөздерді  қалыптастыруда,  қазақ  тіліне  басқа  тілдерден 
аударуда қолдану ұсынылады.  
 10.5 
зерттеу нәтижесі бойынша басылым жоқ.  
Зерттеудің  жаңалығы  былай  анықталады,  осы  заманғы  терминдердің 
негізін латын  сөздері  құраса,  ақпараттық  технология  дамыған  дәуірде  күн 
сайын дерлік ағылшын тілінен дүниежүзі халықтарының тілдеріне жаңа сөздер 
қарқынды енуде. Бұл сөздерге ұлттық сипат беріп, тіліміздің сөздік құрамына 
қабылдауда латыншаланған қазақ әліпбиінің мәні зор. Ол үшін қазақ әліпбиін 
латыншаға  көшіруде  ұлттық  таным  жүйеміз  бен  тіліміздің  табиғи  бітім-
болмысы ескерілуі қажет. Бұл мәселе қазіргі қазақ жазуын латын графикасына 
көшірудің негізгі концептісі мен теориялық мәселелерін ұлттық мақсат-мүддеге 
сүйене  отырып  анықтауды,  негіздемесін  жасауды,  жазуымызды  латын 
графикасына  көшірудің  ұлттық  рухани  қажеттіліктен  туындап  жатқанын 
танып-білудің  негізін  қалауды  талап  етеді.  ХХ  ғасыр  басындағы  латын 
графикасына  негізделген  жазу  дәстүріне  қайта  оралу  –  ұлттық 
құндылықтарымызды  қалпына  келтіріп,  еліміздің  қайта  түлеуіне  жол  ашады. 
жобада  қазақ  жазуын  латыншаға  ауыстыру  мәселесі  ұлттық  мақсат-мүдде 
тұрғысынан  жан-жақты  зерделеніп,  түркілік  елдер  тәжірибесіне  ғылыми-
теориялық  зерттеу  жүргізіледі,  оны  енгізудің  алғашқы  кезеңіндік  оқу-
әдістемелік  құралдарын  жасау  мақсатында  ғылыми-лингвистикалық  еңбек 
дайындалады,  жаңа  қаріпке  қиындықсыз  көшудің  мәселелері  тиянақты 
талданып,  бұған  дейін  ұсынылған  алфавиттердің  ішіндегі  ең  тиімдісінің 
бағдарламасы жасалады. Бұл оны меңгерудің жолдарын қарастыратын алғашқы 
еңбек болмақ.  
Осы  жобаның  ғылыми  қажеттілігі  латын  графикасына  негізделген  қазақ 
графикасы  мәселелерін  қазіргі  заман  ұстанымымен  қарастыруда  жатыр. 
Жаһанданудың  өркениеттік  ерекшелігі  тіл,  әдебиет,  мәдениет  сияқты  т.б. 
рухани құндылықтарды сақтау мәселелерін белсендіреді. Әлемдік бәсекелестік 
әлеуметтік-экономикалық  тұрмыс-тіршілігімізді  ғана  қамтып  қоймай,  рухани 
әлемімізге де дендеп енуде, баршаға түсінікті мәдениеттің тілдерінде үстемдік 
етуде.  ҚР-дың  егемендік  мәртебесі  ғылыми  парадигмалардың  түбегейлі 
өзгеруіне,  идеологияландырылған  ескі  тұжырымдардан  шығуға  негіз  болды. 
Тарихи жаңа кезең ақпарат тасқынын жаңаша өлшеммен бағалауды қажет етті. 
Жобаның  алға  қойылған  мақсатын  қазақ  жазу  тарихының  мазмұны  мен  оны 
меңгертудің  тиімділігін  теориялық  негіздеуге  және  практикалық  тұрғыдан 
жаңғыртуға бағытталған. Инновациялық даму, қоғамның демократиялық жолға 
түсуі  қазақ  графикасын  жаңаша  қарауды,  шынайы  бағалауды,  қазіргі  қоғам 
талап-тілегіне байланысты зерттеуді қажет етіп отыр. Бұл – адам мен қоғамның 
дүниетанымына түбегейлі өзгеріс әкелді.  
Зерттеу  нәтижесін  мемлекеттік  тілді  дамыту  институтында  пайдалану 
ұсыналады,  яғни  қазіргі  қазақ  тілі  дыбыстық  жүйесінің  лингвист-
мамандарының дайындауымен келешекте жасалатын әліпбидің негізінде жоба 
авторлары  тарапынан  латын  графикасына  көшудің  бастапқы  мерзімінің 

58 
 
кезеңдік  бағдарламасы  мен  оқу-әдістемелік  құралдарды  әзірлеу  үшін  «Латын 
әліпбиі»  атты  сайт  ашылады,  бұл  сайтта  латын  графикасына  қатысты 
жаңалықтар  мен  ғылыми  мақалалар  беріледі.  Сайт  халықты  сауаттандыру 
мақсатында үнемі жаңа материалдармен жаңартылып отырады.  
 
11. 
Ахмет  Байтұрсынұлы  атындағы  Тіл  білімі  институты
22
 
Бұл 
институттың 
базасында 
Фазылжанова 
Анар 
Мұратқызының 
басшылығымен  «Білім  беру  саласындағы  тілдердің  үштұғырлығы  ғылыми 
негіздері  мен  тұжырымдамасының  жобасы»  атты  бір  ғылыми-зерттеу  жобасы 
орындалды.  
Зерттеулердің  нәтижесінде  мемлекеттік  және  орыс  тілінде  «Білім  беру 
саласындағы тілдердің үштұғырлығы тұжырымдамасы» жобасы дайындалды.  
Нәтижелердің  жаңалығы  қазіргі  Қазақстан  жағдайында  мемлекеттік 
(қазақ)  тіл,  ұлтаралық  (орыс)  тілінің  әлеуметтік  рөлінің  өзекті  мәселелерінің 
лингвистикалық әзірлемесіне арналуымен анықталады.  
Елбасы  тапсырған  тілдердің  үштұғырлығы  мәдени  жобасын  кешенді 
ғылыми-лингвистикалық негіздеу және әзірлеу ұсынылады. 
«ҚР  білім  беру  саласындағы  үштілділік»,  «Мектепке  дейінгі  тәрбие  мен 
оқыту  саласындағы  үштілдік»,  «Орта  білім  беру  саласындағы  үштілдік»,  «ҚР 
жоғары  білім  беру  және  басқа  мемлекеттік  органдар  саласындағы  үштілдік» 
зерттеулер  нәтижелерін  Мәдениет  және  спорт  министрлігінде,  Ақпарат  және 
байланыс  минстрлігінде,  Білім  және  ғылым  минстрлігінде  еліміздегі 
мемлекеттік  тілдік  саясатты  жүзеге  асыру  үшін  тілдік  құрылыс  және  елді 
дамыту бойынша ұзақ мерзімді жобалар әзірлеуде елдегі ұлттық тілдік саясатты 
қалыптасқан жағдайды бағалау мақсатында қолдану ұсынылады.  
 
12. Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
23
 
Академия  базасында  үштілді  білім  беруге  тікелей  қатысты  «Орта  және 
жоғары  білім  беру  жүйесінде  көптілді  білім  беруді  ғылыми-әдістемелік 
қамтамасыз ету негіздері» тақырыбында бір жоба орындалды, оның жетекшісі 
Болатбаева Күлжамал Нұрымжанқызы. 
Зерттеу  мақсаты:  орта  және  жоғары  білім  беру  жүйесінде  көптілді  білім 
беруді ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеу және негіздеу. 
Зерттеудің негізгі нәтижелері: 
−
 
көптілді білім берудің әдіснамалық негіздері айқындалды; 
−
 
мектепте  және  ЖОО-да  көптілді  білім  берудің  жайы  сипатталды  және 
үрдістері анықталды; 
−
 
тілдік пәндер бойынша көптілді оқыту технологиясы дайындалды; 
−
 
тілдік емес пәндер бойынша көптілді оқыту технологиясы жобаланды; 
                                                 
22
 
Алынған  ақпаратқа  жауаптының  ТАӘ  –  Анар  Фазылжановна,  соисполнители  Нургелды 
Уали,Тимур Козырев, Мадина Нургалиева 
Растайтын уәкілетті тұлғаның ТАӘ – Малбаков М. 
23
 
Алынған  ақпаратқа  жауаптының  ТАӘ  –  Сырымбетова  Ляйля  Саркытовна.  Растайтын 
уәкілетті тұлғаның ТАӘ – Мукатова Мариям Ергалиевна 
 

59 
 
−
 
дайындалған  технологияларды  енгізу  бойынша  эксперимент  өткізілді 
және қорытындыланды; 
−
 
мектеп  пәндері  бойынша  көптілді  оқытуды  жобалау  механизмі 
дайындалды; 
−
 
тілдік  және  тілдік  емес  пәндер  (орыс  тілінде  оқытатын  мектептерге 
арналған  қазақ  әдебиеті,  орыс  тілінде  оқытатын  мектептерге  арналған 
Қазақстан тарихы, қазақ және орыс тілдерінде оқытатын мектептерге арналған 
физика,  химия  және  биология,  информатика)  бойынша  оқу-әдістемелік 
кешендер  дайындалды,  оларда  көптілді  оқытудың  қызметтік-коммуникативтік 
және когнитивтік- коммуникативтік технологиялары іске асырылды;  
−
 
мектеп  пәнінің  мазмұнына  кіріктірілген  жоғары  оқу  орнына  арналған 
«Шетел тілі (ағылшын/неміс)» пәнінің компоненті берілді;  
−
 
негізгі  орта  мектепте  көптілді  білім  берудің  тілдік  интенциялары 
ықшамдалған  және  оқулық  авторларына  арналған  әдістемелік  құрал  түрінде 
ұсынылған;  
−
 
лексикалық  материал  ықшамдалған  және  мектептерге  арналған 
үштілділік  сөздігінде  тілдік  пәндерді  оқытудың  бірыңғай  негізі  ретінде 
ұсынылған;  
−
 
көптілді  білім  беру  саласында  шетелдік  тәжірибе  тілдерді  деңгейлік 
оқыту моделі негізінде зерттелді; 
−
 
«мектеп-ЖОО»  жүйесінде  деңгейлік  оқыту  моделі  негізінде  көптілді 
білім беру сабақтастығының дидактикалық негіздері айқындалды; 
−
 
орта  және  жоғары  мектепте  көптілді  білім  беруге  арналған  үш  тілдік 
жүйенің 
лексикалық-грамматикалық 
құралдарының 
лингвистикалық-
дидактикалық  сипаттамасы  берілді  –  үштілді  функционалдық  лексикалық-
грамматикалық минимум әзірленді (орта және жоғары мектепте көптілді білім 
беруге арналған); 
−
 
үштілді  функционалдық  лексикалық-грамматикалық  минимумды  орта 
және жоғары мектептегі оқу процесінде қолдану механизмдері дайындалды. 
Зерттеу  нәтижелері  бойынша  бір  оқулық,  9  оқу  құралы,  7  әдістемелік 
ұсыныс  және  нұсқаулық,  2  оқу-әдістемелік  құрал,  бір  тақырыптық  сөздік 
жарық көрді:  
1
 
Булатбаева  К.Н.  Көптілділікті  дамытудың  әмбебап  негізі  ретінде 
қарапайым  сөз  сөйлеудің  семантикалық  түрлері  //  Мультилингвизм  және 
мәдениетаралық  білім  беру:  Қазақстанда  шет  тілін  оқытудың  тәжірибесі:  ҚР 
Тәуелсіздігінің  20  жылдығына  арналған  халық.  ғылым.  сем.  матер..  –  Астана: 
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ., 2012.– 9-12 Б. 
2
 
Асқарова  Л.Б.  Some  ideas  to  help  students  become  better  writers  // 
Мультилингвизм  және  мәдениетаралық  білім  беру:  Қазақстанда  шет  тілін 
оқытудың  тәжірибесі:  ҚР  Тәуелсіздігінің  20  жылдығына  арналған  халық. 
ғылым. сем. матер. – Астана: Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ., 2012.– 40-42 Б. 
3
 
Булатбаева  К.Н.  Көптілдікті  дамытудың  әлеуметтік  және  әдістемелік 
мәселелері  //  Жаңа  формация  педагогтарын  дайындауға  арналған  оқу-тәрбие 

60 
 
процесіне  инновациялық  технологияларды  енгізу  проблемалары:  халық. 
ғылыми –практ. конф матер. – Шымкент, 2012. – Т.1. – . 112–117Б. 
4
 
Нұргожина  Г.М.  Қазақ  тілі  сабағында  сурет  қолдану  тәсілінің 
әдістемелік  тиімділігі  //  Жаңа  формация  педагогтарын  дайындауға  арналған 
оқу-тәрбие  процесіне  инновациялық  технологияларды  енгізу  проблемалары: 
халық. ғылыми –практ. конф матер. – Шымкент, 2012. – Т.1. – . 277–281Б. 
5
 
 
Мадиева  А.Т.  Бейіндік  оқытуды  ұйымдастыру  мәселелері  //  Жаңа 
формация  педагогтарын  дайындауға  арналған  оқу-тәрбие  процесіне 
инновациялық  технологияларды  енгізу  проблемалары: халық.  ғылыми –практ. 
конф матер. – Шымкент, 2012. – Т.1. – 116–121Б.  
6
 
 
Рахимжанов  Қ.А.  Көптілділік  –  қазіргі  қоғамдағы  жеке  тұлға 
табыстылығының  маңызды  алғышарттарының  бірі  //  «Қазақстан-2050» 
стратегиясы:  мемлекеттік  тіл  және  көптілді  білім  беруді  дамыту  мәселелері: 
респуб.ғылыми – практ.конф. матер – Астана, 2013. –230-235Б.  
7
 
Мадиева  А.Т.  Көптілді  оқытудағы  қазақ  тілінің  басымдығын  арттыру 
мәселесі // Білім көкжиегі/ Горизонт образования. – 2013. – №8 (38).- Б.4 – 7.  
8
 
Мадиева  А.Т.  Тілдің  танымдық  қызметін  тиімді  пайдалану  арқылы 
оқушылардың  тілдік  құзыреттіліктерін  жетілдіру  //  Білім  көкжиегі  /  Горизонт 
образования. – 2013. - № 9 (39). – Б.2 – 5. 
9
 
Булатбаева  К.Н.,  Туяқов  Е.А.,  Шакенова  М.Т.  12-жылдық  білім  беру 
мазимұнында  функционалдық  сауаттылықты  қалыптастыру  көрінісі  //  12-
жылдық білім беру/12-летнее образование. – 2013. - № 3.– Б. 43-49. 
10
 
Булатбаева  К.Н.,  Мадиева  А.Т.,  Төлеубаева  М.С.,  Әбенова  Г.К.  Қазақ 
әдебиеті:  когнитивтік-коммуникативтік  технология  бойынша  оқыту  9  сынып: 
оқу құралы. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 95 б. 
11
 
Булатбаева  К.Н.,  Мадиева  А.Т.,  Төлеубаева  М.С.,  Әбенова  Г.К.  Қазақ 
әдебиеті:  когнитивтік-коммуникативтік  технология  бойынша  оқыту  9  сынып: 
оқу-әдістемелік құрал. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 60 б. 
12
 
Булатбаева  К.Н.  ЖОО-да  тілдік  тұлға  қалыптастырудың  ғылыми-
әдістемелік  негізі:  көптілділікке  оқытудың  когнитивтік-коммуникативтік 
технологиясы // им.С.Сейфуллин атынд. ҚАТУ /Ғылым жаршысы – 2013. – №3 
(78). – 
Б.36-43. 
13
 
Булатбаева  К.Н.,  Айтчанова  З.Д.  Қазақстан  тарихы:  8-сынып 
лқушыларына  арналған  оқу  құралы–  Астана:  Ы.  Алтынсарин  атындағы  ҰБА, 
2013. – 
64 б. 
14
 
Булатбаева  К.Н.,  Айтчанова  З.Д.,  Сисенғалиева  Г.Ж.  7-8-сыныптада 
«Қазақстан  тарихы»  сабақтарын  функцианалдық-коммуникативтік  технология 
бойынша жоспарлау: Мұғалімдерге арналған әдістемелік нұсқаулық. – Астана: 
Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 36 б.  
15
 
Иманшәріпова  А.Ж.,  Төлеубекова  А.А.  Физика:  Көптілді  оқытуға 
арналған оқу құралы. 7-сынып. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. 
– 
88 б. 

61 
 
16
 
Иманшріпова  А.Ж.,  Төлеубекова  А.А.  Физика  және  астрономия:  7- 
сыныпқа арналған оқу құралы. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. 
– 
77 б. 
17
 
Булатбаева  К.Н.,  Толеубекова  А.А.  Физика.7-сынып:  мұғалімдерге 
арналған әдістемелік нұсқаулық. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. 
– 
86 б. 
18
 
Булатбаева  К.Н.,  Асқарова  Л.Б.,  Кенжиғожина  К.С.  Ағылшын  тілі: 
жоғары сынып оқушыларына арналған оқу құралы: Мен және менің ортам. 1- 
бөлім. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 99 б.  
19
 
Булатбаева  К.Н.,  Асқарова  Л.Б.  Мен  және  менің  ортам:  тақырыбы 
аясында  көптілділікті  дамытудың  әдістемелік  негіздері.  –  Астана: 
Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 25 б. 
20
 
 
Болатбаева  К.Н.,  Асқарова  Л.Б.,  Кенжиғожина  К.С.  Ағылшын  тілі: 
лексика, грамматика, сөйлеу, қарым-қатынас: менің жұмыс күнім. 2- бөлім: Оқу 
құралы. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 80 б. 
21
 
Болатбаева  К.Н.,  Асқарова  Л.Б.,  Кенжиғожина  К.С.  Менің  жұмыс 
күнім:  бос  уақыт:  тақырыбы  аясында  көптілділікті  дамытудың  ғылыми-
әдістемелік  негізі.  Мұғалімдерге  арналған  әдістемелік  нұсқаулық.–  Астана: 
Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 25 б. 
22
 
Булатбаева К.Н., Жұмабекова Б.К. Неміс тілі: Мен және менің ортам. 1- 
бөлім:  оқушыларға  арналған  оқу  құралы.  –  Астана:  Ы.Алтынсарин  атындағы 
ҰБА, 2013. – 109 б.  
23
 
Болатбаева  К.  Н.,  Жұмабекова  Б.  Қ.  Неміс  тілі:  лексика,  грамматика, 
сөйлеу, қарым-қатынас: Мен және менің айналам. 1 Бөлім: жоғары сыныптарға 
арналған оқулық. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. - 104 б.  
24
 
Болатбаева  К.Н.,  Асқарова  Л.Б.  Тілдік  пәндер  бойынша  бастауыш 
мектепке  арналған  тақырыптық  –лексикалық  минимум:  Оқулық  авторларына 
арналған оқу-әдістемелік нұсқаулық. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 
2013. – 
25 б.  
25
 
Булатбаева  К.Н.,  Асқарова  Л.Б.,  Смағұлова  Б.К.,  Айтказина  А.  Қазақ-
орыс-ағылшын  тақырыптық  сөздігі.  –  Астана:  Ы.Алтынсарин  атындағы  ҰБА, 
2013. – 
176 б. 
26
 
Булатбаева  К.Н.  Негізгі  орта  білім  беру  деңгейінде  көптілділікті 
дамытуға  арналған  тілдік  интенцияның  біріңғай  минимумы:  авторларға 
арналған  әдістемелік  нұсқаулық.  –  Астана:  Ы.Алтынсарин  атындағы  ҰБА, 
2013. – 
31 б. 
27
 
Булатбаева  К.Н.,  Ахметова  Б.С.,  Даулетова  С.,  Кенжиғожина  К.С. 
Биология:  эксперименттік 7-8-сыныптарға  арналған  оқу  құралы  (көптілділікке 
арналған екітілді оқу құралы). – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 
27 б. 
28
 
Булатбаева  К.Н.,  Ахметова  Б.С.,  Даулетова  С.,  Кенжиғожина  К.С. 
Химия:  эксперименттік  11-сыныпқа  арналған  оқу  құралы  (көптілділікке 
арналған екітілді оқу құралы). – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2013. – 
48 б. 

62 
 
29
 
Булатбаева  К.Н.,  Шахметова  Н.А.  Орыс  аудиториясында  қазақ  тілін 
оқытудың негізгі принциптері // 12 жылдық білім беру/ 12-летнее образование.- 
Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. -№ 1. – С.9 -12. 
30
 
Булатбаева  К.Н.  12  жылдық  оқыту:  оқытудың  өзекті  проблемалары 
және  оны  шешу  жолдары  //  12  жылдық  білім  беру:  өзекті  проблемалар  және 
оны шешу жолдары: аймақт.ғыл-практ.конф. матер. – Павлодар, 2014.- №1. - .3 
– 
14б.  
31
 
Булатбаева  К.Н.,  Кенжиғожина  К.С., Смағұлова  Б.К  .  «Мектеп-ЖОО» 
жүйесінде  тілге  оқытудың  деңгейлік  моделі  негізінде  көптілді  білім  беру 
сабақтастығының  дидактикалық  негізі:  Әдістемелік  ұсыныстар.  –  Астана: 
Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. - 63 б. 
32
 
Булатбаева  К.Н.  Екінші  тілге  оқытуда  критериалды  бағалау 
ерекшеліктері  //  12  жылдық  білім  беру/12-летнее  образование.-  Астана: 
Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. – №1. - 6 – 8б.  
33
 
Булатбаева  К.Н.  12-жылдық  мектеп  жағдайындағы  критериалды 
бағалау  жүйесі //  академик  Т.С.Садыковты  еске  алуға  арналған  Үздіксіз білім 
берудің  өзекті  проблемалары:  халықарал.  ғыл–  практ.  конф.  материалдары,– 
Павлодар қ, ПМТИ, 2014.- 367-372Б.  
34
 
Рақымжанов Қ.А., Шакенова М.Т. Өмір бойы оқу контекстіндегі тілдік 
білім  беру  //  Лингвистикалық  көкжиек:  халықарал.  ғыл–  практ.  конф. 
материалдары. – Белгород, Ресей, 2014.  
35
 
Булатбаева К.Н. Тілге оқытудың инновациялық тәсілдері // Жаһандану 
кезеңіндегі 
студенттердің 
инновациялық 
мәдениетін 
қалыптастыру 
проблемалары: халықарал. ғыл– практ. семинар материалдары – Астана, 2014.- 
144 – 
149 Б. 
36
 
Булатбаева  К.Н.  ЖОО  көптілділікті  дамыту:  халықаралық  және 
отандық  тәжірибе  //  Жаңа  формация  жағдайындағы  кәсіптік  оқытудың  өзекті 
проблемалары: халықарал. ғыл– практ. интерн.конф. материалдары – Түркістан, 
2014. 
37
 
Булатбаева  К.Н.  ЖОО  тілдік  емес  пәндерді  оқытуда  көптілділікті 
дамытудың  когнитивтік-коммуникативтік  технологиясы  //  ҚазЭФМТУ 
Жаршысы – 2014. - №3. 
38
 
Булатбаева  К.Н.  Мектепте  және  ЖОО-да  тілге  оқытуда  тілдік,  сөздік 
және  коммуникативтік  құзыреттерді  бағалаудың  біріңғай  өлшемшарттары  // 
Педагогикалық  тәжірибе:  теориясы,  әдісі,  тәжірибесі:  халықарал.  ғыл–  практ. 
конф.материалдары – Чебоксары: ЦНС «Интерактив плюс», 2014.- 27- 31Б. 
39
 
Булатбаева  К.Н.,  Рақымжанов  Қ.А.  Жоғары  сыныптарда  орыс  тілін 
оқытуда  орыс,  қазақ  және  ағылшын  тілдері  сабақтарының  өзара  байланысы  // 
Білім  берудегі  инновация:  ізденістер  және  шешімдер:  халықарал.  ғыл–  практ. 
конф.материалдары– Астана, 2014. 
40
 
 
Мұқатова  М.Е.  Орта  мектептің  оқу  процесіндегі  үштілді 
функционалдық  лексикалық-грамматикалық  минимум  //  Білім  берудегі 
инновация: 
ізденістер 
және 
шешімдер: 
халықарал. 
ғыл–практ. 
конф.материалдары– Астана, 2014. 

63 
 
41
 
Булатбаева  К.Н.,  Рақымжанов  Қ.А.,  Кенжиғожина  К.С.  Негізгі 
мектепке  арналған  тілдік  пәндер  бойынша  лексикалық-грамматикалық 
минимум:  Әдістемелік  ұсыныстар.  –  Астана:  Ы.Алтынсарин  атындағы  ҰБА, 
2014. – 
158 б. 
Нәтиженің жаңалығы анықталады: 
1)  көптілді  оқыту  жүйесінде  алғаш  рет  функционалдық-коммуникативтік 
және когнитивтік-коммуникативтік технологияларды пайдалану негізделді; 
2)  "мектеп-жоо"  жүйесінде  тілге  оқытудың  деңгейлік  моделі  негізінде 
көптілді  білім  беру  сабақтастығының  дидактикалық  негіздеріне  төмендегілер 
арқылы сипаттама берілді: 
–
 
көптілді  білім  беру  сабақтастығын  жүзеге  асыру  үшін  типтік  тілдік 
бірліктерді сипаттау; 
–
 
барлық  білім  беру  деңгейінде  көптілділікті  дамытудың  біртұтас  негізі 
ретінде тақырыптық алаңды анықтау; 
–
 
орта мектепте барлық тілдік пәндер бойынша типтік тақырыптар модулін 
әзірлеу;  
–
 
жоғары  мектепте  барлық  тілдік  пәндер  бойынша  типтік  тақырыптар 
модулін әзірлеу; 
–
 
көптілділікті  дамыту  жағдайы  ретінде  екіншіге,  үшінші  тілде  жағдаят 
түрлерін қатар ұғыну;  
–
 
халықаралық  сарапшылармен  белгіленген  шетел  тілдерін  меңгеру 
деңгейлеріне бағдарлау,; 
–
 
екінші  және  үшінші  тілдер  бойынша  сөйлеудің  лексикалық  дағдыларын 
қалыптастырудың біртұтас сабақ негізін құру;  
–
 
екінші  және  үшінші  тілдер  бойынша  сөйлеудің  грамматикалық 
дағдыларын қалыптастырудың біртұтас сабақ негізін құру;  
–
 
екінші  және  үшінші  тілдер  бойынша  сөздік  дағдысын  жетілдірудің 
біртұтас сабақ негізін құру; 
–
 
екінші  және  үшінші  тілдер  бойынша  айтылымның  стилистикалық 
дағдысын қалыптастырудың біртұтас сабақ негізін құру; 
–
 
екінші,  үшінші  тілдер  бойынша  диалогтық  және  полилогикалық  білігін 
қалыптастыру мен жетілдірудің біртұтас сабақ негізін құру; 
–
 
екінші,  үшінші  тілдер  бойынша  қарым-қатынас  кезінде  монологтық 
сөйлеуге оқытудың біртұтас сабақ негізін құру; 
3) 
орта  және  жоғары  мектепте  көптілді  білім  беруге  арналған  үш  тілдік 
жүйедегі  лексикалық-грамматикалық  құралдарға  төмендегілер  арқылы 
лингводидактикалық сипаттама берілді: 
–
 
негізгі  және  жоғарғы  мектепке  арналған  бірыңғай  үштілді  лексика-
грамматикалық минимум әзірлеу;  
–
 
сол  немесе  өзге  де  көптілділік  біліктерін  (тілдік,  сөздік  және 
комуникативтік) бағалаудың үлгілік параметрлерін сипаттау; 
4)  орта  және  жоғары  мектептің  оқу  процесінде  үштілді  функционалдық 
лексикалық-грамматикалық минимумды қолдану тетіктері әзірленді. 

64 
 
Зерттеу  нәтижелерін  көптілді  оқытуды  жүзеге  асыратын  білім  беру 
ұйымдарында шынайы педагогикалық процесте қолдану ұсынылады.  
 
3.3  Үштілді  білім  беру  проблемаларына  тікелей  қатысы  бар  ғылыми 
жобалар туралы қосымша деректер  

жүктеу/скачать 1,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: