Бөлім 2. Геоақпараттық жүйелер

Геоинформатика ғылым, ақпараттық технология және өндіріс ретінде дербес 2 бөлімнен тұрады:

• 
  Геоақпараттық картографиялау: кеңістіктік ақпараттық ресурсты − геоақпаратты құру;
  
• 
  ГАЖ-өңдеу: геоақпаратты кеңістіктік шешімдерге өңдеу.
  

Геоақпарат:

• 
  федералды, аймақтық, аудандық және муниципалды дәрежелерде, аумақтық басқару есептерін шешуде қолданылады;
  
• 
  Салалардың және жеке кәсіпорындардың жұмыс істеуін қамтамасыз етеді;
  
• 
  аумақтардың экономикалық және қоғамдық дамуын ұзақ мерзімді жобалауда, дағдарыстық жағдайлармен процесстерді болжауда пайдаланылады;
  
• 
  бұқаралық ақпарат құралдарында, интернетте, анықтамалық және білім жүйелерінде қолданылады.
  

• 
  жер, орман, су және қала салушы кадастрын, сонымен қоса ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының, кен орындарымен пайдалы қазбалар шығу жерлерінің кадастрын басқару жүйелері жасалады;
  
• 
  аумақтарды, өндірістік кәсіпорындарды және көлікті басқару жүйелері, сонымен қатар навигациялық жүйелер құрылады.
  

Синонимдер: кеңістіктік ақпараттық жүйе, геокеңістіктік жүйе.

Негізгі анықтамалары:

«ГАЖ – мәліметтер базасының кеңістіктік таратылған құбылыстарды, процестерді немесе оқиғаларды бақылаудан тұратын және нүктелер, сызықтар, контурлар түрінде анықталуы мүмкін ақпараттық жүйенің ерекше жағдайы» [Clarce ] – ақпараттық жақындасу.

«ГАЖ – кеңістіктік − уақыттық факторларды ескергендегі құрылатын және сақталатын үлгілер негізінде геокеңістікті талдауға және басқаруға арналған ақпараттық жүйе» [Карпик]- қолданбалы жақындасу.

Билік органдары және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына арналған ГАЖ:

• 
  аумақтың қоғамдық-экономикалық дамуының нәтижелі экономикалық (тұрақты) механизмдерінің қалыптасуы;
  
• 
  аймақтық экономикалық саясатты іске асыру;
  
• 
  материалдық өндірістің және меншіктің және салалық тәнділіктің барлық түріндегі өндірістік инфрақұрылымның дамуы үшін, жағдайларды қалыптастыру;
  
• 
  халықтың өмір сүру деңгейін жоғарылатуға жағдай жасау;
  
• 
  аумақтың мәдениет және рухани салаларының дамуына, ғылыми- техникалық потенциалын жоғарылатуға жағдайлар жасау;
  
• 
  халықтың ұдайы өндірісі, аумақ тұрғындарының өмірін және денсаулығын сақтау үшін жағдайлар жасау.
  

Экономика салаларына арналған ГАЖ:

• 
  аумақтағы кадастрларды немесе салалық меншіктегі реестрларды құру және басқару;
  
• 
  аумақта қоршаған кеңістікті пайдаланумен байланысты нәтижелі салалық қызметті іске асыру;
  
• 
  аумақта құрылымдық бөлімшелер қызметінің мониторинг жүйелерін құру және басқару;
  
• 
  салалық қызметтің дамуына бағытталған жағдайды талдау және кеңістіктік шешімдерді шығару.
  

Жеке шаруашылық субъектілерге арналған ГАЖ:

• 
  меншіктегі немесе жалда тұрған субъектілердің жылжымайтын мүлкін есепке алу;
  
• 
  қоршаған кеңістікті пайдаланумен байланысты өндірістік қызметті оптимизациялау (соның ішінде навигациялы процестерді);
  
• 
  аумақта өнеркәсіптің өндірістік қызметінің дамуы бойынша кеңістіктік шешімдерді шығару және жағдайын талдаудеу.
  
• 
  халық үшін ГАЖ;
  
• 
  аумақ жайлы анықтамалық, танымдық, оқытушы ақпаратты алу;
  
• 
  аумақ бойынша навигацияны іске асыру, сонымен қатар қозғалыстың ұтымды маршрутын жасау;
  
• 
  қоршаған кеңістікті пайдаланумен байланысты бос уақытты жоспарлау.
  

ГАЖ қолданудағы басым бағыттар:

• 
  есептік- кадастр қызметі (жер, жылжымайтын мүлік, табиғат ресурстары, экология, жолдар, құбырлар және т.б.);
  
• 
  салалық және объектілі мониторинг;
  
• 
  дағдарыс жағдайларындағы ескертуші және жедел іс әрекеттер;
  
• 
  аумақ бойынша навигацияны жүзеге асыру;
  
• 
  геокеңістіктік мәліметтердің инфрақұрылымын құру;
  
• 
  аумақтарды үш өлшемді үлгілеу;
  
• 
  ГАЖ аналитикалық функциялары негізінде басқарушылық қызметті ықшамдау;
  
• 
  тұрғындардың геоақпаратты кең қолдануы (анықтамалық, танымдық, оқытушылық ақпаратты итернет, ұялы байланыс, ақпараттық жүйелер және т.б. арқылы және алу.).