КӨПТЕГЕН МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАР ҮШІН ТӘН

III ТАРАУ

21

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ ТУРАЛЫ ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА

- жалған кәсіпорындармен, әрекетсіз салық төлеушілермен және соттармен 

тіркелуі  жарамсыз  деп  танылған  салық  төлеушілермен  операцияларды, 

сондай-ақ  сот  іс  жүзінде  жұмыстарды  орындаусыз,  қызметтерді  көрсетусіз, 

тауарларды тиеп-жөнелтусіз жүзеге асырылған деп таныған мәмілелерді жүзеге 

асыру.

САЛАЛЫҚ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕРІ

ГЕОЛОГИЯ ЖӘНЕ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДА

Геологиялық  ақпараттың  құны  болған  жағдайда,  осындай  құқықтық 

кемшіліктер лауазымды тұлғалар тарапынан да, жер қойнауын пайдаланушылар 

тарапынан да теріс пайдалану үшін жағдай жасайды.

САЛЫҚТЫҚ ЖӘНЕ КЕДЕНДІК ӘКІМШІЛЕНДІРУ САЛАСЫНДА

Салық  тексерулерін  жүргізу  үшін  салық  төлеушілерді  іріктеу  кезінде 

қолданылатын екі өлшем белгіленді, олар тиісті саладағы салық төлеушілердің 

жартысын тәуекел аймағына автоматты түрде жібереді:

2017  жылы  Мемлекеттік  кірістер  комитетінің  Тәуекел-менеджмент 

басқармасы 2784 салық төлеушіні жоғары тәуекел санатына жатқызды. Одан әрі 

Аудит басқармасы бұл санды 608 салық төлеушіге дейін қысқартып, 2017 жылға 

арналған тексеру кестесіне енгізілді.

Сондай-ақ,  салықтық  бақылауды  жүргізудің  мерзімдері  мен  уақытын 

белгілеу  бойынша  нақты  критерийлердің  жоқтығы  байқалады,  бұл  жекелеген 

салық төлеушілерге қатысты заңсыз артықшылық тудырады. 

Тәжірибеде  сарапшылар  (геологтар,  гидрогеологтар,  геофизиктер)  жер 

қойнауын  пайдалану  саласындағы  ұйымдардың  қызметкерлері  болып 

табылады,  олардың  өтінімдерін  осы  комиссия  қарайды,  бұл  шешім  қабылдау 

кезінде субъективті тәсілге әкелуі мүмкін.

Мысалы,  Салық  кодексіне  сәйкес  салықтық  тексеру  жүргізу  кезінде 

хронометраждық зерттеу 30 жұмыс күнінен аспайды. Салық төлеушінің салық 

міндеттемесінің мөлшерін айқындау едәуір дәрежеде хронометраждық зерттеу 

мерзімі  мен  уақытына  байланысты  болады,  ол  тексерілетін  тұлға  қызметінің 

ерекшелік-терін ескере отырып, жұмыстан тыс уақытта - түнгі уақытта, демалыс, 

мереке күндері өткізілуі мүмкін. Бұл тексеруші тұлғаға салық төлеушінің табысы 

Сондай-ақ  пайдалы  қазбалар  қорлары  жөніндегі  комиссияның  жұмысына 

тәуелсіз сарапшыларды тарту рәсімінде тиісті регламенттеу жоқ.

Атап айтқанда, жер қойнауын пайдалануға арналған лицензияның қолданылу 

мерзімі  аяқталған  кезде  жер  қойнауын  пайдаланушының  жеке  геологиялық 

ақпаратын беру және ашу рәсімдеріне бақылаудың құқықтық тетіктері көздел-

меген, сондай-ақ оны беру және ашу жөніндегі талаптарды орындамағаны үшін 

жауапкершілік жоқ.

- салық төлеушінің салық жүктемесінің төмен коэффициенті;

Геология  және  жер  қойнауын  пайдалану  саласында  дискрециялық 

өкілеттіктерге  немесе  мүдделер  қақтығысына  әкелетін  құқықтық  актілердің 

жетілдірілмеуі басты проблема болып табылады.

Құқықтық  реттеудің  жеткіліксіздігі,  іс  жүзінде  салықтық  және  кедендік 

бақылаудың барлық нысандарында дискрециялық өкілеттіктер жасайды.

Бұл  ретте  тәуекел  дәрежесі  жоғары  субъектілер  санын  қысқарту  рәсімінде 

құқықтық реттеу жоқ. Осылайша, жеке мүдделілігіне қарай тексеру жоспарына 

субъектілерді енгізу немесе енгізбеу сыбайлас жемқорлық тәуекелі туындайды.

20

III ТАРАУ

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ ТУРАЛЫ ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА

Көрсетілген мән-жайлар, сондай-ақ оларды жүргізудің мерзімділігі бойынша 

шектеулердің  болмауы  объектілердің  бір  бөлігі  бірнеше  рет  тексеруге 

ұшырайды, ал басқаларына қатысты олар мүлдем жүргізілмейтін жағдайда үй-

жайлар  мен  аумақтарды  кедендік  тексеруді  жүргізу  кезінде  субъективті  тәсіл 

үшін жағдай жасайды.

Осыған  ұқсас  жағдай  Кедендік  бақылау  нысандарын  реттеуде  байқалады. 

Қолданыстағы заңнамада үй-жайлар мен аумақтарды кедендік тексеруді жүргізу 

үшін объектіні таңдау өлшемдері мен негіздері көзделмеген, оны жүргізу тәртібі 

бекітілмеген. 

Бұл мүдделер қақтығысына әкеледі, бұл кеңестер қабылдаған шешімдермен 

расталады.

«Өмір  туралы  ғылым»  бағыты  бойынша  кеңестің  құрамына  Ұлттық 

биотехнология  орталығының  екі  қызметкері  кіреді.  Аталған  ғылыми  мекемеге             

447 млн.теңге сомасына 16 жоба мақұлданды.

Кеңес  шешімдерін  талдау  сараптама  баллдары  ескерілмейтінін  көрсетеді.  

Жоғары баллдары бар жобалардың көпшілігі мақұлданбаған, ал сараптамалық 

бағалаудың төмен баллдары бар жобалар қаржыландыруға ие болды.

«Табиғи  ресурстарды,  оның  ішінде  су  ресурстарын  ұтымды  пайдалану, 

геология, қайта өңдеу, жаңа материалдар мен технологиялар, қауіпсіз бұйымдар 

мен  конструкциялар»  бағыты  бойынша  1043  өтінімнен  ең  жоғары  балл  –  34, 

ең төменгі балл – 6.

немесе төмен болатын кезеңді таңдап, есептелген салық мөлшеріне әсер етуге 

мүмкіндік береді.

ҒЫЛЫМИ ЖОБАЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ САЛАСЫНДА

Ғылыми жобаларды қаржыландыру саласында 2 негізгі мәселе анықталды.

жүктеу/скачать 4,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: