Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің

66 
Тумалар және олардың шөгінділері – жерасты суларының табиғи жолмен жер бетіне шыққан тҥрін тҧма, 
бастау, қайнар, арасан, тамшы деп атайды. Олар кӛбінесе жыралардың, ӛзен аңғарларының, теңіз – кӛл 
жағаларының, тау бӛкетерінің сулы горизонтты кесіп ӛткен тҧстарында пайда болады. Тҧмалар екі тҥрге 
бӛлінеді:
Сурет-23. (1, 2) 
1. Жылымшы – кӛздер қалқыма, грунт және арынсыз пластар аралық жерасты суларына тән. Суы баяу ғана 
тӛмен жылжып ағады. 
2. Шапшыма – кӛздерден арын мол су бҧрқылдап шапшып, атқылап ағады. 
Бастау – тумалар шыққан жерлерде тек соларға тән жыныстар пайда болады.
 
Сабақ №19 
Тақырып: Карст туралы тҥсінік. Мҧздықтардың геологиялық әрекеті. 
Жоспар 
1. Карст. 
2. Мҧздықтардың гологиялық әрекеті. 
3. Мҧздықтардың пайда болуы және олардың режімі. 
4. Мҧздықтардың тҥрлері. 
5. Қар мен мҧздың бҧзышылық әрекеті. 
6. Мҧздықтардың тасымалдау әрекеті. 
7. Мҧздық шӛгінділері. 
8. Кӛп жылдық мҧздаған жер асты сулары.
1. Карст. 
 Карст деп оңай еритін жыныстардың суға еріп, сілтілену ҥрдісінің салдарынан жер бетіне апан, 
шҧңқырлардың, ал жер астында әр тҥрлі қуыстардың жыралардың ҥңгірлердің пайда болуын айтады. 
Карст тҥзілу ҥшін керекті жағдайлар:
1. Тау жыныстары жарықшақ болса су жақсы сініп, ӛнімді ағады. 
2. Еріген тҧздардың қҧрамына қарай судың еріту қабілеті артық болуы тиіс.
Карст тҥрлерін екіге бӛледі. Ерігіш жыныстар жер бетіне шыққан болса карсты ашық дейді; карстқа 
ҧшыраған жыныстар тереңде жатса, оны жабық карст дейді.

жүктеу/скачать 15,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: