ТАСПАДАН КӚРКЕМ БҦЙЫМ ЖАСАУДЫҢ НЕГІЗІ

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (6), 2011.
 
52 
                                   
 
                                                    1-сурет. 
Таспа  тілуші  (1-сурет)  бас  бармағы  мен  пышақтың  арасына  таспа  тілімін  қыса 
ұстап,  пышақтың  жүзін  ӛзіне  қарата  тіледі.  Таспаның  ұштарын  ұстап  тұрған  кӛмекші 
бірқалыпты ұстауы шарт /2/.  
Осы  әдіспен  таспаларды  біркелкі  етіп  шығару  үшін,  тілінген  таспаны 
сыдырғышпен  сыдырып  шығу  керек.  Ол  үшін  тілінген  таспаны  сыдырғыштың 
керітілген  тұсына  салып,  пышақтың  жүзін  сыдырғыштың  сыртқы  қапталына  қажет 
мӛлшерде сүйей ұстап, сыдырушы ӛзіне қарай тарта сыдырады. (2-сурет). 
 
                          
 
                                              2-сурет. 
 
Таспаның  оң  жақ  қапталын  сыдырып  болған  соң,  қайысты  аударып,  сол  жақ 
қапталын да осы әдіспен сыдырып шығуға болады. 
Таспа  тілгенде,  сыдырғанда  пышақты  оқтын-оқтын  жануышқа  салып,  жанып 
отырған жӛн.  
Сыдырғыштан ӛткен қайыстың қалдығын сыдырынды деп атайды.  
 
Өрім өруге қажетті құрал – саймандар 
                                                                                                                           1-кесте 
Аталуы 
Бейнеленуі 
Қолданылуы 
пышақ 
 
ӛрімнің 
таспасын 
тіліп, 
сыдыруға арналған 
шарық қайрақ 
 
пышақты  ӛткірлеп,  жүзін 
жұқарта қайрауға арналған 
майда қайрақ 
 
пышақтың 
жүзі 
жасып 
қалмауы  үшін  шарықьы 
ылғалдап,қайрауға арналған 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (6), 2011.  
53 
сымсуыр 
 
ӛрілген 
ӛрімді 
саңлау 
кӛзінен 
ӛткізіп,ысып,сыптырғылай 
тегістеуге арналған 
жануыш 
 
Майда 
қайрақтан 
соң 
пышақ 
жүзін 
жануға 
арналған 
жаңғырық 
 
Былғары,  қайыс  кескенде 
қолданылатын тӛсеніш 
сыдырғыш 
 
Тілінген  таспаны  біркелкі 
етіп, 
сыдырып,жұқартып,қырын 
алуға арналған 
кергіш 
 
Терілерді 
керіп,кептіруге 
арналған 
                                             
Қамшы түрлері 
 
 
Қамшы таспалары 
                                                                                                                       1-сұлба      
 
Ат қамшы 
Қасиетті 
қамшы 
Дырау 
қамшы 
Дойыр 
қамшы 
Ҧзын қамшы 
Шашақты 
қамшы 
Шыбыртқы 
қамшы 
Орама 
қамшы 
Шолақ 
қамшы 
Киелі қамшы 
Қамшы 
тҥрлері 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (6), 2011.
 
54 
 
 
                      
 
Қамшының қолданылуы 
                                                                                                              2-сұлба. 
 
    
Көркем бұйым жасауда қолданылатын таспа түрлері 
(Дәркембай Шоқпарұлы бойынша) 
 
Үш таспа жалпақ өрім. Үш  таспа жалпақ ӛру бастауыш мектептен белгілі. Үш 
таспа кӛбінесе жалпақ түрінде кездеседі, «бұрым ӛрім» деп те атайды.  
Үш  таспаны  жалпақтап  ӛру  үшін,  алақан  қалдырып,  қайысты  әдеттегіден 
жалпақтау етіп тігіп, қырларын сыдырғымен сыдырып,тегістеу керек. Таспаларды 1,2,3 
цифрлармен  белгілейміз.  1-таспаны  2-таспаның  астынан  ӛткізіп,3-таспаның  үстіне 
кӛлденең  салып,оң  жаққа  тастайды.  Енді  3-таспаны  үстіне  кӛлденең  салып,сол  жаққа 
тастайды.  әрі  қарай  1-таспаны  2-таспаның  астынан  алып,  3-таспаның  үстіне  кӛлденең 
сол жаққа тастаймыз,әрі қарай ӛрім осы ретпен жалғасады.  
Қажетті  ұзындықты  ӛріп  болған  соң  бір  таспамен  қалған  екеуін  шалып,ұшын 
бекіту керек.  
 
 
Қамшы 
таспалары 
Тӛрт таспа 
Алты таспа 
Сегіз таспа 
Он екі 
таспа 
Он алты 
таспа 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (6), 2011.  
55 
 
Үш  таспа  жұмырлап  өру.  Үш  таспа  жұмырлап  ӛру  үшін  жеке-жеке  үш    таспа 
тіліп, қырларын алу керек. Таспаның ұштарын нӛмірлейміз. әр таспаның нӛміріне қарап 
отырып шалып шығу керек. Ең соңында таспаларды тартып, жинақтап,ар қарай ӛрімді 
жалғастырса,  ширатыла  біткен  жұмыр  ӛрім  пайда  болады.  Бұл  ӛрімді  «бұрама  ӛрім» 
деп атайды. 
 
 
Төрт  таспа  жалпақ  өрім.  Тӛрт  таспа  жалпақ  ӛрім  ӛру  үшін,алақан  қалдырып, 
жалпақ тӛрт таспа тіліп, таспалардың қырларын сыдырып,нӛмірлеу керек.  
1-таспаны  2-таспаның  астынан,  3-нің  үстінен,4-нің  астынан  шалып,оң  жаққа 
тастаймыз.  әрі  қарай  2-таспаны  3-нің  астынан  4-нің  үстінен  ӛткізе  оң  жаққа  тастау 
керек.  Енді  1-таспаны  2-таспаның  үстінен,4-нің  астынан  шалып,3-нің  астын  бастыра 
сол жаққа қарай тастау керек. 
 
Төрт  таспа  жұмыр  өрім.  Тӛрт  таспа  жұмыр  ӛрім  ӛру  үшін,алақан  қалдырып, 
тӛрт таспа тіліп, қырларын сыдырып, таспаларды нӛмірлеу керек. 1-таспаны 2 және 3-
таспаның  астынан  шалып,  4-нің  үстін  бастыра  оң  жаққа  тастау  керек.Әрі  қарай  4-
таспаны 1-таспамен 3-таспаның астынан шалып, 4-нің үстін бастыра сол жаққа тастау 
керек. Осы тәсілді қайталап жалғастыра берсе, әдемі жұмыр ӛрім шығады. 
 
                           
Бес  таспа  жалпақ  өрім.    Бес  таспа  жалпақ  ӛрім  ӛру  үшін,  алақан  қалдырып, 
жалпақтау бес таспа тіліп, қырларын сыдырып, әр таспаны нӛмірлеу керек. Содан соң 
5-таспаны  4-таспамен  3-таспаның  үстін  бастыра  сол  жаққа  тастап,  1-таспаны  2  мен  5-
нің  үстін  бастыра,  3  –таспаның  астынан  шалып,оң  жаққа  тастаймыз.  Әрі  қарай  4-
таспаны 1 мен 3-таспаның үстін бастыра сол жаққа тастаймыз.Осы тәсілмен екі жаққа 
бір таспадан ауыстырып ӛре берсе, әдемі жалпақ ӛрім шығады. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (6), 2011.
 
56 
 
Бес  таспа  жұмыр  өрім.  Бұл  ӛрімді  ӛру  үшін  алақан  қалдырып,бес  таспа 
жұмырлана  тілініп,  сыдырылып,  нӛмірленеді.  Әрі  қарай  5-таспа  4,3,2-таспалардың 
астынан шалынып, сол жаққа қарай түседі де, 1-таспа осылардың барлығының астынан 
шалынып,оң жаққа тасталады. Содан соң 5-таспа 2 мен 3-таспаның үстінен шалынып, 
оң  жаққа  түседі  де,  1-таспа  5  мен  3-таспаның  үстін  басып,  2-таспаның  астынан 
шалынып,сол жаққа қайырылады. Осы тәртіппен ӛре берсе әдемі жұмыр ӛрім шығады. 
 
 
Алты таспа жалпақ өрім. Алты таспадан жалпақ ӛрім ӛру үшін, жалпақтау алты 
таспа тіліп, сыдырып, нӛмірлеу керек. Бұл ӛрімді ортасынан бастап ӛрген жӛн. Ол үшін 
3-таспаны  4-нің  үстін  бастыра,  5-таспаның  астынан  шалып,  6-таспаны  кӛлденең 
бастыра  оң  жаққа  тастаймыз.  Содан  соң  4-таспаны  2-таспаның  үстін  бастыра,  1-
таспаның  астынан  шалып,  сол  жаққа,  5-таспаны  да  3-таспаның  үстін  бастыра,  2-
таспаның  астынан  шалып,  1-таспаның  үстін  кӛлденең  бастыра  сол  жаққа  тастаймыз. 
Сол  сияқты  6-таспаны  да  3-таспаның  астынан  шалып,  2-таспаның  үстін  кӛлденең 
бастыра, 1-таспаның астына келтіріп,сол жаққа қарай тастаймыз. 
 
 
 
Алты таспа жұмыр өрім.   Ӛрімнің бұл түрін ӛру үшін, алақан қалдырып,6 таспа 
тіліп,  жұмырлап  сыдырып  алады.  Бұл  ӛрімді  ӛру  үшін  4-таспаны  3-таспаның  үстінен 
кӛлденең бастыра, 2-таспаның астынан шалып, солға қарай қайырады да, 5-таспаны 3-
таспаның  астынан  ӛткізіп,2-таспаның  үстін  кӛлденең  бастыра  солға  қарай  қайырады. 
Содан  соң  1-таспаны  қалған  таспалардың  астынан  шалып,  5-таспа  мен  6-таспаның 
арасынан ӛткізіп, сол жаққа қарай қайырады да, 6-таспаны қалған таспалардың астынан 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (6), 2011.  
57 
шалып,  2,4-таспаны  1,4,6-таспалардың  астынан  шалып,сол  жаққа  қарай  тастайды.  Әрі 
қарай ӛрімді қайталаса,жұмыр ӛрім шығады. 
 
 
Жеті таспа жалпақ өрім. Бұл ӛрімді ӛру үшін алақан қалдырып, жалпақтау жеті 
таспа  тіліп,  сыдырып,  нӛмірлейміз.  Содан  соң  1-таспаны  қалған  таспалардың  үстін 
кӛлденең  бастыра  оң  жаққа  қарай  тастап,  7-таспаны  да  қалған  таспалардың  үстін 
бастырып,сол  жаққа  қайырып  тастау  керек.  Әрі  қарай  тура  осы  әдіспен  2-таспаны 
оңға,6-таспаны солға қарай таспалардың үстін бастыра тастаймыз. Осы әдіспен 3-таспа 
оңға,5-солға, 4-оңға шеткі таспаларды бірде оңға,бірде солға қалған таспалардың үстін 
бастыра қайырып тастау арқылы,ӛрім ӛрби береді. 
 
 
 
Сегіз  таспа  «ноқыра».  Сегіз  таспаны  алақан  қалдыра  тіліп,  сыдырып, 
нӛмірлейміз.  Әрі  қарай  1-таспаны  2-таспаның  үстін  кӛлденең  бастыра,  3,4,5,6-
таспалардың  астынан  шалып,  6  мен  7-таспаның  арасынан  ӛткізіп  алып,сол  жаққа 
қайырады. Содан соң 8-таспаны 7-таспаның үстін бастыра 6,5,4,3-таспалардың астынан 
шалып,2  мен  3-таспаның  арасынан  ӛткізіп,оң  жаққа  қайыра  тастаймыз,осы  ретпен 
жалғаса береді. 
 
 
Сегіз 
таспа 
төрт 
қырлы 
өрім. 
Сегіз 
таспаны 
алақан 
қалдыра 
тіліп,сыдырып,нӛмірлейміз. Сонан соң 1-таспаны 2,3,4,5-таспалардың астынан шалып,6 
мен 7-таспаның арасынан ӛткізіп,сол жаққа қайырамыз.  
 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (6), 2011.
 
58 
 
 
Әрі  қарай  8-таспаны  7,6,5,4-таспалардың  астынан  шалып,3  мен  4-таспаның 
арасынан ӛткізіп, оң жаққа қарай қайырамыз. Осы тәртіппен ӛрім жалғаса береді. Әдемі 
тӛрт қырлы ӛрім шығады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
1.
 
Д.Шоқпарұлы «Ӛрім ӛру» Алматы, 1993ж 
2.
 
Қ.Амірғазин «Қазақ қолӛнері» Алматы, «Дайк-Прес» 2004ж 
3.
 
Т.Оралбекова т.б «Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған оқулық» (ер 
балаларға арналған нұсқа) 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада әртүрлі ендіктегі таспадан кӛркем бұйым жасаудың негізі анықталған. 
Мысал ретінде қамшының жасалу әдісі берілген. 
 
РЕЗЮМЕ 
В статье определены основы выполнения художественных изделий из кожаной 
полоски  разной  ширины.  Приведены  примеры  изделий.  Впервые  дана  методика 
изготовления камшы. 
 
 
 
ӘОК 371.76 
ҦЛТТЫҚ ҚОЛӚНЕРГЕ БАУЛУ ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ 
 
Ӛтегенова Б.Н.- магистр, оқытушы (Алматы қ-сы, ҚазмемқызПУ) 
 
Қазақстан  Республикасының  президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына 
жолдауында  «Осы  заманғы  білім  беру  және  қоғамдық  жаңару  қажеттіліктеріне  сай 
келетін  осы  заманғы  білім  беру  жүйесі  қажет»,  екенін  атап  кӛрсетті.  Осыған 
байланысты  оқушылардың  іс-әрекетінің,  бейнесінің  заман  талабына  сай  ӛзгеруі, 
олардың бойында кәсіби мәнді сапалар қалыптасып, тұлғасының дамуы кӛзделеді. Қай 
заманда  болса  да  адамзат  алдында  тұратын  басты  міндеттерінің  бірі-есті  де  еңбек 
сүйгіш қайрымды ұрпақ тәрбиелеу.  
Әр  мемлекеттің  интеллектуалдық,  экономикалық,  парасаттылық,  және  мәдени 
құралы білім саласының жай-жапсарына және оның прогрессивті даму мүмкіндіктеріне 
тікелей байланысты. Осынау ақиқатты терең сезінгендіктен де Қазақстан Республикасы 
дамуының  2030  жылға  дейін  межелеген  стратегиясында  білім  саласына  айрықша 
басымдықпен  мемлекеттік  мән  берілген.  Сондықтан  адамдардың  алдына  жаңа 
функционалдық  талаптар  қойыла  бастады.  Жұмыскер  тек  қана  ӛндірістік  мектептерді 
жақсы  атқарып  қана  қоймай,  оған  қосымша  жобалай  білу,  шешім  қабылдау  және 
шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі керек. Осы қабілеттер мен біліктіліктер 
баланың жас кезінен қалыптасуы, оқу және еңбек әрекеттерін орындау кездерінде одан 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (6), 2011.  
59 
ары  қарай  дамуы  қажет,  әрбір  оқушының  психологиясының  ерекшеліктерін  зерттей 
отырып  сәндік  қолданбалы  ӛнермен  таныстырып,  білім,  шеберлігін  қалыптастыру 
керек.  
XX ғасырдың бас кезінде қазақ халқының қолӛнері жетіліп дами түсті. Халықтың 
мәдени  дәрежесі  ӛскен  сайын  тұтыну  бұйымдары  мен  жабдықтардың  сапасы  арта 
түседі. Халықтық қолданбалы қолӛнерінің бай мұраларын жинақтап сұрыптай отырып 
заманымызға  сай  лайықты  сапа,  түр  беру,  жасалу  әдісімен  оларды  ары  қарай  дамыту 
мектептегі технология сабағында ұлттық қолӛнерге баулу кешіктірмес мақсаттарының 
бірі болып табылады.  
Оқушылар  білімінің  іргетасы,  мінез-құлқы,  ӛмірге  кӛз  қарасы,  эстетикалық 
талғам-  түйсігі,  рухани-адамгершілікті  қарым-қатынасы,  кӛркемдік  мәдениеті  мектеп 
қабарғасында  қаланады.  Осы  шақта  олардың  денсаулығын  сақтау  мен  жақсарту, 
табиғатты  аялау,  отбасын,  Отанын  сүю,  ӛнерді  бағалау,  ӛнер  адамын  құрметтеу 
дағдылары дамиды. Кӛркемӛнерді үйренуге қызығушылықтары басым және оған бейім 
келеді. Бұған қазақ халқының сәндік -қолданбалы ӛнерінің де ықпалы басым. Ӛйткені: 
Ұлттық  ӛнер  туындылары  образдарының  жинақылығына,  формаларының 
қарапайымдылығына,  кӛз  тартар  әдемілігіне,  мәнерлегіне  байланысты  балаға 
эмоционалдық  тұрғыдан  айрықша  әсер  етіп,  олардың  сұлулық,  әсемдік  сезімдерін 
оятады және тереңдетеді; 
Оларды  зерттеу,  талдау  балалардың  шығармашылық  жұмысқа,  ұлттық  ӛнерге 
сүйіспеншіліктерін, әдемі бұйымдар жасауға талпыныстарын арттырады; 
Қолданбалы ӛнер туындыларын жасауға балалардың қатысуы мен бұйымдарды ӛз 
қолдарымен  орындауы  негізінде  олардың  еңбек  ету  қабілеттері  артып,  шеберліктері 
шыңдалады, еңбекке оң кӛзқарасы қалыптасады; 
Кӛркемдік-шығармашылық  жұмыс  белгілі  бір  педогогикалық  мәнге  ие,  адамды 
белгілі бір біліммен қаруландырады және оның еңбек дағдыларын қалыптастырады. 
Қазақ  халқының  ұлттық  ӛнерінде  халықтық  дүниетанымының,  ой  түйсігінің 
арман-тілегінің беріліуін және оның ерекше эстетикалық талғаммен жеткізілуін сондай-
ақ қаншама ғасырлар елегінен ӛтіп ұлттық ӛнер ретінде ұрпақтан-ұрпаққа мәдени мұра 
болып қалғандығын жете түсіну-оқушылардың ұлттық ӛнерді  сақтауға, оны бағалауға 
және дамытуға деген ынта-ықыласын арттырады; 
Қолданбалы  ӛнер  бұйымдарында  ою-ӛрнектер  мазмұны  арқылы  жеткізілген 
табиғаттағы,  ата-текті,  туған  жерді  қастерлеу  түсініктері  де  балаларға  ерекше  әсер 
етеді,  олардың  туған  жерге,  елге,  табиғатқа  сүйіспеншілігінің  артуына  септігін 
тигізгеді. 
Оқушылардың  сәндік  қолданбалы  ӛнерінде  қол  жеткізген  жетістіктері  олардың 
ӛмірде  ӛз  күштеріне  сенімді  болуын  қалыптастырады.  Олар  жаңа  іс-әрекетке  кӛшу 
қажет болған жағдайда батылдық, іскерлік, ӛткірлік таныта алады; 
Қолӛнер  жұмыстарына  қатыстырылған  балалардың  адамгершілік  сапалары 
артады,  әсіресе  перзенттік  парыз  бен  туыстық  ынтымаққа,  тәртіптілікке  және 
сыйластыққа ерекше мән береді; 
Ұлттық  ӛнердегі  табиғатты  қастерлеу  түсініктері,  табиғи  шикізаттардың 
құндылығы  туралы  ойлар  бүгінгі  балалар  мен  жастардың  экологияға  оң 
кӛзқарастарының қалыптасуына ықпал етеді; 
Қолӛнер  бұйымдарын  жасауда  бояу  түстерін  бұйым  пішінімен,  материалымен, 
оған  бейнеленетін  ою  ӛрнектерімен  үйлестіру,  сол  ою  ӛрнектерінің  қисынын  тауып 
орналастыру,  есептеу,  санау,  шамалау,  дәл  орналастыру-балалардың  ойын 
ұшқырлайды, түсініктері мен қиял ойларын дамытады; 
Сәндік-қолданбалы  ӛнер  туындыларының  ұзақ  мерзімде  жасалатын  түрлері 
балалардың шыдамдылығын мен тӛзімділігін шыңдайды; 
Кӛне заманнан басталып бүгінге дейін жалғасып мәні  мен мағанасын жоғалтпай 
келе  жатқан  ұлттық  қолӛнерді  бүгінгі  талаппен  талғамға  сай  етіп  ары  қарай  дамыту, 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (6), 2011.
 
60 
оқушылардың кәсіби шеберлігін дамытып шыңдау, шығармашылық қабілетін дамыту, 
қолӛнерге деген кӛзқарастарын қалыптастыру ендігі жас шеберлердің қасиетті борышы 
болып  табылады.  Технология  пәнінде  қолӛнер  бұйымдарының  шынайы  әсем  екенін, 
оның ӛмірге қажеттілігін оқушыларға ұғындырумен бірге, олардың алға қойған мақсат 
–  мұраттарына  ықпал  етіп,  кәсіптік  бағдар  алуғу  бейімдеу  керек.  Шынында  жаңағы 
бұйымдар  оқушыларды  ӛмірдегі  асыл,  кӛрікті,  әсем  нәрселерді  бағалауға,  еңбекке, 
шыдамдылыққа, талғампаз болуға баулиды. Әсемдікті бір кӛргеннен ұнататын әсершіл 
болуға, жалған сезімнен сақтана білуге, ӛмірге ойлы кӛзбен қарауға үйретеді. Жасаған 
жұмыстарының  қоғамға  және  ӛздеріне  қандай  пайда  әкелетінін  түсінулерінің  ӛзі 
оқушылардың еңбекке деген кӛзқарастарының қалыптасуына негіз болады. 
Технология пәнінде қолданбалы ӛнерге баулуда оқушылардың жас ерекшеліктері 
мен  қарым-қабілеттері  де  назарда  болуға  тиіс.  Олардың  оқу  материалынан  түсінуі 
еңбекке  үйренуі  ептіліктерін  ғана  айқындап  қоймайды,  сонымен  қатар  еңбекке  деген 
кӛзқарастарын  қалыптастырады.  Мұның  бәрін  мұғалім  тапсырма  бергенде  ескергені 
жӛн. Оқушыларды жұмыс істеу қабілетіне байланысты үш топқа бӛлуге болады, олар:  
-  ӛз  қабілеттерін,  мүмкіншіліктерін  жақсы  білетін,  ӛздеріне  берілген  жаңа 
тапсырмаға  қызыға  кірісетін,  бірінші  қиыншылықта  мұғалімнен  кӛмек  сұрауға 
ұялмайтын  оқушылар.  Бұл  топқа  ең  алдымен  отбасынан  алған  кейбір  еңбек 
дайындықтары, суретке, жалпы ӛнерге, т.б. икемі бар оқушылар жатады.  
 -ӛз  мүмкіншіліктері  мен  қабілеттерін  жеткіліксіз  деп  бағалайтын  оқушылар. 
Мұндайлар  аздаған  қиыншылық  кездескеннің  ӛзінде  не  істерін  білмей,  жұмыстарын 
тоқтатады,  ал  мұғалімнен  кӛмек  сұрауға  ұялады.  Оларға  ерекше  кӛңіл  бӛліп,  ӛз 
күштеріне  сенулеріне  кӛмектесіп  отыру  керек.  Орындалған  жұмыстарын  бағалауда 
аздаған  жетістіктерін  мадақтап,  мұғалім  олардың  еңбектенуге  ұмтылысын 
қалыптастыруға  міндетті.  Жұмысты  орындау  кезінде  бақылаусыз  қалдырмай, 
уақытында  кӛмекке  келіп,  тапсырманы  аяқтауға  мүмкіндіктерінің  жететініне 
сенімдерін нығайту қажет. 
-ӛздерінің  мүмкіншіліктерін  асыра  бағалайтын  оқушылар.  Бұлар  бірінші  топтың 
балалары сияқты жұмысқа белсене кіріседі, бірақ бірінші қиыншылықта тоқтап қалады. 
Бұндай  оқушылардың  жұмыстан  жиі  кӛңілдері  қалады,  оған  қызығушылықтарын 
жоғалтады.  Мұғалім  ондайларға  ерекше  кӛңіл  бӛлуі  тиіс.  Оқушылардың 
қызығушылығын  арттыру  арқылы  ғана  олардың  жұмысқа  деген  ынтасын 
қалыптастыруға болады.  
Оқушылырдың  еңбекке  ынталандыра  түсуі  үшін  педогогикалық  ұйымдастыру 
жұмыстары  қажет,  онда  психологиялық,  педагогикалық  әдістемелік  талаптар 
орындалуы тиіс. Педагогикалық ұйымдастыру талаптарын сәтті ӛткізу үшін дайындық 
жүргізген дұрыс. 
Дайындық барысында мынадай талаптар қойылады; 
-
 
оқу  ӛндірісін  шикізаттармен,  негізгі  және  кӛмекші  құрал–жабдықтармен     
қамтамасыз ету; 
-
 
ӛндірістік санитарлық нормалардың сақталуын қадағалау; 
-
 
шыққан ӛнімнің техникалық талаптарға сай екеніне бақылау жасау, т.б. 
Оқушылардың еңбегін ұйымдастыруды ӛзін-ӛзі басқаруға орын берілсе, ұжымдық 
еңбектің  тәрбиелік  мәні  нәтижелі  болады.  Ӛзін-ӛзі  басқаруда  оқушылар  бӛлім 
жетекшілерінің  тапсырмаларын  орындайды. Олардың  міндеті  еңбек  сапасын  бақылау, 
бәсекелелтікті ұйымдастыру, дайын ӛнімді қабылдау болып табылады. Мұнымен қатар 
олар еңбекке есеп жүргізеді, нәтижесін бағалайды. Бұл оқушылар арасындағы қарым -
қатынасты  нығайтады.  Олар  ӛзара  еңбекті  тиімді  ұйымдастыру,  қиыншылықтарды 
жеңу  туралы  ойларымен  бӛліседі.  Мектептегі  ұжымдық  еңбектің  тәрбиелік  жақтарын 
талдасақ, ол мынадай тарамдарға бӛлінеді: 
-
 
еңбек мақсатының ортақтығы; 
-
 
оқушылардың ӛзін-ӛзі басқаруы мен ұстаз талабының үйлесімділігі; 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (6), 2011.  
61 
-
 
міндетті жоспарлар және бӛлу; 
-
 
еңбек қортындысын шығару; 
-
 
ұжым алдында есеп беру; т.б. 
Мектеп  оқушыларының  еңбегін  ұйымдастырудағы  мәселелердің  бірі-еңбек 
объектісін  таңдау.  Орында  таңдап  алынған  еңбек  объектілері  оқушыларға  ӛз 
еңбектерінің  пайдалылығы  мен  керектігін  түсінуге,  сапалы  да  саналы  еңбек  етуге 
мүмкіндік береді. 
Қолданбалы  ӛнер  бейнелеу  ӛнерімен  ӛте  тығыз  байланысты.  Мұғалім 
оқушыларды ынталандыру мақсатында бұйымды алдын-ала дайындап алып кӛрсеткені 
жӛн. Бейне үлгісі оқушыларға талпынуға, ізденуге мүмкіндік береді, егер жасалынатын 
бұйым оқушыларға кӛрсетілмей, тек эскиз ретінде тақтаға сызумен ғана түсіндірілсе, ол 
балалардың  ой-ӛрісін  толық  дамытпайды.  Сәндік  ӛнер  заттарының  ӛзі  бейне  бола 
алады.  Сабақта  сондай  үлгілерді  балаларға  таныстыру  жоспарлануы  керек.    Халық 
шеберлерінің  тәжірбиесіне  сүйене  отырып  жасалынатын  бұйымды  түп  нұсқасын 
ӛзгертпей,  барынша  кӛз  тартарлық  етіп  әсемдеп  жасауды  үйретуге  ұмтылу  керек. 
Мұғалім  баланы  қолдап,  барынша  жетелеуге  міндетті,  сонда  оқушының  ұстазға  деген 
сүйіспеншілігі артады. Мұғалім оқушының жасай алмай жатқан жеріне ӛзі кӛмектесіп 
жіберу керек және оқушыны ӛз бетінше жаттықтырып үйретуге міндетті. Егер оқушы 
жұмысты барлық талаптарға сай орындаса, бар ӛнерін салса, онда келесі тапсырмалар 
әлдеқайда оңайға түседі және оны еркін игереді. Сондықтан оқушының жұмысқа деген 
ынтасына  алғашқы  күндері  ӛте  үлкен  жауапкершілікпен  қарауы  керек.  Жұмысқа 
ынталандыру кезінде мұғалімнің басты міндеті  – еңбек сабағын сауатты ұйымдастыра 
білуі. Мұнда алдымен мыналарға кӛңіл бӛлінуі тиіс: 
-
 
сабақ басталмас бұрын жасауға керекті шикізаттарды іріктеп, бӛлу; 
-
 
құрал-саймандарды жұмыс орындарына орналастыру; 
-
 
бұйымның жасалған нақтылы дайын бейнесін оқушыларға кӛрсетуге дайындау; 
-
 
жұмыстың  технологиялық  карта  үлгілерін  оқу  шеберханасының  қабырғасына 
кӛрнекілерге іліп қою. 
Оқытудың  мазмұндық  және  процессуалдық  жақтарының  бірлестігін ескере  келе, 
ұлттық тәрбие беру мақсатында мынадай мәселелерге ерекше мән беріледі; 
-
 
еңбек  пәнін  оқытудың  әдістемесін  дайындау  барысында  қазақ  баласының 
мінез-құлқын жақын, оның дамуына әсерін тигізетін әдіс-тәсілдерді таңдап алу; 
-
 
оқулықтағыдан  басқа  қосымша  оқу-әдістемелік  құралдарға  баланың  ұлттық 
сана-сезімін  оятатын,  оны  қалыптастыратын,  қазақ  халқының  тарихы,  әдебиеті, 
мәдениеті,  дәстүрі  және  әдет-ғұрыптарымен  таныстыратын  материалдарды  барынша 
мол енгізу;  
-
 
осылардың  ішінен  қазіргі  уақыттың  талабына  сай  келетін  ата  дәстүрлерді 
таңдап алу және олардың деңгейін кӛтеруді кӛздеу және т.с.с. 
Оқу-үлкен  ой  еңбегі.  Ол-оқушының  қоғам,    халық,    ата-ана  алдындағы  жауапты 
міндеті.  Оқушыларды  жүйелі  оқу  еңбегіне  үйрету  кітаппен  жұмыс,  зертханалық 
жұмыстарды орындау, бақылау, ӛздігінен жұмыс істей алу қабілетін дамыту, дағдысын 
қалыптастыру,  жұмыс орнын таза ұстау арқылы жүзеге асыру болып табылады.  
Қазақ халқының бағалы педагогикалық ой- пікірлерін бүкіл оқу- тәрбие жүйесінің 
тірегіне  айналдыру-  бүгінгі  қоғам  талабы.  Ал  ұлттық  ӛнердегі  педогогикалық  ой- 
пікірлер  оның  мән-  маңызы  аша  түсетін  түсініктер  мен  білімдерден  құралады.  Білім 
негіздерін үйретудің ӛзі-оқушыларды еңбекке тәрбиелеудің негізгі құралы.  
Қорыта келгенде, еңбекке оқыту мен тәрбиелеудің нәтижесінде қалыптасқан білім 
мен  білік,  дағды  мен  іскерлік-жастардың  ӛмірге,  еңбекке  құштарлығын  арттырып, 
мүмкіндігін дамытатын сенімді құралы.  
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1. МаргуланА.Х. Казахское народное прикладное искусство. Т.2. Алма-Ата, 1987. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (6), 2011.
 
62 
2.  Ақышев Қ. Ежелгі ескерткіштер елесі. Алматы, 1975 ж 
3. Жанибеков У. Казахские домашние художественно ремесло.    Алма-Ата, Кайнар, 
1990 
4.  Жиентаева  Б.Ж.  Оқушыларға  теория  сабақтарында  халықтық  қолданбалы  ӛнер 
арқылы ұлттық тәрбие беру. Жезқазған. ЖезУ,2005 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Бұл  мақалада  технология  пәні  сабағында  ұлттық  қолӛнерге  баулу  тәрбиесінің 
мақсаттары мен міндеттері қарастырылған. 
 
РЕЗЮМЕ 
В статье рассматриваются цели, задачи и методы воспитания учащихся на уроке 
технологии, прививая национальное искусство. 
 
 
 
ӘОК 391.7 

жүктеу/скачать 2,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: