Сімдіктер экологиясы
жүктеу/скачать 1,9 Mb. Pdf көрінісі
|
| органогендік элементтер
мӛлшері ӛсімдіктер денесінің 95%-ын құрайды. Қалған – 5%-ы күлге жататын мине- ралды заттар (элементтер) – P, S, K, Ca, Mg, Fe, Al, Si, Na т.б. Ӛсімдік денесіндегі мӛлшеріне байланысты минералдық элементтер тӛмендегідей топтарға бӛлінеді: 1) макроэлементтерге – мӛлшері 0,01%-дан ондаған пайыз- ға дейін жететін элементтер жатады. Бұл топқа органогендерден (C, H, O, N) басқа – P, K, Ca, Si, Mg, S, Al енеді; 2) мӛлшері 0,01-0,00001% аралығында кездесетін микро- элементтерге – Mn, B, Cu, Zn, Ba, Ti, Li, Br, Mo, Co және т.б. жатады; 3) мӛлшері оданда аз ультрамикроэлементтерге – Cs, Se, Cd, Hg, Ag, Au, Ra т.б. жатады. Ӛсімдіктердің минералды қорек- тенуіне керекті (қажетті) элементтер топырақта байланысқан және ерітінді күйінде болады. 50 Топырақтағы барлық элементтер қорының шамамен 2,0%-ы ғана ерітінді күйінде кездеседі, ал негізгі бӛлігі (98%) органика- лық қалдықтар, гумус (қара шірінді), нашар еритін органикалық емес қосындылар және минералдар құрамында жинақталған. Бұ- лар қоректік заттардың қоры. Топырақ түзілу процесінде қара шіріндінің (гумус) минерализациялануы, қосындылардың бір- тіндеп еруі, минералдардың үгілуі нәтижесінде топырақтың құ- нарлылығы ӛте баяу артады. Ӛсімдіктер үшін топырақтың негізгі қасиеттері: химиялық құрамы (қоректік элементтер мен қара шірінді (гумус) мӛлшері, қышқылдылығы, сілтілігі т.б.); физикалық қасиеті, структура- сы, механикалық құрамы, топырақ түзілу бағыты, тұздылығы, топырақ түрлерінің экологиялық маңызы үлкен. Топырақ горизонттарының бір-бірінен айырмашылықтары бар және де тік (вертикальды) бағыттағы топырақ профилін құ- райды. Бұл ӛсімдік тамырларының ӛсуіне және жанама тамыр- лардың пайда болуына әсері бар. Топырақта бұзылмаған және шала шіріген органикалық заттар бар. Осы органикалық заттардың біртіндеп шіруі және ыдырауы нәтижесінде пайда болған қара шірінді (гумус) топы- рақтағы минералды бӛлшектерді бір-бірімен байланыстырып, топырақтың структурасын, физикалық қасиетін жақсартады, құ- нарлылығын арттырады. Ӛсімдіктердің жақсы ӛсіп дамуына мұ- ның әсері зор. Мысалы Орталық Азиядағы және Арал ӛңіріндегі сұр топырақта қара шірінді мӛлшері 1-2%, ал құнарлы, кәдімгі қара топырақтарда 7-8%. Құнарлы, қара топырақты жерлерде ӛсетін ӛсімдіктерді – жүктеу/скачать 1,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|