Спорттағы жаттығу және жарыс іс-әрекетінің психологиялық ерекшеліктері қ.І. Адамбеков

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
133 
ит, цель которых состоит в определении способности того или иного студента к изучению иностран-
ных языков (prognostic tests, aptitude tests). Эти прогностические тесты могут использоваться при про-
фессиональной  ориентации  студентов.  Другая  разновидность  тестов  измеряет  общее  владение  ино-
странным  языком  с  учетом  характера  будущей  деятельности  испытуемого.  Наибольшую  актуаль-
ность  для  преподавателя  иностранного  имеют  так  называемые  тесты  достижений  или  успешности. 
Цель их состоит в том, чтобы служить средством текущего или итогового контроля, то есть мерилом 
усвоения знаний, формирования навыков и развития умений: а) по какому-либо языковому материа-
лу, б) за какой-либо срок, в) при использовании той или иной методики, г) у определенной категории 
студентов. 
В  качестве  объекта  тестирования  выбираются  либо  элементы  языка,  либо  речевая  деятельность. 
Первый подход реализуется в тестах по грамматике, лексике, стилю. Второй – в тестах по различным 
видам речевых умений: аудированию, устной речи, чтению, письму, переводу. 
Комплексное тестирование на выявление языковой компетенции. 
Под языковой компетенцией понимается совокупность достоверных с точки зрения языковой нор-
мы, умений и навыков в совершений речевых действий и операций на иностранном языке. Она харак-
теризуется избирательностью и вариативностью в выборе языковых средств, безошибочным владени-
ем языковой формой, умением реализовать в иноязычной речи различия между родным и иностран-
ным  языком,  адекватным  сознательным  и  автоматическим  переносом  языковых  средств  из  одного 
вида речевой деятельности в другой, из одной ситуации в другую, языковым чутьем. 
В  умениях  и  навыках,  характеризующих  языковую  компетенцию,  отражаются  многие  качества 
языковой нормы и узуса в речевой деятельности. Вследствие этого комплексное тестирование помо-
гает выявить следующие характеристики владения иностранным языком: 
 
Представление  о социальном  фоне  языковых  единиц,  то  есть  усвоение  значения  и  понимание 
языковых характеристик и особенностей словаря, грамматики, и произношения различных социаль-
ных групп носителей языка, умение различать и анализировать эти особенности, составлять мнение 
об их носителе, а в случае речевой необходимости оперировать ими. 
 
Владение семантической валентностью слов и структур данного языка. Представление о потен-
циальных  и  явных  возможностях  любой  языковой  единицы  в  плане  семантической  и  формально 
выраженной ее сочетаемости на новые и незнакомые языковые единицы. 
 
Чувство  функционального  стиля.  Умение  выбирать  стилистически адекватные  определенному 
виду общения языковые единицы и пользоваться ими. Умение организовать стилистические  поля в 
рамках  определенного  акта  общения.  Представление  о  несвойственных  данному  стилю  языковых 
единицах и их отчуждение. Правильный взаимообмен с другими функциональными стилями в про-
цессе целевого общения. 
 
Навык дифференциации эмоциональных и номинативных средств языка. Умение пользоваться 
эмоциональными характеристиками и выражениями, правильно представлять эмоциональный потен-
циал языковых единиц. 
 
Установление отношений абстрактного или конкретного в значениях языковых единиц. Знание 
их соответствий и несоответствий значениям соотносимых языковых явлений в родном языке. 
 
Владение однозначностью и комиссией. Понимание оттенков значения и знание их формально-
го выражения. Умение правильно воспринимать в речевом потоке и контексте особенности значений, 
их  автоматическое  восприятие  в  речевом  общений.  Адекватный  перенос  особенностей  значения  на 
собственную иноязычную речь, исключая возможность неверного истолкования высказывания собе-
седниками. 
 
Чувство языковой симметрии. Правильность ориентации в разнообразных оппозициях, понима-
ние их особенностей и адекватная реализация в собственной речи. Умение оправдать свой выбор язы-
кового средства за счет построения симметричной структуры. 
 
Знание общих и частных особенностей дистрибуции языковых единиц в данном языке и умение  
реализовать их в речи. 
 
Умение определять языковую норму и отступать от нее. Владение семантическими и прагмати-
ческими характеристиками таких отступлений. 
 
Навыки соотнесения особенностей диалогической и монологической речи. Умение владеть спе-
цифическими средствами этих форм речи на практике. Владение средствами передачи монологиче-
ской речи в диалоге, и диалогической – в монологе. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
134 
 
Представление о семантических, прагматических и формальных особенностях эквивалентных в 
родном  и  иностранном  языках  слов,  выражений,  синтаксических,  морфологических    фонетических 
средств и реализацию этих средств в речи. 
 
Умение простыми языковыми средствами выражать сложные семантические комплексы. Умение 
сочетать наиболее общеупотребительные в данном языке формы, слова и выражения для передачи наи-
большего объема информации, избегая применения сложных, громоздких и редко употребляемых форм 
и сохраняя в то же время оригинальное изображение деталей и нюансов предмета высказывания. 
 
Владение модальными средствами речевого выражения отрицания и утверждения на иностран-
ном языке, знание характеристик отрицательного, положительного и нейтрального объемов языковых 
единиц. 
При  тестировании  можно  использовать  любые  обучающие  или  контролирующие  упражнения, 
проводимые в разделах обучения аспектам языка и видам иноязычной речевой деятельности. Чтобы 
подобрать соответствующее упражнение, следует тщательно соотнести цели и объекты тестирования, 
его критерии и показатели. 
Преподаватель, составляющий тест, должен решить для себя главную проблему: тестирует ли он 
язык или речь? Тестировать язык- это значит брать за основу тестовых заданий явление системы язы-
ка  и  подбирать  лексический  материал  так,  чтобы  студент  демонстрировал  понимание  языкового 
механизма. Сюда входит и проверка знания правил. 
Тестировать  речь  –  это  значит  брать  за  основу  выполнения  задания  те  внеязыковые  отношения, 
которые заложены в конкретном речевом высказывании. 
По своему характеру тестовые задания относятся к проблемным ситуациям, то есть таким отноше-
ниям между студентом и условиями его деятельности, при которых он должен раскрыть искомое, скры-
тое. Задача тестируемого состоит в таком решении проблемной ситуации, чтобы состоялась одновре-
менная  передача  языковой  и  внеязыковой  информации  и  адекватность  языковым  нормам  должна 
сопровождаться передачей какого-либо смысла. Поэтому тестовые задания должны характеризоваться 
всеми признаками проблемных ситуаций: жизненностью, трудностью решения, возможностью форму-
лирования проблем и гипотез, динамичностью и завершением в виде какого-либо решения. 
Являясь  хорошим  средством  интеграции  языковых  трудностей,  построенные  в  соответствии  с 
научными  принципами,  тесты  могут  стать  основным  средством  обучающего  контроля  в  условиях 
массового обучения иностранному языку. 
 
1. Бернштейн М.С. К методике составления и проверки тестов. 
2. Цатурова И.А. Проблемы контроля и метод тестов. 
3. Рапопорт И., Сельг Р. Тесты в обучении иностранным языкам. 
4. Watcyn- Jones P. Test your Vocabulary. 
5. Murhy M. Test yourself on English Idioms. 
 
Тҥйін 
Бҧл  мақалада  студенттерге  арналған  ағылшын  тілінде  тест  тапсырмаларын  дайындау  жолдары  жайында 
айтылған. 
 
Resume 
This article is considered the making of the tests for students. 
 
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ И КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ 
ПРИ ПОДГОТОВКЕ БАКАЛАВРОВ ПО ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЕ 
 
К.И. Ергазиева 
 
В условиях информатизации общества, внедрения информационных и коммуникационных техно-
логий (ИКТ) во все сферы жизнедеятельности перед системой образования стоит задача подготовки 
современного  человека  к  широкому  использованию  средств  информатизации  и  коммуникации.  В 
этой связи особую значимость приобретает процесс информатизации образования, направленный на 
обеспечение сферы образования методологией, технологией и практикой создания и использования 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
135 
научно-методических разработок в области информационных и коммуникационных технологий [1]. 
Вопросы использования средств ИКТ в образовании рассматриваются в работах многих современ-
ных исследователей [1, 2, 3]. В этих работах отмечается, что использование средств информационных 
и  коммуникационных  технологий  направлено  на  модернизацию  образования  и  способствует  совер-
шенствованию  общеобразовательного  процесса  подготовки,  а  также  профессиональной  переподго-
товки специалистов различного профиля, в том числе в области физкультуры и спорта. 
Ряд  авторов  в  своих  работах  рассматривают  вопросы  использования  средств  ИКТ  в  различных 
видах  спорта,  в  учебном  процессе  по  физической  культуре,  в  процессе  подготовки  специалистов 
(педагогов по физической культуре, тренеров, судей по спорту, инструкторов и др.), в процессе спор-
тивных тренировок и соревнований, а также диагностики и мониторинга физического состояния уча-
щихся  и  спортсменов [3,  4,  5].  Вместе с  тем,  в  этих  исследованиях  не  уделено  должного  внимания 
вопросам  подготовки  специалистов,  в  том  числе  педагогов  по  физической  культуре  и  тренеров  в 
области использования средств информационных и коммуникационных технологий в своей профес-
сиональной деятельности. 
Анализ  опыта  использования  средств  информационных  и  коммуникационных  технологий  в  раз-
личных видах спорта, в учебном процессе по физической культуре и спорту, а также в процессе диаг-
ностики и мониторинга физического состояния учащихся и спортсменов [3, 4, 5, 6] показал, что уро-
вень  использования  этих  средств  педагогами  невысок.  Причиной  возникновения  такой  ситуации 
является  не  только  отсутствие  соответствующих  технических  средств  и  коммуникаций  в  учебных 
заведениях, в том числе физкультурного и спортивного профиля, но также недостаточная подготов-
ленность  специалистов,  в  частности  педагогов  по  физической  культуре,  в  области  использования 
средств информационных и коммуникационных технологий в своей профессиональной деятельности. 
Поэтому умение использовать компьютер при обучении и в профессиональной деятельности специа-
листов по физической культуре и спорту становится одним из необходимых качеств преподавателя. 
И  если  рассматривать  процесс  компьютеризации  обучения  как  одну  из  наиболее  современных  тен-
денций методики преподавания любых спортивно-педагогических дисциплин, то владение методоло-
гией  использования  современных  информационных  технологий  в  учебном  процессе  должно  стать 
неотъемлемым качеством каждого преподавателя независимо от специализации. В основу формиро-
вания информационной культуры преподавательского состава должна быть положена идея компью-
терной поддержки каждого изучаемого предмета 
Анализ  Государственных  образовательных  стандартов  высшего  профессионального  образования 
(ГОС  ВПО)  по  специальности  050108  «Физическая  культура»  показал,  что  в  процессе  подготовки 
педагогов и специалистов по физической культуре при освоении физкультурно-спортивных дисцип-
лин  недостаточно  внимания  уделялось  изучению  средств  информационных  и  коммуникационных 
технологий.  В  ГОС  ВПО  по  специальности  050108  «Физическая  культура»  вопросы  использования 
средств информационных и коммуникационных технологий изучаются в рамках дисциплин «Инфор-
матика». В процессе изучения дисциплины «Информатика» студенты, будущие педагоги по физиче-
ской культуре, изучают устройство компьютера и стандартное программное обеспечение. У будущих 
специалистов  по  физической  культуре  и  спорту  формируются  пользовательские  навыки  работы  на 
персональных электронных вычислительных машинах (работа с процессором Microsoft Word, паке-
том программного обеспечения для управления базами данных Microsoft Access, электронными таб-
лицами, графическими редакторами и т.д.). 
В  ГОС  ВПО  по  специальности  050108  «Физическая  культура»  определен  перечень  дисциплин 
предметной подготовки, в содержании которых не включены вопросы использования средств инфор-
мационных и коммуникационных технологий в профессиональной деятельности будущего  педагога 
по физической культуре. 
Государственные образовательные стандарты высшего профессионального образования (ГОС ВПО) 
по направлению подготовки 050108 «Физическая культура», утвержденные в 2011 году, также недос-
таточно ориентируют бакалавра на использование средств ИКТ в учебной и профессиональной дея-
тельности. Так, бакалавры по специальности 050108 «Физическая культура» должны быть готовы к 
следующим видам профессиональной деятельности, каждый из которых предполагает использование 
средств  ИКТ:  педагогическая,  тренерская,  организационно-управленческая,  научно-исследователь-
ская, культурно-просветительская. Однако в перечне дисциплин основной образовательной програм-
мы бакалавриата в базовой части предлагаемых учебных циклов представлена дисциплина «Инфор-

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
136 
матика»,  которая  не  предусматривает  изучение  вопросов  использования  средств  ИКТ  в  профессио-
нальной  деятельности  бакалавров  по  физической  культуре,  тем  более,  с  учетом  различных  видов 
спорта. Наряду с дисциплиной "Информатика", которая стала обязательной для всех специальностей 
согласно  государственным  образовательным  стандартам,  в  учебных  планах  физкультурных  вузов  и 
факультетов  физической  культуры  должен  предусматриваться  ряд  курсов  и  дисциплин,  играющих 
значительную  роль  в  информационной  подготовке  будущих  специалистов.  Это  –  информационные 
технологии  в  физической  культуре  и  спорте,  спортивная  метрология,  основы  научно-методической 
деятельности и др. [5]. 
В этой связи следует отметить необходимость создания учебно-методических и программно-тех-
нологических  разработок  с  учетом  профильной  направленности  подготовки  бакалавров  по  физиче-
ской культуре и спорту в области использования ИКТ в учебном процессе по спортивно-педагогиче-
ским дисциплинам. Современная подготовка студентов в процессе освоения базовых физкультурно-
спортивных видов должна учитывать возможность использования: аудио- и видеоматериалов по физ-
культуре и спорту; различных баз данных; демонстрационных и контролирующих программ по раз-
личным видам спорта; обучающих систем, направленных на моделирование спортивных соревнова-
ний  и  разбор  тактических  действий;  программ  статистической  обработки  результатов  спортивно-
педагогической деятельности и т.д. 
Немаловажной задачей использования ИКТ в системе повышения квалификации и непрерывного 
физкультурного образования является программно-методическое обеспечение. Здесь только начина-
ется серьезная работа по созданию и внедрению в учебный процесс дидактических материалов, под-
готовленных на основе современных информационных технологий. Очень важно в системе подготов-
ки и повышения квалификации создавать и использовать единую многомодульную систему электрон-
ных учебников и справочников, банков данных и баз знаний, развивать на унифицированной основе 
электронные библиотеки и обеспечить взаимодействие между ними средствами телекоммуникаций. 
Методически  ИКТ  в  системе  повышения  квалификации  и  непрерывном  образовании  должны  быть 
проработаны с ориентацией на конкретное применение в учебно-тренировочном процессе, проведе-
ние  научных  исследований,  учитывать  специфику  отдельных  видов  спортивно-педагогических  дис-
циплин.  Так,  например,  часть  ИКТ  может  поддерживать  лекционные  и  практические  занятия  –  это 
электронные учебники и энциклопедии, обучающие и контролирующие программы, подготовленные 
на основе технологий мультимедиа, другая – поиск, обработку и представление научно-методической 
информации  на  основе  Интернет-технологий,  третья  может  быть  ориентирована  на  создание  Web-
страниц и презентаций и т.д. Особую значимость ИКТ приобретают при выполнении самостоятель-
ных  заданий  на  домашнем  компьютере,  при  организации  дистанционного  обучения,  проведении 
научных исследований [5]. 
Таким образом, необходима подготовка бакалавров по физической  культуре, которые могли бы  
использовать средства ИКТ в профессиональной деятельности с учетом их профиля. 
 
1.
 
Роберт И.В. Теория и методика информатизации образования (психолого-педагогический и технологиче-
ский аспекты). 2-е издание, дополненное. – М.: ИИО РАО, 2008. – 274 с. 
2.
 
Мартиросян Л.П. Информатизация математического образования: теоретические основания; научно-
методическое обеспечение. – М.: ИИО РАО, 2009. – 236 с. 
3.
 
Прозорова  Ю.А.  Организация  среды  учебного  информационного  взаимодействия  на  базе  Интернета. 
Информатика и образование. 2003. №3 – .с. 62-66. 
4.
 
Петров П.К. Информационные технологии в физической культуре и спорте; – М.: Академия, 2011. – 286 с. 
5.
 
Волков В.Ю. Компьютерные технологии в физической культуре, оздоровительной деятельности и обра-
зовательном процессе. Теория и практика физ. культуры. 2001, №4, – с. 60-63; №5, – с. 56-61. 
 
Тҥйін 
Мақалада дене шынықтыру бакалаврларды дайындау мақсатында информациялық және  коммуникациялық 
технологияларды оқыту процессыне еңгізудің проблемалары қарастырылды. 
 
Summary 
The article deals with the necessity of introducing information and communication technologies to the educational 
process while preparing batchellers in the physical culture. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
137 
 
ПЕДАГОГ-МУЗЫКАНТТЫ ӘДІСТЕМЕЛІК ДАЙЫНДАУ ҤРДІСІНДЕГІ МУЗЫКА 
САБАҒЫН ҦЙЫМДАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ 
 
Л.М. Қажығалиева – М.Ӛтемісов атындағы БҚМУ-нің ІІ курс магистранты 
 
Кӛркемӛнер тәрбиесіне баулитын пәндердің бірі – мектептегі музыка сабағы. Жоғары оқу орында-
рында музыкант педагогтарды дайындау ҥлкен жауапкершілікті жҥктейді. Ӛйткені, бҥгінгі студент – 
ертеңгі  маман.  Болашақ  музыка  пәні  мҧғалімінің  алдында  тҧрған  негізгі  міндет  –  ӛзінің  теориялық 
білімін  практикамен  ҧштастыру.  Сондықтан,  педагог-музыканттың  дайындығы  қандай  деңгейде 
болуы керек? Ол оқушыларды сабаққа қалай қызықтыруы керек? Пән ерекшелігі неде? деген сан тҥр-
лі сауалдар туындайды. 
Музыка  сабағы  –  мектептегі  музыкалық-педагогикалық  ҥрдісін  ҧйымдастырудың  негізгі  формасы. 
Музыка пәні – ӛнер сабағы болғандықтан, болашақ маман музыка сабағының басқа сабақтармен байла-
нысын және олардан айырмашылығын ажырата білуі керек. Сабақты ӛткізбес бҧрын мҧғалімнің жҧмыс 
жоспары қҧрылып, жоспарда музыка сабағын ҧйымдастыруға қойылатын талаптар мен сабақ мазмҧны 
айқын  кӛрсетілуі  тиіс.  Мҧғалімнің  сабаққа  дайындығы  барысында  музыка  сабағының  қҧрылымын, 
салалары  мен  тҥрлерін  анықтау  да  ҥлкен  жауапкершілікті  жҥктейді.  Музыка  сабағын  ӛткізу  ҥлгісін 
алдын-ала ойластырып, ҥй тапсырмасын беру, сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау, сабақта оқушы-
ларды мадақтау тәсілдерін қарастыру қажет. Қазіргі заманғы музыка сабағы – ол қандай болуы керек? 
Мектепте отандық музыкалық тәрбиенің жетілу ерекшеліктері музыка сабағында жҥзеге асырыла-
ды. Мектептегі музыка сабағының рӛлі ӛнер сабағы іспеттес. Музыканың ғажайып кҥші оқушылар-
дың ішкі жан дҥниесіне әсер етіп, баланың музыкаға және оның сҧлулығына қызығушылығын оятып, 
ой-танымын жетілдіреді. 
Мҧғалімнің сабаққа дайындығының негізгі кезеңдері тӛмендегідей: 
Музыка  сабағын  ӛткізу  ҥшін  ең  алдымен  жоспарлауды  жҥйелеу  керек.  Атап  айтқанда,  жылдық, 
кҥнтізбелік-тақырыптық, тоқсандық, кҥнделікті сабақ жоспарлары, жоспар конспектісі. 
Музыка  пәніне  берілетін  әдістемелік  нҧсқаулар  басшылыққа  алынады.  Мәселен,  педагогикалық 
талдау, нҧсқалар, музыка сабағында педагогикалық технологиялардың тиімді жҥзеге асырылуы. 
Музыка кабинетінің техникалық қҧралдармен жабдықталуына аса мән берілуі қажет. Атап айтқан-
да, заманауи музыкалық аспаптар: синтезатор, компьютер, ҥнтаспа, әр тҥрлі аудио, бейне жазбалар, 
кӛне ҧлттық музыкалық аспаптар: домбыра, қобыз, сазсырнай, ҥскірік, шаңқобыз т.б. 
Мектеп оқушыларының музыкалық шығармашылығын ҧйымдастыру формаларына мыналар кіре-
ді: сабақтан тыс шаралар және мектептен тыс жҧмыстар. Тҧтастай алғанда сабақтың педагогикалық 
ҥрдісін ҧйымдастыруды оның негізгі формасы деп қарауымыз орынды. Оқушыларды кӛркем мәдени-
етке тәрбиелеудегі оқу-тәрбие ҥрдісінің бір бӛлігі ретінде музыка сабағының рӛлін маңызды деп тҥсі-
нуіміз қажет. 
В.П. Симоновтың тәжірибесіне сҥйенетін болсақ, сабақ – мҧғалімнің ҧйымдастыру және оқу-тәрбие 
негіздерін  қалыптастыру,  ол  оқушылармен  біріккен  оқу-танымдық  жҥйесі  болып  табылады,  жалпы 
(арнайы)  оқыту,  тәрбиелеу  мен  жетілдірудің  мақсаттары  мен  міндеттері  оқытудың  мемлекеттік  стан-
дартына және ҥздіксіз білім беру жҥйесіне сәйкес қҧрылып, белгілі бір нәтижеге жетуге бағытталады. 
Әр  сабақ  оқу  ҥрдісінің  қҧраушы  бӛлімі  ғана  емес,  жҥйесі  болып  та  саналады.  Оқу  немесе  сабақ 
оқу-тәрбие міндеттері бар және оқытудың нақты әдіс-тәсілдері таңдалған, оқу материалының мазмҧ-
ны мен оны ҧйымдастырудың формалары айқындалған тҧтастай динамикалық жҥйесі болып табыла-
ды. Осы жинақталған жеке элементтер мен олардың арасындағы тығыз байланыс, қай компоненттің 
рӛлінің зор екеніне және жоспарланған нәтиженің алынуына байланысты. Музыка пәнінің тҧтастығы 
және  толық  қамтылуы  оның  музыкалық-педагогикалық  идеясы  мен  тақырыбына  негізделіп,  нақты 
бағытын ашып, баланың жан-жақты кӛркем жетілуін кӛздейді. 
«Мектептегі  музыка»  пәні  статусының  ӛзгеруі  –  бҧл  сабақтан  техникалық  білік  сабағына  кӛшу, 
балалардың шығармашылық қабілеттерінің жетілуіне бағытталу. 
Студенттер ең алдымен, музыка пәні оқушылардың ішкі жан – дҥниесіне эмоциялық жағынан әсер 
ететін  ғажайып  кҥш,  музыкаға  деген  қызығушылықтарын  ояту,  қарым-қатынас  жасау  қажеттілігін 
тудыратын  пән  екеніне  аса  мән  берулері  керек.  Баланың  қабілетін  жетілдіру,  музыка  мен  ӛнердің 
сҧлулығын қабылдау, бағалау сабақтың басты міндеттерінің бірі болып есептеледі. Сабақтың әр тҥр-

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
138 
лілігі және оқушылардың белсенді қатысуы, олардың музыкалық және шығармашылық қабілеттерін 
шыңдап, олардың қызығушылықтарын, талғамдарын, қажеттіліктерін қалыптастырады. 
Сабақтарда музыка сабағының басқа сабақтармен байланысын, жалпылама ҧқсастығын  анықтап, 
оны оқушыларға жете тҥсіндіруі қажет. Студенттер музыка пәнінің кӛркемӛнер цикліндегі бейнелеу 
ӛнері, технология, әдебиет сынды сабақтарға жақындығын байқаулары қажет. 
Әр музыка сабағын музыкалық тәрбиенің бір бӛлімі ретінде қарастырып, оның мақсаты мен мінде-
тін, мазмҧны мен қҧрылымын, оң нәтиже, жетістік әкелетін қҧралдары мен әдіс-тәсілдерін алдын ала 
ойластырылған жӛн. 
Мақсатты нақты қою арқылы сабақтың саласы мен қҧрылымы айқындалады. Мҧғалім әр сабақтың 
мазмҧнын, тоқсан тақырыбын, сыныптың ерекшелігіне, балалардың музыкалық қабілетіне қарай оты-
рып, болашақтағы нақты тәрбиелік, оқыту және жетілдіру міндеттерін қоюы керек. 
Музыка сабағын ӛткізудің негізгі міндеттеріне тӛмендегілер кіреді: 
1.
 
Эмоциялық-қҧнды қарым-қатынас тәжірибесінің байытылуы; 
2.
 
Музыкалық әсер жҥгінің толығуы; 
3.
 
Арнайы музыканың тілін білу; 
4.
 
Балалардың шығармашылық білімдері мен біліктерін жетілдіру. 
Оқушылармен  әр  жаңа  кездесулер  арнайы  дайындықты  қажет  етеді.  Музыка  пәні  мҧғалімінің 
дайындық жҧмысын тӛмендегідей кезеңдерге бӛлуге болады: 
1.
 
Әрдайым тҥрлі саладағы білімдерін ҥнемі толықтырып отыру; 
2.
 
Сабақтар жҥйесін ӛңдеу мен жҧмыс жоспарын қҧру; 
3.
 
Оқу материалы мен репертуарын таңдау; 
4.
 
Фортепианода, баянда шығармалар жаттау; 
5.
 
Оқу материалын әдістемелік жағынан ойлау, жаңа бастаған педагогтың дайындығы; 
6.
 
Мҧғалімнің ӛзін-ӛзі психологиялық тҥрде дайындығының  ҥйлесімділігі. 
Мҧғалім әр сабаққа кірер алдында ӛзін осы сабақтың басты кейіпкері ретінде сезініп, сол тҧрғыда 
дайындалуы қажет. 
Әр сабаққа дайындық: сабақты жоспарлаудан, сабақтың мақсатын анықтаудан, оның қҧрылымын, 
оқыту  тәсілдерін,  уақытын  бӛлу  графигінің  ҥлгісін  айқындаудан  тҧрады.  Жаңа  бастаған  мҧғалімге 
жақсы  ӛңделген  сабақ  жоспары  немесе  сабақтың  жазбасын  жазу  талап  етіледі.  Жоспар  –  конспект 
қысқа да нҧсқа болуы қажет. Оқу ҥрдісін жоспарлау оқу бағдарламасына сҥйене қҧрылады. Сабақтың 
мазмҧны  тҥрлі  образды  кӛркем-шығармашылық  негізін  қҧрап,  жҧмыстың  бір  тҥрінен  басқасына 
мҧғалім оқушылардың зейінін аудару керек. 
Музыка  сабағын  жоспарлау.  Мҧғалім  дайындығының  бір  кезеңі  әр  сыныпқа  тақырып  бойынша 
сабақты жоспарлау жҥйесі болып табылады. Мҧғалім әр оқу жылында оқушылардың кӛркем жетілуі-
не аса мән беріп, нақты жоспарлауды іске асырады. Тоқсан, жартыжылдық жоспар бойынша (жыл-
дық, кҥнтізбелік-тақырыптық, тоқсандық, сабақ жоспарлары), сабақ ӛткізілетін кҥндер, реттік нӛмір-
лері, әр сабақтың мазмҧны тақырып тҥрінде, ҥйретілетін ән, музыка тізімдемелері, керекті оқу жаб-
дықтары, қҧралдарын жоспарлайды. 
Сабақ жоспары. Мҧнда сабақтың мақсаты, оның қҧрылымы, оқыту тәсілдері, белгіленген уақыты 
анық кӛрсетіледі. 
Жоспар-конспект  –  сабақ  барысы  тек  сҧрақ-жауап  тҥрінде  ӛрнектеліп  қана  қоймайды,  кӛрнекі 
қҧралдарын суреттеу арқылы да нақты ашылады. 
Кҥнтізбелік-тақырыптық жоспарлау музыкалық оқу бағдарламасын дҧрыс меңгеруден басталады. 
Әр  тоқсанның белгілі  атауы  мен  бағыты  бар.  Жоспарлаудың  міндетті  талабына  сәйкес  сабақтастық 
қағидаларын сақтау мен мектеп оқушыларының жетілдіру стратегиясын басшылыққа алу жҥзеге асы-
рылады. 
Сабақты жоспарлағанда мыналарды ескеру қажет: 
1.
 
Сабақтың мақсатын анықтау; 
2.
 
Репертуар таңдау; 
3.
 
Ҥйлесімділік  қағидаларын  есепке  ала  отырып,  шығармашылықтың  сан  алуан  тҥрлерін  қамти-
тын қҧрылымын жасау; 
4.
 
Уақытты ҥнемдеуді қарастыру; 
5.
 
Міндеттердің кешенділігін айқындау; 
6.
 
Жҧмыс тәсілдерін ойластыру; 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
139 
7.
 
Жҧмыс әдістемесін анықтау; 
8.
 
Музыка  сабағын  ӛткізудің  қабілеттілігін  айқындайтын  және  педагогикалық  талаптарға  сай 
ҧйымдастыруды жасақтау. 
Болашақ мамандар сабақтың барлық элементтері: сабақтың тақырыбы тоқсандық,  жылдық тақы-
рыпқа бағынышты болғандықтан сабақ музыкалық қабілетті жетілдіруге бағытталуы қажет. 
Музыка сабағын жҥргізу кезінде балалардың әр тҥрлі музыкалық қабілеті ескеріледі. Мысалы, ән 
айту,  музыкалық-ырғақтық  қозғалыс,  балаларға  арналған  музыкалық  аспаптарында  ойнау,  музыка 
тыңдау  т.б.  Музыка  сабағы  қатып  қалған  бір  тәртіппен  жҥргізілмейді.  Осыған  байланысты  музыка 
сабақтары пән мҧғалімінің алдына қоятын заман талаптарына сай таңдалып ӛткізілуді қажет етеді. 
Музыка сабағының қҧрылымы, салалары мен тҥрлері. Сабақтың сан алуан қҧрылымы, оны ӛткізу-
дің әдіс-тәсілдері мен дидактикалық мақсаты оның әр тҥрлі салаларын болжайды. Музыка сабағының 
тҥрлерін оқып-білуі керек. Оған жататындар: жаңа тақырыпты тҥсіндіру, ӛткенді қайталау, жалпыла-
ма  сабақтар,  сабақ  тақырыбының  кіріспесі,  тақырыпты  тереңдете  тҥсіндіру  сабақтары  т.б.  Бірақ  та 
практика кезінде сабақтар бҧл тҥрлерден таза кҥйінде жҥргізілмейді. Сабақтың әр тҥрлілігі мҧғалім-
нің қҧрылымы мен тҥрлерін таңдауына байланысты. Сабақтың біртҧтас нәтижелі болуы  мҧғалімнің 
сабақтың  қҧрылымын  анықтауында  және  музыкалық  шығармашылық  тҥрінде  жалғасып  дамуында 
болмақ. Сабақтың әр тҥрлілігі, жаңашылдығы, тартымды да әсерлі ӛтуі мҧғалімнің шығармашылық 
ізденісіне байланысты. Музыкалық материалдар мҧғалімнің талабына сабақтың тақырыбы мен мақса-
тына сай болуы керек. Сабақ драматургиялық тҧрғыда басқа да сабақ тҥрлерінің талабына сай қара-
луы керек және бҧл сабақта жоғарыдағы кӛрсетілген тҥрлерімен бірге халықтық және кәсіби музыка 
тҥрлері болуы керек. Сабақтың қҧрылымын студенттерге таныстырғанда музыка сабағының жанрла-
рымен  де  таныстыру  қажет.  Атап  айтқанда,  саяхат-сабақ,  фольклорлық  экспедиция,  мереке-сабақ, 
басты  сабақ  жанрына  концерт-сабақ  жатады.  Бҧл  сабақ  барлық  ӛтілген  сабақтардың  қорытындысы 
болып саналады. Концерт-сабақ ӛткізуді тоқсанның ең соңғы сабағына жоспарлау қажет. Оқушылар 
ҥшін  концерт-сабақтың  берері  мол.  Ӛйткені,  бҧл  сабақта  оқушыларды  әр  қырынан  тануға  болады. 
Мысалы, бойында ән айту, би билеу, аспапта ойнау ӛнері бар балалар анықталады. 
Әрбір сыныптың бағдарламасына сәйкес білім беру, соның негізінде тәрбие беру мектептің негізгі 
міндеттерінің бірі болса, оқу мен тәрбие бірінен-бірі ажыратылмайтын біртҧтас ҥрдіс болып табылады. 
Туған халқымыздың танымдық мҧрасын (сәулет, жазу-сызу, ою-ӛрнек, киіз ҥй жасау, ертегі-аңыз, 
салт-сана,  әдет-ғҧрып,  бес  саусақ  т.б.)  ой  таразысынан  ӛткізе  отырып,  оның  адам  баласының ақыл-
парасатына,  кӛзқарасына,  сана-сезіміне,  тәлім-тәрбиесіне  кҥшті  әсер  ететінін  жан-жақты  әңгімелеп, 
табиғат қҧбылысының кейбір беймәлім сырларын ғылыми негізде тҥсіндіруге болады. Саяхат-сабақ-
тың мақсатын тҥсіндіретін болсақ, тарихқа кӛз жҥгіртеміз. Ӛткен тарихты зерттеуде кӛне жазбалар, 
тас бетіндегі суреттер, тас мҥсіндер, сәулет мҧралары айрықша орын алады. Тҧрмыстық бҧйымдар-
дың  бетіндегі  кӛне жазу,  ою-ӛрнек,  әшекейлердің  де  қосар  ҥлесі  мол  дей  келе,  тарихтың  тереңінен 
шымшымдап сыр тартатын осындай тҧлғалармен қоса, халқымыздың әдет-ғҧрпы, дәстҥрі, танымда-
ры,  аңыз-ертегілері,  ӛлең-жырлары,  ҧлттық  ойындары  т.б.  ерекше  тәрбиелік  мәні  бар  баға  жетпес 
асыл қазынасы деп пайымдайды. 
Тҥрлі салт-дәстҥр, әдет-ғҧрып, ойындар т.б. оқушылардың рухани сезімін, адамгершілік қасиетін, 
мінез-қҧлығын ғана қалыптастырып қоймай, дҥниетанымын кеңейтіп, тҥрлі білімдер негізінен мағлҧ-
мат береді. 
Практика  кезінде  студенттер  сабақтың  тақырыбын,  мақсаты  мен  міндеттерін,  мазмҧнын,  жҧмыс 
әдістемелерін  балалардың  жас  ерекшеліктері  мен  даму  деңгейіне  қарап  анықтауы  керек.  Сабақтың 
жоспарына сәйкес конспектісі ӛңделіп, тыңдалатын музыкалық шығарма, қажетті кӛрнекі қҧралдары, 
материалдары таңдалынады. 
Музыка сабағының ҥлгілері. Музыка сабағын жоспарлау мен қҧру әдістерімен таныса және ҥйрене 
отырып,  студенттер  сабақтың  ҥлгілерін  жасау  ҥрдісін  ҥйренеді.  Бҧл  әр  тҥрлі  қҧрылымдық  және 
шығармашылық сабақ ҥлгілері: бағдарлама-сабақ, зерттеу сабағы, сӛзжҧмбақ сабағы т.б. 
Музыка  сабағындағы  ҥй  тапсырмасы.  Зерттеушілердің  пікірінше,  ҥй  таспырмасының  ҥш  кезеңі 
бар: сабақ ҥстіндегі нҧсқау, ҥйде тапсырманы орындау, ҥй тапсырмасын тексеру. Музыка сабағында-
ғы ҥй тапсырмасының ӛзіндік ерекшеліктері бар. Сондықтан, ҥй тапсырмасын әрдайым беруге талап 
етілмейді.  Ҥй  тапсырмасын  нақты  әр  тҥрлі:  композиторлар  туралы,  музыкалық  шығарманың  шығу 
тарихы және шығармашылық (әннің атын ойлап табу, эпиграф таңдау, әдеби портреттер ойлап табу, 
эссе жазу, ертегі жазу, музыкалық сӛзжҧмбақ ойлап табу т.б.). Балалардың ҥй тапсырмасын орындау 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
140 
кезіндегі шығармашылық талпынысын бағалау қажет. Музыкалық тәрбиені бағалау кезінде кӛптеген 
пікірталастар туындайды. Болашақ музыка пәнінің мҧғалімі білімді, білікті, ақылдылықты есептемей, 
ӛзінің  назарын  балалардың  музыкаға  деген  қызығушылығын,  эмоционалдық  пысықтығын,  музыка-
ның балалардың ішкі жан-дҥниесіне әсерін аудару қажет. 
Студенттер практикалық жҧмысы кезінде музыка сабағын педагогикалық тҧрғыда талдау жасауы 
қажет. Тәжірибелі, жоғары санатты мҧғалімдердің сабақтарына кіру студенттер ҥшін педагогикалық 
әзірліктің басты мақсаты. Сабақтың ӛтілу барысын бақылау және оны талдау екеуі бірдей жҥргізілуі 
керек. Сабақ ӛткізуге ҥлкен әзірлікпен келу керек: ӛтілетін сабақтың мазмҧнын білу керек, осының 
алдында ӛтілген сабақтың мазмҧны білу керек, ӛзінің оқу кітабы болуы керек. Сабаққа қатысқан кез-
де сабақтың ӛтілу барысын жазу керек. Мҧның бәрі сабақты талдау кезінде қажет болады. 
Практикалық  сабақтар  кезінде  студенттерге  тҥрлі  практикалық  тапсырмалар:  музыка  сабағына 
қатысу және талдау, музыка пәні мҧғалімінің кҥнделікті сабақ жоспарын оқу, оқу сабағының кҥнде-
лікті  жоспарын  қҧру,  оқушылардың  жас  ерекшелігіне  қарай  нақты  музыка  сабағының  жоспарын 
қҧру,  тоқсандық  тақырыпқа  қарай  сабақтың  білімділік,  дамытушылық,  тәрбиелік  мақсатын  кӛрсете 
отырып, сабақ жоспарын қҧру, әр тҥрлі сабақ конспектісін жазу және оның мазмҧныны талдау, музы-
ка пәні мҧғалімінің сабаққа дайындығы, сабақ кезеңдерін жобалау мен ӛңдеу, реттеу, музыка сабағы-
на қатысу және оның қҧрылымын анықтау, музыка сабағының музыкалық шығармашылықты сипат-
тайтын  белгілі  бір  бағытта  тақырыпты  ойлап  табу,  музыкалық  драматургияны  берілген  тақырыпқа 
байланысты ойлап табу, нақты бір әнді, биді, ойындарды ҥйрету әдістемесін ӛңдеу, шығармашылық 
сабақ  ҥлгісін  дайындау:  бағдарлама  сабағы,  пресс-конференция  сабағы,  біріккен  сабақтың  жҧмыс 
жоспарын әр тҥрлі жанр тҥрлеріне қарап ӛңдеу, сабақ конспектісін қҧру және сабақтан ҥзінділер ӛткі-
зу, бір сабақтың жоспарын әр тҥрлі сыныптарға ӛткізетіндей етіп қҧру, ашық сабақ ӛткізу. Музыка-
лық қызметтің тҥрлеріне музыкалық-ырғақтық қимылдар жатады. Балалардың музыкалық қызметте-
рін дамытуда музыкалық-ырғақтық қимылдарды қолдану, швейцарлық ғалым Женева консерватория-
сының профессоры, пианист және композитор Э.Ж. Далькроздың (1865-1950) идеясы. Оның ойынша, 
музыка  ырғағы  адамның моторлық,  бҧлшық еттерінің  реактивтігімен  тығыз  байланысты.  Әрі  қарай 
Далькроздың  идеясын  оның  ізбасарлары  Н.Г.  Александровамен,  Е.А.  Румермен,  Н.А.  Метловпен 
және  т.б.  дамытылған.  Музыкалық-ырғақтық  қимылдарды  музыка  сабағында  қолдану  балалардың 
шығармашылық қабілеттерін, музыкадан алатын әсерлерге шапшаң және дҧрыс жауап бере білушілік 
қабілетті,  сонымен  қатар  саздылықпен  ырғақ  сезімін  дамытады.  Музыкалық  ырғақтық  қимылдары-
ның тәсілдері арқылы музыкалық тәрбиенің міндеттері: 
1)  білімділік:  жҥріс,  жҥгіріс  және  т.б.  қимыл  тҥрлері  арқылы  музыкалық  бейнелерді  білдіру 
машықтарын қалыптастыру, музыкалық шығармаларды екпінімен, динамикасымен, регистрлік ерек-
шеліктерімен сәйкес ырғақпен қозғалу машықтарын қалыптастыру, қимылдарда метрді, акценттерді, 
ырғақтық суреттерді белгілеу машықтарын қалыптастыру. 
2) тәрбиелік: баларлардың қимыл мәдениетін, сезім мәдениетін, жаттығуларды, ойындарды және 
билерді ҧжыммен орындауда жауапкершілік сезімін тәрбиелеу. 
3)  дамытушылық:  балалардың  эмоциялық  белсенділігін,  кӛркемдік-шығармашылық  қабілеттерін 
дамыту. Музыкалық-ырғақтық қимылдардың тҥрлері. Музыкалық тәрбие қозғалыс тәсілдері жатты-
ғуларда,  ойындарда,  билерде  іске  асырылады.  Атап  кеткен  музыкалық-ырғақтық  қимылдар  жалпы 
міндетті орындайды – қимыл және музыка бірлігіне жету. Музыкалық ойындар музыканың эмоцио-
налдық мазмҧның білдіруіне бағытталады. Сюжеттік және сюжетсіз музыкалық ойындар тҥрлері бар. 
Балалардың билері халықтық және классикалық бишілік қимылдар элементтеріне негізделген. Бала-
ларды музыкалық-ырғақтық қимылдарға ҥйрету әдістемесі негізінде жҥзеге асырылады. Оқушылар-
дың музыкалық тәрбиесінің негізгі міндеттерінің бірі  музыкалық қабылдауды дамыту болып келеді. 
Музыкалық  педагогикада  «музыканы  қабылдау»  екі  мағынаны  білдіреді.  Біріншісі,  сабақтағы  бала-
лардың  музыкалық  қызметтер  тҥрлері  –  хормен  ән  айту,  музыкалық  аспаптарда  ойнау,  музыкалық-
ырғақтық қимылдар. Терминнің басқа мағынасы, музыканы тыңдау: әр тҥрлі стильдегі және жанрлар-
дағы  музыкалық  шығармалармен,  композиторлармен,  орындаушылармен  таныстыру.  Музыканы 
қабылдау  эстетикалық  қабылдаудың  бӛлігі  болып  келеді  және  соны  есте  сақтау  қажет:  музыканы 
қабылдай  отырып  адам  оның  әсемдігін  сезіну  керек.  Музыкалық  қабылдау  –  музыкалық  мазмҧнды 
(музыкалық  бейнелерге)  эмоционалды  есту  және  уайымдау  кӛркемдік  бірлік  ретінде.  Оқушыларда 
музыкалық  қабылдау  ҥрдісі  тҧрақтылығын  сезімдік  аспектісінен,  эмоцияны  оятудан  бастау  керек. 
Музыкалық  шығарманы  қабылдау  ҥрдісін  ҧйымдастыруды  тӛмендегідей  кезеңдерге  бӛлуге  болады: 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
141 
мҧғалімнің кіріспе сӛзі, шығарманы тыңдау, тыңдалған шығарма туралы әңгіме, шығарманы талдау, 
қайтадан  тыңдау.Оқушылардың  музыкалық  шығармаларды  қабылдау  барысында:  педагогикалық 
жҥйелілік басқару, балалардың да, мҧғалімнің де эмоционалдық ашықтығы, Бҧл орайда балалардың 
музыканы естіп қуануы, таңдануы, таңырқауы бағалы, балаларға музыкалық-эстетикалық білімдерді 
қызықты формамен жеткізу, кӛлемдері ҥлкен емес музыкалық шығармалар. Балалардың қызмет тҥр-
лерінің ішінде музыка сабағында хормен ән айтудың бірнеше анық артықтығы бар. Музыка сабақта-
рында  хормен  ән  айтудың  мақсаты:  дауысты  қою  және  оны  дамыту,  хордағы  дауыс  машықтарын 
қалыптастыру, репертуармен таныстыру, вокалдық есту қабілеті ән айтудың маңызды факторы ретін-
де біртҧтас ән айту нақышына тәрбиелеу, ҧйымшылдыққа, назар аударуға, жауапкершілікке тәрбие-
леу, музыкалық қабілеттерді дамыту, балаларды хормен ән айтуға қызықтыру. Музыка сабақтарында 
хормен  ән  айту  қызметін  қолдануда,  мҧғалім  кіші  буын  оқушыларының  дауыс  ерекшеліктерін  білу 
қажет.  Шығармамен  вокалдық  хордық  жҧмыс  жасау  келесі  кезеңдерден  тҧрады:  әнмен  таныстыру, 
әуенді және сӛздерін меңгеру, мәнерлік орындауға жҧмыс жасау, қорытындылау және қайталау. 
Сонау  Эллада  дәуірінде  Аристотель  адамның  жан-жақты  мәдени  және  рухани  дамуына  ерекше 
мән беріп, әсіресе, ӛнер, соның ішінде музыка адамдарды тәрбиелеудің негізгі қҧралы деп баға бер-
ген. Жастарды адамгершілікке, ерлік пен нәзіктікке тәрбиелеудің қҧралы. 
Музыка – ерекше ӛнер тҥрі. Ал, музыка әлемі – адамзат мәдениетінің байлығы ішіндегі мҧхиттай 
шексіз, ғажайып дҥние. Музыкада адамның асқақ, асыл ойлары, арман-мақсаты, ізгі тілектері, қуаны-
шы, қайғы-қасіретімен әр тҥрлі сезім иірімдері бейнеленеді. Музыканың адам жан-дҥниесіне тигізе-
тін әсері орасан, сондықтан оны шынайы ықыласпен қабылдау арқылы ғана тҥсінуге болады. 
Қазақстан  Республикасының  Білім  туралы  заңының  3-тарауы  10-бабында:  «Білім  беру  жҥйесі  – 
білім  беру  деңгейінің  сабақтастығын  қамтамасыз  ететін  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру 
стандарттарының және білім беретін оқу бағдарламаларының жиынтығын білдіреді», – деп кӛрсетіл-
ген.  Сондықтан,  жоғары оқу  орындарының  болашақ  педагог-музыканттары  алдында  тҧрған  міндет-
тердің бірі – ҧрпақтарды отандық және әлемдік мәдениеттің жетістіктеріне баулу болып табылады. 
 
1.
 
Ильин Е.Р. Музыкально-педагогический практикум, 2008. – 154-156 б.б. 
2.
 
Жайымов А., Ысқақов Б., Еңсепов Ж., Сәрсембенов Ж. Музыка, 5 сынып, 2005. – 20 б. 
 

жүктеу/скачать 2,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: