БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТАРДЫҢ КӘСІБИ ҚҦЗЫРЛЫҒЫ ЖАЙЛЫ

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
54 
да сҧранысқа ие болуында, тҧрақты айлықтың кепілдігіне байланысты анықталады. Ынтаның жеткі-
ліксіздігі, педагогикалық іс-әрекетке деген қызығушылықтың болмауы, қоғамда педагог мәртебесінің 
тӛмен болуы, әрине, студенттердің кәсіби қҧзырлығының қалыптасуына әсер етеді.  
Студенттердің кәсіби қҧзырлығын қалыптастырудың маңызды мәселелерінің бірі жоғарғы оқу орны 
ҧжымының оқытушы-профессорлық қҧрамының сапалы болуы болып табылады. Оқыту деңгейі толы-
ғымен оқытушының білгірлігіне байланысты екені бәрімізге белгілі. Кейде студенттерге пәнді меңгеру 
ӛтеу ауыр, кейде ӛте жеңіл болады. Бірақ, студенттердің кәсіби қҧзырлығы оқытушының еңбегін баға-
лауға еш әсер етпейді. Жоғары оқу орындарын аттетациялау жҥйесінің кемішіліктерінің бірі оқытушы-
ны  оның  ғылыми  және  оқу-әдістемелік  жҧмысының  негізіне  сҥйеніп  бағалайды,  ал  ол  оқытушының 
дамуына және ӛзін-ӛзі жетілдіруіне себеп болмайды. Оқытушы жҧмысының сапасын студенттер арқы-
лы  бағалау  профессорлық-оқытушылар  қҧрамын  дәстҥрлі  аттестациялау  формасын  объективті  және 
жан-жақты ӛткізуге мҥмкіндік берер еді. Бағалау критерийлері ретінде формальды критерийлер емес, 
оқытылып отырған пәнді қаншалықты терең білетіндігі, материалды тҥсінікті жеткізе білуі, студенттер-
дің білімін объективті бағалай білуі және т.б. сияқты критерийлер алынған дҧрыс.  
Жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогтарды даярлау мазмҧны студенттердің кәсіби қҧзыр-
лығын қалыптастыруға бағытталған білім беру бағдарламаларына (МЖББС) негізделеді. Әр студент 
оқу процесі барысында қажетті қҧзырлықтарды меңгереді (мамандық бойынша білім, дағды, білікті-
лік) және педагогикалық ғылым практикасының талаптарына сәйкес оқу, тәрбие, әдістемелік жҧмыс-
ты  ҧйымдастырумен  байланысты  мәселелерді  қою,  оларды  шешуде  ӛздерінің  кәсіби  қҧзырлығын 
дамытулары ӛте маңызды. 
Сонымен  қатар,  студенттердің  кәсіби  қҧзырлығын  қалыптастыруда  педагогикалық  оқу  орнының 
материалды-техникалық  және  әдістемелік  базасы  маңызды  орын  алады.  Оқытушылар  мен  студент-
терді ғылыми ақпараттармен, ғылыми-әдістемелік материалдармен қамтамасыз ететін ақпарат кӛзде-
рін (электронды кітапхана, мәліметтер қоры және т.б.) қолданудың заманауи жҥйесі мҥлде жоқ. Кӛп 
жағдайда ақпарат қорларын қҧруда оқытушылардың ӛздері қатысады. Студенттерді де осындай қор-
ларды  қҧруға  жҧмылдыру  білім  алушылардың  кәсіби  қҧзырлығын  дамытуға  жағымды  әсер  еткен 
болар еді. Педагогикалық оқу орнының арнайы білім беру ҧйымдарымен (арнайы мектептер, балабақ-
шалар және т.б.), педагогтардың әдістемелік бірлестіктерімен, білім беру орталықтарымен байланысы 
туралы мәселелер ӛте маңызды орын алады. Осындай байланысты орнату ғылым жетістіктерін білім 
беруді  ҧйымдастыру  процестеріне  ендіруге,  болашақ  педагогтарды  тиімді  даярлауға  (мектеп,  бала-
бақша, орталықтар базасында белсенді оқу, педагогикалық, ӛндірістік практикаларды ӛткізуге), сон-
дай-ақ,  тҥлектерді  жҧмыспен  қамтамасыз  етуге  әсерін  тигізеді.  Білім  берудің  оқу-тәрбие  ҥрдісін 
ҧйымдастыруға студенттерді белсенді қатыстыру (сабақ ӛткізу, оқушылармен жҧмыс істеу, мҧғалім-
дермен,  тәрбиешілермен,  оқушылармен  әңгіме  жҥргізу,  педагогтардың  педагогикалық  іс-әрекетін 
талдау және т.б.) кәсіби қҧзырлығының қалыптасуына кӛп әсер етеді.  
Сондай-ақ,  педагогтың  кәсіби  қҧзырлығын  қалыптастыруға  педагогикалық  оқу  орындарындағы 
мамандарды  даярлау  сапасын  басқару  жҥйесінде  қолданылатын  халықаралық  сапа  стандартының 
талаптарына негізделген білім беру сапасын басқару жҥйесі бағытталған.  
Сапаны басқару жҥйесі педагогикалық іс-әрекетті ҥздіксіз жетілдіру жҥйесін қҧра отырып, сҧра-
ныс  қылушы  жақтың  ӛнім  сапасына  (студенттерді  даярлау  сапасы)  қоятын  талаптарын  анықтауға 
мҥмкіндік береді. Бҧл жҥйе сапаны басқару қағидаларына негізделген және басқарудың негізгі қҧра-
лы сапаға бағытталған басқарудың қҧжаттандырылған жҥйесі болып табылады.  
Сонымен, студенттердің кәсіби қҧзырлығын дамыту  – ол шығармашылық жеке тҧлғаны дамыту, 
педагогикалық  жаңашылдықты  қабылдауын,  ӛзгермелі  педагогикалық  ортаға  бейімделу  қабілетін 
қалыптастыру.  Бугінгі  таңда,  қоғамда  педагог  және  оның  кәсіби  сапасы  әлеуметті  қҧрылымның 
дамуымен  байланысты  қарастырылып,  қоғамның  әлеуметтік-экономикалық  ӛмірінде  болып  жатқан 
ӛзгерістермен тығыз байланысты.  
 
1.
 
Государственная программа развития образования на 2011-2020 гг. – Астана, 2011. 
2.
 
Управление качеством образования / Под ред. Поташкина М.М. – М., 2004. 
 
Резюме 
В данной статье рассматриваются проблемы профессиональной компетентности будущих педагогов.  
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
55 
Summary 
This article reviews the issues of professional competence of future teachers. 
 
ШАҒЫН ЖИНАҚТАЛҒАН МЕКТЕПТЕРДЕГІ 
ОҚУ-ТӘРБИЕ ЖҦМЫСЫНЫҢ ЖҤЗЕГЕ АСУЫ 
 
Ә.Н. Кӛшербаева – п.ғ.д., профессор, Абай атындағы ҚазҰПУ, 
К.А. Абдреимова – п.ғ.к., Абай атындағы ҚазҰПУ, 
Ә.Ә. Әнуарбек – Абай атындағы ҚазҰПУ ізденушісі 
 
Қазақстан Республикасы Президенті бекіткен 2003-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республи-
касының индустриалдық-инновациялық даму стратегиясы елімізді қалыпты дамытуға, экспортты ӛсі-
ру және ӛнімнің бәсекелестікке тӛтеп бере алатын тҥрлерін ӛндіру ҥшін тиісті жағдайлар туғызуға, 
экономиканы модернизациялау мен диверсификациялау негізінде қамтамасыз етуге бағытталған. Бҧл 
индустриалдық-инновациялық  стратегияны  табысты  жҥзеге  асырудың  айғақты  шарты  –  сапалық 
қасиеттері дамыған адам капиталы.  
Қазақстан  Республикасы  білім  беру  жҥйесінде  жҥргізіліп  жатқан  реформа  нарықтық  экономика, 
қоғамдық-экономикалық қатынастарды  ғаламдандыру,  қоғамның  дамудың  ақпараттық кезеңіне  ӛтуі 
жағдайында оны сапалық тҧрғыда қайта қҧруға бағытталып отыр. Осындай қайта қҧрулардың нәти-
желілігі  білім  беру  жҥйесінің  қҧрылымы  мен  мазмҧнына  тікелей  тәуелді  десек,  соның  ішінде  ауыл 
мектептері де ӛз орнымен айшықталады. 
Қазіргі ауыл мектептеріне тән белгі – олардың шағын жинақталғандығы, яғни шағын қҧрамдылығы. 
Ол республикадағы әлеуметтік-экономикалық жағдаймен, дҥниеге сәбилердің келуінің азаюымен, ми-
грациямен, қала халқы санының ӛсіп, ауыл тҧрғындарының тҧрақтанбай отырғандығымен сипатталады. 
Шағын  кешенді  мектептің  тарихы  ерте  кезден,  сонау  Л.Толстой,  К.Д.  Ушинский  ӛмір  сҥрген 
кезеңнен  бастау  алады.  Қазақстан  топырағында  ондай  мектептің  пайда  болуы  XVIII  ғасырдың  60 
жылдарындағы  Ы.Алтынсариннің  ағартушылық  қызметімен  тікелей  байланысты.  Содан  бері  бҧл 
ҥлгідегі мектептің ділгір мәселесі кҥн тәртібінен тҥспей келеді.  
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында (1-бап, 23-тармақ) шағын жинақталған мек-
тепке  «сынып  жинақтамалары  аралас  және  оқу  сабақтарын  ҧйымдастырудың  ӛзіндік  нысаны  бар, 
оқушылар саны шағын жалпы білім беретін мектеп» деген анықтама береді. Шағын жинақталған мек-
тептің ерекшелігі мҧғалімнің қызметіндегі кӛппәнділік, мектеп басшыларының әкімшілік міндеттерді 
қоса атқаруы болып табылады. Соған қарамастан шағын жинақталған мектептер Қазақстан Республи-
касының  жалпы  білім  беретін  мекемелер  туралы  нормативті  қҧжаттарында  белгіленген  шараларды 
толық атқаруға міндетті.  
Шағын  жинақталған  мектептердің  негізгі  қҧрылымдық  компоненті  –  бір  ғана  оқытушы  басқара-
тын  жинақталған  сыныптар.  Жинақталған  сыныптың  қҧрамы  екі,  ҥш  немесе  тіпті  тӛрт  сыныптан 
тҧрады, жинақталған сыныптардың санына сәйкес мектеп бір-екі, ҥш не одан да кӛп жинақты мектеп 
болуы мҥмкін. 
Шағын  жинақталған  мектептер  қоғамның  барлық  даму  кезеңінде  және  бҥгінгі  білімді  жаңалау, 
білім берудің ҧлттық ҥлгісін жҥзеге асыру жағдайында ӛз ҥлесін қосары мол. Мҧндай мектептердің 
жҧмысы  бҥгінгі  заманың  сҧранысын  болашақ  талаптарымен  ҧштастыра  отырып,  ауыл  жағдайында 
жеке  адамды  қалыптастыруға,  дамытуға  бағытталған.  Сондықтан  да  шағын  мектепте  атқарылатын 
әрбір  жҧмыс,  әрбір  сабақ  назардан  тыс  қалмауға  тиіс.  Бҧндай  жҧмыстарға  кҥнделікті  ӛткізілетін 
жҧмыстармен қатар, оқушылармен жҥргізілетін ӛздік жҧмыстар, сыныптан тыс жҧмыстар, оқу және 
тәрбие  жҧмысының  бір-бірімен  ҧштастырыла  жҥргізілуі  жатады  және  негізгі  назар  ҧйымдастыру 
жҧмыстарына  аударылады.  Жалпы  жаңа  жҥйе  бойынша  оқыту  жҧмысын  ҧйымдастыру  шарттары 
сабақтың оқу бағдарламасына сәйкес жоспарланып, бірнеше сыныптың оқу материалы бір тақырып-
тық  жҥйеге  ыңғайластырыла  іске  асырылады.  Бҧл  ҥшін  мҧғалім  кӛрнекі  қҧралдарын  алдын  ала 
дайындайды,  сабақ  тақырыбының  ӛзара  байланыста  болуын  қадағалайды.  Бҧл  тҧрғыда,  әсіресе, 
сыныптардың дҧрыс біріктірілуі ерекше орын алады. Дҧрыс біріктірілген сыныптардың сабақ кесте-
сін жасау оңай әрі ыңғайлы, бҧл мҧғалімге сабақты тиімді жҥргізуге оңтайлы болады. Мҧғалім сабақ-
тың мақсатына сай келетін қҧрылымын анықтай отырып, оқушылармен істелетін тҥрлі жҧмыстарды 
еш қиындықсыз жҥргізе алады. Мҧның ішіне мҧғалім басшылығымен істелетін  оқушылардың ӛздік 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
56 
жҧмыстары, тәрбие жҧмысы, мҧғалімнің 4-5 рет жҧмыс тҥрін ауыстыруы және т.б. кіреді.   
Бір мезгілде бірнеше сынып жҧмыс істейтін шағын жинақталған мектепке арналған оқыту әдісте-
месінің  жоқтығы,  оқушылармен  жҥргізілетін  ӛздік  жҧмысының  ӛз  мәнінде  жҥргізілмеуі,  шағын 
жинақталған мектеп мҧғаліміне арнап жазылып, баспадан шыққан әдістемелік және кӛрнекілік қҧрал-
дардың аздығы мен бҧл мектептердің кітапхана қорының тӛмен дәрежеде болуы – мектеп жҧмысын 
қиындатып, оқушылардың білім дәрежесін тӛмендететін себептерді туындатады. 
Дегенмен  де,  бҥгінгі  таңдағы  білім  беру  мазмҧны  мен  ӛз  жҧмысының  жауапкершілігін  тҥсінген 
ҧстаздар қауымы мҧндай қиыншылықтарға қарамастан сабақтарды тҥрлендіріп отыруы керек. Шағын 
жинақталған мектептегі сабақтың табыстылығы мҧғалімнің тҥсіндіруі мен ӛздік жҧмысты ҧштасты-
руына байланысты. Мҧғалім тақырыпты тҥсіндіргеннен кейін ӛздік жҧмысты қалай орындау керектігі 
туралы  қысқаша  нҧсқау  беріп,  оқушылардың  жҧмысқа  әзірлігін  тексеріп,  келесі  сыныппен  жҧмыс 
істеуге кӛшеді, тақырыпты тҥсіндіріп болған соң сыныпқа ӛздік жҧмыс береді. Оқу жҧмысының тҥр-
лерін  ауыстырып,  ӛздік  жҧмысты,  екі  сыныптың  оқушыларының  да  іс-әрекетін,  орындау  процесін 
бақылап,  мҧғалім  сабақты  жҥргізіп  отырады,  ӛздік  жҧмыстың  нәтижелерін  міндетті  тҥрде  тексеріп, 
жауап беріп кӛмектеседі. Әр сыныптағы ӛздік жҧмысқа 15 минут уақыт беріледі. Осы уақыт ішінде 
мҧғалім басқа сыныптың оқушыларына жаңа сабақ тҥсіндіреді, оны қайталаттырады, жҥйелетеді. 
ІІІағын жинақталған мектепте жҧмыс істейтін мҧғалім кіші мектеп жасындағы оқушыларға беріле-
тін ӛздік жҧмыстың барлық тҥрлерін білу керек. Шағын жинақталған мектеп оқушыларын оқыту мен 
тәрбиелеу негізінен сабақ арқылы жҥреді. 
Сыныпта  әр  жастағы  оқушылар  оқиды,  бір  сабақта  бірнеше  пәннен  алынған  ҧқсас  тақырыптар 
тҥсіндіріледі. Сабақтар бір бӛлмеде ӛтеді. Бҧл мҧғалімге ҥлкен қиыншылық тудырады. Себебі, топ-
пен  отырған  сыныпта  жҧмыс  жасау  оқушыға  да  қиын,  себебі  ол  тапсырманы  орындауға  зейінін 
шоғырландырып,  басқа  сыныпқа  мҧғалім  тҥсіндірген  сабаққа  мән  бермеуі,  ӛзіне  арналмаған  сурет 
және  басқа  материалдарға  назар  аудармауы,  басқа  сынып  оқушыларының  жауаптарын  тыңдамауы 
керек. Бҧл кезең оқушылар ҥшін де қиын. Дегенмен де, қанша қиын болса да оқушы жоғарыда атал-
ған жайттарды орындауға мәжбҥр болады, себебі, оқу тиімділігі зейінді шоғырландыруға тікелей бай-
ланысты. Сондықтан да мҧғалім әр сыныппен істейтін жҧмысына уақытты дҧрыс бӛліп, таным проце-
сінің жҥйесін бҧзбай, оқушылардың жаңа тақырыпты қабылдауын, тҥсінуін, меңгеруін, есте сақтаула-
рын қадағалап, оқушыларды ынталандыра отырып, барлық сыныппен бір мезгілде тәрбие жҧмысын 
жҥргізуге, білімнің негізгі мазмҧнын меңгертуге тиіс. 
Ақыл-ой жҧмысы мен тәжірибелік жҧмыс қатар жҥретін тапсырмалар ӛздік жҧмысқа деген қызы-
ғушылықты арттырады. Ӛздік жҧмыс – оқушылардың білім, іскерліктерін тәжірибеде қолдану тәсіл-
дерін меңгеруге бағытталған оқытушы кӛмегінсіз ӛткізілетін іс-әрекет. Ӛздік жҧмыс балалардың бел-
сенділігін дамытып, зейінді шоғырландыра жҧмыс істеуге, ӛзгені байқамауға ҥйретеді. Ӛздік жҧмыс-
тың ауызша және жазбаша тҥрлері бар. Ауызшаны сирек, тек жағдай болғанда ӛткізеді. Ӛздік жҧмыс 
тиімділігі оны ҧйымдастыруға байланысты. Ӛздік жҧмыстарды жоспарлағанда мҧғалім ӛздік жҧмыс-
тың мақсатын жақсы тҥсіну, сабақ қҧрылымындағы орны мен рӛлін анықтау, оқушылардың дайын-
дық деңгейлерін, мҥмкіндіктерін ескеру, ӛздік жҧмыстың мазмҧнын тҥрлендіріп отыру, оқушыларға 
тҥрлі  тапсырмаларды  кӛбірек  беру  (сӛзжҧмбақ,  суретті  ребус,  санамақ  т.б.),  жҧмысты  тексерудің 
тиімді тәсілдерін белгілеу, қорытындысын шығару және оны ӛз басшылығымен істелетін жҧмыстар-
мен, тәрбие жҧмыстарымен ҧштастыра білуге жетік болғаны жӛн. 
Шағын  жинақталған  мектептердегі  тәрбие  жҧмысын  ҧйымдастыру  ерекшелігі  олардың  ҥлкен 
қалалардан  алыстығында,  адамдар  арасындағы  қалыптасқан  қарым-қатынастарға,  басқа  да  мәдени 
ошақтардың  болмауына  тікелей  байланысты  жҥргізіледі.Тәрбие  жҧмысының  сапасына  тҧрғындар-
дың, мҧғалімдердің, оқушылардың аздығы да ҥлкен әсер етеді.  
Шағын жинақталған мектептерде оқу мен тәрбиенің біріктірілуі сабақты базалық кәсіпорындарда, 
табиғат аясында, мҧражайларда, мәдени мекемелерде сабақтан тыс ҧйымдастырудан, ауылдық гимна-
зияларда,  лицейлерде  оқыту  ҥшін  әртҥрлі  жастағы  дарынды  балалар  топтарын  қҧрудан,  таңдауы 
бойынша, еркін сабақтар, оқу пәндері бойынша олимпиадалар жҥргізуден, кәсіптік бағдар бойынша 
соған сәйкес оқу бағдарламаларын оқыту кешінде арнаулы сабақтар ӛткізуден, біріктірілген және пән 
аралық оқу сабақтарын жҥргізуден қҧралады. Оқушылардың сабақ ҥстіндегі және сабақтан тыс әре-
кеттерін біріктіру бірыңғай педагогикалық жҥйе қҧруға бағытталған, онда әрбір қҧралдар тәрбиелік 
және білімдік міндеттер кешенін шешуге кӛмектеседі. 
Шағын жинақталған мектепте сыныптан тыс жҧмыстардың орны ерекше. Сыныптан тыс жҧмыс-

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
57 
тардың  мазмҧны  –  оқушының  теориялық  білімін  кеңейтіп  толықтырады  және  оқушылардың  жеке 
қабілетін дамыта тҥседі. 
Оқушылардың сабақ ҥстіндегі және сабақтан тыс әрекеттерінің бірігуі қоршаған орта туралы бір-
тҧтас тҥсінікты қамтып, теория мен практика арасындағы байланысты қамтамасыз етуге, оқу-тәрбие 
ҥрдісін  қҧруда  және  оқушы  тҧлғасын  қалыптастыруда  ҥйлесімдікке  жетуге,  мҧғалімдер  мен  сынып 
жетекшілерінің  педагогикалық  шеберліктерін  жетілдіруге,  мҧғалімдер  мен  оқушылар  арасындағы 
ынтымақтастықтың дамуына ықпал етеді.  
Ауылдық жерде ӛсетін балалар ӛмірге кӛбірек бейімделеді. Ауыл балалары әр жастағы ҧжымдарда 
тәрбиеленгендіктен де жылы жҥзді, ашық, ҥйірсек келеді, ешкімді жатсынбай бауырмал болып ӛседі. 
Дегенмен де олардың да арасында ашушаң, тӛбелесқор, ҧстамсыз, ҧқыпсыз, жауапкершілігі жоқ бала-
лар да кездеседі. Шағын жинақталған мектептегі тәрбие жҧмысы сабақтағы тәрбие жҧмысы, сынып-
тан тыс тәрбие жҧмыстары, елді мекеннің қоғамдық ортасының тәрбиесі арқылы іске асырылады. Бҧл 
мектептерде тәрбиенің барлық тҥрлері жҥргізіледі. 
Адамгершілік тәрбиесін беру ҥшін бала ӛзінің адалдығын, қайырымдылығын, зейінділігін кӛрсете-
тін жҧмыстар жасаса, еңбек тәрбиесінің басты мақсаты – еңбексҥйгіштікті, еңбекті, еңбек адамдарын 
қҧрметтеуді  тәрбиелеу,  мамандық  туралы  тҥсінікті  кӛбейтеді.  Ол  ҥшін  тҥрлі  әңгімелер  ӛткізіледі. 
Балалар ӛздерінің шамасы келетін жҧмыстарды атқарады, маңайды, сынып бӛлмесін тазалап, ауылды, 
ауланы кӛгалдандыруға катысады, гҥлдерді кҥтіп, жеміс-жидек және кӛкӛніс ӛсіріп, ҥйірмелерде хал-
қымыздың ҧлттық ӛнерін ҥйренеді. 
Экологиялық тәрбиеде қоршаған ортамен таныстырып, табиғатты қорғауға, оны сҥйе білуге, туған 
жерін қадірлеп, қорғауға ынталандырады.   
Эстетикалық  тәрбие  ӛнермен  тікелей  байланысты.  Ауыл  балалары  шетінен  ӛнерлі  болып  келеді, 
олар ӛз мҥмкіндіктері мен талантын, дарынын сол ауыл шеңберінде дамытады, ҧштап жетілдіреді.  
Мектептің ата-аналармен тығыз байланысы, ер адамдардың ер балалар тәрбиесіне ықпал етуі, ана-
лар мен келіндердің, бойжеткен қыздардың қыз балаларға ықпалы, олардың халықтық дәстҥрге сҥйе-
нуі,  табиғатқа  жақындықтары  ақыл-ой,  дене,  еңбек,  моральдық,  сезімдік  тәрбиені  жҥзеге  асыруда 
тамаша ӛмір мектебі болып табылады. Ауылдық жердегі атқарылатын тәрбие жҧмысы ізгілік принци-
піне  негізделген  және  баланың  жеке  тҧлғалық  сапаларын  қалыптастыруға  бағытталғандықтан  ҧл 
және қыз тәрбиесін бӛліп-жармай, адамзатқа қажет болатын барлық ӛнер атаулыны бала бойына сіңі-
ру ортақ мақсат етіледі, дегенмен де жынысына қарай жҥзеге асырылу тәртібі ескеріледі. 
Қоғамымыздың ҧрпақ тәрбиесіндегі қоятын талаптары тілі мен ділін, салты мен дәстҥрін бойына 
сіңіріп  ӛскен  жастарды  тәрбиелеу  болып  отырған  қазіргі  таңда  шағын  жинақталған  мектептердің 
осындай  ерекшеліктерін  де  ескермеуге  болмайды.  Білім  беру  мен  тәрбие  бастауы  ауылдық  шағын 
мектептерден бастау алатындықтан, бҥгінгі кҥні әрбір шағын жинақталған мектептердегі оқу-тәрбие 
жҧмысына баса назар аудару қажет. 
 
1. Шағын комплектілі мектепте оқу процесін ұйымдастыру ерекшелігі. – Орал, 1992. 
2. Подласый И.П. Педагогика начальной школы. – М.: Владос, 1994. 
3.  Тойбазарова  Н.Ә.  Шағын  жинақталган  бастауыш  мектептің  оқу-тәрбие  үрдісін  технологияландыру  – 
сапалы білім беру кепілі // Білім = Образование. 2008. №6. – 38-39 б. 
4.  Ералиева  М.  Шағын  жинақталған  мектептерді  дамытудың  басым  бағыттары  //  Шағын  мектеп  = 
Малокомплектная школа. 2006. №8. – 4-9 б. 
 
Резюме 
В статье рассматриваются пути организации учебно-воспитательной работы в малокомплектной школе. 
    
Summary 
In article ways of the organization of teaching and educational work in малокомплектной to school are considered. 
 
КВАЛИМЕТРИЧЕСКИЙ ПОДХОД К ОЦЕНКЕ КАЧЕСТВА КОНКУРСНЫХ НАУЧНЫХ И 
УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИХ РАБОТ 
 
Б.Б. Джакубакынов – д.в.н., доцент кафедры теории и методики НВП КазНПУ им. Абая 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
58 
В  настоящее  время  с  внедрением  в  деятельность  ВУЗов  системы  менеджмента  качества  (СМК) 
выстраивается  система  управления  качеством  результатов  образовательно-научного  процесса.  В 
практике ВУЗов с этим сталкиваются, в первую очередь, руководители кафедр и факультетов. В дан-
ной  статье  в  качестве  результатов  образовательно-научного  процесса  рассматриваются  научные  и 
учебно-методические работы (труды) преподавателей и студентов. 
Согласно исследованиям в области управления, системного анализа и положениям квалитологии, 
управление системами тесно связано с проблемой измерения качества [1-4 и др.]. Необходимым усло-
вием  эффективного  управления  качеством  результатов  образовательно-научного  процесса  является 
использование квалиметрических методов. 
В основе диалектики категорий «качество» и «количество» лежит положение о том, что «из един-
ства качества и количества вытекает принципиальная возможность измерения качества» [5, с. 12]. То 
есть каждое качество должно иметь свои количественные характеристики. Единство качества и коли-
чества  – философская  предпосылка  появления  и  развития  квалиметрии  как  теории  измерения каче-
ства (А.Субетто). 
Вместе с тем, многие педагоги продолжают отстаивать точку зрения, что применение математиче-
ских  методов  для  измерения  педагогических  объектов,  процессов,  явлений  не  является  научным, 
гуманным и объективным. Тем не менее, практика последних лет показала, что существует возмож-
ность  математизации  любой  области  человеческой  деятельности  и  знания.  Математика  позволяет 
сложное качество описать как структуру составляющих его простых качеств, элементов, предостав-
ляя для такого описания наиболее совершенный язык. 
Учитывающая диалектическую взаимосвязь качества и количества, базирующаяся на положениях 
теории измерения, теории моделирования и математической статистики, нижепредлагаемая методика 
оценки качества научных и учебно-методических работ снабжает руководство кафедры (факультета) 
и конкурсную комиссию объективными данными, необходимыми для управления качеством образо-
вательно-научного процесса.  
В целом оценка качества конкурсных научных и учебно-методических работ проводится в 4 этапа 
(рисунок 1). Для оценки работ, поступивших на конкурс, применяется рейтинговая система, основан-
ная  на  использовании  качественно-количественных  показателей.  Данные  показатели  структурно 
представлены двумя группами: 
первая  –  квалификационная,  позволяющая  определить  правомочность  представления  работы  на 
конкурс и ее стартовый рейтинг;  
вторая – оценочная, позволяющая определить качество выполненной работы, ее ценность, потен-
циальную возможность занятия призового места, абсолютный и относительный рейтинги работы. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Рисунок 1 – Этапы оценки качества конкурсных работ 
 
На  заседании  конкурсной  комиссии  представленные  на конкурс  работы  рассматриваются  пооче-
редно или одновременно (в случае наличия нескольких экземпляров работы) каждым членом комис-
сии. Первоначальная оценка осуществляется по первой группе показателей. Каждый член конкурсной 
комиссии самостоятельно заполняет таблицу 1, оценивая каждую ее позицию в пределах от 1 до 10 
баллов. Затем определяет значение суммарного стартового рейтинга
 по 4-м позициям. Далее на 
заседании  комиссии  принимается  решение  о  представлении  работы  на  конкурс.  При  этом  работа 
допускается к конкурсу, если суммарный стартовый рейтинг 
 всех членов комиссии составил 
40 баллов.  
 
Таблица 1- Квалификационный показатель конкурсной работы 
 
Создание 
конкурсной 
комиссии 
(разработка 
процедуры 
конкурса) 
Представлени
е работ на 
конкурс 
(оформление 
допуска к 
конкурсу) 
Оценка 
конкурсных 
работ 
(определе-
ние 
рейтингов) 
Определение 
призовых 
мест  
(объявление 
итогов  
конкурса) 
требования 
требования 
требования 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
59 
№ 
п/п 
Наименование индикатора 
Стартовый рейтинг
 
(1-10 баллов) 
1 
Соответствие работы требованиям «Положения о конкурсе…» 
 
2 
Соответствие  представленного  материала  требованиям  к  работе 
данного вида 
 
3 
Соответствие  оформления  работы  требованиям  стандартов  (инс-
трукций)  
 
4 
Обоснованность  рекомендации  кафедры  (подразделения)  о  пред-
ставлении на конкурс 
 
Итого 
 
 
 
Работы,  допущенные  на  конкурс,  оцениваются  по  второй  группе  показателей.  Каждый  член 
комиссии самостоятельно заполняет таблицу 2, где представлены примерные минимальные и макси-
мальные рейтинги по видам учебно-методических и научных работ, оценивая работу в баллах в пре-
делах  от 
 
При  этом  член  комиссии  для  определения  значения 
  вправе  по  каждому  виду  конкурсной  работы  устанавливать  свои 
критерии и оценить ее в установленном диапазоне баллов. 
 
Таблица 2 – Рейтинговый уровень конкурсной работы 
 
 
Примечание:  
 – минимальный и максимальный рейтинги для данного вида работы;  
2. Подразделение-организатор конкурса вправе определить самостоятельно значения 
 в зави-
симости  от  важности  и  приоритетности  на  данный  момент  конкретного  вида  учебно-методической 
или научной работы. 
3. Если работа представлена в виде не предусмотренной в таблице 2, на заседании комиссии прос-
тым большинством голосов, при кворуме не менее 2/3 го от состава комиссии, определяется можно 
ли считать данную работу конкурсной, а также ее стартовый рейтинг, эквивалентно одному из имею-
щихся в таблице видов. 
Затем член комиссии, отвечая на поставленные вопросы таблицы 3, определяет суммарное значе-
ние коэффициента качества (значимости) конкурсной работы 
 
По завершению заполнения таблицы 3 определяется абсолютный рейтинг работы по формуле: 
№ п/п 
Вид конкурсной работы 
 
 
 
 
 
 
1 
Диссертация 
40 
500 
 
2 
Монография 
40 
475 
 
3 
Отчет по зарегистрированной в НЦ НТИ научной теме 
40 
450 
 
4 
Учебник 
40 
425 
 
5 
Учебное пособие 
40 
400 
 
6 
Учебно-методическое пособие 
40 
375 
 
7 
Научно-методическое пособие 
40 
350 
 
8 
УМК дисциплины 
40 
325 
 
9 
Справочник, Словарь 
40 
300 
 
9 
Курс лекций 
40 
275 
 
10 
Дипломная работа 
40 
250 
 
11 
Сборник тестов (задач, заданий) 
40 
225 
 
12 
Курсовая работа 
40 
200 
 
13 
Реферат 
40 
175 
 
14 
Научный доклад 
40 
150 
 
15 
Методические материалы 
40 
125 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Начальная школа и физическая культура», № 2 (33), 2012 г. 
 
60 
 
  
 
 
 
(1) 
где, 
 – абсолютный рейтинг работы, определенный k-ым членом комиссии; 
 – стартовый рейтинг работы (в нашем случае равен 40 баллам);  
 – рейтинг для данного вида работы, определенный членом комиссии 
; 
 – количество позиций, отмеченных членом комиссии положительно в таблице 3; 
n – объем работы в печатных листах; 
 – коэффициент качества (значимости) индикатора квалификационного показателя конкурсной 
работы (таблица 3). 
 
Таблица 3 – Оценочный показатель качества конкурсной работы 
 
№ 
п/п 
Наименование индикатора качества 
Оценка 
 
 
 
Да (+), 
Нет (-) 
1 
Актуальность и своевременность  
 
0,1 
2 
Учет в работе  требований нормативных документов к содержанию 
и оформлению 
 
0,1 
3 
Отличие представленной работы от работ идентичной тематики 
 
0,1 
4 
Наличие новизны и оригинальности 
 
0,2 
5 
Соответствие  уровня  работы  возможностям  предполагаемых 
пользователей 
 
0,1 
6 
Наличие в работе новых понятий и категорий 
 
0,05 
7 
Научная логика, доказательность и последовательность 
 
0,1 
8 
Наличие иллюстративного, справочного, комментарийного материала   
0,05 
9 
Обоснованность выдвигаемых выводов, рекомендаций и заключений  
 
0,1 
10 
Масштаб применения: 
– для ВУЗов и школ 
–
 для ВУЗов 
–
 для школ 
–
 для конкретного ВУЗа 
–
 для кафедры 
–
 для одной дисциплины 
 
 
0,1 
0,09 
0,08 
0,07 
0,05 
0,03 
 
Итого 
 
 
 
 
 
 
Относительный рейтинг конкурсной работы определяется по формуле: 
 
;  
 
 
 
 
 
(2) 
 
где,  
 – относительный рейтинг работы, определенный k-ым членом комиссии. 
Каждый  член  конкурсной  комиссии  подводит  предварительные  итоги  (таблица  4).  Работа  имеет 
претендовать на призовые места, если: 
– 
 = 9-10, первое место; 
– 
= 6-8, второе место; 
– 
= 3-5, третье место. 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене мәдениеті» сериясы, № 2 (33), 2012 ж. 
 
61 
Таблица 4 – Предварительные итоги конкурса (заполняется членом комиссии) 
 
Абсолютный рейтинг 
работы, 
 
 
Относительный 
рейтинг работы, 
 
Место, на которое может 
претендовать работа 
Подпись члена 
конкурсной комиссии 
 
 
 
 
 
Председатель  конкурсной  комиссии  в  присутствии  членов  комиссии  обобщает  их  данные,  по  ним 
определяет среднеарифметические значения абсолютного и относительного рейтинга конкурсной работы: 
 
  
 
 
 
(3) 
 
где, 
 
 – среднеарифметические значения абсолютного и относительного рейтингов работы соот-
ветственно; 
 
 – абсолютный и относительный рейтинги конкурсной работы соответственно, опреде-
ленные k-ым членом комиссии; 
N – количество членов конкурсной комиссии. 
После чего председатель комиссии заполняет таблицу 5. При этом призовые места определяются 
на заседании конкурсной комиссии отдельно: 
– для работ, представленных на конкурс студентами; 
– для работ, представленных на конкурс профессорско-преподавательским составом (ППС). 
 
Таблица 5 – Окончательные итоги конкурса (заполняется председателем) 
 
Средний абсолютный 
рейтинг работы, 
 
 
Средний относительный 
рейтинг работы, 
 
Место по итогам 
конкурса 
Подпись председателя 
и членов комиссии 
 
 
 
 

жүктеу/скачать 2,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: